Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 34, 20 ʻAukake 1864 — Page 3
| This text was transcribed by: | Dee Olsen |
| This work is dedicated to: | elsie durante |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
na inoa, mamua o ka hooponee loa ana o ka Ahaolelo. Aka, ina ua pono ole ua bila nei i kona manao, e hoihoi aku no oia i ua bila la i ka Hale Ahaolelo; a e kakauia ia hoihoi ana mai iloko o ka buke mooolelo o ua Hale nei, alaila, aole e hana hou ia ua bila la ma ia akoakoa ana.
Pauku 50. Na ka Hale Ahaolelo e hooponopono i ka noho ana o kona poe ponoi; u na ka hapanui e hooholo i na hana a pau; aka, e hike no i ka hapa uuku ke hoopanee i ka halawai i kela la i keia la, a e koi aku no hoi i na mea i hiki ole mai e akoakoa pu me lakou, mamuli o ka hana a me ka hoopai i hooholoia e ua hale la.
Pauku 51. Na ka Hale Ahaolelo e koho i kona mau Luna, a e kau i na kanawai e holo ai ana hana.
Pauku 52. Na ka Hale Ahaolelo e hoopai ma ka halepaahao no na la aole oi aku mamua o ke kanakolu i kela kanaka i keia kanaka, aole oia no lakou, ke hoomaewaena oia I ua hele nei ma ka hana hoolaunaele, a hoowahawaha paha iloko ona, a ke hoolaha oia i kekahi mooolelo wahahee no ka hana o ka Ahaolelo, a he olelo noinoino paha, a ke hooweliweli paha oia i kekahi o ua hale nei ma ka hana ino i kona kino, a i kana waiwai paha, no kekahi mea ana i hana ai, a i olelo ai paha iloko o ua hale nei; a ke lele no paha oia i kekahi o ua poe la no ua mau mea nei, a ke lele ino a hopu paha oia i kekahi hoike, a i kekahi kanaka e ae paha i kauohaia e ka hale i kona hele ana ilaila, a hoi ana paha; a ke hoopakele paha oia i kekahi kanaka i hopuia mamua o ke kauoha a ua hale nei.
Pauku 53. Na ka Hale Ahaolelo e hoopai i kona poe ponoi no na hana hoohaunaele.
Pauku 54. E malama ka Hale Ahaolelo i Buke mooolelo no kana mau hana; a ina e makemake ka hapalima hookahi o ka poe e noho ana i o ka hale, alaila, e kakauia iloko o ua buke nei, na inoa o ka poe ae a me ka poe hoole o ka hale i kela hana keia hana.
Pauku 55. Aole loa e hopuia kekahi o ka poe Ahaolelo, oiai e noho ana oia mamuli oia Aha, a e hele ana ilaila, a e hoi aku ana paha, koe nae ke kipi, na feloni, a me ka hoohaunaele; aole e hookolokoloia kekahi o lakou imua o kekahi Ahahookolokolo e, a i kau wahi e paha, no kekahi olelo, a olelo paio paha ma ka Hale Ahaolelo.
Pauku 56. E uku ia ka Poekohoia e na Makaainana, no ka lakou hana e like me ka mea i oleloia ma keKanawai, noloko ae o ka waihona dala Aupuni; aole no nae e hoonuia keia uku i ka makahiki i hooholoia ai ka olelo e hoonui i ka uku; aole hoi e kaulia kekahi Kanawai e hoomahuahua ana i ka uku o ua poe la, mamua o na dala hookahi hanere me kanalima no kala halawai ana, keia halawai ana o ka Ahaolelo.
Pauku 57. Na ka Moi no e koho i na Alii, a e noho lakou ma ia Oihana a pau ko lakou ola, e like nae me ka Pauku 53; aole nae e oi aku ko lakou nui mamua o ka iwakalua.
Pauku 58. Aole e kohoia kekahi he Alii ka hiki ole aku kona mau makahike he iwakaluakumamakahi, a ke ole hoi oia i noho i na makahiki elima ma kei Aupuni.
Pauku 59. E noho na Alii i Ahaookolokolo, no lakou wale no ka mana a pau e hoolohe a e hooponopono i na hoopii nui a pau i hoopiu’i e ka Poekohoia ma ko lakou ano Aha Ninanioau Nui o ke Aupuni, i kekahi Luna Nui, a mau Luna Nui paha, no ka lakou Oihana; mamua aku o ka hookolukolu ana i kela hoopii nui kena hooii nui, e hoohiki pakahi na Alii e hookolokolo pono me ka ewaewa ole i ka mea i hoopiia’i, mamuli o na hoike a me ke Kanawai. Aole nae e oi aku ka lakou olelo hoahewa i ka hoopau ana i kona noho Luna ana a me ka hoole loa i kona noho hou ana ma kekahi Oihana e hanohano ai a e waiwai ai paha, malalo iho o keia Aupuni. Aka, e hiki noi ka mea i hoahewaia pela, ke hoopii hou ia, a e hookolokolo hou ia, a e hoahewa hou ia, a e hoopai hou ia mahope mamuli o ke Kanawai o ka aina. Aole e noho kekahi Kuhina i alii, ma hookolokolo ana i kekahi hoopii luna nui.
Pauku 60. E mahele like ia ka Poeikohoia e na Makaainana, a e hooponopono ia e ka Ahaolelo kau kanawai mamuli o ka nui o na kanake, e hoakakaia i kela manawa keia manawa ma ko ke Aupuni helu ana. Aole e emi mai ka nui o ka Poekohoia malalo o ka iwakaluakumamaha, aole hoi e oi aku maluna o ke kanaha; a e koho ia lakou i kela makahiki alua keia makahiki alua.
Pauku 61. Aole no e kohoia kekahi i Lunamakaainana ina he pupule a he hupo paha, a ke ole ia he kanaka malalo o ka Moi, a ke hiki ole aku oia i na makahiki he ivakaluakumamakahi, a ke ike ole hoi i ka heluhelu a me ka kakau lima, a ke maopopo ole hoi ia ua ka helu waiwai, a ke ole hoi oia i noho ma keia Aupuni i ekolu makahiki, a o ka makahike hope mamua iho o kona kohoia ana; a ke ole hoi ona waiwai paa hihia ole iloko o keia Aupuni e like me elima haneri dala, a i ole ia, o kona loaa nae i kela makahiki keia makahiki, aole i emi malalo o na dala he elua haneri me kanalima, i loaa noloko mai o kekahi waiwai, a o kekahi hana kupono ma ke kanawai paha.
Pauku 62. O kela kanaka keia kanaka malalo o ka Moi, ina ua hookaaia kona auhau, a e a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a ma ua noho paa ma keia Aupuni i hookahi makahiki mamua iho o ka la koho, a ina he waiwai paa, hihia ole, kona iloko o keia Aupuni e like me hookahi haneri me kanalima dala, a i ole ia, he aina hoolunalima kona, a o ka uku hoolimalima he iwakaluakumamaluna dala o ka makahiki, a i ole ia, o kona loaa makahiki, aole i emi malalo o na dala he kanahikukumalima i loaa nolokomai o kekahi waiwai, a o kekahi hana kupono ma ke Kanawai paha; a ua ike oia i ka heluhelu a i ke kakau ilima, ina i hanauia mahope mai o ka makahike Hookahi tausani ewalu haneri me kanaha; a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o ka poe koho o kona apana, e like me ke kanawai, e hiki no ia ia ke koho i kekahi kanaka a mau kanake paha pupule a hupo paha ke koho, aole hoi i kekahi kanaka i hihia i ke karaima nui ma ka hookolokolo ana ma keia Aupuni, ke ole i kala e ia kona hewa e ka Moi, a ke ole hoi i loaa ia ia na pono a pau o ke kanaka kupa ma ia kala ana.
Pauku 63. E hiki no ke hoonuiia ma ke kanawai ke ana waiwai o ka Poeikohoia e na Makaainana, a me ko na kanaka koho.
Pauku 64. E pili ka mana o ka Oihana Hookolokolo ikoko o ka Ahahookolokolo Kiekie hookahi, a me na Ahahookolokolo malalo iho, i hoonohonoho ia i kela manawa i keia manawa e ka Ahaolelo kau kanawai.
Pauku 65. Ma ka Ahahookolokolo Kiekie, e hoonohoia kekahi Lunakanawai Kiekie, a me na Lunakanawai hou, aole emi malalo o elua, a e hiki i kekahi o lakou e noho a e hooponopono i kekahi halawai o ua Aha nei.
E paa na Lunakanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie i ka lakou Oihana, oiai e pono ka lakou hana ana e pili nae ia lakou ka hoopiiia imua o na Alii; a e loaa ia lakou i ka wa maopopo, ke kauwahi uku no ka lakou hana ana; a oiai lakou i paa i keia Oihana, aole e hooemiia au uku nei; aka hoi, e hiki kehoopauia kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a o kekahi Ahakakau paha, ma ka olelo ae like i hooholoia e na hapakolu elua iloko o ka Hale Ahaolelo, no ke kumu kupono i ka manao o ka Moi. E lohe mua no nae ka Lunakanawai, i ka hoopii imua o ka Ahaolelo, a e lilo ia ia ke kope o na kumu hoopii, he umi la mamua o ka hana ana imua o ka Hale Alaholelo. E hooloheia nae ka Lunakanawai i hoopiiia, imua o ka Hale Ahaolelo.
Pauku 66. E mahele ia ka mana o ka Oihana Hookolokolo iwaena o ka Ahahookolokolo Kiekie, a me na Ahahookolokolo e ae o ke Aupuni malalo iho, e like me ke huhikuhi ana o ka Ahaolelo i kela manawa keia manawa. A o ka loihi o ka noho ana ma ka Oihana o na Lunakanawai o na Aha malalo iho o ka Aha Kiekie, e hokakauia oia na Kanawai e pili ana ia lakou.
Pauku 67. E pili ka mana o ka Oihana Hookolokolo i na hana a pau ma ke Kanawai a me ke kaulike, malalo iho o ke Kumukanawai, a o kekahi Kanawai o keia Aupuni, a me na Kuikahi i hanaia, a e hanaia'na paha malalo iho o ko lakou mana; a e na hana a pau e pili ana i ka Oihana hookolokolo moku, a me ka hoomalu moana.
Pauku 68. E noho no ka Lunakanawai Kiekie i Lunakanawai Kaulike o ke Aupuni, a e noho Peresidena oia o na'Lii oiai e hookolokoloia ana kehahi hoopii imua o lakou ke ole oia ka mea i hoopiiia; a ia ia ka mana e hana ma ke kaulike a ma na mea e ae, e like me ka haawi ana o ke Kanawai ia ia; aka, e nana hou ia na mea i hooholoia e ia e na Lna kanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie, ke hoopii hou ia ilaila. Ina i hoopiiia ka Lunakanawai Kiekie imua o na'Lii, alaila, e noho kekahi kanaka i hookohuia e ka Moi, i Peresidena ma ia hookolokolo ana.
Pauku 69. E pau loa maluna o na aoao a pau, na olelo i hooholoia ma ka Ahahookolokolo Kiekie e ka nui o na Lunakanawai o ia Aha; aole hoopii hou aku
Pauku 70. E hiki no i ka Moi, i kona Aha Kuhina, a me ka Hale Ahaolelo, ke kauoha i na Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie, e hoike i ko lakou manao no na hana nui ma ke kanawai, a me na wa pilikia a hanohano nui.
Pauku 71. Na ka Moi e hookohu i na Lunakanawai o ka Ahahookolukolu Kiekie, a me na Lunakanawai e ae o na Ahakakau; a e hooponoponoia ma ke kanawai ko lakou uku.
Pauku 72. Aole no e noho a hookolokolo kekahi Lunakanawai oia wale no, i kekahi hihia i hoopii hou ia, a i kekahi hihia e hookolokolo hou ia ana, an i hooholo ai mamua.
Pauku 73. Ina ua hoahewaia kekahi mamuli o ke Kanawai, no ka aihue, uku kipe, hoohike wahahee, apuka, huna waiwai i haawia ia ia e malama, a me na hewa nui e ae, aole loa oia e noho ma kekahi oihana e hanohano ai, a e waiwai ai paha, malalo iho o ke Aupuni o ko Hawaii Pae aina; ke ole i kala e ia kona hala e ka Moi ma ka hoihoi ana'ku i kona mau pono Civila, a ma ia kala ana, ua hoomaopopo ia ua hiki no ia ia e noho ma kekahi Oihana e hanohano ai, a e waiwai ai paha malalo o ke Aupuni.
Pauku 74. Aole loa e noho kekahi Luna o keia Aupuni ma kekahi Oilana @ Aupuni e, aole hoi e lawe i ka uku makahiki a kekahi A@ i.
Pauku 75. Na ka Ahaolelo e hooholo i ka Bila Haawina no na @ elua, mahope o ka noonoo pono ana i ka palapala a ke Ku@ waiwai e hoike aku ai imua o lakou, e hoakaka ana i ka loaa @ ka lilo aku no na makahiki elua i hala, a me na makahiki elua @ iki mai ana.
Pauku 76. Penei e hooholoa'i na Bila a me na Kanawai a pau, "E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Aha olelo kau kanawai o ke Aupuni."
Pauku 77. I mea e hihia ole ai, no ka hui o na mea ano okoa iloko o ke kanawai hookahi, e hookaawaleia ke kumu hookahi ma ke kanawai hookahi, a e hoakakaia ke kumu ma ke poo.
Pauku 78. E mau no na kanawai e kau nei me ka mana mau a hiki i ko lakou hoololi hou ia ana, a hoopau ia ana paha o ka Ahaolelo kau kanawai, koe nae na kanawai kue i keia Kumukanawai. E ole loa na kanawai kue i keia Kumukanawai, na kanawai e kau nei a me na mea e hooholoia mahope ae nei.
Pauku 79, E paa keia Kumukanawai mai ka la iwakalua o Augate, Makahki hookahi tausani ewalu haneri mo kanaonokumamaha; aka, i ole e hemahema na hana hooponoono, a hihia paha ke Aupuni no ka hoololi ana, nolaila, o na Luna o keia Aupuni, i ka wa e paa pono ai keia Kumukanawai , e malama pono lakou, a e hana hoi me na mana a pau i haawiia ia lakou, a kohoia kekahi poe e aku paha e pani i ko lakou hakahaka.
Pauku 80. E hiki no ke hoakaka aku i kekahi mea hoololi hou, a i mau mea hoololi hou paha, i keia Kumukanawai iloko o ka Hale Ahaolelo, a ina e aeia ka mea, a mau mea hou nei paha i ka hapanui iloko o ka Hale, alaila, e kakauia ua mea la iloko o ka buke moolelo o ka Hale, me na inoa o ka peo ae a me ka poe haole; a e hoopaneeia ia mea, no ka akoakoa hou ana ae o ka Ahaolelo. E hookaulanaia ua mea hou nei i ekolu malama mamua ae o ka la e koho ai ka Poeikohoia e na Makainana; a ina ma ia Ahaolelo hou ana e aeia ua mau hoololi hou nei paha, i elua hapakolu o na hoa a pau o ka Hale Ahaolelo, a e hooia ia e ka Moi, alaila, e lilo kela mea hoololi hou iloko o ke Kumukanawai o keia Aupuni.
KAMEHAMEHA R.
KA NU HOU!
Ma ke ku ana mai inehinei o ka moku Kiapa Yankee iloko o na la he 13 mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na nupepa o ia kulanakauhale, e hiki ana i ka la 6, o Aukake, ame panu Telegarapa hoi o ka hikina o ka la 4 o ia malama no. Aole e hiki ia makou ke olelo ae he ano nui loa na mea i hiki mai nei, aka, eia nae, aole i lanakila ka Akau ma ka hoouka kaua imua o Pitabuga; eia iho no nae ke ano nui o na mea i hiki mai nei mahope nei, penei:
Hoouka o Grant ia Pitabuga
Mamua'ku nei, ua kohi na koa aupuni e noho nei imua o Pitabuga, malalo o ka lepo a hiki pono malalo o kekahi pakaua kipi, a ua uhaoia i ka pauda, a ma ka la 30 iho nei o Iulai, ua kuniia i ke ahi, a ua hooleleia ua pakaua kipi nei, he 300 kapuai mai ka ili ae o ka honua a haule iho no hoi, ua lilo he mea liilii loa. I ka wa i pahu ai o ua lua pauda nei, o ka hoailona ia no ka hoomaka ana aku o na puali koa aupuni a pau e kaua i ke kulanakauhale o Pitabuga, ame na pakaua a pau o ia wahi, nolaila, i ka wa i pahu ai o ua lua pauda nei, o ka manawa ia i kua aku ai o na pu kuniahi he 120 iloko o ke sekona hookahi, oia hoi na pukuniahi o ka puali kaua aupuni, e moe ana mai ka muliwai o ka Apomatoka, a hiki i ke kihi hema loa o ka puali aupuni he 15, a he 16 paha mile ka loihi, oiai hoi o ko na kipi, he 23 mile. Aole o kanamai ka haalulu ame ka ne-i o ka honua i ka wa i kani mai ai o ua mau pu nei, me he mea la hookahi manawa o ke kani ana o na pu, kau-a mea o ka like. A, mai ka wa i hoomaka'i ke kani ana o ua mau pu nei, ua hoomauia mai a hala na hora elua, me ia mau no o ka like o ke ki pu ana, a mai ia wa mai, hookanahai mai ana ke kani ana. Ua make holookoa kekahi mau puali kipi iloko o ka papu i pahu ai. Malalo o ka malu o na poka ame ka pomailai no hoi i loaa mai mamuli o keia puiwa ana o na kipi, ua hele koke aku imua na koa aupuni o ka puali eiwa (30,000 koa paha,) a lawe pio mai la i na pakaua waho o na kipi, ma ka hakahaka o ka papu i naha'i ke komo ana o na koa aupuni, a emi hope aku la na kipi a la lua o ho lakou mau pakaua, oia hoi ka papu iluna ponoi o kekahi puu ma ka aoao hikina o ke kulanalauhale. Ua kohiia iho nei, a ua hemo mai kekahi poe i paa pu ai iloko o ka papu i ka was i pahu ai.
Ma ia hope mai no hoi kani mai ana na pu kuniahi kipi, a aole no hoi i liuliu aia hoi, hunaia aku la na puali koa kipi, ame ke kulanakauhale e ka uwahi. Me he mea la nae o na poka poha i kiia e ka puali 18, ua komo loa iloko o na alanui o ke kulanakauhale, no ka mea, ma ia hope koke iho no, hoea mai ana kekahi punohu uwahi nui, me he mea la, ua hoopau ia kekahi mau hale o ke kulanakauhale i ke ahi.
Mahope iho o ka puka ana o na pakaua kipi, hoonee wikiwiki aela na kipi i ka hema me ka puahi nui no hoi i kekahi mau pu a kekahi papakoa o ka puali a Gen. Burnside. Oia ka puali nana i akakai ke kaua ana, a o ka papa mua nana i hoomaka ke kaua, o ka papakoa pukaa helu 14 o Nu Ioka, maloko o ka mahele malalo o Gen. Ledley. He 100 kipi pio i laweia mai a hiki i keia wa, ke hoomauia mai nei no nae ka lawe. Ke mau nei no ke kipu ana, me ka wela nui. Ke ku nei no na kipi me ka paa i ko laoku mau kulana me ke koa nui. Akahi no a loaa mai ke kauoha i na koa pu kaupoohiwi e hele aku imua. Pela iho la na olelo i hoikeia mai mai mua o Pitabega ma ka la 30 o Iulai iho nei, e ka mea Kakauolelo o ka nupepa Tribune. Mamua aku nei, ua loheia mai ko Gen. Grant hoomaka ana e ae ae ma ka aoao akau o ka muliwai Iakobo, a akahi wale no a ikea maopopoia ke kumu o kona hoomeamea ana pela. No ka mea, i kona hoomaka ana e hoa-e aku i kekahi o kona mau koa ma la aoao akau o ka muliwai Iakobo, ua kuhi na kipi e hele ana o Gen. Grant e hoouka mai ia Rikemona ma ka aoao akau, nolaila, ua hoihoi lakou i kekahi mau puali koa ma ka aoao akau, i hiki ai ke malama i ke kulanakauhale o Rikemona, a oiai na kipi e hooikaika ana ma ka aoao akau, aia hoi, hoomaka koke oia e hoouka'ku ia Pitabuga, e like me ka mea i hoakakaia maluna ae nei. Aka, hookahi nae mea maopopo, aohe i pio o Pitabuga e like me ka Gen. Grant i manao ai. E hoomano ana no nae oia a pio ia wahi.
He oiaio, he kulana maikai loa ko Gen. Grant i keia manawa, no ka mea, ua hiki ia ia ke hoouka i na wahi ano nui ekolu, oia hoi o Rikemona, o Papu Dalina, a me Pitabuga. Ina e lilo o Rikemona, alaila, e pio wale mai auanei o Pitabuga a me Papu Dalina, a ina hoi e pio o Papu Dalina, alaila, e hiki auanei ia Gen. Grant, ke hoouka aku ia Rikemona, a me Pitabuga, aia ma kana wahi e makemamake mua ai, a ina hoi e pio o Pitabuga, alaila o ke anapuniia no ia o Rikemona, nolaila, ekolu wahi nui a Gen. Grant e hiki ai ke hoopio me ka loaa mai o ka pomaikai.
I ka manao nae hoi o na kipi, aole loa e hiki ana i ka Akau ke hoopoino iki aku ia Rikemona a me Pitabuga, a aole no hoi he lele iki o ko lakou oili no ia mea; no ka mea, wahi a kekahi mea hoolaha moolelo no kekahi o na nupepa o Ladana, ua hai aku oia, aole he wahi hopohopo iki o na 'Lii Kipi, no ka ilihia mai o ka poino ma Rikemona, no ka mea, ua like kona ikaika me ko Sebastopolo, a ua hiki i na koa kakaikahi loa, ke kue aku me ka lanakila i na puali koa a pau a ka Akau e manao ai e hoouna ae ilaila. I ko Gen. Grant mahao nae hoi, e hiki ana no iaia ke hoopio aku ia wahi.
Ma kekahi o na mokuaina Hema, oia hoi ka moku o Georgia, ua hele aku kekahi puali kaua lio o ke aupuni malalo o Gen. McCook, a ua hoopio aku i kekahi alanui kaahao Makona (Macon,) he 18 mile i hoopoinoia e na kou aupuni. A i ka hoi ana mai o ua puali nei nana i hoopoino ua alanui kaahao nei, aia hoi halawai mai la lakou me kekahi huakai kaa loihi no na kipi, a hoopioia e lakou, a iloko o ua mau kaa nei, ua loaa he mau pahu rama (whiskey,) a ma ia manawa, hoomaka koke ke ala ana mai o ka haunaele ame ka ino. No ka mea, inu nui iho la na koa aupuni i ka rama, a pau i ka ona, a iloko o keia wa ona o ua mau koa nei, hiki mai la kekahi wani puali kipi uuku, a hoopio iho la i ua mau koa aupuni nei he 2,700, a o Gen. McCook, ua make iloko o ia kaua ana i pio ai lakou. Aole keia o ka hewa mua a ka rama i hana ai, aka, he lehulehu wale kana mau poino i hana mai i ko keia ao poe a pau, nolaila i pono ai ke kapae loa ia ia ma ka paia. O ke kumu i pio ai keia poe, o ka rama wale no, aole loa he kumu e ae.
Na Kipi i ka Akau.
Ua komo ae he mau koa kipi lehulehu wale iloko o ka mokuaina of Penesilevania, a ua puhia ke kulanakauhale o Chambersbug, a ua lilo ha mea ole ia wahi, me ke pio pu no hoi o na kanaka he 3,000 o ia wahi. Ke olelo mai nei na kipi, e kii ana lakou e hoouka aku ia Wasinetona. Penei no na mea a na kipi i manao ai e hana aku. O Gen. Longstreet oia ke kii ana e hoouka ia Wasinetona, a o Gen. Breckenridge, e kii ana ia e hoopoino i na waiwai o na poe pili Aupuni ma Vereginia Komohana, a o Gen. Early hoi, e paa ana ia i ke awawa o ke Senadoa; he 40 ,000 ka nui o kona mau koa; o ka lakou mau hana i keia mau la, oia no ka ohi kulina a me na mea kanu e ae, i kanuia e na poe o ka Akau. Aka, aole no nae he lele o ka oili o ka poe Poo Aupuni ma Wasinetona a me Piledelefia, i keia mau mea.
No Europa
Ma kekahi olelo hooholo i hoopukaia iloko i ka Hale Makaainana a me ka Hale Alii o Beritania, ua hooholoia he olelo hooholo e ahewa ana i na Kuhina o Beritaniz, a nolaila, e waiho ana paha na Kuhina e noho nei i ka lakou oihana, e like me ka mea mau ma ia mea.
Ua holo aku kekahi kanaka mai Nu Ioka aku i Beritania, maluna o kekahi wahi waapa uuku, he 15 kapuai ka loihi, a he 4 1-2 kapuai ka laula. Hookahi wale no ua kanaka nei ma ua waapa nei, a he ilio ka lua. Ua hana ia elua kia o na waapa nei, me na pea heke, e like me ke ano o ka moku kialua Hokuao.
Na Ke Aupuni
Ke hoolahaia aku nei, mamuli o kekahi Olelo Hooholo a ka Aha Kuhina, e uku aku ina no ka Waihona Dala o ke Aupuni Hawaii, i ka uku o ka poe a pau e hana nei no ke Aupuni, ma ke ano i hooholoia iloko o ka Bila Haawina i hooholo hope ia. O ka uku o na mea a pau i uku ole ia mai ka la mua o Iulai a hiki i ka la e kukalaia'i ke Kumukanawai, e laa no me ka uku o na Koa a me na Makai, e uku ia ana no, aia loaa mai na palapala kikoo.
C. De Varigny.
Kuhina Waiwai.
Honolulu, Augate 16, 1864
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A pau, owau o AWANA (Pake,) ke papa loa aku nei au, me ka hookapu i na holoholona hele wale, a nakii hoi, maluna o kuu Aina Hoolimalima, ma
Haleaha, Koolauloa, Oahu,
i na holoholona, Lio, Bipi, Hoki, Miula, Hopa, Kao, Puaa, &c. ua kapu loa e kue kekahi, e uku no ka mea nona ia holoholona i haila maluna, he $1 00 no ke poo hookahi, koe nae na Hipa, Kao, Puaa, &c, he $0 50 pakahi no ke poo. A na kapu loa ka hele wale o na kanaka a mau kauaka paha, maluna iho o ua aina nei, ina e kue kekahi kanaka, e uku no oia $2 00, a i ole ia, e hanaia no e like me ke hanawai. E lilo keia olelo paa, mai kona la e puka aku ai. AWANA (Pake.)
Halaha, Koolauloa, Oahu, Aug 18 1684. 143 2t
KUDALA A KA ILAMUKU.
-KA-
LIO, BIPI, A ME NA HIPA!
-MA-
WAIANAE, OAHU
O KE KUDALA A KA ILAMUKU, I NA LIO, BIPI a me na HIPA. i hoopaneeia ma ka la 25 o Iulai, e kuaiia ana ma ka POAKOLU, Augate 24, 1864, ma ka hora 10 kakahiaka.
W. C. PARKE, -- Ilamuku
Honolulu, Aug. 15 1864. 143-1t
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, ma kela Olelo Hoolaha, ke nana mai lakou, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ua lilo ia'u ka aina o Kalawaianui, oia o
Hiwapooo, Ili o Kailua, Koolaupoko, Oahu, ma ka hoolimalima ana no na makahiki he umi, nolaila, ke hookapu nei au i na holoholona a mau holoholona paha i komo hewa mai, e uku no like me ke kanawai, a o na kanaka komo wale ma kuu aina me ke kuleana o e, e uku no e like me ke Kanawai o ka aina. Ina e loaa i kuu Hope, oia o W. R. PAHUAINA, nana e hoouku, a e hoomalu, maluna o kuu aina
H. KAHANAWAI
Kailua, Koolaupoko, Oahu, Aug. 16, 1864 143-1m*
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o KAILIANU w,
no Honolulu,
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Kailianu w, no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho imua o ka M a Hanahano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulakauhale o Honolulu, i ka Poaono, oia ka la 3 o Sepatemaha e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai J. W. AUSTIN ame NAILI, na Luna Hooponopono Waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waila.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie,
Honolulu, Aug. 16 1864. 143-2t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Palapala Kauoha
o Mule,
no Wailuku, Maui,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R. G. Davis, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e WAIUKOLU, no ka hoolalo i na palapala kauoha o Mule, no Wailuku, Mokupuni o Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili. o ka Poalima, oia ka la 16 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aug 19, 1864 143-2t
OLELO HOOLAHA
Ma ka PalapalaKauoha
o J. Mahuka,
no Honolulu,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie o WIKIWIKI & HALALI, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o J. Mahuka, no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 27 o Augake, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me la hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hala Hookolokolo ma Honolulu, Oahu,
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie,
Honolulu, Oahu, Aug 16, 1864 143-2t
OLELO HOOLAHA
Ma ka Waiwai
o KAMEANAIKU w,
no Honolulu,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KUMAAIKU w, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopo waiwai o Kameahaiuk w, Honolulu i make aku nei: Nolaila, na hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 6 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloiano ka hoolohe i ka oiaioo keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aug. 20, 1864 143-2t
OLELO HOOLAHA
Ma ka Waiwai
o Hale k,
no Pauoa,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e KEO LOLOKOA, no ka hookohu ia la i Luna Hooponopono waiwai o Hale (k,) no Pauoa, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Puakahi, ala ka la 12 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahika, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi aua mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hooholoko ma Honolulu, Oahu
L. McCULLY
Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Aug 20 1864 143-2t
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALA IA ANA LIO 2, ma ka Pa Aupuni ma Pauoa, ke hiki i ka Poalima, oia ka la 26 o Augate, ke ano a me ka hao malalo nei:
Lio kane ekele, kua puka, hao eia SS hema.
Lio kane ulaula wiwi, kua puka, he mau hao ano e.
LIO HOU MAI.
1 Lio kane ulaula, hao eia P ak., KL ak., M-A hema.
P. KAAIAHUA, - Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Aug. 8. 1864. 143-1t*
OLELO HOOLAHA.
OWAU O KA MEA NONA KA INOA malalo iho, ke hai aku nei au, ua nalowale kuuwahi ILIO, he wahi Ilio puhuluhulu keokeo, he ualula iki ma ke kikala, ma ka pepeiao akau, he ulaula. O ka mea imi a loaa, e uku no au i ka uku kupono. E loaa no au ma kahi o W. H. PEASE, (Mika Pi.) mauka o Koiulu.
Na KAUAKAHI.
Koiulu, Honolulu, Aug, 1864 143-1t*
AINA KUAI! AINA KUAI!
KA MEA MAKEMAKE E KUAI I na Aina i hoikeia malalo, a i kekahi Apana paha, e pono no ke hele mai i ka mea nona ka mea ma lalo. Eia na Aina e kuaiia ana:
Alaenui Ahupuaa, Kipahulu, Maui.
Wailama, " " "
Mumuku, Ili Honokowai, "
Kapuoakea, Ahupuaa, Lahaina, "
Puako, 8 Apana, " "
Panaewa, 5 Apana " "
Akiaiole, 3 Apana, " "
Kuhua, 7 Apana " "
Kuholilea 1 Apana " "
Hanakea, Aina Kula " "
Kamanoni, Ahupuaa, Kona, Molokai.
Kapualei " " "
Kumueli, " " "
Wawaia " " "
He mau Pahale ma Lahaina, a he mau Bipi a me na Lio ma Molokai. Okoa no ke kumukuai o na mea kanu e ulu ana ma na aina ma Lahaina.
E haawi koke ia ka Palapala Hoolilo i ka manawa e kaa mai ai ke dala.
Ma ke kauoha a L. HAALEIKA.
J. W. H. KAUWAHI.
Honolulu, Iulai 28, 1864. 140-1m
OLELO HOOLAHA
NO KE KOHOIA ANA P KA MEA NONA ka inoa malalo e ka Hon. Abr. Fornander, i Luna waiwai no ka waiwai o KAIHUMAU, o Wailuku, i Maui i make aku nei. Nolaila, o ka poe a pau i aie, a me ka poe a pau i aieia, e hoike koke mai i ko lakou mau kuleana (ma kona wahi) imua ona.
W. H. HOAPILI KAAUWAI.
Luna waiwai no ka waiwai o Kaihumau.
Wailuku, Maui, Augate 2 1864 141-1m.
OLELO HOOLAHA
NO KA HOOIAIO IA ANA MAI O KA MEA nona ka inoa malalo e ka Hon. Ab. Fornander, i Luna Hooko Kauoha o R. P. BRACY, (Kele,) he haole no Kula, @ aui, i make aku nei. Nolaila, o ka poe a pau i aie ia ia, e hookaa koke mai lakou, a o ka poe hoi i aieia, e hoike mai i ko la kau kuleana, mamua o ka la 2 o Novemaba, 1864.
J. D. HAVECOST.
Luna Hooko Kauoha o R. R. Bracy, (Kele.)
Wailuku, Maui, Augate 3, 1864 141-2m
OLELO HOOLAHA
KA POE JUREKANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kaapuni ma ka Apana Eloku, ma Hilo Hawaii, e hoomaka ana i ka Poalua, oia ka la 13 o Sepatemaba, M. H. 1864.
Hookena, Kaluaekahaku,
J. L. Kuahau, Makaena,
Akao Hapao, Hewahewa,
Paila B Palenapa,
Piliw@e, @
J. Lainaholo, Mikaeleiki,
Hanai, Kaawaihae 2,
Haole, Makalouha,
Laanui, Kaneekua,
P. Keahi Kiula, Kupele,
Kaino, Kuahopu,
J. Hoaai, Peleula,
Hukiia imua o maua i keia la 6 o Augate, M. H. 1864.
(Inoa,) G. M. Robertson, - L.K. o ka Aha Kiekie.
" W. C. PARKE - Ilamuku.
Ke hoike aku nei au, o ka Papa Inoa maluna, oia ke Kope Oiaio o ka Papa Inoa o na Jure i kakauia ma ka Waihona o ka Aha Kiekie.
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aug. 11, 1864 142-3t
OLELO HOOLAHA
KA POE JUREJANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kaapuni ma ka Apana Ekolu, ma Waimea, Hawaii, e hoomaka ana i ka Poalua, oia ka la 6 o Sepatemaba, M. H. 1864.
Keamohuii, Uli
J. Kahawi, L. Kalua,
Kekaula, Kalaimanula,
Poomahoe, Kapuakohe,
Luhiau, J. G. Hoapili
Haae, J. P. Parker Jr.
Jsaac Maui, Kaanaana,
Alapai, Epa,
Nuuanu, Pupulenui
Makuaole, Maikahiko,
Kekini, Napaaehu,
Kahalewai, Pipi.
Hukiia imua o mana i keia la 6 o Augate, M. H. 1864
(Inoa,) G. M. Robertson, - L.K. o ka Aha Kiekie.
" W. C. PARKE - Ilamuku.
Ke hoike aku nei au, o ka Papa Inoa maluna, oia ke Kope Oiaio o ka Papa Inoa o na Jure i kakauia ma ka Waihona o ka Aha Kiekie.
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aug. 11, 1864 142-3t
E HOOPUKA IA ANA
-MA-
KA POALUA, AUGATE LA 2,
-KA-
HIMENI HOOLEA HAWAII!
PAI HOU IA! HOONUI IA!
-A ME-
KA HOOPONOPONO IA!
HE 400 AOAO!
UA PAI HOU IA IHO NEI KA BUKE HIMENI HOU, a ua hoomakaukauia e kuai koke aku.
Ua hoomahuahua ia'ku keia buke, me ka Himeni Hou he nui loa, he 400 ka nui o na aoao.
No ia mea, ua hoomahuahuaia aku ke kumukuai o ka buke hookahi, penei:
HIMENI humuhumuia me ka lole, 90 50 Kenata
HIMRNI humuhumuia me ka ili, 1 00 "
Auhea oukou, e ka poe haipule, e ake ana e ao a e mele aku i na mele hou o Ziona, e hele mai, a e loaa no ia oukou keia buke, aia ma ka Hale Kuai Buke o
H. M. WINI.
Ina e makemake kekahi mea, e pai @a au i kona inoa ma ka aoao o kona buke Himeni, me na hua Gula, o ka uku no ia hana ana, he HAPAHA dala, (25 keneta.)
Honolulu, Iulai, 30, 1864