Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 32, 6 August 1864 — KA HANA ANA O KA AHAHUI ELELE. [ARTICLE]

KA HANA ANA O KA AHAHUI ELELE.

Poakoi.u, lulai 27, 1864.—La 15. j Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. J Pule a pau. Heluheluia ka mooielo ai aponoia. j • Nahaku. Hoopuka mai oia he hoopono-j pono no Ue ano o kona koho an% a noi mai | oia e hopai houia ka noonoo ana o ka pauku mua oke Kumukanawai. Ninau mai oJ. P. Green i kana mea i inakemake ai e haptii, aole i kokua ia. Hope Par. G. M. Lopikana. Hoike mai oia i ka mea e hiki ai ke kupono i ka rula, aka, e hiki no ke hapai hou ia. G. P. Judd. Hoakaka mai ike ano ana i ike ai no na olelo a ka Elele o Kaanapali. Hai mai ka Hope Paresidena o ka mea imua o ka Hnle, oia no ka olelo hoololia ka Luna 0 Hana. J. W. H. Kauwahi. Ku mai oia, a e like no me kana hana mau mai kinohi mai, oia hoi ke kue i ka hoololi a ka Luna Elele o |! H'ana, ame ka Elele o Hanalei, a makemake I »to oia e hooholoia no ka pauku e like me ka I mea i waihoia mai imua oka Hale. A mat nao oia, ua laula no ka hana ana aka poe h hoolaha nupepa. Ninau oJ. P. Green, ika j Moi no kana noi ana mai e hai mai ke Ku- ; hina Waiwai i ke ano o keia hoohaiki. i Hoole ia, aua kamailio mai no ka Elele o | Lahaina, a noi mai no e hooholoia no e like \ me ka mea i waihoia mai. (Auwe oe e Lahaina.) » C. De Varigny. Ku mai oia a hoike mai he mau olelo hoakaka no ka pauku 3 o ke Kinnnlmnnn'»: .« nmnaom Aohe ritr ona makemake e hoohaiki i ka lanakila o ke ; i kamailio ana ma ke akea, ame ka manao hoi e keakea aku i ka poe hoolaha nupepa, a wehewehe loihi mai no hoi oia i ke ano o • na kuniu i hapaiia ai o keia pauku, ame ke ku ole no hoi o keia pauku i ke kue ana Ika pono ona kanaka a pau. O ko ke aupuni makemake e hoomalu i na kan* <a a pau, ame ko lakou mau pono. No ka mea, he hiki no i ke kino o ke kanaka ke hopuia, nke laweia paha ma ka oihana koa. Hai oia ua hoohaikiia no, a he palena no hoi no ka hoolaha akea ana i ka oīhana paipalapiila ma Enelani, Amerika Huipuia, a me Hawaii nei no hoi. A pela no hoi he palena no ma ke kamailio ana, no ka mea, | ina no e olelo ino kekahi no kekahi, he hiki | : no ke hopuia, a pela no hoi, he palena no ! ma ia mea. Ku mai o Kanuka a kue ika i ; unuhiolelo nna aL. Makale, no kona unuhi ; ma.waho ae ona olelo ponoi i hoopukaia i eke Kuhina Waiwai, a pau ia wahi hoo- | ponopono ana,alaila, hoomau aku no i kana | kamailio ana. Hai mai oia, ma e hanaia ! ana kekahi kanawai e kue e ana i ka hoo- ! puka ana o na kanaka no na hana ana | Kuhina, alaila, e kue loa no ia ia mea a 1 i mau loa. Hoapono oia i na hana ake

aupuni Amer»ka no ka hoopau ana i ke pai aua o ka nupepa Wosld, no ka mea, o ke ola ka lakou mea e imi ana, a ua pono !oa ko lakou hookapu ana i ka hoopoinoia mai oko lakou leo. Ina paha e hiki io mai ana ka pilikia i ka noho ana Moi,e hikiana anei i ka Moi ke hele mai e koi i ka poe Ahaolelo e kau i kanawai, i pau ai ia pilikia ? Aole no ona manao e hiki io mai ana ia pilikia, aka, nole nae e hiki 1 kekahi kanaka ke hoole ae, aole loa e hiki mai ana ia mea. A hai mai no hoi oia i ke ano pilikia, ina e hoomakala mai ana keknhi nupepa e booikaika ana mamuli o kekahi mau ano o ka noho aupuni ana, aole anei e pono i ka Moi ke kau i kekahi kanawai e kue ana ia mau hana ino ? Ina i hiki ke aeia ka Ahaolelo e hana a e hoano e no hoi i kekahi ona kanawni, no ke aha la i pono ole ai ke hoomamaia ke alanui, &c., &c. P. F. Koakanu. Kamailio loihi mai oia me ka pai no hoi i na Makaainana hanohano oka apana o Koloa ame Puna Kauai; a penei no kana mau olelo: 44 He mahalo no au ina olelo i hoopukaia e ke Kuhina Waiwai, a aole no au e hoahewa i kona manao ana e like me kana i hoike mai nei; a pela no hoi paha ia e hana mai ai ia'u, oiai e hoike aku ana i ko'u kue loa i ka hooholoia ana o ka pauku 3 o ke Kumukanawai hou, me ke kokua i ka Ihoololi aka Elele o Hana. I ko'u manao, ma kekahi ano, he lawe no ia i kekahi pono o ko'u poe nana i hoouna mai, oia hoi na Makaainana hanohano o Koloa ame Puna, mokupuni o Kauai—Aole au i hele mai ia nei

e kumakaia i ko lakou mau pono, aka, i hele mai au ianei e kiai aku i na pono hou i oleloia mai e ana ia lakou; i ko'u manao aole keia he pono hou, aka, he lowe maoli keia i kekahi pono nui loa o na Makaainana hanohano o Koloa ame Puna, oia hoi ka pono o ke paipalapala ana, ame ka hoolaha manao ana ma ke aken, me ka ae hoi i ka hana i kekahi kanawai e keakea ana ia mea, me ka hoohaiki mai hoi i ko lakou mau pono e hoike a e kamailio aku i ko lakou manao ma ke akea me ke keakea ole ia. Aka, ina wau e hooholo i keia pauku alaila, ua like no ia me kuu ae ana e kaulawahaia na waha, a e uumiia hoi ko lakou manao, aole e hoolaha akea, mai ka loa ame ka iaula oka «ina; o ko'u makemake oko lakou hookuuia e kamailio no na mea a pau me ka hoohaiki ole ia, ame ke keakea ole ia no hoi—ma ko lakou kamailio ana no ko lakou mau pono kino, aine ko lakou mau pono uhane ma ke ano aupuni, ano hoomana, ame ke ano o ka noho ana—he ma* kemake loa wau e haawiia ia lakou ia mau pono e like me ka haawiia ana ia lakou ma ka pauku ekolu o ke Kumukanawai o ka Al. H. 1852, aole loa o'u makemake e kauia kekuhi kanawai, a e wehe i kekahi puka e hiki ai i kekahi Ahnolelo o ka manawa e hiki mai ana, ke kau i kanawai e keakea ana i ka pono paipalapala, ame ka pono kamailio akea ana o na Makaainana hanohano o Koloa ame Funa; no ka mea, aole kakou hepoe kaula e hiki ai ke ike e aku i olahonua, i ke ano o na mea e hanaia ana e na Ahaolelo e hiki mai ana, a nolaila ko'u makemake ana e pani i ka puka e hiki ai ia lakou ke hana i ka ino, ke manao iho lakou e hana pela. u Eia hou 110 hoi, aole i keakeaia ka hoo- . piUa-jma o oo poe-l*«opuka—*wpep» : n«n kanawai o ka aina e noho nei, aka, ua hiki no ia lakou ke hoopiiia no ka laihila ke ku j ka lakoū mau olelo i ka hewa, a ke hoolaha hoi lakou i kekahi manao hoino oiaio o!e imua o ke akea no kekahi mea, a mau mea I paha. A nolaila, aole au i ike i kekahi kumu pono iki e hiki ai ia'u ke ae aku e hookomoia iloko o ke Kumukanawai hou o keia Moi, kekahi kanawai e keakea ana i ka pono paipalapala, ame ka hoolaha akea an* o ke kanaka Hawaii i kona manao no na mea a pau e pili ana i keia ola ana. " Ma kekahi ano o ko kakou noho aupuni ana, ua ane like kakou me seretania Nui, ke aupuni i kaulana nui no ka oluolu o ka noho ana o na kanaka, ame ka nui no hoi o na pono maikai i loaa i kolaila makaainana, a ua lilo no ia aupuni he kumu alakai ma na hana maikai lehulehu wale, anolaila, ke ala nei ka ninau iloko o'u, he hoohaikiia anei kolaila poe ma ka hoolaha akea ana ma ke paipalapala, ame ke kamailio akea ana no hoi no ko lakou manao, ma na mea e pili ana i ka hooponopono aupuni ame na pono a pau o keia ola ana ? I ko'u manao, aole loa pela. No ka mea, nolaila no ke kanaka naauao i olelo ai, " O ka lanakila o ke paipalapala ame ka hoolaha akea ana 1

na manao, oia no na palekaua o ko na kanaka mau pono." A e like no hoi me _ka lanakila ame ka hoohaiki ole ia o ke paipalapala ame ka hoolaha akea ana i ka manao ma ke aupuni o Beretania Nui, pela no ma Ameiika Huipuia, ame kekahi mau aupuni naauao e ae; ao ke aupuni wale no o Farani ka'u i lohe ai i ka hoohaikiia o ka hoolaha manao ma ke akea, oia wale no ke aupuni i hookaumaha nui i kona poe makaainana no keia mea. E nana kakou i kona moolelo, e ike iho no auanei kakou ua pinepine loa kona haunaele huliamahi ana. Kainoa paha o ka mea pono la ia kakou, o ka hapai ae i ke aupuni Hawaii a kaulike me ka hanohano ame ka naauao, me na aupuni naauao e ae o keia honua, ma ke kau ole ana i kekahi mea e hiki ai ke okomoia mai ma keia hope aku, kekahi mau kanawai e pili ana i ka hoohāiki mai i ko lakou mau pono paipalapala a hoolaha akea loa ana i ko lakou mau manao, me ka hiki ole ke hanaia kekahi kanawai e keakea ana ia pono nui o kakou na kanaka o keia lahui. He oiaio, ke holo mua nei na aupuni o ka honua ma ka lanakila, naauao, ame ka maikai o ka noho ana, a pehea, e hoi hou anei o Hawaii i hope ? £ apono anei oia i kona kaulawahaia ? E ae anei oia e hoohaikiia ka leo o kona lahui, aole e ekemu akea, a e hoopuka hoi ine ka hoohaiki ole ia ma na mea a pau e pili ana i keia ola ana ? O ku<j ae ana e hoohaikiia ka pono hoolaha mana< o na makaainana o Koloa ame Puna—ke poe nana wau i koho mai, ua like no ia m«

kuu ae ana e okiia kekahi wawae, a i ole ia, | 0 kekahi lima paha o ua mau makaninana { haku la o'u, nolaila, ua kue loa wau, a ua kokua wau me kuu puuwai a pau i ka olelo hoololi a ka Elele o Hana." Kepoikai. Hai mai no oia, ua nui no na j mea i oleloia, a ua pono no ke lawe mai ia \ mau olelo a paani; ano ka mea, ua pan iho la no ka paani ana, nolaila, e pono no ke lawe mai ia pauku imua o ka hale, a hooholo aku. W. T. Martin. Hai mai oia no ke ano waiwai ole o na olelo a ke Kuhina Waiwai, no ka mea, he hemahema ka unuhiia ana, a noi mai oia e hookomo i hoololi me ke apono no nae ika pauku. Hoahewa oia i ke keakea ia o ke paipalapala ana. G. P. Judd. Hai mai oia, he mea kapu lo.a ke paipalapala. Ninau oia ina Kuhina, maka'u paha lakou o olelo inoia lakou, hoole mai ke Kuhina Waiwai. He maka'u aiiei lakou a he walania anei ko lakou no na mea i oleloia no lakou ? Owau no kekahi mea i hoino nuiia iloko o na nupepa ma ko'u ano aupuni ame ko'u ano kanaka no hoi. Ina e hoole mai ke Kuhina Waiwai, malia paha o kekahi mau Kuhina e ae paha ka makau i ka hoikeikeia oka lakou mau hana. oke Kuhina Waiwai no Farani no ia, a oia aina no kai hoopilikia i ka pono paipalapala, a ninau no hoi oia no ka pono ke pani i ka waha o W. P.JRagsdale (J3ila) ka mea nana eiioopuka nei i ka " Nupepa Kuokoa," pono anei ke pani i kona waha ma ka hoike ana i naolelo ame na hana pili i ke aupuni, e like me kana i ike ai. No ka mea, oke ano nui no o keia hana, he ipea e pani ai i ka waha o ka lehu-' lehu. He Moi hou no keia, a he mau Ku* hina hou, a he Kuhina kahiko i hana houia. He pepa aupuni no mamua iho nei, a ua ia Limaikaika, aole w , ia Lum' nupepa aupuni, i hooie i kona pono e hoolaha akea i kona manao, no ka mea, o ko ke | kanaka pono no ia. * Hai mai oia i ka hiki ' paha i ke aupuni ke hookapu i ka waha o na kanaka Hawaii, aka, aole e hiki i ka poe | haole ke hoomanawanui ia mea, a e like 1 ! ana lakou me he lua o pele la, ka aa malie | malalo, a mahope poha ae, a hulihia ka poe [ nana i pani aku i ka waha o ka lehulehu. C. De Varigny. Pane mai oia no kekahi mau ninau a Kauka G, P. Judd, a ma kona lano Pailata no keia Aupuni, i pono ai kona manao e nana aku i 50 makahiki mamua'ku 1 nei. Pehea la, e pono anei ia kakou kekali a hiki mai ka pilikia, alaila, hana i na mea e keakea ai ? Ke i mai nei no hoi oe, ke hiki j nui mai nei na haole mai na aina e tnai, a nolaila, i pono ai ke hoomakaukau i ola honua, a pane mai no hoi no na mea e piliana I no ka na kanaka olelo ana no Farani.

G. P. Judd. Pane iki aku no kekahi mau olelo a ke Kuhina Waiwai, no kona ninau ana no ke kumu o ka hoole ia ana o kahuaolelo mua o ia pauku, a hai mai no hoi oia, no ka makemake e alai i ka hiki ana mai o ka haunaele maanei, no ka mea, o ke kumu i haunaele ole ai, o ka noho oluolu dna. loane li. Wehewelie mai oia i kona manao no na mea e pili ana i ka mea imua o ka hale. J. P. Gerina. Pane mai no ka olelo hoololi a ka Elele o Hana, me ka hoike mai no hoi i kona manao i ke kuhihewa o ka Elele o Kau, hai mai oia he mea nui loa keia e hanaia nei imua o ka Aha i keiala. Wehewehe mai oia i na olelo naauao hohonu, a kike mai no hoi i na oleio a ke Kuhima Waiwai, a ua pih pono kana mau olelo a pa"u i ke kokua i ka pono o na makaainana O ke kumu o ka hoopauia ana o kekahi nupepa o Amerika Huipunia, malalo no o ke kanawai koa, a no kona kue ana no hoi i na pono like 0 ke Aupuui a me na makaainana. Ua ku- | paa oia mahope o ka pono pai palapala a me ka hoolaha akea ana o na kanaka Hawaii, aole ona makemake e hoohaikiia ko lakou mau pono. Aole no ona manao he pilikia iki kekahi o ka Moi ke hooholoia keia hoololi, no ka mea, ua aloha nui loa no na kanaka a me na haole, i ko kakou Moi. A ina 1 no paha he pilikia e hiki mai ana, heaha la ko kakou ikaika, oia no paha ka maluhia o ka noho ana, a me ka nawaliwali. Ina paha e manao mai na poe owaho e kii mai e hana ino ia kakou, me ke aha ia kakou e keakea aku ai, nolaiia, he makehewa ka makau wale i ola honua, &c., &c. G. Kapaakea. Kokua no kana mau olelo mamuli o ke Kuhina Waiwai, mahaio no oia 1 ka pauku 3, mai ka mua a hiki i hope. 1 mai oia, he pono anei ko Kauka hoino ia'na ma ka nupepa ? A hoike uiai i kekahi mau olelo pili kino, a ano hupo no hoi, a hoopuka

no hoi i kekahi mau olelo hoopilipili ano alii ole, a aole o inakou makemake e hoohenehene aku ia ia, ma ke pai ana ia mau olelo ano ole, iloko o ko kakou nupepa, a i ko makou manao. He makemake ka paha kona e huna ia na hana ino ? i makenmke ai oia e hoopaa a e punuku hoi i na waha o ka leliulehu. ma ka hoopaa ana i ke pai palapa'.a a nie ka hoolaha akea ana i na inanao o lakou ? N mau ia ka hooholo ana no ka hoololi a ka Elele o Hana, a ua hooholoia e na Elele he 16 ma ka ne, a he 7 ma ka hoo]e. O na'Lii he 2 ma ka ae, a he 13 ma ka hōole, a ma ka hoole ko ka Moi .koho ana. Ninauia no ka hooholo ana i ka heluhelu alua ana o ka pauku ekolu, a ua hooleia e na Elele, he 16 ma ka hoole, a he 7 ma ka hooholo, a ua hooleia. H. C. Wale. INoi mai e heluhelu aluaia ka pauku 4 o ke Kumukanawai hou, a ua ihooholoia. j Nahaku. Noi mai oia e hooholoia ia ipnuku. Kokua ia. Kapaakea. Hookomo mai he hoololi no ko lakou mau pono kino." Kauka. Noi mai oia e hookomoia i mau huaolelo e ao aku i ka lakou Lunamakaainana. Ninau o Gerina no ke kumu a na Kuhina i wehe ai ia mau olelo. C. C. Harris. Wehewehe mai oia i ke kumu i waihoia'i o ia mau huaolelo, a weH.ewehe mai no hoi i ke ano ole o ia mau olelo ke hookomoia iloko, ame ka wehewehe haauao mai na hoi i ka pono o kana mea i Kekua ai, c like me ka hana mau a na Loio aka^r«ai. V. Kanuka. Noi mai oia, e pono no ī ka L,bio Aupuni, ame ka poe e ae oiai e kainaillo ana no kekahimea,e hooki i ke kamailio ana no Amerika Huipuia ame ka mahalo E pono paha e nana ae kakou ia Enelani, a wehewehe mai no hoi, a wehewehe loihi mai no hoi, ua manao mua no ia e koho ma ka apono i ka pauku hou, aka, mahope iho o ka hoopaapaa loihi ana, akahi no a maopopo ia ia he pono loa ke hooholoia ka hoololi i manao ia e ka Luna Elele o Honolulu. (Ku iki rnai ka Loio Aupuni, a heluhelu mai i ka inanao i hoopukaia e Mr. Burke i ka M. H. 1774 ma Bristol Beretania.) Manao no oia, ua pono no lee aoia, ame ka hele ana o kekahi kanaka mamuli o ke aoia mai, a apono loa no i ka manao hoololi o ka Elele o Honolulu (G. P. Judd.) Heleluhi. Hai inai oia, e pono no ke hooholo i ka paukn me ka hoololi ole ia, e like me ke noi a ka Elele o Honolulu. No ka mea, aole no ia i ike i ka pilikia o ka hookomo ana i ka hoololi, ame ke kapae ana, makemake no oia e hooholoia no ka pauku e like me ia i waihoia mai ai imua o keia aha. loane li. Ku mai oia a wehewehe mai i kona manao no ka pauku hou, a makemake mai no oia e hoomauia no ka pauku kahiko e like me ke Kumukanawai kahiko, a ua papaia no ka hala mawaho o ka mea imua o ka Hale. C. H. Judd. Noi mai oia e hoopanee ka halawai. a ua hoole ia. G. P. Judd. Hoike mai oia i kona minamina i ka laweia o keia pono. O ke kolu keia o na pono o na kajiaka i manaoia e lawe ma keia Kumukanawai hou, a nolaila. aole loa e hiki ia ia ke kau i kona lima no keia pauku, me ka hookomo ole i kona hoololi. Hope Peresidena, G. M. Lopikana. Hai mai oia i kona manao no keia hoololi, me he mea la nae iloko o kona manao, ua kuhihewa ka Elele o Honoluiu, i hoopuka ai i kona hoololi. A iloko no o na makahihi i haia, ua iilo no ia mau huaolelo i mea ano ole, a aole no hoi i hanaia ia mea ma Beritania, a ma na wahi e ae, a aole no hoi e hiki ke kuhikuhi aku ka Elele o Waimea, i kahi i hanaia ai o kekahi mea like hookahi ma Beritania. Aole loa ona hoapono iki i ka hoo--1 komo ana i ka oielo hoololi a ka Elele o Honoluiu. Manao oia ma ka hooponopono ana • i ke kau Kanawai, aohe kupono ke hookomo > ia na huaolelo ano oie, uo ka mea, e lilo ■ auanei ia i mea e aia mai ai ka hoopaapaa a ■ me ka hoohewahewa. A hoakaka mai no t hoi oia i ke ano o ka oleio a Mr. Burke ma ■ 3ristoi, Enelani. 'Eia ka ninau, ua kohoia anei o Mr. Burke, mahope iho o ka hoopuka ' ana i ka manao hoole i ka m'ana ao o na ma< 1 kaainana ? 1 ko makou manao, aoie.) 1 V. Kanuka. Mahaio no oia i na olelo a \ ka Elele o Hamakua, no ka moakaka, a m< i ka maopopo, i oi ae mamua o ko ka Loio Au i puni, nolaiia, e pono maoli ke lilo oia ka wa

ha olelo, aole oka Loio Aupuni. Aka, aia I no ia mea i ko ka Moi manao, ua olelo mai no oia, aole ona makemake e haawi wale i ka pono o na makaainana nana ia i koho mai. Kokua no oia mamuli oka hoololi a ka Elele o Honolulu. A ma ke noi a D. H. Hikikoke, ua hoo- j paneeia ka Aha a ka la apopo, hora 12. ; Poaha, lulai 28, 1864.—La 16. Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. i Pule a pau. Heluheluia ka moolelo a j aponom me ka hoololi aka Loio Aupuni. i Hai mai ka Hope Par. Lopikana o ka j mea īmua o ka Hale, oia no ka hoololi a ka Elele o Honolulu. E hookomoia na j huaolelo 'a e ao aku i ko lakou Poeikohoia.'; Hapaiia ka hana. j V. Kanuka. Wehewehe mai oia i na} olelo e apono ana i ka hoololi a ka Elele o Honolulu, ame kona hai mai no hoi, ke ao nei no ko Beretania poe makaainana i ko lakou mau Lunamakaainana, a heluhelu mai no hoi i kekahi moolelo e apono ana ia mea. Aohe ona makemake c haawi wale i na pono o na Makaainana. Hon. G. M. Lopikana. Wehewehe mai oia i ke ano o kana kamailio ana e like me j kana i olelo ai i nehinei, ame kona hooia I mai no hoi i ka inaopopo ma kona ike i na! | rula o na Aha kau Kanawai o Enelani, a | aole no ona kanalua iki i na olelo ame kana 1 !no hoi i ike ni he pono. Olelo mai oia, aole na Luna i kohoia no na Ahu kau Kanawai ō Enelani i poe kii e koho wale no, aka, ua hoounaia lakou e imi i ka pono o ke aupuni mai o a o, a wehewehe inaikai mai no hoi oia i ke ano oka hana ana ma Enelani, ame Amerika Huipuia. C. C. Harris. Hai mai oia, oka imihala ana a ke Kahunapule ia ia iloko o keia keena, ua like no me ka imihiila a ka wahine, no ka mea aole e hiki ia ia ke hoopai aku, a wehewehe hohonu mai no hoi no na olelo a ka Mea Kaulana Edmund Burke, a kne no kona manao i ka hoololi a ka Elele o Honolulu. Hai mai oia ika Mr. Burke ame ka D. Webster mau olelo, i apono i ke kue ana ia mea. Hai mai oia, ina e hiki ke kuhikuhi ponoia aku ma ka hoopaapaa maikai ana, alaila, e ae mai no auanei ka Moi ia mea. Aka, aole pono e hele mai ianei e hoole kumu ole ai. A ina no e hiki aku i ka pauku 7 o ke Kumukanawai no na mea e pili ana i ka hookolokolo kiule ana, ina no e makemake na Elele e hoomaa e like me ka pauku mua o ke Kumukanawai kahiko, e ae ana no ka Moi, no ka mea, aole pili o ia mea i ka pono alii o ka Moi; ame ka olelo mai no hoi no na olelo hooweliweli a kekahi Elele i hoopuka'i iloko o keia keena e pili ana i ka hooweliweli aku i ka Moi. Aole e hanaia ke Kumukanawai no ka pono o ka ilikeokeo, ame ke kanaka maoli, a ina e hanaia he pono kela ano ame keia ano kanaka, alaila, e haawiia ka pono no ke kana;ka Hawaii. Me he mea la i hele mai no kekahi poe iloko o ka manao paakiki ame ka hoopaa ma ka ino.

J. I. Dowsett. Hai mai oia i kona manao e kokua mamuli o ka olelo hoololi, aole ona makemake e hoopauia ka pono o na makaainana, e ao mai i ko lakou mau Luna, no ka mea, o iakou no na haku, a ua pono no ia lakou ke ao mai, aia no i ka manao o na poe a lakou i kohe ai ka !awe aku i ka iakou mau mea i aoia aku ai. loane li. Ku mai a kamailio mai no ke kuhihewa ona i na mea imua o ka hale, aole ka ia i ike i ka hoololi o ka pauku 4,j,waihoia mai imua o ka Aha, a ua kamaili mai ma na mea pili ole i ka Aha. A ua kamailio ia mai ka ia he pupule ma ka la mamua ae. Nolaila, e ka Moi, ua alakai hewa ia kuu Moi, no ka mea, ua puni kou mau pae aina ī ke Akua—aoie i ae mai ke Akua i keia Kumukanaw&i a me keia hana. Hooponopono mai ka Hope Peresidena, no na ruia o ka Haie, a oielo mai, makemake oia e maiamaia ka ruia. Kauka G. P. Judd. Noi mai e V&iuailio o loane li, iioko o keia Aha, kokuaia e Ka- i nuka. He hoopii no ia no ka Luna Hoomaiu. Hai mai ka Hope Peresidena, aole oia e ae aku e uhakiia na rula, no ka mea, ua hoonohoia oia malaila e na £|ie!e, i mea nana e hooko i na rula, a aole loa oia e ae ana e uhakiia na ruia. Makemake no oia e kamailio mai na'Lii a me na Elele, rna na rnea nae imua oka Hale. A hoopaapaa iki a a ma ia mahope, kamailio hou mai no o ua o loane li, kamaiiio hou poai no, e hoahewa loa oia i na Kuhina, makemake oia e hookaawaie i kana Moi, ua hala ole loa oia.

G. P. Ukeke. Noi mni e noho o loane li j ilalo, aohe pono oka hana kamalii, nolnila, ; aole pono o ka huhu wikiwiki. ; Ka Moi. Wehewehe mai oia i ka mea imua o ka Hale, a hai mai no hoi, aole o kn i hewn o na Kuhina ka mea imua o ka hale, aka, o ka olelo hooioli a ka Elele o Honolulu, a o keia mea, ua pili wale no ina Elele, | aohe kuleana o na'Lii a me A'u ma ia mea, ua pili wale no ia lakou ia mea. A noiaila, ina aole e hookoia na rula, alaila, aole no e mnluhia ka kakou hana. Maikai no ka manao o ka Moi Aliiolani. I C. H. Judd. Hai mai no oia ona o!elo a ka Loio Aupuni, ua pili no ia i ka hoino mai ika poe Elele e koho ana i keia hooloii, no ! ku mea, ua koho oia ma na mea a pau, e like me ka pono i kona noonoo maikai ana,aole i hek» mai e kue 1 ka Moi, aole e paakiki ma ka ino. 11. i. Wana. Koikua no ika hoeloli me ka wehewehe naauao mai i ke kumu o ke koho ana. J. P. Greeo. Hai mai oia no ke kumu ole o ko C. C. Harris hoohenehene ana i ka inoa Kahunapule. Me ka olelo mai, he maka'u l wale ka ke Kahunapule, aehe i hoopuka i j ko'n moa, J. P. Green; aka, ua lawe raai i j ko'u inoa i inea oihana, a'u e noho nei he | hoa haahna, a hai raai no hoi he makehewa j | loa ika Loio Aupuni ke ku mai iloko o keia j jhale, me ka i mai, aohe ma ke olelo hoohe- j nehene, rro ka mea, oia ka pakeu loa ma ia j men. j G. P. Judd. Ninaninau mai oia ike ano 1 o leo ka Loio Aupuni *hoopuka ana mai i na olelo e pili ana 1 ku hooweliweli i ka Moi, & hai mai no hoi oia, aoie ona manao e hooweliweli aku d ka Moi, he oleloa do, a boo> puka mni no hoi oia i na olelo ana i hoopukn ai i nehinei. A hai mai no oia, he mskemake n» -«4 .*«um oo ka pono i na maknainana e ao aku i ko iakou Poeikoho». C. C. Harris. Ku mai oia, aku pu mai no hoi © Knnuka, he makemake oia e pane nku i na olelo pili kino a ka Loio Aupuni.a ua noho hou no e Kanaka ilalo, a kamaiiio mai no ka Loio Aupuni. A kamailio mai oia no nn olelo e pili ana i ka olelo hoino pili kino. Olelo mai oia, aohe ona manae he kumn kekahi no ka olelo hoino pili kino, ua nui no ka poe i manao pela mamuli o ka'u olelo ana a pau, ua hoino ia lakou, a un loaa mai ko lakou mau inoa. G. B. Ukeke. Keakeaia, aua olelo niai nia, ua kue i ka rula keia kamailio ana no ka lakou mau mea, aole ka mea imua oka Aha. Aua hoomau no ka Loio Aupuni i ke kamailio, ku mai o Mr. Martin ame Mr. Koakanu, n kue loa mai i ka hoopaapaa wale īho iwaenn ona E'ele haole, ame k& Loio Aupuni. A hoomau aku no ka Loio Aupuni 1 ke kamailio. V. Kanuka. Wehewehe mai oia no kekahi mau olelo hauhili a ka Loio Aupuni, a ua ike no oia i kona ano Keonimana, aole {noena makemake i ka Loio Aupuni e ao

mai ia ia ma na mea e pili ajqa m& kona ano maikai. S. Hanemo. Ku mai no oia a e like no me kona ano mau, hoapono no i ka na Kuht> na i makemake ai, a mahalo noi ka pauku 4 o ke Kumukanawai hou, inni ka »nua a kn hope, a wehewehe mai i na olelo e ku ana i ke apono ia mea. J. W. H. Kauwahi. Ku maino ia.aelik» no me kona ano mau, kokua no mamuh o ka olelo a na Kuhina, a apono no i ka <pauku 4 o ke Kuinukanawai hou, mai ka mua a ka hope, a ua kue no boi i ka hoololi a ka Elek 0 Honolulu. Hai mai no i ke kumu o I» kue ana i ka hoololi, a me ke apano ana i ka pauku 4. (E nana oukou e nn makaamana 1 o Lahaina, ke haawi hou nei no ua Elela akamai nei a oukou i ko oukou mau pono • ao aku i ko oukou Poeikohoia. I hoouoa mai anei oukou ia ia e lawe i ko oukou mau pono ? Ina pela, ak>ha oe e ka Lai o Lele, ke uwe nei makou no oukou e na nnkaaioa* nn o Lahama. K, C. Wnle. Aole ona manao e ae alm i kona manao maikai e alakaiia e hai,a e «o>a mai no hoi, aohe ona manao he mea kuponp ia mea, mahalo mai oia i ka Elele o Waimea, a noi mai e ninau. G. B. Ukeke. Aohe ona ike i ke kumu e kapae ae ai ia huolelo, he makemake oo oia, e hoomau. ia no ia pauku e like me konai aao, aole ona manao i lōi olelo a ka Eiele o La« haina, e kuhikuhi ana i ka naaoao o na aina e. He naauao no ko Hawaii nei, oolai|a t Ipono no ke hoomau i keia huaolelo ao. Hon. C. H. Bihopa. Hai mai oia.aole ns> oi& i ike i ke a<fO nui o keia huaolelo, a no> " laila, aohe no oia e koho tfta kekahi aoao, ame kekahi aoao. 1 Jt

Kepoikai. E like no kona manao me ko ka Elele o Lahaina, hai mai oia, he ano nai ko ka huaolelo ao, a o ke ano nui no o kana mau olelo, o ke kokua no i ka hooholo ana i ka pauku, e like me ka mea i waihoiu mai e na Kuhina. Ka Moi. Hoakaka mai oia ike kumū o ke kapaeia ana o ia mau huaolelo, e ao aku i ko lakou Poeikohoii, no ke ano ole. B. F. Koakanu. Olelo mai oia, aohe pono o ka hookoino i ka olelo ao. H. J. Wana. Hni mai oia kekahi i kokua i ka hoololi, a no ko ka Moi wehewehe ana mai i ke ano, nolaila, makemake oia e hoihoi i kona inanao. Ninauia ka hoololi a Kauka, a ua hooleia ka hoololi e na Elele. Ninauia ka hooholo ana i ka pauku 4 ma kona heluhelu alua ana, a ua hooholoia e na Elele. Aua hooholoia no hoi ena 'Lii 0 ke ahi Lunalilo ame Joane Ii kai kue ame ka Moi. R. C. Wale. Hoopnka mai oia i kona manao e heluhelu alua ia ka pauku 5 o ke Kumukanawai hou. D. H. Hitchcoce. Nui mai oia, e hoololi ia ka olelo Hawaii ma ka pauku 5, a ua hooholoia me ka hoololi i ka heiuhelu alua ana o ka pauku 6. R. C. Wale. Noi mai oia e hooholoia ka heluhelu alua ana o ka pauku 6 o ke Kumukanawai, Aua hooholoia. J. I. Dowsett. Noi mai e heluhelu aluaia ka pauku 7 o ke Kumukunawai kahiko. 0. C. Hfirris. Wehewehe mai oia i ke kumu i kapaeia ui na huaolelo kahiko, me ka manao e waiho aku na ka Ahaolelo e hooponopono iki no ia mea. W. T. Martin. Makemake oia e hookomo i hoololi mahope iho o ka huaolelo ofeni, a me na hihia kivtla a pau. Hon. C. R. Bihopa. Hoopuka mai oia he hoololi, e hoomauia no ka hookolokolo jure ana e like me mamua, koe nae na hihia waiwai malo o ke kanalima dala. Hon. G. M. Lopikana. Kokua mai oia i ka hoololi a Hon. C. R. 6ihopa. W. T, Martin. No kona lohe ana ika olelo a C. R. Bihopa, nolaila, hoihoi hou oia i 1 kona manao. H. I. Wana. Ku mai oia e kamailio no kona kuhihewa, nolaila noho hou oia ilalo. M. Kahananui. Makemake no oia e hoo-l pauia ka huaolelo dala, e hookaokoa loa no ia mea. G. B. Ukeke. Me ka manao o Kahananui, pela no ko ka Elele hanohano o Koolauloa. Kanuka. Makemake oia. e hooholoia ka pauku me ka hoololi. No ka' .mea, i kona manao, aole e pilikia ana na makaainana ke ae ia ka pauku me ka hoololi. D. H. Hikikoke. Hoakaka mai oia i ke kumu pono e hookomoia'i ka hoololi, aole no ka manao e hoopilikia i ka poe ilihune-; aka, i keakea ai i ko lakou hoopiiikia ia ka poe waiwai. H. I. Waha. He ano pohihihi no ka hoololi i kona manao, makemake no oia e kuu akea ia ka hookolokolo jure. W. T. Martin. Hoike mai no oia ike kupono o ka hoololi a C. R. Bihopa.

P. F. Koakanu. Aole no ona makemake e paniia ka puka o ka hookolokolo jure ana, makemake no oia e kaawale ka ipuka o ka hookolokolo jure ana, makemake no oia i ka hoololi, e kapae nae i ka olelo dala oloko. loane li. Kokua oik ika olelo hoololi a Hon. C. R. Bihopa. C. K. BihOpa. Aole ona makemake e hookaumaha i ka poe ilihilne, aka, no kona makemake e keakea i ko lakou hoopilikia ia na. na mea liilii, me kā hoolilo o ka poe ilihune i lakou manawa ame ko lakou wahi eLakk Huku ma na hookolokolo liilii lilo nui. Ninau ia ka hoololi a Hon. C. R. Bihopa, penei: A ua hooholoia ka hoololi e na Elele a me oa'Lii, a me ka Moi, a ua hooholoia ka pauku 7, ma kona heluhelu alua ana, a ua hooholoia e na Elele a me na'Lii, a me ka Moi. Noiia mai, e hoopanee ka hana a ka ]a apopo, honi 11. Poauma, lulai 29, 1864.—La 17. Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. Pule ke Kahunapule a pau. Heluheluia ka moolelo a aponoia. Hon. G. M. Lopikana. Hoopuka mai oia he pauku 3 o ke Kumukanawai e like penei ka heluhelu ana : (E nana ma ka manao pepa o ka pule i eala iho nei no ka pauku 3 a e hookomo ma keia wahi.) Ua hooholoia ia pauku me ke kue oleia e kekahi mea o na mana nui ekolu. J. I. DQWsett. Hoopuka mai oia he pauku 1 no ke Kumukanawai, a penei ka heluhelu ana: (E nana ma ka manao pepa oka pule i hala iho nei no ka pauku 1, a e hookomo iho ma keia wahi.) Mahope iho oka hoopaapaa iki ana, ua hoohoioia no e na Mana nui ekolu. O Gerina, Ukeke ame Koakanu kai kue o ka poe Elele, a o Hon. J. li hoi ma ka aoao o na 'Lii. Hooponoponoia ka pauku 12 ma ka olelo Hawaii ma kahi o " kapu," ua hookgpioia o Malu " a ia ma kahi o " Paha," a ua hooholoia o Meprs Green, Metcalf, ame J. Ii ka poe i kue. Ua hooponoponoia ka pauku 13, ma ka hopkomo ana ika huaolelo ka Moi, kah? oka huaolelo "Ke Alii." Noi mai oKaiK ka e pakui mai i kekahi mau k . ■

" A no ia mea, i ka hana ana i na kanawai, e hoomaopopoia ka pono ame ka pomaikai, a aole o ka Moi, na 'Lii ame na Luna, aka, o kanaka hke mai o a o." Loio Aupuni. Hai mai oia, ua waihoia ia mau huaolelo, no ka mea, ua manaoia he ano ole. Ua ninauia, a ua hooleia ena Elele, eia ka poe ae, Green, Judd, Ukeke, Kahananui, ame Martin. Ka poe hoole, Dowsett, D. H. Hitchcock, E. G. Hitchcock, Heleluhi, Kuaea, Kahaleaahu, Kauwahi Kamalo, Kepoikai, W. P. Wood, Robertson, Wana, Myers, Nahaku, ame Hanemo. A ua hooholoia no ka pauku e like me kona ano mau e na Elele, o Green, Judd, ame Metcalf kai kue, a ue hooholoia no hoi e ns 'Lii, kue o Lunalilo, ame J. li, a ua aponoia no e ka Moi. Noonooia ka pauku 14, a hoopaapaaia no hoi, a hoololiia ma ka olelo Hawaii, mahope iho oka huaolelo " Kino ponoi," ua hookomoia na huaolelo 44 a i ole ia, me kekahi mea like paha," a ua hooholoia no. Heluheluia mai ka pauku 15. a wehewahe ia mai ke ano e ke Kuhina Waiwai. G. P. JuAd. Noi mai oia e hookomoia na huaoielo pakui penei : " Ina e hoole mai ka Ahaolelo i ka uku ana i ua mau lilo nei, alaila, maluna no o ua Kuhina ponoi ia mau pilikia." Kokuaia. Hon. C. R. Hishop. Hoopuka inai oia he hoololi penei, e hookomoia ma kahi o ka huaolelo iia pilikia ike e ole ia. Ona pilikia kaua, kaua ia mai, kipi, mai. lele, ka make o ka Moi, ame na pilikia e ae o ka lehulehu. Hoopaneeia ka halawai a ka ln apopo, hora 11. Poaono, lulai 30,1664. —La 18^ Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. Aole i hiki mai ka Moi. Mahope iho oke kamakamailio ana no na mea e pili ana i ka halawai i paiia ma ka nupepa " Pacific Commercial Advrtser," a me ka nupepa " Convention," ua kohoia i mau Komite Hui nana e nana mua ke kope o ka mea kakau lima pokole, mamua o ke pai ana. Kohoia e ka Hope Peresidena, o His. Ex. C. De Yarigny, Hon. Kamakau, Hon. H. A. Kahanu, D, H. Hitchcoek, a me J. P. Green. Mahope iho o ka hoopaapap loihi ana, a me ka wehewehe loihi ana o Mr. Dowsett, Mons. De Varigny, Dr. Judd, Kauwahi, Kahananui, Hon. G. M. Lopikana, Hon. D. Kalakaua Mr. Koakanu, a me ke Kuhina Nui, a ua hookomoia mai he mau hoololi lehulehu wale a ua hooholoia penei: " Pauku 15. Aole loa e kaulia, a e ohiia kekahi dala kokua, a kekahi dute paha, a o ieekahi auhaū paha, o kela ano keia ano, me ka ae ole oka Ahaolelo kau Kanawai; aole hoi e unuhiia kekahi dala oloko o Waihona Dala o ke Aupuni, me ka ae ole o ia Ahaolelo, koe nae ka hiki ana mai (i ka wa i akoakoa ole ai ka Ahaolelo,) na pilikia, oia ke kaua, ke kaua ia mai e na aina e, ke kipi, kā mai ahulau, a me na poino e ae o ka iehulehu, aole hoi ma ia manawa me ka ,ae ole o na Kuhina a pau : A me ka hapanui o ka Ahakukamalu a pau. Ana ke Kuhina Waiwai e hoike pakahi i ka Ahaolelo no ia mau dala i hooliloia." Ua heluheluia mai ka pauku 16, me 17, a Uii hooholoia e na'Lii me na Elele. Noi mai o Dr Judd, e hookomo mai i ka pauku 18, penei : "O na koho ana a pau a na kanaka ma ke kanawai, ma ka balota no." Aua hooholoia e na Elele a me na'Lii.

Hoopanee ka halawai a ka la apopo, i ka hora 11. Poalua, Augate 2, 1864.—La 19. Halawai ka Ahaolelo ma ka hora 11. Hooholoia ka pauku 16. Hookahi ona ! Elele i hoole, a pela ma kahi o na *Lii. I Heluheluia mai ka pauku 20. I J. W. H. Kauwahi. .Noi mai oia e hoo- | holoia ia pauku, a ua hooholoia. A ua j hooholoia no hoi ka pauku 21. ' Heluheluia ka pauku 22. J. W. H. Kauwahi. Noi mai oia e hoopaneeia ka noonoo ana o ka pauku 22, a hiki mai ka Moi. W. T. Martin. Noi mai oia e hanaia no keia pauku i keia la, a hoike mai oia he hoololi e pili ana P. Nahaolelua. O kou mau, kokua no mamuli o ke noi a ka Elele waha o Lahaina. G. P. Judd. Mahalo no oia mamuli e ka manao o ka Elele o Kau, a kokua nui no hoi. C. Kapaakea. Noi mai oia e hookomo i ka huaolelo Kanuka. Makemake no oia e hoohoioia keia pauku e like me kona heluhelu ana a ka pauku C. Kapaakea. Makemake no oia e hoopaneeia ka hana a noonoo puia keia pauku me ka Moi pu. H. R. H. M. Kekuanaoa. Kue mai oia i na olelo a ka Mea Hanohano C. Kapaakea. M. Kahananui. Olelo mai oia i kona manao, eia no na Kuhina o ka Moi maanei, &no!aila, ua pono i ka aha ke hana, no ka mea, aole no i hoole mai na Kuhina i ka hoike mai ia mea. M. Kuaea. Wehewehe mai oia i kona kokua i ke noi a ka Elele o Lahaina, a me ke kumu 0-ke kokua ana. Mons. De Varigny. Hoakaka mai oia i ke kumu oleo ka hoole ana i ka noonoo no keia pauku, no ka mea, ina e hiki ke hoopajaee i keia pauku, alaila, pela no paha e hiki j|i ke hoopanee i kekahi pauku hou aku, a aku. Hai mei oia, he mau olelo e pMi W" '

ana i ka wehewehe mai i ke ano-o ka olelo o ua pauku la. £. G. Hikikoke. Hai mai oia, aohe ona manao he kupono ke hooholo i ka manao i hoopuka ia e ka Elele o Lahaina, no ka mea, ua pili no na pauku a pau o keia Kumukanawai i ka Moi, nolai!a, makemoke no oia e hapai no ka nōonoo ana no keia pauku. G. P. Judd. Kue no oia i ka hoopanee ana i ka noonoo no keia pauku. Mea Hanohano C. Kanaina. Noi mai no' e hoopanee ia ka noonoo ana no keia pauku a hiki mai ka Moi. M. Kanananui. Hoakaka mai oia ike kumu ole o ke noi a ka Elele o Lahaina, no ka hoopanee ana i ka noonoo no keia pauku. Hai mai oia, mamua aku nei, ua wikiwiki J loa ka Elele o Lahaina e hooholo a e nootloo no hoi ina pauku oke Kumukanawai. Makomake oia e nooholoia ka hana, a me ka hoohakalia kumu ole. C. C. Harris. Hai mai oia, ua noomo nui no ka Moi no keia pauku, a ua aponoia no hoi. G. B. (Jkake. Hai mai oia i kona nao e hookomo i hoololi, ame kona hai niai no hoi i kona makemake no e Ua noonoo ana o keia pauku, a hiki mai ka Moi. J. W. H. Kauwahi. Hai mai oia, hoounaia mai oia e hele mai e imi i ka ppno o na Makaainana o Lahaina ame ka Moj, i hoouna mai lakou ia'u e hele mai e imi i |co lakou pono, ame ka pono pu no koi o j(^, Moi, nolaila, ina no e hiki mai ka Moi ke- ; kahi o na Mana nui, a ina no e hawawa tio kana hana ana mei, nona no ia. Hon. loane li. Manao no oia, he hiki no ka Aha ke noonoo no keia pauku. A vtfe--hewehe mai no hoi i kekahi mau olelo kua moolelo o ka hanauna Alii mai ka wa kahiko mai, nolaila, e hoohoio no keia hale, a.hiki mai ka Moi, alaila, nana no ke apono hope ana. J.P. Green. Hai mai oia aohe kumu aka E'ele o Lahaina i noi ai, no ka mea, au wāiho mai no ka Moi i kana mea i hoomakaūkau ai. C. H. Judd. Noi mai oia e pono no e aeia 0 ka Mea Hanohano C. Kapaakea, e kamailio akolu mai, e like me ka rula eono o ka Hale, a ua hooholoia. Hon. C. Kapakea. Kamailio nui mni oia 1 kumu o kona koi una e hoopanee ika noonoo ana o keia pauku apopo noonoo, a ua noi mai no hoi e hapaiia ka noonooo ana o keia pauku 211. H. H. H. i\l. Kekuanaoa. Hai mai oia i ka manao mua ana no o ka Moi Kamehameha IV., e hoololi i ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, a i ili mai nei no hoi i kona kaikuaaua, makemake no oia e hooholo pono ia no 'ka hana, a koi mai no hoi e hooholoia no ka noonoo ana no keia mea, a e hooholo pono ia no hoi. G. B. Ukeke. Ku hou mai no a wehewehe ioihi mai i kona manao, me ka makemake e hoopuia ka huaolelo Aha Kuhina, a ina no aole, alaila, e pono no ke hoopanee i ka noonoo ana a hiki mai ka Moi. P. F. Koakanu. Kue loh oia ika manao o ka Elele o Lahaina, a me Koolaupoko. C. C. Harris. Wekewehe mai oia iko ka Moi noonoo loihi ana no keia pauku. J. W. H. Kauwahi. Aole no oia i hele mai e hoolohe i ka olelo a na Kuhina i hele mai oia e nana, a ina no e like pu ke ano o ka manao o na Kuhina me kona, alai- i la, he pono ia ia ke ae aku. Heahi ia mea I he Kuhina imua o ka Elele o Lahaina ? He- j aha ka lakou mau olelo ? Aole ona makemake e hoolohe i ka olelo a na Kuhina, no ka mea, ua kuuoha mai kona poe nana i koho I

P. F. Koakanu. Kue loh oia i ka manao o ka Elele o Lahaina, a me Koolaupoko. j C. 0. Harris. Wekewehe mai oia i ko ka Moi noonoo loihi ana no keia pauku. J. W. H. Kauwahi. Aole no oia i hele mai e hoolohe i ka olelo a na Kuhina i hele mai oia e nana, a ina no e like pu ke ano o ka manao o na Kuhina me kona, alaila, he pono ia ia ke ae aku. Heahi ia mea he Kuhina imua o ka Elele o Lahaina ? He- | aha ka lakou mau olelo ? Aole ona makemake e hoolohe i ka olelo a na Kuhina, no ka mea, ua kauoha mai kona poe nana i koho mai, e helemai oia e kiai, he maka'u lakou o lilo ka Noho Alli i ka haole. O ka poe nana ia i hoouna mai, he poe ili ulaula no ka hapanui, a noiaila, makemake no oia e hooholoia„ Hon. P. Y. Kaeo. Noi mai oia e heokomo mai i hoololi. S. Hanemo. Hoike mai oia i ke ano o kona hiki ana ianei, me ka wehewehe mai i na kumu o kona makemake e waiho aku, a hiki mai ka Moi. Ninauia ke noi a ka Elele o Lahaina, a ua hoole ia. t Noonooia ka hoololi a ka Elele o Kau. J. P. Green. Manao oia aole pono ke hookomo i ka hoololi ma keia pauku, a e waiho aku a hiki mai ka pauku 25. Ninauia a ua hooholoia ka hoololi, a ua hooholoia ma ka heluhelu alua ana, me ka hoololi. J. P. Green. Noi mai oia e aeia mai oia e heluhelu mai i kekahi palapala hoopii imua o ka halawai. Hon. G. M. Lopikana. Nonoi mai oia e hoihoi hou oia i kona manao noi, a hiki i ka la apopo. J. W. H. Kauwahi. Noi mafe heluhelu alua ia ka pauku 23. J. P. Green. Noi mai e wehewehe mai na Kuhina i ke kamu o ka hana ana i keia pauku. G. P. Judd. Noi mai oia e hookomo i ka hoololi, aole ona makemake e haawi aku i ka Moi ka mana e hoomoekolohe. Ka Loio Kuhina. Wehewehe mai oia i ke ano o ka pauku. Hai mai oia> aole na Moi 'a me ko lakou mau Ohana no lakou iho, aka, na ka lahui iakou. Aia no me ke Aupuni ka mana e hooponopono i ko lakou mau Alii, e like me ka makua i ke keiki, a hoike-

ike mai no hoi i na kumu hoohalike, oia hoi ka mare ana o kekahi keiki Alii o Farani, a nolaila ke kumu o ka haulehia ana o ia ohana Alii. Ua hiki no i na kanaka a pau o fieritania ke mare i ka lakou mea i makemake ai; aka, aole nae e hiki ike keiki ame na kaikamahinea na Moi o Beritania, ke mare mamuli wale iho o ko lakou makemake, &c., &c. A pela no hoi ika Moiwahine o Beritaiiia, aole loa e hiki ia ia ke mare i kekahi kanaka e noho ana malalo o ka mana o ka Noho Alii oßeritania. A hai mai no hoi oia, he mea mau, a he mea hiki no hoi ke hoowalewale ia mai kekahi mau kaikamahine Alii e ka poe akamai, a lilo ī ka mare ia e lakou.alaila, e noho auanei ma ka Noho ! AHi kekahi poe ino, a pela no hoi na keiki j kane. Ao na keiki Alii ame na kaikamaihine Alii no hoi. Ao na keiki a na'Lii ame na kaikamahine, na ka lahui no ia mau keiki. Ua hana pinepine no na kanaka i ka uiea pono ole i ka wa wela o ko lakou mau manao, me ka mihi kuhohonu no nae i ka wa oko lakou oo ana. Ao ka poe i hanau alii ia, ua aoia lakou no na mea kupono e pili ana i ko lakou noho ana. Hon. C. Kapaakea. Wehewehe mai no i kona manao no keia pauku—a koi mai no hoi e hooholo koke ia. C. P. Judd. Ninau mai oia ike ano ona opopo ole ia ia ke ano b ka -Ka Moi hooponopono ana'ku i ka mare ana o na'Lii. Hon. C. R. Bi&hop, Hai mai oia he Ka-

nawni kahiko keia 110 Beritnnia, a ina paha e hooholoia i keia vva, haulehia no. Aka, ua pane mai ka Loio i na mea a ke 'Lii e hana ma» no na'Lii. C. C. Harris. Hai mai oia, aole np i poina na Kuhina, ua hanaia no kekahi Kanawai ma Farani, a ua hooholoia no i ka wa mai nei o Ueia Ohann Alii. A hai mai no hoi ia he pono no ka hooneleia ana o ka Leialii a hooilina Leialii paha i kona kuleana, k<? mare kue, a me ka ae ole hoi i ka niare ana o kekahi mau Alii, aka, aole loa nae he pono e haawi i Ka Moi ka mana e hoole i ka mare a i hookoponoia ma ke Kanawai, a hoopuka mai he hōololi. C. De Varigng. Wehewehe iki mai i kekahi no ka Hon. C. R. fiishop. JVI. Kuaea. Hoopuka niai oia i iia kumu o kona kwe a me ke aiio o ka heluhēlu ana o ka pauku ke hookomoia ka hoololi. Hon. C. Kapaakea. Hai mai oia ūa kokua ia ka nonoi e hooholo. * P. F. Koakanu. Hai n>ai oia, aole oha Makaainana ke pono ma keia pauku, nolaila, pono no ke hooholo. J. P. r <&reen;: Kokua oia mamuli o ka olelo hoololi. v Aole ona makemake e haawi ia ka mana i Ka Moi e hoole i ka mare pono ia iaha o kekahi mau mea ma ke Kanawai, no ka mea, he kue kefa i ka pono a me ke Kanawai o ke Akua. Hon. D. Kalakaua. Hoopololei mai oia no kekahi mau olelo a ka Elele o Makawao, a hai mai no hoi ua pili no keia pauku ma kona ano nui i na mea a pau, a hai mai, ua pili wale no ia pauku iKa Moi a me kona Ohana. Kokua mamuli o ka hoololi aC. R. Bihopa, no ka mea, ma ke ano o ka pauku e waili nei, e hiki paha auanei i Ka Moi, ke hoopau i ka mare ana o ka poe i mare ia no malalo o ke Kanawai mare no ana i Kau ai. &c., &c., &., Hooholo loa ia. . E. G. Hikikoke. Ninau mai oia, owaila ka Ohana Alii o Hawaii nei i keia wa ? Ua ninau ia ka poe Elele, a he 17 ma ka ae i ka hoololi, a he 3 ma ka hoole ; a he 6 0 na'Lii ma ka hoholo i ka hoololi-, a he 3 hoole. Niuau ia ka hooholo ana ika pauku ma ka heluhelu alua ana, a ua hooholoia ka pauku 23 me ka hoololi. Noi mai o D. Kalahaua, a ua hooholo loa | ia. j Heluheluia mai ka pauku 24, aua wehe--1 wehie mai no hoi ka Loio Kuhina. G. P. Judd. Hai mai oia ika hilihewa o ka ninau a ka Elele o Hilo, i na Lunakanawai Kiekie, aohe ninauia o ka poe nana i hana i ke Kumukanawai. C. H. Judd. Ninau mai oia ike ano kupaa o keia, pehea la auanei e hiki ai ke keakea ia kekahi Alii, ke hoole mai oia i ka noho Moi ana malalo o keia Kumukanawai, mamua aku o ka hooholoia ana, olaila, pehea la»auanei ? Kahea hou no paha i ka Aha Elele ? Lpio Kuhina. Hai mai oia, ina e hiki i kekahi ke kokua i ka hookomo i na olelo ikaika, a epono no. J. P. Gerina. Hoike mai oia i kekahi mau olelo a na Moi e hoohiki ai. P. F. Koakanu. Kue oia i ka huaolelo hoohiki, a makemake oia e hokomo i ka huaolelo 'apono,' a ona Luna Aupuni no ke hoohiki, aole o ka Moi. Ninauia no ke noi a ka Hon. CoI. D. Kalakaua, e hooholo loa i keia pauku 24, a ua hooholoia. Heluheluia ka pauku 25. Noi ia e hoohololoa. Hon. C. Knpaakea. Manao e hookomo mai i hoololi. Aole kokua. Ninauia, a ua hooholoia e na Elele a me na'Lii. Heluheluia ka pauku 26. Noi ia e hooholo. J. P. Green. Ninau mai ike Kumu oka haalele ana o ka Aha Kukamalu ? C. De Varigny. Hai mai oia, uft waiho ia i ka Ahaolelo, no ka mea, aia ia iakou ke ola loa.

Ninauia, a ua hooholoia ka pauku 26 ma ka heluhelu alua ana,e na'Lii, a me na Elele, koe nae Ka Moi. Heluheluia mai ka pauku 27. Noi ia e hooholo, a ua hooholoia no, e na Elele, a me na'Lii. Heluheluia ka pauku 28. Noiia mai e hooholo a kue ia. D. H. Hitchcock. Noi mai e hooponopono iki ma ka olelo Hawaii, a pela no hoi o G. P. Judd. Ninauia ka pauku 28, a ua hooholoia e I na Elele, a me na'Lii. Heluheluia ka pauku 29. Noi ia mai e hooholo. V. Kanuka. Noi mai e hooponoponoia kekahi wahi olelo. Ninauia, oua hooholoia | e na Elele, a me na'Lii. I Heluhelu mka pauku 30. Noiia mai e i hooholo, a ua kokua ia. Ninauia, a ua hooholoia ka pauku 30, e na Elele a me na'Lii. Heluheluia ka pauku 31. Noiia mai e hooholo. G. P. Judd. Ninau mai no kekahi mau olelo oloko o ka pauku. Pono no ke malama ia ; aka, ma keia keena no na Kuhina i olelo mai ai, aole maluna o na Kuhina ka hewa o ke kahea ia ana o keia Aha Elele. Hai mai no hoi, pela lakou i olelo mai ai, a aole o lakou hewa ma keia hoano e ana o ke Kumukanawai okaM. H. 1852. Kue no hoi oia i ka haalele ana i ka huaolelo Kuhina Nui, iloko o ia pauku ; a wehewehe loihi mai no hoi ike ano oke Kuhina. A makemake no hoi oia e hoakaka pono ia no hoi ke ano o ka hana a na Kuhina. Noiia mai e hoopane<Tka hana, a ua hooholoia.