Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 31, 30 July 1864 — Na Pono Hou a na Kuhina I MANAO AI E HAAWI MAI. [ARTICLE]

Na Pono Hou a na Kuhina I MANAO AI E HAAWI MAI.

Ke kahaha nei na kanaka, a ke ohumu nei ma na huina alanui, me ka i ana, " Kainoa e haawi mai ana na Kuhina i pono hou ma ke Kumnkanawai Hou i olelo nuiia'e nei, eia ka, e hoohaikiia ana ko kakou mau pono."—Ke heluhelu nei na Makaainana mai Hawaii a Kauai ma na kowa o keia Nwpepa Kuokoa—i ke Kumukanawai hou, a oia like no ke kahaha ana, i ka ike ana i ke ano o keia mau moa a na Kuhina i hoopunana ai a ioihi ma kahi malu. Akahi no a akaka lea ke kumu o keia uhi ana a na Kuhiua i na mea a lakou i hoomakaukau ai. Ua huna lakou i keia Kumukanawai a hiki i keiamanawa, o ike auanei na Makaainana a kahaha iho, a hoole mai, a olelo mai paha auanei, " e aho kakou e noho malie malalo o ka malu o ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, no ka mea, ua oluolu no ko mnkou noho ana, a aole i keakea ia ko makou mau pono ma ia noho ana, ame ka pono o ko makou mau alii hanau. O ka Pauku 1 o ke Kumukanawai hou a na Kuhina i hoopuka mai nei penei : " Pauku 1. Ua hana mai ke Akua i ke ka« naka a pau e noho keakea kumu ole ia, a ua hanwi mai no hoi oia i mau pono e pili paa loa ia Inkon; oia hoi, o ke ola, o ka noho hoopilikia ole ia mai, a me na pono e loaa mai ai, a e maluhia io ui ka waiwai.*'

He hemahema loa no keia pau eu hou. Kainoa he pono ke noho lanakila ke kanaka, a e " noho paa ole " paha, eia ka, " ua hana mai ke Akua i na kanaka o pau e noho keakea kumu ole ia ;" —heaha la ka pono o ka noho keakea kumu ole ia ona kanaka. No ka unuhi ana mai paha ke kumu o keia hemahema nui ; no ka rnea, ke ike nei kakou he poe Haole ike ole i ka olelo Hawaii, ka nui ona Kuhina. He Farani kekahi, he Beretania kekahi, a he Amerika hoi ka Loio Aupuni. He poe makaukau ole ma ka kakou olelo.

Aka, e nana ae kakou i keia mau huaolelo a lakou i haalele ai o ka Pauku 1 o ke Kumukanawai o ka M. H. 1852: ēia ia, "a e noho like hoi."

Kupaianaha io no ka lakou haalele ana i keia mau huaolelo o ko kakou pono mua. Kainoa o ka noho like ana o na lahui a pau malalo o na kanawai kauiike, oia ke kumu o ka maluhia like ana o na kanaka o kela ano keia ano ma keia Paeaina. Maanei ua noho mai na haole ilikeokeo, na haole ilieleeJe, a ine na Pake ilimelemele, a ua noho oluolu, a ua " noho like hoi " me na kupa iliulauia oka aina nei. A ma keia noho like ana maialo o ke Kumukanawai maikai a me na kanawai oluolu, ua pomaikai like na kanaka o keia aina a me na haole no na aina e mai.

Ke ninau nei au i na Kuliina, auhea ka aina ma ka honua nei i noho oluolu pu ai na lahuikanaka o na ano elua a ekolu paha, e like me ka noho like ana a me ka noho paio de e like me ka noho ana o na kanaka Hawaii a me na Haole, a me na Pake ma Hawaii nei ? E nana kakou ia Nukilani, kahi i noho ai ka lahuikanaka like me ko Hawaii nei. Ke kaua ikaika loa nei kela poe me ke aupuni nui o Beritania : Ke kaua nei me na haole i noho pu mai me lakou, aua poino like na aoao a elua. Ina i hopu ia e na koa Beritania kekahi o na Nukilani i kaua mai ia lakou, ua kipu ia oia me he ilio la. E nana kakou i na Ilikini o Amerika Akau, auhea lakou? Ua pau i ka puehu liilii ia e like me na lau o ka ululaau iinua o na haole i ke kaua pinepine ia. Eia mai na huaolelo o ke Kumukanawai a Kauikeaouli i haawi mai ai i ka M. H. IS4O a penei no ia : 11 Ua hana mai ke Akua i na lahuikanaka a pau i ke koko hookahi, e noho like lakou ma ka honua nei me ke kuikahi, a me ka pomaikai." Ae, e na Kuhina, mai kuhihewa oukou. No ka malama ia o keia mau olelo a Kamehameha 111., a no ke kukulu ia o ke aupuni maluna o kela kahua paa, a palahalaha hoi, nolaila mai ka pomaikai a me ka maluhia o keia nina. Aua noho like na lahuikanaka 0 kela ano keia ano ma Hawaii nei, me he ohana hookahi la i hanau ia mai mai ka makua hookahi. Ua mahalo loa makou i na olelo a Joane li maloko o ka Ahahui, i kona i ana, he alii hookipa o Kamehameha i i na haole, a ua noho mai lakou malalo o kona malu. Aua like ka pono o na haoie o ia wa kuikahi ole, me ka wa i hana ia na kuikahi e na'Lii mahope mai. He alanui hele keia aina no na haole. Ika lakou hele ana mai, mai ka hikina mai a hoomaha iki maanei, a hele aku Ike koniohana; pela hoi ka hele ana rnai ka! Akau mai, a hoomaha iki a hele aku i ka Hema. ' Mai haalele kakou j ka pono maoli o ke Kumukanawai o ka M. H. 1952, a mai haalele ika " noho like ana.'' Aia a hookiekie ke kaikama ia ia iho maluna o kona kaikuaana, alaila, ulu mai ka hakaka, aia a hookiekie ke kaikuaana ia ia iho a hooluhi aku i kona kaikaina, alaila, ulu mai ka huahua ame ka opu inoino. Ua ike no kakou ia Kaina laua o Ahela ; mai hoohalike me ko laua noho ana. «• O ke aupuni i mokuahana ia ia iho, e pau ia, a o ke kulanakauhale, a o ka poe ohana i mokuahana ia ia iho, aole ia e mau." Na'u na Noholike.