Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 30, 23 July 1864 — Page 3
| This text was transcribed by: | Toni Lynne Kaefferlein |
| This work is dedicated to: | in memory Mummy 100th Birthday |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
I ka poe Makaainana o ka Apana o Kau, o noho ana mai Okiokiaho a Kaheawai.
HONOLULU, Iulai 18th, 1864
Aloha oukou e ko Kau poe Makaainana.
Ua makemake au e hai aku ia oukou i na mea e hanaia nei ma ka Ahaolelo hana Kumukanawai, o na mea ano nui wale no ka'u e hai aku ia oukou.
E like me ka oukou kauoha paa ia'u e hele e kuka pu me Ka Moi, na'Lii ame o'u mau hoa Elele hoi, no ka hoololi ana i ke Kumukanuwai, me ko oukon hikii paa ana i o'u mau lima, ame o'u mau wawae ma ke kahua paa a oukau i kuhikuhi mai ai ia'u, e ku paa malaila. A ma ia kahua a oukau i kauoha ai ia'u malaila no au i ku ai a hala na la elima, oiai' aole kahua e ae e pono ai ia'u ke kana'ku, no ka mea, ua hoopaaia au e oukou mamuli o ke kahua i kulike ole me ka makemake o Ka Moi, na'Lii, ame kahi hapa o ko'u poe Hoa Elele. A ina paha, ua waiho mai oukou ma kuu lima ka mana a pau, ma ka hoololi a hookumu i ke Kumukanawai, ina paha ua hiki ia'u ke hana i ka ike a pau i loaa ia'u mai ka mea mana mai.
Eia ko oukou makemake a pau, eia no ia me au wale iho no, aole me keia Ahaolelo. O ke kahua a keia Ahaolelo e ku nei, he mana nui oi loa, maluna ae o na mana a pau o keia Aupuni holookoa, mawaena o keia Ahaolelo, a me ke Akua.
Nolaila, ke hoike nei au ia oukou e o'u mau mua Makaainana i ka la 15 iho nei, ua wehe akea ia mai ka puka o keia Ahaolelo e Ka Moi me na Lunakanawai Kiekie, a ma ia weheia ana mai o ka puka, ike iho la au, o ke kahua a oukou i kauoha ai ia'u e kupaa, ua lilo i mea ole. A noonoo iho la au iloko o'u, ina au e kupaa loa ma ia kahua, alaila, e lilo ana au i kii ma ia kahua, aole e hiki ke olelo. Nolaila, e oluolu oukou e hooili mai i mana holookoa no'u, me ko oukou hoopaa hou ole mai ia'u i na kaula o kela kahua mua a oukou i kuhikuhi mai ai.
Penei no ia : E like me na Hoku aole ikea kona malamalama i ke ao, no ka hoopuniia e ka malamalama i ke ao, no ka hoopuniia e ka malamalama nui o ka la, pela hoi ke kahua a oukou i kauoha mai ai ia'u e kupaa, ua nalowaleia mawaho o keia Ahaolelo mana nui o ke Aupuni Hawaii i hui puia na lala ikaika loa ekolu. Moi, na'Lii ame na Elele Makaainana, nolaila, o ko oukou wehe mai ka pono i o'u mau lima ame o'u mau wawae i hiki ai ia'u ke hele a lawelawe pu me Ka Moi, na'Lii ame o'u mau Hon Elele i ke Kumukanawai me ko'u malama pono no i ko oukou pomaikai a pau. E wiki i ka pane mai, mai lohi, o hala ka manawa.
Ka oukou kauwa haahaa.
W. Thos, MARTIN.
Elele o Kau.
Manao Paipai.
E KA NUPEPA KUOKOA :- E oluolu a e hai ae i keia wahi manao i haiia maluna'e la, a no ka mea, un ike aku la paha na hoa kanu pulupulu o kaua mai Hawaii, a Kauai, i na olelo a kekahi malihini no ka aina kanu pulupule mai oia, i Kalaponia a mailaila mai anei.
A ua hoikeia ma o'u la kana mau haina ma ka nupepa o ka ia 16 aku nei, helu 138, a no ko'u halawai pu ana me ia ame ke kamailio oluolu pu ana o maua me ia ma keia hana maikai, ua hikiwawe loa au e hai akea aku i kana mau olelo a pau i hui mai ai ia'u. No ka mea, aole owau wale ka mea i hilinai nui i keia mea o ke kanu pulupulu, no ka mea, ke ike nei au ua hoomaka koke no kekahi poe i ka hana ma keia mea, a ua loaa mai ia lakou ka hua maikai o keia hana maikai ma ko'u paipai nui ana ame ko'u kaapuni a kokoke e puni ka mokupuni au e noho nei, make iho la kuu mea aloha a puloku hoi ma ka la 12 o Sepatemaba A.D. 1861, a ua haawi hele au i na anoano pulupulu i loaa ia'u na Bele mai o Wailuku, nana mai no hoi kekahi mau rula o ke kanu ana i ka anoano pulupulu.
A o keia mea o ke kanu pulupulu, ua hookumuia ma ka Ahahui Mahiai o ka 4, no ka mea, ua noi mai oia e hapaiia keia hana e like me na hana maikai a pau ana i hoala'e'i ma ka oihana mahiai, i mea e waiwai ai na kanaka a pau o kona aupuni, no ka mea, me he la, ua ike pono ia i ka ke Akua pane ana ia Adamu ma, penei: Ma ka hou o ko olua lae e ai ai olua i ka ai. Ina pela io, alaila, ke olelo nei au loaa ia kakou ka lako kupono no ka Hemolelo mai, a pela e lilo pono ai kakou a pau he lahui Kristiano ma ka pono o Iesu Kristo ko kakou Haku. E like hoi me kana olelo penei : E imi i ke aupuni o ke Akua ame kana pono, ( oia paha keia o ka makau ia ia,) alaila, pau na mea a pau i ka hanaia.
A ia'u e lohe ana i ka haina no ke kupono o keia mea he kanu pulupulu ma na Ahahui mahiai nui, aia hoi, noonoo nui iho la au, a i iho la iloko o'u iho. He oiaio no, ina paha i hoomau ou kupuna i nei hana mamua'ku nei, ina ua pii ka loaa o nei mea au e hai laula aku nei.
E na hoa, ua puka maoli mai i nei wa ka oiaio o kaia la kukulu ana no ka pono ke kanu pulupulu e like me ka poe mahi ko, oia ka poe i holo mua, ame ka poe hanai pipi, hipa, ua manao wale au he hapawalu no ka paona hulu hipa, eono keneta no ka paona ko maloo, ua kuhihewa paha wau, aka, he mea lali no nae ia, pela no nei mea o ka pulupulu, eono keneta no ka paona pulupulu me ka anoano, a ina pau i ka weheia ka anoano, alaila, hala'ku la mamua o laua la he iwakalua keneta, a mamua aku no, no ka mea, ua kuai aku au ma ka malama hope o ka A. D. 1864, a ua haneri kumamalua paona pulupulu i weheia ka anoano, a ua loaa ia'u he kanaha kumamawalu dala maikai ame hapalua, a ke hooponopono hou nei, a e oi ae ana paha mamua o kela mau paona keia, aia i ka hana ana.
Aka, ua lohe wale au, ua pii ke kumukuai o ka paona pulupulu ma Amerika Huipuia, he 70 a 75 keneta pela paha, i na pelu, ua oi iki ae no paha ke kumukuai maanei, aia i ka hana ana.
Aka, ina e emi loa ke kumukuai o ka paona pulupulu maanei, alaila, e ae mai oukou ia'u e hooponopono pu me na hope o Hanula maanei e noho nei, no ka mea ua lohe au, ua kauoha mai nei ua o Hanula e hooili ma kona mau moku na pena pulupulu Hawaii me ka uku ole no ka lawe ana, a o Hanula la aia no ia ma Amerika Huipuia, ma kauwahi i kapaia o Bosetona, he hoa'loha no'u. a ua palapala mai no ia'u mamua iho nei no na mea a kakou e kamailio nui nei. Me ka mahalo. J. Ii.
E NA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :
E hookomo iho oe i ka Olelo Hooholo a na Luna Ekalesia o ka apana o Kona Akau, Hawaii. Ma ka Poaono, oia ka la 2 o Iulai, M. H. 1864, ua hooholo na Luna Ekalesia o ka apana o Kona Akau i la hookeai, e pule i ke Akua, oia ka Poakolu, la 6 o Iulai, no ka ahaolelo a ka Moi, me na 'Lii a me na Elele Makaainana, e like me ke ano mau o keia apana.
Ma ka la Sabati, oia ka la 3 o Iulai, ua hele aku au ma ke kula lai o Kaukaiu, a komo i ka Luakini o Mokuaikaua, halepule pohaku i kukuluia e John A. Kuakini, alii o Hawaii nei, kupuna o na 'Lii e ola mai nei.
Ia G. W. Pilipo ka haiolelo ma ia kakahiaka, a ua haiia ua Olelo Hooholo nei ma ke akea, e hookaawaleia ka la Poakolu i la haipule no na haipule io i ke Akua no keia ahaolelo o ka Moi, ame na 'Lii ame na Elele, i hookupaaia ke Kumukanawai, aole ma ke hoololi.
Ma keia mea i haiia aku la maluna, ua kueia i ka manaoio o ka hapanui o na Makaainana o keia apana ; ua kaulana ma na wahi a pau na olelo alakai hewa o kekahi poe, e hoi ana na kuleana, a me na aina kuai i ka Moi, a e pilikaumaha ana na Makaainana, ma ka hui ana mai o ka Hoomana Bihopa o Enelani, a me ka aie nui ana o ke Aapuui i ua hoomana la.
Eia hoi ka mea kupanaha ; ua lohe no na kanaka i hele i ka la 24 o Iune, am Mokuaikaua i ka haiolelo ana a ka Moi, penei no ia :
"O kela hoomana keia hoomana, o ka lakou hana ke kuhikuhi i kahi e ola ai o ka uhane, aka, ma na pono pili kino, ia'u ia a me oukou ka hooponopono. A pela no na kanaka, aia no i ka lakou hoomana e makemake ai, aole ia'u ka hooponopono oia mea. O ko oukou mau pono pili kino, na aina kuai ame na kuleana, ia oukou wale no ia, aole au e lawe. Aka, ua makemake au e hooponopono hou ia ke Kumukanawai, i loaa ai he mau pono hou ia oukou."
Pela ke ano nui o ka haiolelo ana a ka Moi, aole pau o ke kuhihewa o keia poe, ke mau nei no ke alakai hewa ana a hiki i keia wa. Ua ane like paha keia poe me ko "Toma, i kapaia o Didumo, aia a ike maka i na puka o na lima o Iesu a me na aoao, alaila, manaoio." He hana maikai ka pule, a me he mea la, he kamailio iwaena o na kanaka elua ; pela no paha, ua hana pela na haipule oiaio o na aupuni Karistiano a pau loa.
Heaha la ke kuleana o kela aoao hoomana keia hoomana i na hana o ke aupuni, aole anei o ka lakou hana wale no, ke kuhikuhi i kahi e ola ai o ka uhane? Aole na hana o ke aupuni, he hana pili i ka hoomana, he kaawale kela ame keia hoomana. A pela no ke aupuni, aole he kuleana i na aoao hoomana, aka, ua kauia no nae he kanawai hoomalu, i ole e haunaele. Ua pono no hoi ka olelo mai a na haole, hooi loa'ku hoi na kanaka maoli o ka hooio hoopilimeaai, kohu ole ka hana iho, me he mea la, aole he kupa no keia aupuni, a nolaila, e na kanaka e like pu me a'u nei, e noonoo nui iho, a mai kuhihewa e like me kekahi poe o keia apana e kuhihewa nei.
Noho mai o Rev. A. Tatina i Kailua, aole ia i komo i na hana o ke aupuni, a alakai hewa i na kanaka e like me keia, i keia poe hoi, hikiwawe ke pane ae me ka ike ole. G. M. NAKAPALAI.
Kona Akau, Hawaii, Iuiai 6,1864.
Pakike aku ia S. R. H. Makaena.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : - O ka akahi no keia o ko kaua launa kamailio ana iloko o keia mau makahiki Ekolu o kou kaapuni ana mai ia'u, akahi no hoi au a hoounauna aku ia oe e kuu "kii milimili," "aohe wa-a-ua ao ka po aiia e kahi haliuli-puhi."
No kuu ike ana ma kou Helu 25 o ka la 18 o Iune, i na olelo a S. R. H. Makaena o "Kauai a Keolewa iluna" e olelo ana, "he kanaka aloha Ilio," a malaila, ko'u makemake e pakike aku ia ia. Kupanah ! Kupanaha !! E Makaena - e, aole i ka nuina, ia oe wale no; Heana iho la ko ulaia hewa o kona aloha ana i ka Ilio ? ua ku pono loa ia ulaia ana i kona Ilio, no ka mea, ua pili ia ka hele ana, ua piliia ka nohe ana, a ua pihia na hana a pau, a, ua ano like no hoi me ke keiki. A aloha waleia ka hoi o Kaunuohua he puu wale no hoi kela, a me ia wahi no hoi au e olelo mai la, "aloha o Kalanipuu a-u ana i ke kai," a me ia wahi mele no hoi a oukou e mele nei. "No Kilauea no ke aloha-la. O ka Moku-ahi o ke kaona-la, No Lahela no ke aloha-la, Lio kainepu o ke kaona-la," e Makaena-e! Heaha iho la ka mea i aloha ia'i o keia Moku-ahi Kilauea, a me keia Lio Lahela, no ka mea, aole laua i ae ia'ku. E laa hoi keia, o ka hoa pili maoli no hoi keia o ke kino, pehea la hoi e ole ai ke aloha ? a o ke Kanawai nui no hoi keia i kakau ia ma ka kakou Baibala. "O ke aloha he nea nui, he mea pau ole ke aloha, i hoike no keia, e nana oe ma ka palapala i kakau ia e Mareko 12: 31. Roma 13: 10. 1 loane 3: 18.-4: 20. Epeso 5: 12. Apela'ku no, pono no ke aloha, o ka hewa nae ka hooi aku i ke aloha i ka Ilio, a ma keia mau pauku, e ike auanei oe, aole i kauoha ia mai e aloha wale no i ka kanaka, e like me oe ia oe iho, aka, e aloha no i na mea a pau loa, alaila, make-pono loa ke aloha i ke Akua, i ka mea ike maka ole ia, aka, aole nae i kauoha ia mai keia mau pauku Baibala e aloha i ka Ilio.
E Makaena-e!-Ke olelo hou mai nei no oe, "me e no hoi ke aloha o keia kanaka i kana Iho, o ke aloha paha ia ke haawi la i hookahi kauna pu'u aloha no kana Ilio."
E Makaena-e!-Heaha iho la hoi auanei ka hewa oia ki pu ana a Ulaia, o ka hoike io no ia o ke aloha nui i ka hoa pili he Ilio, e like me ko ka Ilio aloha i kona kahu, i na makahiki he nui, (iwakalua paha) pela no hoi e aloha ai ke kahu i ka Ilio.
E. S. R. H. Makaena-e!-Ke hoike mai nei ka hope o kou kukulu manao ana, "He mea kupanaha keia, iloko o na makahiki he 35 o ko'u ola ana ma keia ao, aole au i ike i kekahi mea e hana ia ana e like me keia, aole paha owau wale no ka haohao no keia, o kakou pu no paha a pau ?"
E Makaena-e;-Ia oe wale aku la no, a heaha la hoi ko mea i aloha ai ka poe heluhelu Kuokoa, no ka mea, aohe oe i launa mekekahi o lakou, a i oi pakela hoi ko aloha i ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii" i ke aha? no ka mea, akolu wale no makahiki kona launa ana me oe, a pehea hoi kela? Pilikia oe!
E Makaena-e-Eia mai ke kanaenae, e hai mai oe.
E hele pu ana kekahi makuakane me kana mau keiki ekolu ma kahi mehameha maluna o na Lio, lele mai la ka powa maluna o ka makuakane, pepehi ia ia a kokoke make loa, a eia ka hana a na keiki.
O kekahi keiki, ua alualu aku oia i ka powa.
O ka lua o ke keiki, ua noho iho oia e kokua i ka eha o ka makua kane.
A, eia ka ninau ia oe e Makaena: Owai o lakou ekolu ke keiki i oi aku o kona aloha i ka makuakane? (Alemanaka o ka 1862.)
E Makaena; aloha oe:- Ke hoi nei au e lilo aku a anei kuu wahi Kekakake, auhea oe? I noho a i manao e imi ae ia'u, e ninau iho no i kamaaina, a na lakou ia e kuhikuhi ae i ko'u wahi noho, aia la i ka uka o Paliuli, mauka iho o ke alanui Aupuni.
E wiki oe ke "Kilohana" o moe e mai auanei o Makaena. Me ke aloha no. M. KEOMANU.
Lalaloa, Hoekena-uka, Hawaii, Iune 29,1864.
No ke Kope.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : -No ka loaa ana mai o kahi ukana kupono e hookomo aku ma kou rumi hookipa, e like me na hua nui i kauia maluna, ke ole nae hoi i piha kui na kihi eha o kou kino momona.
No ke Kope. Oia hoi ko Hamakua nei kope,mokupuni o Hawaii, no ka mea. ma Kona kahi nui o ke kope, a he kope maikai loa ko laila, me ka pii no hoi o ke kumukuai, he 15 keneta a hiki aku i ka 20 keneta no ka paona hookahi; a pela no hoi ko Hilo kope. O keia mau wahi i hai ia, he mau lupe lele laua no keia mokupuni no na makahiki i hala'e, a pela no paha i keia wa.
O ko Hamakua kope hoi i keia manawa, ke oni ae la malalo o na kakaiapola o na lupe lele i haiia maluna, a e kau pu paha auanei lakou i na eheu o ka makani, me ka pulu o ko lakou mau kino i ka-ua-awa o ka pomaikai.
O kahi hikiwawe o ko Hamakua kope ma ke kanu ana, aia mauka ma ka pili ohia, ma laila no hoi au i ike ai i ka hikiwawe o ke kanu ana o ke kope me ka hakalia ole o ka ulu ana. Ma ka makahiki 1862, ma ka malama o Aperila, ua hoomaka au e kanu i na kawowo kope, he 500 a oi ae ka nui o na kumn i kanuia.
No ke kana ana. Ua kanu mua ia no e o'u mau wahi kapuna i ke kalo, a ua o-a pu ia ke kanu ana o ke kope me ke kalo, he kawowo liilii loa, mai ka hapa kapuai a hiki i ke kapuai okoa, ka loloa o ke kawowo i kanuia, nolaila, 2 makahiki me 3 malama ka nui o kona manawa mai ka hoomakaia ana o ke kanu a hiki i ka wa i hoohuaia mai ai kona hua e hoomaka nei, a ua hoihoi loa ka manao ma ka ike ana aku i kona hua nui ana mai, a me ka iho makawalu hou ana mai o ka pua ana i keia makahiki. A no keia mea, ua hoolana hou ia mai ko'u manao e kanu hou i mau kumu kope, i oi ae ka nui o na kumu mamua o ke tausani hookahi.
Nolaila, ke kau leo aku nei au i o'u mau hoa paaua o ka "Ahahui Mahiai Manaopaa o Ahualoa," e hapai like kakou i keia hana me ke kanalua ole, aole no hoi ma ke kanu kope wale no e loaa ai ko kakou pomaikai, e kanu i ka pulupulu, ke kumu waiwai nui o Amerika Huipuia, a me na Aupuni a pau o Europa. Ka pulupulu, ko, kope, huita, papapa a pela aku, ka mea hiki i ke kalepa ana me na Aupuni nui o ka honua.
Aka, he kumu kanalua no nae ko kekahi poe e noho nei no ke kope: 1. No ka loihi loa o ka ulu ana o ke kope, a he mau makahiki ai aku i kona hua. 2. No ke kuhihewa o ka manao, aole e ai i kona hua a make e no, a pomaikai wale aku no ka poe ola ana, me ko lakou ike ole i ka luhi o ka hana ana i kinohi. 3. No ka lohe ia ana mai nei, e puka mai ana ka naonao hoopau i na mea kanu mai Hilo mai. 4. No ka lilo i ka pa wahi kiaha U., M., O., P., K. a pela aku he nui wale, he mau wai hooikaika kino, i lilo ai ke ano elemakule i mea opio wale, a kau ae hoi maluna o kahi lio, holo io i anei me ka loa ole o kahi helu o ka la, me ka luhiua i ka ai a ka lio na hai e hooholo mai a puka ke kua. Me ke aloha i na hoa. Wm. E. K*
A. W. NAHAKUALII,
HE LOIO ! A HE KOKUA !
AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Leberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau olu e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e kipa mua mai oukou i ona la, a mahope i na Lolo e ae. E niuau no ia ia, no ka uku oluolu.
Honolulu, Iulai 23,1864. 139-1t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA. UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e FRANCIS SYLVA a moe POEPOE SVLVA, no ka hoolalo ana i ka Palapala Kauoha a F. Waiho o Waikapu, Mokupuni o Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka ia 26 o Iulai, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai..
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Iulai 8,1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA .
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei e KAHOOKE, no ka hoolaio ana i ka Palapala Kauoha o Kawaa, o Wailuku, Maui, i make aku nei: Nolaila, ke hoike ia aku nei i na mea a pau i pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe ana i ka mea i nonoi ia mai; a me ka poe hoole e hoike ia aku; aia ma ko'u Keena Ilookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Iulai 8, 1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOI IA MAI KA MEA NO, na ka inoa malalo nei, e KUIHELANI, no ku hooiaio ana i ka palapala Kauoha o Kapau, o Wailuku, Mokupuui o Maui, i make aku nei. Noiaila, ke hoike ia'ku nei i na meaa a pau, ke pia,o ka Poalua, oia ka la 16 o Iulai, 1864, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio okeia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Iulai 8, 1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e Kuapu ame Makalepo, no ke koho ana i Luna Hooponopono no ka waiwai o KAHAIKE, o Wailuku, Mokupuni o Maui, i make aku nei. Nolaila ke hoike ia'ku nei i na mea a pau i piii, o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 1 o ke ahiahi, oia ka la ame ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka mea i nonoi ia mai ; ame ka hoole e hoike ia'ku; ala ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, 8 Iulai, 1854. 139-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e J. D. Havekost, no ka hooiaio ana i ka palapala kauoha o ROBET P. BRACEY, o Wailuku, mokapuni o Maui, i make aku nei: Nolaila, ke hoikeia'ku nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poalua, ola ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, ola ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe ana i ka mea i nonoi ia mai, a me ka poe hoole e hoikeia'ku ; aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Iulai 8, 1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo nei, e Keakahiwa(w), no ke koho ana Luna Hooponopono no ka waiwai o Ihumai, o Wailuku, Mokupuni o Maui, i make aku nei. Nolaila, ke hoikeia nei i na ka'naka a pau o ka pili, o ka Poalua, ola ka ia 26 o Iulai, 1864, i ka hora 12 o kakahiaka, oia ka ia a me ka hora i oleloia uo ka hoolohe i ka oialo o keia noi ana mai, a me na mea hoole, i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Iulai 8,1864. 139-2t
He inoa no Kahakupoalani.
Ke mahalo nei au i ka nanio Kaala,
Ka pua lose i ke alo o na kuahiwi,
Oia ka heke, ke keu o na mokupnni,
Ke kilohana maikai o na mauna i ka lai,
Ka umauma henehene o ke kupukupu i ke
I ke nahu kepa poe ia e ka waikoloa, [kula,
Ponuhu ka ulu o ka ohelo neenee i ka papa,
Papu ka hoke ia a kalena i ka maikai,
Palahalaha ke kikala o maunauna,
Palupalu ka iwi aoao o ke alo o ka pali,
Ke wehe aku i ke kino o malamanui,
Aala ka hanu noe a ka mauu,
Ka hiohina maikai a kuu aloha,
Kau mee mau i ka wai a ka naulu,
Hue lalahu i ka poli o Kanehoa,
I apo puhakaia ka nui o Haleauau,
Papu ke komo ana i kukaniloko,
Aole i pau pono i ka wai a kuene,
I hoomaalili lima ia hiki i Oahu nei,
Unu peku ka laau hoolale i ka malie,
Kuua ke kumu wai o Kaukuonahua,
Umii ka pua nene hoonewa i ke kula,
Laha iho la kanaenae i ka puukolu,
Pipili mamao ka ua haaheo i ka nahele,
E mahalo ana i ka nui o Lihue,
Me he pela no!unolu la i ke alo o Kamaoha,
Ka anapau a ka noe i na kuahiwi,
I ke koai hoowali ia e Kawaiolohia,
Malo na poohiwi o makaleha i ke onu,
Ke nana iho ia lalo o Waialua,
Ua haiki ka muliwai o Kaiaka,
Pahee na hono i kehu a ke kai,
Waiho ka laula i ka maikai,
Me he kihi-peahi la i ke one o Maeaea,
Ea ke poo o Kaula i ka makani,
Ola o Kahakupoolani, a kau i ka puaneane,
A hoi mai ku'u aloha pili kaua-e.
S. W. HOLANIKU.
Pihanakalani, Waialua, Oahu.
HOOPANEE HOU A KA ILAMUKU.
UA HOOPANEE HOU IA KE KUAI kudala ana o na LIO ame na BIPI, ma Waianae, i hoolahaia ma ka la 20 o Iulai, a hiki i ka la 3 o Augate. A ua heopaneeia ke kuai ana o ka Waiwai Paa, I hoolahaia ma ka la 26 o Iulai, a hiki i ka ia 10 o Augate
W. C. PARKE, - Ilamukn.
Honolulu, Iulai 16, 1864. 139-3t
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIA ANA NA LIO 2, me i Hoki, ma ka Pa Aupuni
Ma Kaelepulu,
ke hiki aku i ka la 26 o Iulai, ola ka Poalua, Ke ano a me ka hao malalo nei:
Lio wahine lokia, hao eia 8 ; Lio wahine keokeo kapuai hao, hao eia 8 ; Hoki kane ulaula kua puka, aole hao.
Ekolu Lio e kudalala ana i ka la 29 o Iulai, oia ka Poalima, Lio kane eleele, lae kea, hao SK ; Lio wahine ahinahina kapuai hao, hao JK ; Lio wahine hulupala, hao ano e.
JOHN PALE,- Luna Pa Aupuni.
Kaelepulu, Kailua, Oahu, Iulai 11,1864. 139-1t*
Ma Ka Waiwai
o KAUIKAWAHA,
no Kahaluu, Koolaupoko,
NO KA MEA; UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e KAIMIHI (w,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Kauikawaha (k,) no Kahaluu, Koolaupoko, Oahu i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia , na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, ola ka ia 2 o Augake, i ka hora 10 o kakahika, ola ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oialo o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikela, aia ma ka Hale Hookoloko ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY.
Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Iulai 21, 1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA
Ma ka Waiwai
o HOLOWALE,
no Kahaluu, Koolaupoko,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e KAIMIHI (w,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Holowale (k,) no Kahaluu, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 2 o Augake, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulai 21, 18 139-2t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o KUALII (w,)
no Honolulu,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KANAKANUI, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Kualii (w,) no Honnlulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 2 o Augake, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Iulai 21, 1864. 139-2
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e KEKUALO, no ka hookohu ia ia i Luua Hooponopono i ka waiwwai o Kalawa, o Kahaluu, Kona Akau, Hawaii, i make aku nei: Nolaila,ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poalua, ola ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Onoulinui, Kona Hema, Hawaii, kahi e hana ai.
C. F. HART,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Onoulinui, S. Kona, Hawaii, Iulai 6. 1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka iona malalo, e KEKOI, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono i ka waiwai o Leteola (k,) no Kahaluu, Kona Akau, Hawaii, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoike aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Onoulinui, Kona Hema, Hawii, kahi e hana ai.
C. F. HART,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Onoulinui, S. Kona, Hawaii, Iulai 5, 1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e KUHIA KANEHAKU, ka Luna Hooponopono waiwai o Huhia, no Maihi 2. Kona, Hawaii, i make aku nei, no ka hoolohe ana i kana moowaiwai, i mea e hookuuia'i oia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka poe i pili kino, a pili koko hoi i ka mea i make, o ka la 26 o Iulai, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka ia a me ka manawa no ka hana ana i ka mea i nolia mai, a me ka poe hoole i hoikeia, a ia ma kou Keena Hookolokolo ma Onoulinui, Kona Hema, Hawaii, kahi e hana ai
C. F. HART,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Onoulinui, S. Kona, Hawaii, Iulai 6,1864. 139-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e KAULAILIHAO, no ka hooiaio i ka Palapala Kauoha o Kamakaimaku, i make aku nei: Nolaila, ke hoikeia nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, ola ka la 17 o Augate, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, ame na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Waimea, Hawaii, kahi e hana ai.
J. WIGHT.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala, Hawaii, Iulai 15,1864. 139-2t*
OLELO HOOLAHA !
Ma ka Waiwai
o PAHANUI.
no Kahoku,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanahano G. M. Robertson kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e PALI (w.) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopo waiwai o Pahanui, no Kahoku, Mokupuni Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleleiano ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekia,
Honolulu, Iulai 14,1864. 188-2t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka waiwai
O MOKU,
no Makaki,
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R. G. Davis, kakahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e KAINKA, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Moku, no Makaki i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 25 o Iulai, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka ia a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Houolulu, Iulai 15 1864. 138-2t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Wpiwai
o LILILEHUA (k)
no Honolulu,
NO KA MEA. UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e KAONOHI, no ka hoolalo i na palapala kauoha o Lililehua (k,) no Honolulu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili. o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, ola ka ia a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoolei hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Iune 9 1864. 138-2t
OLELO HOOLAHA.
UA NOI MAI O KAHILIULA. OIA KA wahine mare o Palaualea Kekaimali no mamua. i ka Mea Hanohano G. M. Yobertson, kekah, o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e ae aku ia ia e mare hou, e like me ka Pauka 1334 o ke Kanawai Kivila. O ka la 30 o Iulai, ola ka la haua i keia hoopii, ma ka hora 10 o kakahiaka
L. McCULLEY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulai 14, 1864. 138-2t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai
o KELIINUI.
no Waianae,
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko a ka waiwai o Keliinui, no Waianae, Oahu, i make aku nei, o ka poe i ili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano o R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakahi, oia ka la 25 o Iulai, e hiki mai aha, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a KAUMAKA a me LUUMAAWE, na Luna Hooponopono waiwai o ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha kumu oialo kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka hana a uo mea hooponopo waiwai ia.
L. McCULLY.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulai 14. 1864. 138- 2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O POIPE MANIHI W.. kue i kana kane mare, ia DAVID KUI, no Koloa, Kauai. mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o ua David Kui nei i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis. kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 1 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulai, 12,1864. 138-2t
E HOOLIMALIMAIA ANA !
HE UMI EKA AINA KANU KO MAIKAI, he Elua Auwai me ka wai e kahe ana iluna o ua aina nei, me ka hoopulu mau ana. E hoolimalimala ana no na makahiki ELIMA a oi aku, a emi u ai paha. E ninau ia
K. E. OAURIN,
(138-1m) Ma ka Hale Humu Lole o J. McCOLOAN
A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka,
LOIO !
Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864 136-3m.
$2 00 MAKANA !
HE LIO AUWANA MAI KE KULA o Nuuanu mauka, he Lio ahinahina, penei ke ano o ka hao K P (ka hao o ka aina mahiko o Koloa.) He keokeo ma ka lae a me ka ihu. He kamaa hao ma no wawae mua. E haawiia kela makana i ka mea hoihoi mai la la la'u ma Nuuanu nei. H. HILIPALANI.
Nuuanu, Oahu, Iulai 1,1864. 136-4t
OLELO HOOLAHA.
I KA POE MEA WAIWAI. KE HAI aku nei au ma keia Olelo Hoolaha, mai hoaie mai oakou i ka'u wahine mare, ia KENAO PUAA HAOLE, aole au e hookaa i kona mau aie a pau, no ka mea hoi, ua haalele mai keia ia'u, a ua lilo aku me ke kane manuahi, aia hoi ma Hauula kahi i noho ai ma ka hale o ke kane, ke noho kane ia a wahine hoi, laua, nolaila, ua weliweli honua au. no kuu lohe ana mai, ua hole aku kekahi poe me ka olelo aku, pono no i kuu wahine ke aie, a na'u no ka e hookaa, oiai e kaawale ana maua, nolaila, ke papa mua aku nei au ia oukou, mai hoale aku ia ia, o poho auanei oukoa, no ka mea, aole au e hookaa i ka aie a ka wahine lalau, aole e loaa ia ia ka hapakolu o kuu waiwai. Ke ike la e na Makai i keia olelo hoolaha a'u, i na e ike oukou i kuu wahine mare, oia o Kenao Puaa Haole, e noho pu ana ma ka hale hookahi me P. Naue, e hopu aku oukou ia laua ma ke ano moekolohe ; a e lilo no au i hoike no ia hana, a e ninau io iho no auanei oukou ma ka iho, "Heaha ko Kenoa kuleana malaila?" Ua ike ae la la'u mau kauna olelo, me oukou ka wikani, me a'u ka hauhoa aku, mai hookipa oukou i ka wahine lalau e palaualelo ana. Ke hooko nei au i kuu manao me he Liona la no ka waoakua. J. PUAA HAOLE.
Kapaka, Helemehameha, Iuue24, 1864. 138-3t*
Bipi Helehewa.
E LOHE OUKOU E KA POE NAna keia bipi, eia ma Kuliouou nei kekahi pipi kane laho po-a, ua oki pahupuia ka pepeiao hema, a ma ka pepeiao akau hoi ka mahele, he haulaula ma ke kua, he eleele ma ke poo me ka a-i, a me na aoao, he keokeo malalo o ka umauma, ka opu a pii mahope o ka uha hope, a hiki i ka elemu, ua kuulia na uha hope elua a me ka uha akau mua, i ka hoailona ano M. aohe wahi kaha ke mahope o ka M. Ua malama wau i keia bipi ma ke kula o W. Webster ma Maunalua no na makahiki ekolu, me kuu manao, e huliia mai e ka poe nana ka bipi, a e hoolahala mai la hoi, e hiki ia ia ke hoihoi aku. A no ka hoolaha o leia mai, nolaila, ke kauoha aku nei au i ka poe nana keia bipi e kii mai me na dala kupono i ka hapaiua o ke kumukuai o ka bipi ke kuai maoliia, a ke hooholo likeia paha ke kumukuai no ua bipi nei; a ina i hala na ia he kanokolu mai keia ia aku, ua manaoia, noho kahu o keia bipi, a na'u maoli no keia waiwai mai ke Akua mai, a e kuni no wau i ko'u hao. NOA.
Maunalua, Oahu, Iulai 2, 1864. 137-4t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, ua kapu ko maua aina hoolimaiima, ma
Kapoho, Puna, Hawaii,
ina a loaa ia maua, a i ko maua mau Luna paha, ia M. K. Kaalawaa a me J. W. Kaaihue, e kii wale ana kekahi kanaka, a wahine, a kamalii paha, i na mea ulu, a me na i-a ma ke kai, e uku no e like me ke kanawai. a ina e loaa kekahi mau holeholono e hele wale ana me ka ae ole ia, na Lio, Bipi, Hoki, Kekake, e uku no hookahi dala ($1 00) no ke poe hookahi.
L. KAINA,
J. U. HELELUHE,
Panau, Puna, Hawaii, Iune 21, 1864 138-4t*
LIONEL BROWNE
Loio o Ladana !
O KA MEA NONA KA INOA MALUNA. UA makaukau oia e hana i na hihia a pau imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. Ala kona Keena maluna'e o ka Halepai Polynesian.
Honolulu, Mei 24, 1864 121-3m
MAKEMAKE IA ! MAKEMAKE IA !!
Ka Loli ! Ka Loli ! ! Ka Loli ! ! !
KE MAKEMAKE NEI KA mea nona malalo nei, e kuai aku i na LOLI o na ano a pau. ke nomai kupono, eia hoi ka LOLI mai ka aha iaiha ka loa a hiki i ka alima, a aoao no hoi; me ke kaulai pono ia a maloo maikai, a penei ka hana ana e pono ai: E ho-e i ke kai maoli e ka moana iloko a haohao, a e elua palia ana, a e hoopoha uuku no ma ke kua o ka LOLI, i hookahi poha iniha-mai oki a hoapaha hoi mamua o ka opu o ka LOLI, aohe pono ke hoopaka ia ka naau ; a pau ia mau mea i ka hanaia, alaiia, kaulai a maloe maikai. A ina e hanaia pela, e uku no au i Eono Keneta (6) na ka paona LOLI hookahi ; a ina no hoi e nunui loa ke kino o ka LOLI, alalia, nui ae no ka uku. Ponoi ke kuai ana: Ina eiima iniha ka loa o ka Loli. Eono keneta no ka paoea; a ina eono iniha, Ehiku keneta no ka paona : a ina ewalu loihi, Eiwa keneta no ka paona hookahi, a pela aku.
KIA KEKAHI :- He makemake no wau e koai i ka LALA MANO ame ka PEPEIAO LAAU. A nolaiia, e na makamaka, i lawe ae oakou i ka Loli, Laia, Mano ame ka pepeiao no Laau mea ko'u Halekuai, ma ke Alanui Moiwahine makai iho o ka Halekoa! o AKE, a mamua mai hoi o ka Hale Pala@ o na kanaka Hawaii, oia hoi o Haleoia. Me ka mahalo.
AKUWAI,- Mrs Kalepa.
Honolulu, Aperila 22,1864 136-3m