Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 28, 9 Iulai 1864 — Olioli makahiki Hou. [ARTICLE]

Olioli makahiki Hou.

Aia ma Jca Helu 26, o ka Buke 111, o ka 25 o lune, o kou la hanau ī hala'e nei, ua ikeia mai nei ka manao hou o ka moo kahiko, oke Deragona nui ulaula, oia hoi ke Gen. P. A. Kalalaoipunaakapanekuhihewa. Nolaila, ua moewaa kau pane ana e kahi moopuna kuakahi a na hoewaa o Kahu-a, i ka mea a'u i hoolailai aku nei mamua ma ke kahua kaua o ke Kuokoa ; a no ia ulele ana'ku nei a'u, miki mai nei hoi kela me na maka i panpu ike ke-a-e o Polohilani. E miki e palu no hoi oe o kau panina mai. E na makamaka mai ka la puka i Haehae ma Hawaii, a ka welona a ka la i ka moleolu o Lehua. E nana ae kakou ia Walaheeikio, kahi koa i pukaka'i a ku i keepali, me ka manao mai e hou i kana ihe a ku ma ke kahua o Buru Kana, eia nae ua hala, a nolaila, wikiwiki kahi v/aha i ke kahea i na hoa lawai-a ona, penei: " Auhea oukou e na lawai-a o ka la loa, me na keiki paeaea mamamo o ka lae o Kunounou, na keiki huki uhu hoi o ka lae o Kaena, ame na keiki luuloli o ka lae aa o Kaupo, e ala mai ?" U hoi, puehu io no ka ai a ka mamamo i kahi Generala o Waipuehu, i okalakala kunahihi mai nei o ua o Mokupeu, pewaia'e ka ihu o ka poupounohoino, ana e wikwiki ae nei i ka hopu i ka loli i ka i-a maka ole; a haha poele ia i naku mai nei, e pono e kapili ko mau maka i ka pipi o Ewa, i lele aku ia o na kukuna o ka la a Kapepeekauila a ia oe, a pa i ka maka pipi, a-a keia i ka wa pohu. | A ke pane hou mai nei no kela no'u, no 1 Kapepeekauila, penei: "He honu, ake panapana hou mai nei na wahi hui, a ke okuku : ae Ia kahi poo ma kahi kiowai © Kalihi, a poholalo hou iho no auanei kela malalo o ka uapo o Pakaka, e amu ai i na hunahuna okaoka a ka mu ma ka ilikai o Ainahou." Kaino no Molokai hoi ia honu, eia ae no ka i Kalihi kahi i hoea ae nei, kupanaha ko ike ana mai nei i Maui; he mea ike io ka hoi ka makaaniani ilipoopoo i ka nana mai i kahi e, pono io oe i kou makaaniani ilipoopoo o ke kuai ana, i mea nau e nana'e ai malalo ae o ka puka wai lemu o Kalihi, a malaila kou ike ana. Ina pela ea, pono io ia īke ana ou, a o ka mea e puehu ae ana, pono ia oe ke ohi ae ia okaoka, i pumehana ai ka waha o ka hai keiki, a i manao oe e hoi hou mai e kaua, e naue mua ae oe i ko wahi koena berena i Pakaka, e aho ia, paa iho ka houpo lewalewa o ke poluea ana mai o ka holomoku, ka mau kela, alaila, hele i ke kaua e ua Generala nei.

A eia hou no kahi ihu, ke auku ae nei no, o ka ilio pialu o Hamakua, a ke lewalewa rnai nei ka lehelehe lalo, a meumeu hoi ka lehelehe luna, a penei na olelo : Ke puha hou mai ua wahi honu kua-ea-ea nei o ke kohola loa o Molokai, i ke ku ana'ku nei o ke kania-i i ka peku a ka hoki a ke- Maui kini, nanaī kela i ka pii i ka pali kiekie o Kalalau i ke-e, a paapu na maka i ka noe o Alakai, nukee ai ka nuku i ke anu o Hauailiki, i kuhiqewa ai i ke olinolino o ka malamalama o ka la o ke kula o Kamaomao, i hoomau aku ka hana i ka nana, loaa ka mai he makole, lilo oe i pokii no Pele, a puke na wahi kuli, me he mea la ua loaa ka mai he hano, i ka pau pono ole o kau mau hopuna olelo, a kapalili hewa ka lau o ko alelo i ka mea ano ole. Auhea oe e ke kanaka i lolelua ka naau, a lauwili hoi oia ia ia iho, i pii wale ai no oe a ka puu panoa, ha'u ko waha i ka makani i ka mea io ole A piha ua opu ou e ko Maui kini, i peku mai ko hana, aohe wahi mea a ku iho i ka hoki makapae, au i pii ae nei i ka pali o Kalalau i ke-e, a kahania ko lae i ka hao a ka makani. Paapu io ko mau maka i ka popo kepau a'u a ko hoa i iliki aku nei, kapakahi ai ko waha i ka pehia ana'ku nei e ka hau o Kaala, mohio ko ihu i ka luu mau i ke kai me ou hoa luuloli 0 Kaupo, au hoi i hoohihi mai nei i ka ula wena aku o ka liula i ke kai o Lehua. I holo mai nei ko hana me ou hoewaa, kau oe i Kapua i ka auwaa panana ole, loaa ko mai he«hokii, i ko koolua nou ka Oopukai, kela i-a wahalehe o kai, a ka mau mai hoi ka Dlae, piha welu ka opu o ua hoki la, 1 ano like ai me Hinaopuhalakoa ; a na-u na ku'i i ka hu-ahu-a o ke kai, pehu ou mau maka i ka puukai o ke kai o Kaiwi, nui ko lehelehe 1 ka haua e ka laau & Kekuaokaiani ia Hoolehelehekii, ku ko kii i kai o Pakaka, hamo ana oe o ka puu noa ole. 1 pau pono ole hoi ko mau hopunaolelo i ke aha au 1 kakau mai nei ? a kapalili hewa ka lau o ko alelo, i kapa mai nei oe ia'u he kuhihewa. O kou kukulu manao ana, piha opala ka pepa ia mau olelo au ; a ke kapa mai nei oe he lalau , a he ike ole, o ko'u ike ole ka ia; o ko'u hoike aku ia oe i kou hemahema, a vVaiho ae hoi i mua o ke akea, i ike mai ai ou mau hoa lawaia, e kau ia'e no hoi paha i ua makaaniani hou ou; ioa ua ike oe i ko lalau. Oia nae paha? aole oe e ike i ka mea kokoke aku ai#, aia i ka mea kaawale loa ; ilaila ko makaaniaoi ilipoopoo e ike ai oe. Pela io no, aia b ka mea e uleule iho ana mo ka puka wai kahe o Kalihi, ilaila kou iko He ma'u ia, kahe pono ka wai o ko īhu a me ka wale o ko mau maka imoa o ka lehulehu Ke kiei hou mai nei no kahi poo, me ka olelo mai. " He makehewa wale no ia'u ke hai hou aku i ka'u mea i hai ai imqa o ou<

kou, no ka mea hoi, hookahi olelo ana i ka poe naaupo, he me nuiia."

E puunei, ua nele oe i ka manao ole, pela io no hoi paha kou pono ke olelo mai; ua nele. Nolaila, e petupetu aku a koeko iho ia māu olelo au ma na wawae o Lahela, ka Lio kainepu oke Kaona; aohe io oia olelo au, he aa wale no. Ke pane hou mai nei no. " Ina paha he kanaka noonoo oe, i na ua hiki ke nt)onoo hoi aolehoi i oi aku ka huinahelu o na wahi kanaka o keia Lahui, mamua o ko Enelani, aka, ua hai aku wau, ina e huiia ko Enelani, me ko Amehka, ane like ka nui me ka make iloko okaA. D. 1863. (Ja oi aku anei ka nui o keia Lahui ine ka nui o na kanaka 0 kela mau aina ? " He mea noonoo io hoi ha ka hoki, i ka hananee paha o ke kuamoo 1 ke pai i ka pii i ka pali o Nuuanu, nui ai ka hokua i ka lawe Ika ukana ako pali Koolau kini. Ano ka maopoopo anei ia oe ika Lunahelu nana i helu ka nui o na kanaka o Enelani, me ko Amerika, ko mea i hoohalike ai me kela mau heana make. Hu ka aka i kahi kahu o Kahalaia, ia Oleloa.

E na hoa, e nana'ku oukou ma ke kukulu | manao mua a ua Generala nei, a e hoomaoI popo iho, aole he wahi olelo iki no na wahi a pau keia make. Nolaila hoi ke kurnu o ko'u ninau ana. aka nae, ua uhiuhi lau mamane wale mai nei hoi kela, e imi wale no oe i mea e hemo ai ko ai e ko Maui kini; aohe e hemo, a e holo wale no oe e na hoki iloko o ke opuweuweu, a, aole e nalo i ka palalu mai o ko ihu. No ko maa no paha i ke kikoo i kou mau maka i ka laau, noiaila, īke iho, o oe no ke kikoo i kou maka, i ka mea a ke Akua i haawi mai ai i malamalama no ke kino, a maikai ia maka ou (akea maka ike,) kai no, no ka hemahema o kau kukulu manao ana, noInila, ī hoike ia'i imua o ke akea. Eia no hoi kekahi, i ko hele mau no ka paha me ko malo, i na hale wiliko o Maui, a makilo hoi i ko laila malakeke, maa'i ko mau lehelehe i ke kamailio ana i na olelo uso ole, a manao koho wale iho no hoi oe, o Kekuhaupio oe, ke Generala o Kamehameha. Kohu ole no hoi oe, aole he wahi pekeke-'u iki ou ilaila, ua hilahila ka paha oe i ko inoa, e aho e poi ko poo i ka hokeo a holo pu aku me Pa-pa-kea ika nahelehele. Ake papa rnai nei ia'u " mai pane hou," ke hai aku nei au ia oe me ke kanalua ole, aole e pau ka'u pane ana ia oe, aka, ina ua maopopo ia oe, aole oe e lanakila ana, alaila, noho ae me kou hoka nui.

£ ka Lunahooponopono, o kou opu ahonui la, kuu ia'e i ke akea, i ike mai ai ka lehulehu mai Hawaii a hiki aku i Kauai, a kauaheahe aku ma Niihau. Ke hoi nei au e hoolohe i ke kaui hoene o ka leo o ka bele o Kaukeano i ka aluna ahiahi. Me kealoha no. Kapepeekauila.