Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 28, 9 July 1864 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, IULAI 9, 1864.

 

No keia mau la.

 

Ua hui mai nei na Elele, a me na'Lii ame ka Moi no hoi, ua akoakoa na Mana Hui Ekolu, o keia Aupuni, oia hoi ka Moi, na'Lii, a me na Makaainana, ma o ko lakou mau Elele la, a ina no hoi kakou e heluhelu pu iho i ka moolelo o ka weheia ana o ka Aha­olelo Elele, e ike iho no kakou, ua weheia ka ipuka a ua hoomaka ka hana. O ka mea nui i hanaia ma ka la 7, oia no ka wehe ana o ka Moi i ka Ahaolelo Elele, a o ka mea nui no hoi i hanaia ma ka la 8, (nehinei,) oia uo ka hoonohonoho ana i na Luna o ka Ha­le, a me kekahi mau mea iki e ae, e nana no ma ka moolelo o ka halawai ana, i paiia ma ka pepa o keia la.

Eia nae ka makou mea nui e hai aku imua o na kanaka Aloha Alii, Aloha Lahui, a Aloha Aina no hoi, oia ka mea i hoikeia mai e ka Moolelo o ka Hale o na Elele; ua ikea iho malaila, ua HOOHIKI ka hapanui o na Elele e malama i ke KUMUKANAWAI, o ka poe no ia i hoaoia a i ikeia no hoi ke aloha oiaio no Ka Moi. na'Lii a me ka Lahui holo­okoa, a o ka poe no i hoole i ka hoohiki, hea­ha ka ka huaolelo kupono no lakou ?

Ua hoopuka kekahi mau Luna i hoole ai i ka hoohiki i ke Kumukanawai i ka olelo, e ka­kali ana ka lakou a ikeia ke Kumuhana, alai­la, lakou hoohiki a hoohiki ole paha i ke Ku­mukanawai. Nolaila, e kali ana makou a ikea maopopoia ae ka Waihooluu a ko lakou ma­nao, alaila makou hoopuka i ko makou ma­nao no ka poe i maopopo ole ke Aloha i ka Moi, na'Lii, ame ka Lahui holookoa, oia hoi ka poe i hoole i ka hoohiki ana i ke KUMUKA­NAWAI, ke kahua, ame ka iwikuamoo, i ku­kulu maopopoia'i o ka pono o na Mana Nui Ekolu o keia Aupuni, oia hoi Ka Moi, Na'Lii ame na Makaainana.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

KA HAOLE PAIKII — Ua holo aku nei ka haole paikii o H. L. Chase (Keiki) i Kapala­kiko, aia paha a ka la mua o Sepatemaba ae nei, alaila, hoi mai.

HOIKE KULA MA AHUIMANU.— Ua hoike ke kula nui o Ahuimanu ma ka Poakolu iho nei o keia pule, a ua nui no ka poe i hele aku ilaila e makaikai ai, malaila pu no hoi ke Komisina o Farani, ame kekahi poe ha­nohano e ae no hoi. Ua nui ka mahaloia o na haumana o ia kula no ko lakou aka­mai ame ka eleu, a ua mahalo pu ia no hoi na kumu, no ka maikai o ko lakou ninini ana i ka naauao iloko o ka puuwai opio i waihoia'ku malalo o ko lakou malu e ao ai. O ka makou ake nui no ia e noho nei, o ka holohonua o keia lahui ma ka naauao ; no ka mea, ua maopopo, " Malalo o ka Malu o ke kanaka i oi mau ke koikoi, ua oi ka ma­na o ka hulukakau mamua o ka pahikaua."

NA NA KAMALANI ALII KAKOU.— Ua hiki mai i o makou nei ka lono, ua hui ae nei na kaikamahine Alii o kakou, i Ahahui Hime­ni na lakou, a e hoike ana lakou ma ka po o ka la 14, o keia mahina, ( oia ka Poaha e hiki mai ana,) ma ka Halepule ma Waiahao, a o na pomaikai a pau e loaa ana ia lakou ma ka hana ana ia po, e lilo ana ia i mea e ko­kua aku ai i ka " Halemai o ke'Lii Wahine." Nolaila, ua oluolu makou e poloai aku i ko makou mau hoa o ka iu o ka la, mai ka la hiki a ka la kau o ko kakou kulanakauhale nei, mai ka uka iuiu, a hiki i ke kai anoano o Kuloloia, ka poe hoi a pau e ake ana e lo­he i na Himeni lea. E hele mai no oukou e lohe, a e lawe ae i kekahi o keia mau leo, i mau leo hoae-ae na kakou no ka aluna ahi­ahi, a i ole ia, no ka wa hoi a ka la e welo aku ana i Lehua, nolaila, e hele mai kakou e ike i ka hana a na Kamalani Alii a kakou. E hele mai i ka wa a ka Liula e ano ana i ka ili o ka honua, mai loihi, o piha e auanei na noho i na haole ame lakou nei. He ha­palua dala (50 k) ka uku o ka palapala ko­mo, no ka poe noho ilalo, a he hapaha (25 k) no ka poe noho iluna, e loaa no ka palapala komo ma kahi o Mi. Holo, Mi. Wini, Ake ame Kauka Mika.

 

Mea i make a ola hou.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :— A no hoi, ua loaa mai ia'u kahi ukana kauma­ha, a ua mama mai nae, no ka mea, ma ka la iwakalua kumamaono o Mei (26 ;) ua ma­ke loa kekahi wahine o Kaluailahaina kona inoa. O ka manawa i make ai mawaena o ka hora 7 o ke kakahiaka a me ka hora 4 o ke ahiahi, ia wa koke no loaa hou mai ke ola, o ke ola noia ola loa, aole i loaa hou i ka mai a hiki i keia la a'u e kakau nei i keia wahi leta.

Eia ka mea hou o kana ike ana, i kona wa i hele ai, ua hele oia me kekahi wahine, o ke ano o ka wahine he unahi mai na wawae a ka umauma, he kino kanaka mai o luna, ua paa'ku kona mau lima ma ka lauoho o ua wahine nei, ua hele laua a halawai me keka­hi mau kanaka, hookahi kanaka me ke kapa Ahuula, a hookahi kanaka me ka peahi kihikihi,
K. H. Coan.

 

NU HOU O NA AINA E MAI.

 

O na nu hou hope loa mai nei mai Kalipo­nia mai, ua hiki i ka la 20 o June, a mai Europa i ka 5 o June. Ke kau nei na maka o na mea a pau o ke ao nei i ka hakoakoa nui i nei wa ma Vireginia. E apuepue ana na puali kaua nui elua, ua aoia a makaukau loa ma na mea e pili ana i ke kaua, malalo o na Alihikaua akamai loa elua, ia Rikemo­na, a o ke ea o ke Aupuni kipi o ka Hema aia mamuli o ka hopena o ia apuepue ana. E hoike aku makou me ka pokole i na hana a pau imua o Rikemona mai ka mua mai. Na hoouka Weliweli ma ka Waonahele. I ka la mua o Mei aia ka puali koa o Gen. Kalani (Grant) e noho ana ma ka aoao akau o ka muliwai o Rapidana, a ma ka aoao he­ma o Gen. Li (Lee) iloko o na papu ikaika loa me na koa 90.000 malalo iho ona, o lakou hoi ka keu o na makaukau i ke kaua o ka Hema.

1 ke kakahiaka nui o ka la 4 o Mei lele aku la ka puali koa o Kalani ma kekahi aoao o ka muliwai o Rapidana ma ka aoao hikina o ka puali koa o Li (Lee.) I loa no a ike o Li, puka mai la ia mawaho mai o kona mau papu, a hoouka i kana poe koa a pau me ka ikaika loa iluna o ka puali koa o Kalani, me me ka manao lana e hee e aku kekahi papa koa oi hiki ole mai ka nui. Iloko o no la elua, o ka la 5 a me ka la 6, he kaua ikaika loa na puali koa elua iloko o kekahi ululaau nui, ua kapaia o ka Waonahele. No ka paa­pu loa o ua ululaau nei, aohe ike pono o na puali koa kekahi i kekahi, aohe i ki iki ia na pu-kuniahi, me na pu-kau-poohiwi wale no a me na elau ke kaua ana. O ka hopena, ua hee aku o Li, a hoi hou ia i hope. Ua oi ae paha maluna o ka 20.000 na mea i make a i eha, o kekahi aoaoa me kekahi.

Na hana a Butela (Butler.) Ia manawa hookahi no me kekahi Aumoku nui, e holo mai ana o Gen. Butela mai Papu Monero mai ma ka muliwai o Kamiki (James) a lele iuka ma Beremuda, 20 mile ka loihi mai Rikemona ma ka aoao hema o ka muliwai o Kamiki (James,) malaila ua kukulu ae ia i na papu pale kaua, a ua wa­wahi ia he mau mile he nui wale o na ala hao ma ka aoao hema o Rikemona, a hoemu aku ia Gen. Boregada (Beauregard) e hele mai ana e kokua ia Li (Lee.) Na kaua ana ma Potiliweni (Spotsylvania) Hoi hope o Li a ke kahawai e kokoke ana i ka Halehookolokolo ma Potiliweni (Sphtsy­lvania) 10 mile ma ka hema aku o ke kahua kaua mua, a malaila oia i hoohalua ai a eli­eli kulana a puni i na papu ikaika loa. Ha­hai koke ia aku ia e Kalani (Grant) ma ka a 8 o Mei he hoouka liilii, a iloko o ia kaua ka make ana o ka mea kaulana o Gen. Seke­wiki (Sedgwick) o ka Akau.

I ka aui ana o ka la, o ka la 10 he kaua hookahe koko nui. O ka hoomaka ana, lele ino mai ka poe kipi i ka aoao hema o ka pu­ali koa a Kalani, aka, ua hee aku lakou. Alaila, e kokoke ana i ka napoo ana o ka la, pii maoli aku na koa a Gen. Kalani, maluna aku o na papu pale kaua. Lilo ia lakou na pu-kuniahi ekolu a me na pio 12000, aka, aole i lanakila holo okoa maluna o ka poe kipi ia la.

Ia manawa, aia mahope mai o Li, (Gen. Lee) na poe koa lio o ka Akau e hookaawale ana i kana puali koa me Rikemona.

I ka maamaama ana'e o ke kakahiaka-nui o ka la 12 o Iune, kena aku o Kalani (Grant) i ka puali koa a Hanekoke (Hancock) e hele aku e kaua i na papu o ka poe kipi. Lele ka hauli o ka poe kipi i ka makaukau ole a hee io a ia nei. Lilo i ka Akau na pu-kuni­ahi 39 a me na kipi pio 7000 a 8000 paha, a o lakou elua mau Alihikaua (Generala.) Hooikaika ka poe kipi e lilo hou mai ia lakou ka papu, aka, ua hee aku a hee aku lakou me ka make nui, a mahope loa, holo aku ma kekahi aoao o ka muliwai o Po. Ua ku a ua eha loa i ka poka o Gen. Longstreet, (Alaloa) ka lima akau a me ke kokoolua oia o Li.

Ka Hana a na Koa Lio o Keridana
(Sheridan.)

Ia manawa ua hala'e o Gen. Keridana (Sheridan) mohope mai o Li, me na koa lio a Kalani (Grant.) Hiki aku ia i ke ala hao ma ka hema o Li, wawahi ia eia he umi mi­le o ke ala hao, a puhi ia na kaa-ahi, ua pi­ha i na mea ai na na koa kipi, a holo pono aku ia ma ke ala i Rikemona, me ka wawa­hi a puhi i ke ahi i na uapo a me na hale Aupuni a pau ma ke ala. Halawai ia a hee ia ia na koa lio a Li, a make ko lakou alii, ka mea kaulana o Tuat (Gen. Stuart.) He­le aku ia a kokoke i na papu o Rikemona, alaila, hele aku a hui me na koa a Butela ma ka muliwai o Kamika (James.)

Ua kokuaia mai na kipi malalo o Borega­da (Beauregard) e na koa mai Karolina Akau mai, a hoouka ikaika aku ia Butela ma i ka la 16 o Mei, a ma ka la 23 hoi o Butela ma­loko o kona mau papu ma ke ano pale wale aku.

Ka hele ana o Kalani (Grant) i Rikemona.

Aole i aa hou o Li e halawai hou me Ka­lani ma ke kahua akea. Maloko wale no kona mau koa o na papu pale kana, a ua nu wale kana hoao ana e loaa ia ia na kaa mea ai a mea kaua a Kalani, aka, ua hoka.

I ka la 20 o Mei hoouna aku o Kalani i kekahi apana nui o kona puali koa ma ka hema ma ka aoao akau o Li, e hookaawale mai ia ia. No ia hana ana, hoi hope o Li ma ka hema, i ka muliwai o Ana Akau.

Pilikia nui ia ia Kalani, lilo na koa he nui i pio, a me na kaa ukana he nui wale. Lilo ia Kalani kahi e halawai ai na ala hao elua, o kekahi mai ka Akau mai, a o kekahi mai ke Komohana. I neia manawa hoi hou mai na koa lio a Keridana (Sheridan) a hui pu me na koa a Kalani. Ia manawa e noho ana o Li ma, ma ke kauwahi ikaika loa, ma waena o na muliwai Ana Akau a me Ana Hema, mahope ponoi iho o ke kauwahi muli­wai uuku, ua hanaia a ikaika loa i na papu. Mahope iho o ka wawahi ana o Kalani i na mile he nui wale o ke ala hao mai ka huina aku, hoomea aku ia e hoouka ia Li mamua aku, me ka hoouna malu nae i ka nui o ka­na poe koa i hope e lele hou aku ma kekahi aoao o ka muliwai o Ana Akau, a e hele wikiwiki ae makai a hiki makai o kona hui ana me ka muliwai o Ana Hema, ma kahi e kapaia ana o Pamuneke (Pamunkey,) a i ka la 28 o Mei lele aku no ma kekahi aoao. Malaila he 15 wale no mile koe a hiki aku i Rikemona.

I ka Li ike ana i nei mau hana, haalele koke ia i kona mau papu no ka maka'u o ko­mo ae anei o Kalani mawaena pono ona a mea Rikemona, a hoi hou i Rikemona me ka hiki wawe loa. Ke kaua ana e kokoke ana i Rikemona.

Hooke aku la o Kalani (Grant) a ehiku mile mai Rikemona mai. Hoouka ikaika mai ka poe kipi ia ia ma kahi i kapaia o Mekanikevile (Mechanicsville,) aka, hee aku no lakou me ka nui no nae o ka poe i make a i eha. Ma kana kauoha, ua holo mai na Mokuahi Aupuni a hiki i kahi i kapaia o Hale keokeo (White House,) ma ka muliwai Pamuneke, a malaila oia i waiho ai i kona ukana a me na mea ai, e like me ka Maka­lelana ( Mc Clellan) i hana'i i na makahiki elua i naue aku nei.

He lehulehu na kaua e ae mawaena o ka puali o Kalani (Grant) a me Li (Lee) i ka hapamua o ka malama o Iune. Ua hookoe aku no ua o Kalani i ua poe kipi nei ma ka Hema o Rikemona, ma o aku o ka muliwai o Kikahomine, he wahi mana ia no ka mu­liwai Iakoba (James), ehiku paha mile mai Rikemona aku. Ua paa pono ha puali a elua i na papu pale kaua.

I kekahi wa, Ua hoomahuahua ia ko Ka­lani puali e kekahi papa koa malalo o Ka­mika ( Gen. Smith), mai ka puali mai o Bu­tela, a me kekahi mau koa hou e ae.

A ma ia wa koke iho no, wawahi iho la o Kalani (Gen. Grant) i ke ala hao mai Kika­homine mai a hiki i Hale Keokeo. Puliki paa loa iho la ia i ua Hale Keokeo nei a pu­ni i mau papu ikaika.

Ke lohe nei makou, ua kena aku oia ia Keridana (Gen. Sheridan) me ka puali koa lio, e hele e wawahi i na ala hao kaa-ahi ma ke Komohana o Rikemona. A ma ka la 13 o Iune, hoouna malu aku la oia i ka nui o kona puali kaua, a i ka Papu Paohatana, ma ka muliwai Iakoba (James), hookahi ka'au (40) mile ma kai aku o Rikemona; a i kekahi la ae, holo aku la lakou ma kela kapa o ua muliwai nei. Kena aku la oia i kekahi mau koa malalo o Kamika (Shmith) maluna o na mokuahi, ma ka moana ae, a hui aku me Butela. Ke maopopo lea nei, e mana'o ana ia e komo i Rikemona ma ka aoao hema mai. Elua ana pomaikai ma ia hana ana.

O ka mua ; e oki ana oia a pau loa na alanui mawaena o Rikemona, a me na moku aina o ka Hema.

E nele loa paha auanei ua poe kipi nei i ka ai ole, a pilikia loa i ka wi. O ka lua ; he nawaliwali o Rikemona ma ka aoao hema.

O na papu ikaika loa, aia ma ka Akau a me ka Hikina, aohe ma ka Hema. Ua olelo wale ia mai, ua lilo ia Butela ka Papu Dalina (Fort Daling) ma ka muliwai Iakoba, elima mile mai Rikemona mai, aka, aohe i maopopo lea keia wahi lono.

O ko Kalani (Gen. Grant) manao no ia o ke oki i na alanui hao a pau loa mawaena o Rikemona a me ka Hema a me ke Komoha­na no hoi. Ua kena ia aku kekahi puali koa malalo o Kikela (Sigel), ma ke awawa o Se­nadoa no keia hana, aka, ma ka la 15 o Me i halawai pu aku la oia me kekahi poe kipi ma Nu Makeke (New Market) a mahope o kekahi kaua ikaika loa ana, ua emi mai i ho­pe. Ua kohoia o Hanata ( Gen. Hunter) i luna no ua puali la, a nana i alakai ia lakou imua.

Ma ka la 4 o Iune, halawai hou aku la ia, oia hoi o Hanata, ma ka mauna o Kalapo (Mt Crawford) me ka poe kipi malalo o Ioa­ne ( Gen. Jones), a hoopuehu aku la oia ia lakou, a ia wa no, make iho la o Ioane (Gen. Jones), a ua lawe pio ia mai e ua wahi aiwa­iwa nei, he 1500 poe pio, 3000 pu-kaupoohi­wi, a he ekolu pu-kuniahi; kohaha eleio lua no hoi keia wahi eu la. A ma ia hope iho no, hului pu ia mai no o Satanatona ( Staun­ton), ma ke alanui kaa-ahi mawaena o Vire­ginia, a lilo ia ia ka waiwai o ke Aupuni Kipi malaila. Hui koke aku la no oia, ma ia wa koke iho no me na puali kaua lio o Karuka (Gen. Crook) a me Averila.

Ke manao nei makou, e hookoene aku ana ia ma ka hikina, i Kalotevile (Charlottes­ville), ma kahi e hui ana na alanui kaa-ahi elua, a malaila oia e halawai pu ai me ko Keridana puali koa a Kalani i kena aku ai mamua. Alaila, e hele pu lakou i ka Hema ma ke alanui kaa-ahi a hiki i Linikabuga ( Lynchburg), a mahope iho, hui wale aku me ko Kalani.

Ua lokomaikaiia mai makou e ka nupepa Hokuloa, a nona mai ka makou nu hou o na aina e, ke aloha hoomaikai aku nei makou i na Luna Hooponopono o ia pepa, no ko laua lokomaikai hiwahiwa :— Aloha Olua.

 

KA LA WEHE
— O KA —
AHAOLELO ELELE !

 

E like me ka mea i hoolahaia e ke Kuhina Kalaiaina i ka pule i kaahope ae nei, no ka wehe ana i ka Ahaolelo Elele, pela no i hoo­koia'i. Ma ke kakahiaka o ia la (Poaha la 7 o Iulai,) mailaila mai ka hoomaka ana o na kanaka o kela a o keia ano, e hele ma Kawai­ahao, kahi i hoakakaia e ke Kuhina Kalaiai­aina no ka wehe ana i ka Ahaolelo Elele ; a pela no ka hoomau ana o na kanaka i ka he­le mai a hiki wale i ka hora awakea.

Ua haiamu nui na poe o na ano a pau ma­waho iho o ka Luakini o Kawaiahao, me he mea la he 7000 ka nui o na kanaka i hiki ae ilaila, no ke konoia e ka manao makahehi i ka lono i ka olelo a ko kakou Moi Hou, oiai akahi oia a kamailio akea imua o lakou kona mau Makaainana Aloha Alii.

I ka hora 11 o ke awakea halawai na Elele ma ke keena Ahaolelo Makaainana, mawaena o lakou iho no ke koho ana i Luna Hoomalu no lakou a i Kakauolelo hoi, a ua kohoia o Hon. G. M. Lopikana ka Luna Hoo­malu, a o O. H. Kulika, ke Kakauolelo ; a i ka pau ana o ko lakou hooponopono ana ia mau mea, alaila, kai huakai aku lakou a hi­ki ma ka halepule ma Kawaiahao, a malaila i kakali ai no ka hiki aku o Ka Moi.

Ua hele ae no hoi ilaila na Luna a pau o na Aupuni e e noho nei imua o koonei Alo Alii, a ua hoonohoia lakou ma kahi i hookaa­waleia no lakou.

Hoonaniia o loko o ka hale me na mea maikai, a ua hanaia no hoi he Awai papa, imua iho o ka Awai mau o Kawaiahao, a ua uhiia i ka uhi maikai, a ma ke kua hoi, ua kauia i ka Hae Hawaii, a mamua ponoi iho ka Noho Alii, a malaila kahi i hoomakaukauia'i o na Koki a me na noho no na Alii Wahine o Hawaii nei, a ma ka aoao hema o ka Noho Alii, malaila kahi i hoomakaukauia'i o na noho no ka Alii Kane o Hawaii nei. Owaho iho, o ke alanui e hele ana a hiki i ka puka komo o ka pa o ka halepule, malaila kahi i haiamu ai o na koa ponoi o Hale Alii, malalo o Major W. L. Moehonua, o na koa Pukaa, malalo o Kap. Hiram Kaha­nawai, a o na koa Hulumanu hoi malalo o Lutenela W. P. Kamakau, ua ku lakou mai ka ipuka o ka pa, a hiki i ka ipuka o ka ha­lepule; a i ka nana ana'ku no ia poe ua ma­ikai no mai o a o. Oiai ua mau koa nei e ku ana, aia hoi, ua hele mai la o loko o ka pa o Kawaiahao a hoike i ka nui o na ka­naka ; e kakali hoomanawanui aku ana i ka hiki ae o ko lakou Moi Aloha.

Ma ka hora 12 ponoi hoomaka Ka Moi e puka mai mailoko mai o Halealii, a ma ia manawa no hoi kani mai na pu he 21 o Pu­oaina. Maluna Ka Moi o ka Lio, a ua uka­li ia e kona mau Alii Ahaiolelo, a ua kiaiia hoi e ka puali Kaualio malalo o Kapena Charles H. Judd (Kale a Kauka.)

I ke komo ana iloko o ka halepule, ua kui­kui Ka Moi me ke 'Lii Ka Mea Kiekie ke Kama Alii o Hawaii, a o ke Kuhina Nui hoi me ka Mea Hanohano Pauahi Bishop. I ke komo ana o Ka Moi iloko o ka Halepu­le, ku na poe a pau oloko iluna, a i ka hiki ana ma kahi i hoomakaukauia nona, Kauoha ia ka Pihopa o Honolulu e pule, a pau ka pule ana, hoike mai Ka Moi i kana Olelo Alii. A ua maikai no na Olelo a pau a Ka Moi, ua paiia ka Olelo Alii ma ka olelo haole, a ua noi pinepine aku makou i ke kope ma ka olelo Hawaii, aole nae i loaa mai, nolai­la ke pai ole aku. Ina e loaa mai ke kope i keia pule ae, alaila, pai aku makou.

I ka pau ana o ka haiolelo ana, ame ka weheiaia ana o ka Ahaolelo, alaila, ku mai Ka Mea Hanohano ke Kuhina o ko na aina e, a noi mai e hoopaneeia ka hana a ka hora 12 o ka Poalima la 8, ua kokuaia e ke Kuhina Kalaiaina, ua hoopaneeia ka hana a ka manawa i noiia, a hoi nui aku la ka Aha.

 

HALAWAI A NA ELELE.
Iulai 7, 1864.

 

Hui na Elele Makaainana ma ka Hale Ahaolelo i ka hora 11.

Ma ke noi a O. H. Gulick, ua kohoia o J. I. Dowsett i Luna Hoomalu, a i Kakauolelo, kohoia ka Luna Hoomalu.

Ua hooholoia keia a lawe o Dowsett i na palapala hookohu a na Luna.

Ma ke kono ana a Dowsett ku mai o Ku­aea a pule.

Ma ke noi a S. Kipi, ua kohoia ma ka o lima ana o G. M. Robertson ka Luna Hoo­malu.

Ma ke noi a Knudsen, ua kohoia o O. H. Gulick kekahi o na Luna Elele i kohoia i Kakauolelo.

I ka hora 11 ame ka hapa, ma ke noi a G. P. Judd, ua hoopaneeia ka hana, a e kai aku na Elele ma ka Halepule ma Kawaia­hao no ka hoolohe ana i ka olelo a Ka Moi, a ua hooholoia.

Hora 1, Auina la.

Hui hou na Elele ma ka Hale Elele. Manao o G. P. Judd e hoomakaia ka hana ma ke Pani Puka. Ua ninauia a ua hoole ia keia manao.

Hapaiia ka hana. Ma ke noi a Hikikoke, ua hooholoia e koho ka Luna H. i mau Kom. nana e nana na Palapala Hookohu a na Luna Elele.

[ D. H. Hikikoke,

[ Knudsen,

Kohoia. [ Hanemo,

[ Kuaea,

[ Wana,

Manao o G. P. Judd e hoohikiia na Elele e malama i ke Kumukanawai a ua hooholoia e hoohiki. Eia ka poe i ae e hoohiki — a ua hoohikiia lakou e ka Lunakanawai o Kau W. T. Martin, Green, Kulika, D. H. Hitch­cock, E. G. Hitchcock, Heleluhi, G P Judd, C. H. Judd, Kuaea, Knudsen, Kipi, Metcalf, Martin, Meyers, Parker, Ukeke, 15 o lakou.

Eia ka poe i hoole i ka hoohiki, aole hoi i hoohiki, Hanemo, Kahaleaahu, Kauahi, Ka­maio, Kepoikai, Koakanu, Nahaku, Pineha­ka Wood. Wana : 9 o lakou.

Iwaena o keia hana, ua haalele o G. M. Lopikana i ka noho Luna Hoomalu, a ua noho o G. P. Judd i Luna Hoomalu noia manawa.

[Aole ilaila o Lopikana a me Kimo Peleka­ne i ka wa i hoohiki ai na Luna e malama i ke Kumukanawai, aka, ua hai mai no nae laua i ko laua manao e hoohiki no ke make­makeia pela. Pela ko makou lohe mai.
LUNA HOOP.]

Ma ke noi a Green ua hooholoia o na rula o ka Haleahaolelo o ka Poeikohoia, oia na rula o keia Aha Elele.

Ma ke noi a Kauahi ua hoopaneeia ka hana.

POALIMA, Iulai 8.

Ma ka hapalua o ka hora 10, halawai na Luna Elele ma ke Keena Luna Maka­ainana, e kukakuka iki, a pii aku i ka Ha­le Ahaolelo Alii, e halawai ai me ka Moi.

Ma ka hora 2 1/2 o ka auina la, mahope iho o ka pau ana o ka Ahaolelo Hui ana me ka Moi a me na 'Lii, hoi hou no na Elele ma ko lakou Keena iho, a hoomaka hou no ka halawai ana, no ka hooponopono ana i keka­hi mea iwaena o lakou iho.

Ua hooholoia kekahi olelo hooholo iloko oia hana ana, a penei no ia :

" Hooholoia. Ke ae nei na Elele e hui me ka Moi a me na 'Lii, e kukakuka pu no na hana e lawe ia mai imua o kakou, aka, i ka wa e hooholo ai na manao hooholo kaawale ka Elele, a i na i koi mai na Elele elima a oi aku paha. E hele na Elele ma kekahi keena kaawale e hooholo ai, alaila e hanaia pela."

Pauia, ua noonoo ka Aha Elele no ka po­no a me ka pono ole o ka noho ana mai o kekahi o ka Elele i kohoia no ka Apana o Kona Akau, oia o J. H. Kamalo, na ka pono ole o ke koho ana, a ua hooholo lakou, e hookaawaleia ka noho o ka Elele o ka Apana o Kona Akau, a ua hoopauia o Ka­malo, a e koho houia ana ka Elele oia Apa­na. Hoopaneeia ka hana.

 

Ka Halawai ana
— O KA —
AHAOLELO ELELE !
Iulai 8, 1864.

 

Ma ka hora 11 hiki mai ka Moi a noho ma ka Noho Luna Hoomalu. Kauoha ka Moi e pule o Kekuanaoa. Pule a pau. O ka Moi ka Paresidena Nui.

Ku mai o Hopkins, a noi mai e noho ka Paresidena o ka Hale Ahaolelo Alii, ame ka Luna Hoomalu o na Elele, a ua hooholoia e hoi ke Kuhina Nui, ame ka Luna Hoomalu o na Elele e noho ma ka aoao o ka Moi.

Noi mai o Bihopa, e kohoia i Kakauolelo. Ala mai ka hoopaapaa iki, a noi no hoi oia e kohoia o Kulika. Kue ia e G. M. Robertson no ka mea, he oihana Elele kana, a noi mai no hoi e kohoia kekahi kanaka ku waho, a ua hoopaapaa nui no ke dala e uku ai. Ku mai o Kulika a hai mai, aohe mana o keia Aha Elele e hoolilo i ke dala, a ua kokua puia no hoi ia manao e J. P. Green o Maka­wao, me kona hai mai no hoi he makemake no i ke Kakauolelo, ke ae oia e kali no kona uku a na ka Hale Ahaolelo Lunamaka­ainana e ae mai.

Ka Wana hoi, na na Elele no e uku i ke Kakauolelo. Ua hooholoia e kohoia i Ka­kauolelo, kohoia o A. F. Judd i Kakauolelo no ka Ahaolelo.

Noi mai o R. C. Wale, e kohoia i mau unuhiolelo i elua, a ua hooholaia. Kohoia o E.O.Hall ame S. Thompson i mau unuhi­olelo.

Noi mai o Hapakini, e kohoia i mau Ka­kauolelo hoolaha, i ikeia'i na hana o keia Aha Elele. Hooholoia. Kohoia o L. Browne i Kakauolelo hoolaha. Ua hooholoia e ukuia na Kakauolelo ame na unuhiolelo i $5 no ka la. Pela keia Ahaolelo Elele e noi aku i na Hale Ahaolelo kau Kanawai i kona wa e halawai ai.

Ma ke noi a R. C. Wale, ua hooholoia e kohoia i Kahunapule.

Ma ke noi o Dowsett, ua kohoia o Rev. Kuaea ke Kahunapule.

Noi mai o J. W. H. Kauwahi, e kohoia i Makai no ka Hale, a e kohoia o W. C. Parke, ua hooholoia.

Hoopuka mai o Wale he olelo e hoohui ana i ka halawai ana o na Mana ekolu o ke Aupuni, e halawai no ma ka Aha hookahi. Maanei, ala mai ka hoopaapaa nui kumu ole, kue nui o Kulika, no ka noho hui ana o na Elele me na 'Lii.

Hoopuka mai o G. P. Judd, he olelo hoo­holo i pani hakahaka no ka Wale mau olelo, e noi ana e hookaawaleia ke koho ana o kela ame keia o na Lala nui o ke Aupuni,

Apono no ke Kuhina Waiwai ame ka Lo­io Aupuni na mea i kohoia e Ka Moi i mau mea kamailio ma kona aoao, me ka hiki ole ia laua ke hapai lima a ke koho hoi, no ka mea, aole laua he mau Alii, a ua hoike mai no laua i ke komo ole ana o ka manao e ba­lota hui ana na Mana Nui o ke Aupuni, o ia hoi ka Moi, na 'Lii, ame na Makaainana.

Noi mai o J. W. H. Kauwahi, e hooleia ka olelo hooholo a G. P. Judd.

Ku mai o Kepoikai a kamailio mai i kona manao, me ka apono no i ka noho hui ana o na Hale a pau, me ka hoopuka mai no hoi i kekahi mau olelo pili ole imua o ke kumu hana imua o ka Hale, oia hoi ka hoike ana mai i kona hooweliweliia ana e hoopaaia i ka hao, me he mea la i ka nana'ku, ua he­mo kekahi kui o kona manao maikai, a ua kahuliia kona waihona ike, no ka mea, ua " ohewahewa ka ike, pale ka nana," o kana olelo ana.

Kue o Kulika i ka o lima o na Elele, me ka hui me na 'Lii no ka olelo hooholo a Ka­uka, a ua noi koke no hoi o Kulika e hoo­paneeia ka halawai.

Ku mai ke Kuhina Nui, a hai mai i ke­kahi mau olelo wehewehe no ke kauoha a ka Moi e halawai me na Makaainana ma o ko lakou mau Elele la. Ua hoopaneeia ka hana a ka hora 11 o ka la apopo, ke oluolu ka Moi.

 

Na Palapala.

 

Na ke Keiki Hawaii.

 

Eia iho malalo nei kekahi leta i kakauia e kekahi keiki ponoi o Hawaii nei, e noho nei iloko ka puali kaua o ke Aupuni Hui, oia hoi o Kamuela C. Limaikaika, ka mea i noho Lu­na Hooponopono no ka nupepa " Hae Hawa­ii," i kona mau la e naue ana imua o keia lahui : No ka lehulehu o ka poe ninau nona, noloila makou i pai ai i keia mau olelo e hiki mai nei i kona poe; a penei no ia :

HEAD-QUARTERS PICKET GUARD. ]
Port Royal, S. C. March 29, 1864. ]

" Ua olioli au i keia po, ua aneane e olioli holookoa, a pela no hoi ko'u poe koa. Ke oli nei lakou i kekahi mele nika maikai, nona na huaolelo, ' Ua Lanakila o Iehova, a ua hookuuia kona poe kanaka.' He keu a ke ano nui, aole no ka lealea wale, ame kona kukonukonu, aka, o ka mea i keu loa ai, ka manao ae i ko lakou kulana ua hele maoli no a eeeehia. Eia lakou iluna o ka lepo i hoinoia iloko o na hanauna he nui wale i kaahope ae me ka hookauwaia, oia ka aina momona loa no ke kanu ana i ka pulupulu, ma na mokuaina a pau o ka hema.

Ma ka mokupuni Pota Roiala e ku koke nei io makou la, aia malaila ke kulanakauhale nani o Beaufort ( Biufota,) ke Awa hou o ka hema. Kahi nona na hale nani i hooliloia i halemai no na nika, a ka poe haku mea hale i holo aku no ka makau mai ko lakou mau ipuka hale aku, kahi o na nika i laweia'ku ai.

Ano no au i hoi mai nei mai ka hololio loihi ana ma ka makai aku i kou mau laina koa kiai waho malala o'u. O Kanela Bayley o ka makou puali koa ( Regiment,) ke hooko­lokoloia nei ma ke kanawai koa, a owau hoi o ka Lutenala Kanela, ke poo o ko makou puali. Ua hele aku au ma na alanui, a ua holo aku mai ka aina paa a na mokupuni a mai na mokupuni, a na aina paa, me ke kukulu i ko'u poe koa ma ke kulana maikai loa e like me ka hiki, no ka mea, he muliwai wale no kai waena o makou ame ka enemi, a he ikeia'ku no lakou ma kela kapa o ka muliwai. He kanalima a'u (kipi) i ike ai i ke­ia la.

Ua kukulu au i ko'u poe koa me ka hiki ia lakou ke hiamoe i kekahi wa uuku, a no ko'u hauoli i ka manao ana'e, ua hana'ku au i kekahi hana maikai ia lakou, nolaila, hoo­huli mai la au i ke poo o ko'u lio, a hoi aku la i ko'u keena poo. Mahope iho o ka holo maikai ana maloko o ka ululaau paina, hiki aku la au i ke alanui kai * * * *, a hiki koke mai la i ko'u mau halelole.

He maikai maoli ko'u mau hale ! I ka la o nehinei he wahi lepo loa — A ano la, ua uhiia e na halelole keokeo kiko ole, e haliu ana na alo i na alanui maikai, a mawaena o na halelole, he mau kumu laau paina liilii i hulaia mai a kanu ilaila, a he mau laau kakaikahi e ae no hoi kekahi, e kiola loko­maikai ana i ko lakou malu iluna o lakou ( na hale lole,) a he kumu laau maganolia maikai kekahi e ku koke ana ma ko'u ipuka aniani, ( no ka mea, eia au iloko o ka hale kahi e moe ai.) Aohe loa e hiki ia oe ke manao iho i ke ano hikiwawe o ka hooliloia ana o kahi ino lepo i wahi maikai.

A eia wau la he Luna koa nui no ka puali koa kiai waho, he 22 mile ka loa, aole i oi mamua o ka mile hookahi ke kaawale ma kekahi wahi mai ka enemi mai. Ma ka mokupuni Pota Roiala ko ka hema la nui, kahi a ke kau e hoomaka nei e kiola mai i kona nani kupanaha, me he mea la, aole no e kaua ana ilaila. Aole no i kaua malaila iloko o na makahiki elua i kaahope ae, koe nae na kaua liilii.

Ma kekahi wahi imua ponoi o ko'u mau halelole, aia ke moe nei he mau alanui elua a he 30 I-a wale no ke kaawale mawaena. Ma na po a pau, ua kukulu mau ia he koa aupuni a he koa kipi ma kela ame keia aoao. ( o ua mau wahi alanui nei,) a he pinepine ke kamailio ana'ku o kekahi koa i kekahi.

O na kanaka i hoolanakila ia o nei mau mokupuni, ua nui ka hana inoia o ka poe