Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 24, 11 June 1864 — Ke Aniani Kilohi o Hawaii. [ARTICLE]

Ke Aniani Kilohi o Hawaii.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:—He-1 aha ka mea e o!e ai e kuka pinepine ai na j manio a Wakea ma laua o Papa, 110 lakou | iho, i ka aui ana'e, ka halo ana iho, ke kilo-1 hi ana iho ; ua emi—ua uuku iki ke koena ( 0 nei hanauna. He pono ! He pono loa ia ! \ O Āe ala like o na pulapuia a Kameha- j meha Nui i hoohui ai malalo iho o ka Ma- j malahoa, " E hele ka elemakule a moe i ke ala * * V Haiaoia ke kanaka, u E aloha ; 1 ka hoalauna e like meia ia ia iho." A, ano la, ke kau nei ke ao naulu a ka na- i lu poipu mai Kahiki mai, kaikoo lor : oia j hoi, ke ike nei kakou i ka naue ana o ka ha-1 nauna Hawaii, (o kakou no ia,) ma ka inoa | e nalowale ai. Ake pii nei hoi na lahui e, | ma ke aiapii oka mahuahua mau. Ehia la j 0 na makahiki mai ka hoomaopopo ia ana o ka nui o na kanaka o na moku o kakou nei, e Vanekouva, (ka makamaka oiaio o Hawaii nei,) —a hiki i keia makahiki ? 1 nalo koke aku nei ekolu haneri me kanakolu tausani a 01 aku, a emi mai paha. Ehia la hoi ona makahiki i hnla ae mai ka la i noho mua ai ka haole ma ka lepo o Hawaii nei, a hiki i 'ka la a'u e kaknu nei i keia palapala, i mahuahua mau ae ai lakou a i ka nui loa ? He elua men a kakou e ike nei: a malaila iho e kakau manao ai. Oka emi ana ka mua, a o ka nui ana ae ka lua. He molaelae wale na haina ona ninau maluna. na opio o Halehoomalamalama e hai ae; ka uuku iki o ia mau makahiki, na 'Lii me na Hu—i ka alawa ana'e e lelehu I mai ana lakou nei. He pono e nalowah loa ia kowa.

A, a no ka mea hoi, ina e ku ana ke kanaka imua o ke aniani kilohi maikai, e hoomaopopo auanei ia i kona hiona, i ka puu, i kee ; a haalele aku ia i ke aniani, poina koke iho Ja kona helehelena. Ua hoomaopopo no kakou, elua mau mea i kokua ilaila, o ka mea kino moakaka, (ke aniani,) amekamea kino paapu, (ka heu,) ka mea i hoihoiia mai na kukuna malamalama, no ia i ku akaka'i kou helehelena iloko o ke aniani kilohi. A, a ina e hoao ana oe e holoi a pau i ka heu o kou aniani kilohi, ma kona hapalua like, e hoomaopopo lea no ia, ao!e e ikeia kona ano ma ka hapalua o ke aniani i pau ia kona heu. A no ia mea, ke ku akaka nei ke nniani kilohi no Hawaii nei, oia hoi ka pono Karisitiano. Ke ole nae au e noonoo kuhihewa iloko o nei mau la loloa, a me na po pokopoko o kf\ Makalii, a ka Honua e naue nei ma kona ala hele iho. Ma na aupuni nui i loaa ka naauao o keia ao wale iho no, aole no i kaohi pono ia me kona mau iini a pau pela no n i kan»wai hoomalu kino, aole 110 i kaohiia ko loko ilaila, ua like no ia mc ka aniani ua pau ka heu. E hiki anei i na kanawai oolea ke hoopau i na ino o keia honua ? £ hiki io no anei ia mau kanawai ke hooulu i ka lahuikanaka ? Pela ka manao o kekahi aupuni nui i ka wa kahiko. I ko lakou hoopau ana i ka rnaluhia o ka pono Karisitiano, a haalele i ka j malama ana i ka la Sadati. Ua poina anei j ia kakou ko laila hana ino ia wa ? Ua poina anei ia kakou ka hooakua ia mai o ka noonoo malaila, i ka wa i kinaiia'i ke Sabati, ke kukala ana o ka make, he hiamoe mau loa no. I Ke alii ana mai o ka weliweli, a me ka | pepehiia a make na tausani a me na umi tau-1 sani ma kela aina maikai loa o na Karisiriano, i kona wa i hoolei aku ai ka hoomana anai kona Akua? Pehea hoi o Sepania, a me Ithlia i keia manawa ? He hapa loa ko laila ike i ka Baibala. A ua kaulana loa i na hana haumia, a ua paapu i na powa a me na hana ino e ae. A pela no hoi na Paniolo ma Amenka waena, a me Amenka Hema. Aia la mahea ka noho maluhia ana, ka lako a me ka pomaikai io ? Ka nui a me kona mahuahua mau ana ? Aia no ma na aina i mahuahua ka ike i ka olelo a ke Akua, aia ma Amerika Huipuia, ma Beritania, a me Geremania. Pela no e lana nei ka manao o ka mea nana e hoopuka nei i keia manao no ka lahuikanaka. A ke hoohalike nei oia inakanawai me ke aniani i paa ole kekahi aoao i ka heu. A o ka pono Karisitiano no ka heu,' ka mea i hoihoiia mai ke kukuna malamaiama. A ma ka hui pu aaa o keia mau mea elua, e puka mai ni ka waiwai nui. A, he pono nae ia |takou ka manaolana I ana i keia wa, e noonoo pono ana ko kakou

poe Mahaloia, i na kanawai kupono e hoouiu ai ika lahui. Malatna pa' n, oko lakoa mea ia.i hiki ilailu—e hoola ika lahui. £ hookauia mui nna pahn i mau kannwai gula. Ke mahalo aku nei au i o'u hoa Kumuao 0 kuu aina hanau o Maui o Kama, i kn hoo« hui ana i ko lakou haiawai kuka ina na mea e pili ana i ke ola o ka lahui—kai kokua nui ma na mea a ko'u uhane i makamae ai. | lle pono na lakou ia huna oiuio, no ka mea, a pela no hoi ka mea mau i ko Maui (likina |(EastMaui.) He oioi, aole nae i kuikahi Ipu ko'u inanao me ko lakou, ma kahi o na huaolelo hakaka no ka ram;t e apono ana ke puhiia ina Hawnii nei. E noi ana au ia iakou, e hoihoi i ko la* | kou manao no ia mea—Ke i mai nei hoi |ia'u, he haole no ka aina puniole komohana, I" Aole pono e ae ia e puhi ka rama ma Ha- | waii nei ; he mea ino, ina e puhiia ka rama, j nui ka haunaele—kue aku kue mai—aloha | ole—pupule—ilihue—make wale, no ka inea, aole paha e loaa ana ka hapalua o na kauaka nana i inu pikiko me ke kupono ma Hawaii nei; a ina pela, e lilo e paha ikn make ka hapanui—pupule—pooeha ** * Heaha ka pono ī He pono no e hookaheia ka Molakeke ona Hale puhi ko ikn muliwai. Geremama kona aina hanau. A nawai hoi ke kulike o kan» men i hoike mai ai i ke ino o ka rarna, me ka*u i ike ai nm kekahi buke hoakaka no kn rama. " Ua niniuia na kanaka kuai rama ma kekahi inau nina o Sekotia mamua ; hooknhi tausani, hookahi haneri kanahakumninalmhi Inkou ; n o ka nui o iakou, ua iilo i poo ilihune loa. Aole i loaa ke ola no ko lakou

kino ma ke kuai ana ia mea ino ; o ka Uihune kai loaa. He nui wale ko lakou poe i lilo i poe ona, a pela no n.\ keiki n kekaUi poe o iakou. Ma kekahi mau aina o Amerika Huipuia, ua ninau ia kekahi poe kuai rama—No keia makahiki he kanaha i hala nku nei, a ma na aina he kanaha hoi ka ninau ana. Eia kai, h'iina mai i ka poe i ninuo aku, he 1318 kunaha i kuai rama ma ia mnu aina, he 1078 ko lakou poe i lilo i poe il»h'ine ; a he 323 ko lakou mau mea i lilo i poe ona, he nui loa lioi na keiki a lakou i lilo !oa i poe ona rama. Oia, hookahi hapaha oUkou a pau i lilo loa i poe ona. Ekolu hapvha a keu ko lakou poe i liii i poe ilihune loa." Ina pela, e wniwni auei keia luhui i ka rama ? E nui nnei na kanaka il.iila ? He pono e kinui loaia keia ahi mamua o ka a ana ae.— He manaolana ko'u, i na e hookoia na mea i kuhikuhiia'i eka poe e manno nui ana e ola keia lahui ma ko kakou nupepa. E hoomahuahua houia ka hanauna Hawaii, aka, aia ma ka Ahaolelo ka iana o ko'u manao, no ka mea, he nui ka poe i kanuia'i ke uloha lahui o ka poe e komo ana i ka Ahaolelo, a aia ma ia mau Hale Ahaolelo e lilo ai na mea i menao i Kanawai ma ke kau inoa mai o ka Moi me ke Kuhina Nui. Maanei e pono e hooholo kokeia e ka Ahaolelo na mea i manao nuiia e ola ka lahui mahope o ko lakou kuka ana. [ E hoomauia ka hoomnna ana o kela kanaka keia kanaka nia ka hoomana Karistiano ana i koho ai. Me ke kokua ole oke Aupuni i keknhi aoao hoomana, e hke me ko kakou Kumukanawai, he pono ia hoomau j pela, no ka mea, ua hana muaia ke kanaka Ime ka loaa ia ia o ka mana e koho ae i len !mea e makemake ai. E hannia, a hooponopono kokeia ke Kanawai no na makua me na keiki; ame na mea e pili ana ilaila, he mea nui keia. No ka mea, ina maikai na keik», eola hoa 0 Hawaii nei ma o lakou la. E hoomakaukau kokeia ke Kanawai hookaawale ohana—me na huikau a paa, ua manaoia no ia mau huikau i puka nui mai ai ke kaokao, ka uahesa nui nana e ale nei i na opiopio o Hawaii nei. E hoomakaukau kokeia i Kanawai no ka oihana lapaau mai, i aoia na mea e makemake ana ja hana—He roea nui keia, ko ka mea, ua qyi na kahuna lapaao naaupo, a no ia mea paha i make koke ai ka poe mai. E hoonohp kokeia na iuna hooko kopono, ano pono, minamino j ka lahui, aole ka poe mikiwaha a hoopuhauhau. Ua nui keia, a malama paha o halawai hou aku. Me ke aloha no. E. H. Pauu>. Kealaakapo, Koolau, Mauai, Mei 28,1804. O* O ka manao maikai, ua iik« no ia Ime kekahi opna pua rose nani īmua o ka ! mea nana e milimiii ana.