Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 23, 4 June 1864 — Page 4

This text was transcribed by:	Arnold Hori
This work is dedicated to:	Hawaiian Historical Society

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa

HE KANIKAU

NO KA MOI

IOLANI KAMEHAMEHA IV.,

KA MOI I ALOHA NUI LOA

Ia e kona mau Alii, ame ka Lahui o kona Pae Aina.

Kuu kane i ke anu o Alakai,

Ua pupue wale i Hauailiki,

Moe a ka luhi me Kawaikoi,

E moe ana ke ao ke poo o ka Opua,

Ko mai la na lima o ka noe he anu--e,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu hoa hele ho---i.

Kuu kane i ka ua Ulalena,

Ua hele kapa ole me ka ua awaawa,

I haia ae hoi ke anu o ke Hooku,

Ku nana i Kawaikini a Kane,

Pau ka ike ana i ka hele kua,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu hoapili ho---i.

Kuu kane i ke ao poo nui o Koolau,

E nana ana i ka lau o ka Ohene,

Ua hene wale ke aloha i ke kanaka,

Mea mau ka makemake i ke kino a hele,

A hele oe,

Auwe kuu ka---ne,

Kuu hoapili ho---i.

Kuu kane i ka ua kukalahale,

Ke kihae mai la i ka maka o ka lehua,

He lei kahiko no ka uhane,

I na la ma ke kaha o Lanihuli,

I huli ae nei au aole kuu kane,

Aole, ua haalele mai ia'u--e,

Auwe kuu ka---ne,

Kuu Lani ho---i.

Kalele i Puna ka uwahi o Kalua,

Wehe mai la i ka awaawa a kaawa le,

I akea ka mauna no ke Akua,

Hoakea i ka hanauna a ka makua,

Wehe au he ukali no kahi e,

He hoa ao no ke ala nawaliwali,

O ke kino ka makamaka ikea na hono,

Kamaaina kakou, no ka pohu--e no ka lai,

He lai makai, he makani o uka,

Ke haina la ke kee e ka hoolua,

Ka makani waawaa launa ole,

Hana like iloko o ke 'loha,

Auwe kuu ka---ne,

Kuu hoapili ho---i.

Kuu kane i ka makani Olauniu o Kekaha,

Piha wale aku oia kaha,

Anoano no a Hoona--e,

O oe ka ka uhane peepee kaiaulu o Waimea

Pupuu a mehena i ke o ulu,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu milimili ho --i.

Kuu kane i ka malu o ke ao,

Hoi aku la oe i ke ao,

Me ke kamalei aloha a kaua,

He u he minamina keia ia olua,

E lia nei o ka po, e @ nei o ka wanaao,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu Lani ho---i.

Kuu kane i ka ua Kapaahoa o Kahana,

E awili ana ka waikea me ka waiula,

Pupuu a mehana i Kawaipaa,

Homaha aku i kai o Luhi,

Luhi loko i ke aloha e hana nei,

E halia nei o ke awakea,

Hooakea mai la oe i ka pili a kaua,

Auwe kuu ka--nei,

Kuu Lani ho---i,

Kuu kane i ka la o Papaenaena,

Hele aku o ke one loa o Pawehe,

Wehe mai nei ka hoi oe i ka pili,

O oe ka ka uhane i ke kaha o Ainaike,

Ike aku la oe i ka hale o Limaloa,

E ako la la a paa,

O oe ka ka uhane wailiula,

E kuhi nei ka malihini he wai ko mua,

Hopuhopu hewa i ke aka ke kino wailua,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu Lei 'Lii ho---i.

Kuu kane i ka la o Auahi,

Momomoe aku olua i ka ua nahunahu,

E moe ana i ke kapalaao,

Kapa pili ma uka o Kaawaloa,

Loa ka hele ana e ka Lani,

Hele aku la oe i ke ala a ka punawelewele,

I ke ala hoi ole mai,

O kuu mea nui o kuu kane,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu hoapili ho---i,

Kuu kane i ka makani naulu o Waimea,

E hakaka ana me ke Koolauwahine,

E a--umeume ana me ka Mikioi,

Kahea ana i ka Maluakele,

O oe ka kai ke kaha o Halalii,

E ne-i mai nei ka nihe a ke Akua.

Ua nui makua i ka ehu a ke ao,

Hoi aku Ia oe i ke ao lau hinalo,

Huna aku la na maka nalowale,

Pau ka hui ana i ka wa kino,

I olioli a@ kuu manao,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu hoapili ho---i.

Hemo ka naki kai o Hilo koo i ke ua,

Momole ka lau make a-u ke kino,

Lilo ke ko-ki a ka pua i ka manu,

Ka hulu kupu ka Makawai a ka Iono,

Ka lua oni e i ae me ka lehua,

Ka ahai lauahea a ka mama,

Ka liula ia Puna,

Aohe hemo o ka wai o Hilo Waiakea,

He lawa wale no lakou i Hanakahi,

Akahi kakou a ike i ke ola,

Ola nei lau a-ua i ka pa ana i ka nele hoi wale au,

Hoi aku a ke pali o Waialoha,

Aloha na kamalii hii a ka pali,

Me o'u hoa muli wahine aole,

Hoa luhi o na hiapo a Makana,

No na hoa kane wahine ke aloha,

Hoa alo i ke anu o makou,

He anu no ka wai a me ka ua,

Mahana i ke kapa kuina ale o ke ahi,

Hoolei loa i ka hale malu lauki,

Me o'u hoa i ka waoakua o Maunalei,

Mauna ko'u aloha nui i ka manao,

Auwe kuu ka--ne,

Kuu hoapili ho---i.

Na'u na KIKAHA.--I haku.

(Aole i pau.)

Kanikau aloha keia no Elene.

Kanikau la he aloha

Nou no e Elene,

Ua hala e aku oe,

Ka wehena mai a ke ao,

A-u iho nei makou

Aole oe i loaa,

He uwe pauma mai

O Henere Daimana,

Aloha ino no kuu wahine,

Kuu hoa pupuu anu,

Ua anu keia kino,

Ua wehe mai nei oe,

I ka pili a kaua,

Koe iho nei hoi au,

Me na lei elua,

Na keiki a kaua,

Hele oe la nalowale loa,

I ke ala hoi ole mai,

O ka'u pua nani no oe,

A'u e lei nei,

Pua nani o Himere,

He lia kau na ke aloha,

Haku kau na ka manao,

I manao aku hoi au,

I mama oe no'u,

Me na keiki a kaua,

Kiina mai nei oe,

E na mau o ka lewa,

Na Aeto o ka lani,

Noho oe me ka mea Mana Loa,

Me na anela hanohano,

Haalele mai nei oe,

I ka home o kaua,

Noho hookahi iho nei au,

Me ka u me ke aloha,

Ke aloha kai hiki mai,

Paila i ka nui kino,

Kaumaha wau luuluu loa,

Au iho nei hoi au,

O kahi e pau ai,

Hoi au noho i ka home,

I ka home o ka makua,

He aloha kuu hoa pili,

O ka lai o ke Kaona,

I ulu wehiwehi i ka nani,

Ma na mea o ke kino,

Huli iho nei au a hoolai,

Nana au a wehewehe,

Aole kuu pua nani,

A'u i manao ai,

Lei mae ole hoi o ke kau,

Akahi paha kau e mae ai,

Ke lolii nei i ke kino,

Nei kino noho hookahi,

Lehulehu i na keiki,

A'u e hiipoi nei. H. D.

Kanikau la he aloha

Nou no e Elene,

Ke uwe helu mai nei

Na makua o kakou,

Aloha ino no kuu kaikamahine,

Hoa a-u o ka moana,

Moana loa o Inia,

Iini au e ike aku,

I ka nani o Pelekane,

Na puka olu o Himere,

Paa mai nei au i ka noe,

Alai ia mai e ka ua koko

O mai nei e ke anu,

E ke anu o Kalaponi,

I ka hau o Nouaiki,

Naue hookahi oe,

I ke ala hoi ole mai,

Hoi mai ke aloha pili i ke kino,

Noho luuluu i ke aloha,

Hoohiwahiwa i ka manao,

Hiwahiwa lua ole oe,

I ka poli o ka makua,

O ka Makua Mana Loa,

Ke lii hoi o ka malu,

Hoonani la hoonani,

Hoonani ia aku oe,

E ka ioea Mana Loa. J. W.

Kanikau no he aloha

Nou no e Elene,

Ke uwe helu nei makou,

Kou mau pokii a pua,

I alo pu i ke anu,

I ke anu o Pailolo,

Maui me Oahu,

Mea ole ia kakou,

Ke anu o ka hooilo,

Hele hookahi aku ne oe,

I ke ala ula a Kanaloa,

Ike aku la paha oe,

I na paka moni laa,

O Ierusalema hou,

Me na alanui gula no ;

Ko luna Paredaiso nani,

Na anu daimana,

Malamalama ke ike aku,

I ka nani o ia wahi,

Palekana oe ua lai,

Noho iho nei makou,

Na pokii hoi ou,

Me na kini ou a pau,

Aohe moe o ka po,

I ka nui o ke aloha,

Hoolale mai ka manao

O kahi e ike ai,

Pa miliona ke aloha,

A makou e hiipoi nei,

Aole e pau i ka heluia,

Ka nani o ia pua,

A makou e lei nei,

He lei nani oe na makou,

Hii alo na ka makua,

Milimili hoi a ke kane,

Pa kolonahe ka makani,

I ka lau o ka inia,

Luhiohu ana i ka home,

Ua lihua wale i ke anu,

I ka hau anu o Kaala,

Lae anu o Lae Hao,

Hao mai nei ke aloha,

Kupilikii ka manao,

He manao ko'u e ike,

I ka nani o Husedona,

Na kaa-ahi o Bosetona,

Hooihoiho ana na moku,

I ka piko olu o Ladana,

Ka mimilo nui o Noewai,

Ko laila mea lai noia.

HANA NAMEANA.

Kaala, Honolulu, Oahu, Mei 24, 1864.

Kanikau aloha no Kina.

Ma ka Poaono, oia ka la 7 o Mei, make o Kina, o kona mai i make ai, he kani ma ka umauma. A o ka nui o na makahiki o ko maua noho pu ana ma ka maluhia o ke Kanawai mare o ka aina he 10, a me na malama keu 4, a me na la i oleloia maluna, a o kona la no ia i haalele mai ai ia'u, i ka hoa pilihe kane. A ua haku iho wau i wahi Kanikau nona. Eia malalo nei, a penei no ia:

Aloha ka wahine

Ka hoa pili o ke kane,

Ka hoa lia o ke aumoe

Ua hele oe i ke ala hoi ole mai,

Ua noho au me ka u

Me ka minamina ia oe,

Aloha kahi a kaua e noho ai

Aloha ka la wela o Kawa,

Aloha ka lai o Honolulu

Aloha ka halulu a na Lio,

Aloha ka nehe a na kaa

A me ka-u-wa a na kanaka,

Kanikau la he aloha, nou no e Kina--e.

Aloha ka wahine

Ka hoa pili o ke kane,

Auwe! auwe!! kuu wahine--e.

Kuu wahine mai ka nuku o Nuuanu

Mai ke kawelu o Lanihuli,

Huli aku nei au aole oe

Aia paha oe i Kaala,

I ka nana i ka ululaau

I ka ulu wehiwehi o Mamala,

Malama no au he aloha

He halia i ka la o Honolulu,

O ka leo ka'u mea aloha

I ka pane i ka olelo mai,

Kanikau la he aloha, nou no e Kina--e.

Aloha ka wahine

Ka hoa pili o ke kane,

Auwe! auwe!! kuu wahine--e.

Kuu wahine mai ke kai o Kaieiewaho,

Aloha o Kalanipuu e au nei i ke kai

Kahi a kaua i ike ai,

Aloha Nawiliwili me Kalapaki

Aloha ke kula o Ahukini,

Kini aloha ka luna o Haupu

E kiloh@ ana ia Koloa,

I ka nana i ka ulu wehiwehi

Aloha ke kula o Nukole,

I ka ua nihi ae Makalepa

I ka nana i ka ulu wehiwehi,

I ka ulu hau o Alio,

I ka wai halau i Wailua,

I ka nani laula o Kapaa,

I Kalukalu o kewa,

I ka nalu hoi o Makaiwa,

Kahi hoi a kaua e hele ai.

Kanikau la he aloha, nou no e Kina--e.

Aloha ka wahine ka hoa pili o ke kane

Auwe! auwe!! kuu wahine--e.

Kuu wahine mai ka la o Kona

Mai ka piiua o Kahoaea

Kahi a kaua e hele ai,

Aloha ke kula o Kalaheo

E hiki aku ai i Wahiawa,

Wa lono a ka pihe i ke one hanau

Kukui lua i ka hono o na moku,

O ka wai o Hanapepe ka'u aloha

O ka noho lai mai i ka uka o Manuahi,

Manuahi oe i nau aku nei

Haalele i ka hoa pili he kane,

Kanikau la ho aloha, nou no e Kina--e.

Aloha ka wahine ka hoa pili o ke kane

Auwe! auwe!! kuu wahine--e.

Kuu wahine mai ke kula o Puuopapai

Mai kaihona lepoula la e Mahinauli,

Aloha ia wahi a kaua e hele ai,

E ike ai kaua i ka makani

Kolonahe he Naulu,

Aloha ka wai o Waimea

A me ka lai o Kipanaiki,

He iki ka manao a loko e hana nei

O ka u o ka minamina ia oe,

Aloha kahi a kaua e noho ai,

Aloha ka auwai loa o Peekaua,

Aloha ke kula o Huluhulunui,

Aloha ke ulu niu o Kekaha,

Auwe! auwe!! kuu wahine--e.

Aloha ke one o Kahua

A me ka Ohai o Papiuhuli--

A me ke kula Ohai o Limaloa,

Aloha na Ohiki haehae kapa o Waiolono,

He u aloha i na niu o Kaunalewa,

I ka noho mai a Ainaike i ka lai--

I ke kaha o Lolomauna.

Kanikau la he aloha, nou no e Kina--e.

Aloha ka wahine ka hoa pili o ke kane

Kuu wahine mai ke one kani o Nohili

Mai ka lei Pahapaha o Polihale--

Mai ka hono o na moku o Niihau,

Mai ka ai haahelo o ka aina,

Auwe kuu wahine! kuu wahine hoi--e!

S. W. KAHAWAIOLAA.

Kawa, Honolulu, Oahu. Mei 14, 1864.

K make ana o John Keahi.

I ka la 29 o Maraki, hora 2 o ke awakea, make aku la ka mea i aloha nui ia, oia hoi o John Keahi Esq, o ke Kaona o Hilo. He mai ma ka wawae ka hoomaka ana, a pela aku a puni ke kino, nui loa kona eha ; malaila ke kauka haole, a me na kauka maoli, aohe nae he loaa o ka oluolu ; pela ka waiho ana i na pule elua, a i keia la 29 o Maraki, hora 2 o ke awakea, kuu aku la kona luhi, hele aku la i ke ala hiki ole i ka lehulehu ke aua aku, nolaila, noho iho la kana wahine me ka uwe a me ke kanikau ia ia ;a a penei kana uwe kanikau ana:

Kuu kane aloha mai ka lai o Hilo,

Mai ka makani anu la he Uluau,

Au iho ne kuu kino aole oe ke kane,

Mahea la oe i hele iho nei,

I wehe iho ne i ka pili a ke aloha,

Kaawale kaua i ke kai o Hanakahi,

Hookahi manao a loko e hana nei,

O ka pili aloha a maua me kuu kane,

Kuu mea aloha pau ole e noho nei,

Auwe kuu kane aloha--e.

Kuu kane mai ka ua awe loloa la o Hilo,

Mai ka pihe kanaka la e Haili,

Mai ka bele kani kui lua la i ke awakea,

Ka hoene a ka bila la i ke ahiahi,

Kuu hoa hele o ke one o Punahoa,

Mai ka lai malu hale la e Halekalewa,

Huli ae kaua nana ia Piilani,

Ike kaua i ka lai o ke Kaona,

He onaona aloha no kuu kane,

Auwe kuu kane aloha--e.

Kuu kane mai ka ua kanilehua,

Ke nihi ae la mauka o Makaulele,

Lele ka hauli aloha, haloi ka waimaka,

Kuu makamaka aloha he kane,

O ke aloha ka'u e malama nui nei,

E kuko nei i ka po, halia i ke ao,

Aloha Ohele i Kanukuakamanu,

Mai ke kai leo nui la o Paikaka,

Akaka ka hana a ke aloha i kuu kino,

Auwe ka mea aloha o ke kane--e.

Kuu kane mai ka ua Halaulani,

Mai ka ua moani halihali ala,

E hoope ana i ka hala me ka lehua,

Noho no ke onaona i Paieie,

Akahi au a ike i ka mea nui he aloha,

I ko hele ana'ku nei la nalowale,

Haalele ia'u i ka hoa pili he wahine,

Noho iho au me ka u me ka minamina,

Me ke aloha paumako ia oe e ke kane,

Auwe ka mea aloha o ke kane--e.

Kuu kane mai ka lai o ke Kaona,

Mai ka ua huki heenehu a ka lawai-a,

Ka poe lea e haa mai la i Hilo-one,

E kahiko ana i ka hala me ka lehua,

He ohu ia no ka poe holo lio,

Ke hookapeke mai la i Waiolama,

Kuupau ka hana i ka piko o ke one,

Hoomaha aku i ka lai o Paliki,

He ike ke aloha hoonau i ke kino,

Auwe ka mea aloha o ke kane--e.

Kuu kane mai ka ohia loloa la e Panaewa,

Hoolono aku o ka leo o ka manu,

I ka ai haaheo mai i ka liko o ka lehua,

Lu iho la i ka pua aala kanahele,

Hele aku la oe manao ole iho ia'u,

I ka hoa pili o ka ua me ka la,

Haalele i ka pohu lai o ka aina,

Hoi aku la oe i ka poli lai o ka Makua Mana loa,

Ka Haku Iehova Sabaota,

Kahi o na Anela Hemolele,

A me na Keubima Haono,

Ku aku la oe i ko laila awai

Kahi o ke Keikihipa, ko ke Akua Paredaiso,

Pau ka hana, kuu ka luhi, maha a maha loa.

Auwe kuu mea aloha he kane--e.

MRS. NAIAAILUA.

Punuhoa, Hilo, Aper, 15, 1864.

Oleo pane ia Makanahelehele

O PUNA, HAWAII.

E KA HIWAHIA KAULANA O HAWAII NEI; Aloha iini kaua:--Maluna paha au o kou waa wiliwili e ee pakeke aku ai, kahi hoi e awala lua nei na hoewaa me ka ikkaika o na lala iluna o na ale o Kaieiewaho, me kou nakui nae a pili aku i Ainahou, welo kihei a ke Aeloa i ka hale pukaaniani nui o ka ike,

Aia ka'u wahi umeke maloko o kou hale ahaaina naauao ; o ka Buke II, Helu 41, Oct. la 10, 1863. "He kanaka akamai o J. P. Kuwalu"--Oia ko'u alanui e hehi haaheo aku ai ma ka meheu o ko iala hapa pulima. Oiai, ua ukali loihi au ma ka waha o ka pepa, aole he wahi mea a ekemu iki o J. P. K--ia C. M--oiai, ke lawe nei no au ia pepa hoomanao; a ma ia manao hoi e hoouna aku ai au i ka Alabama ka olali pakelo o ka Hema, e pulumi aku i na olelo kalakala a C. Makanahelehele ke keiki ai niu o Puna.

Ua hui au me ia i koena la o Kona, a me ka ua kualau hehi i ka pilipiliula i ke kula. Ma ka nana ana a na maka i kona mau huaolelo, "He kanaka akamai o J. P. Kauwalu," eia kona ano, he mahalo ana i ke kanaka Kauwalu no ka naauao. Eia malalo iho na lalani palapala i paiia i kumu ku-e no kona manao a me ke kumu olelo. "No ka mea, he kanaka naauao io no, ua hokiki na hulu i ka puapua ;" o kahi mau olelo, ua pili i ka oiaio kukul@ olelo, a o kekahi manao ona, ua" kapeke ke poi i ka ipukai ono a ka moe; " oiai, ua kapa ia aku oe ma keia mau huaolelo au, "ua hokiki na hulu i ka puapua," ua hupo, ua maa ole i ka hale Kau Kanawai, a pela aku. O ka pili anei keia o ka iwi i kona mau lala ? aole paha eu ? akaiki wale na niu moe o Kalapana ia oe.

Ke pahapaha hou iho la o ua keiki Puna nei, "paa loa ka manao o Kapho, a me Pohoiki e koho ia ia; " ma ke kano ana mai i ko'u noonoo akahele, ua loaa ia'u e ku-eo hookahi ana i ke alanui, a o kona uluna eia no, e hoopohala ana ia I. P. K--aole pono ke koho ia L. M. no ka apana koho o Puna. O ka pili oiaio anei keia imua o kona poo manao ? aole paha ea ? aia ma Hihimanu ke poo

manao, aia i Kumukahi ka wehe ana, aole keu i oi aku o ka 14,000 kapuai ka loa, ke kiekie okoa iho la no ia o Maunakea. Aloha wale oe e auku mai la ko poo i Puna, o ka hanehane mai a ka makani hooholu lau niu o ko aina eeke e a-u ia nei.

Ma kuu ike ana, ua "nahae ka mana o ka ua i Alakai." E ke keiki o Puna e; a i manao oe e kakau manao i ka pepa o kakou, e aho e kawele mua i kou mau aniani ike, i malaelae; i ole oe e naku poeleele mawaena o ka lehulehu, oiai, ma kou kumu manao, ua ku i ka mahalo, a ma ka uhola ana o ka lala kamailio, ua hilala i ke kai o Keaau.

Ke helei mai nei o ua hoa la i na maka ona, "helei ka maka a ula." No ke koho oleia paha o I. P. K. e lilo i Lunamakaainana, kani ka iala akaiki; "aole paha ia oe ia uwahi--e," makaala loa oe, oiai o ka "Alabama" ia e hulei mai la i ke oho o ka niu, Aloha ino ka Hawaii imi loa, i ka olokaa ia ana o kona mau manao ma ka pali kahakai o Makahuna:

Maanei e pau ai ka moni ana o ka maka o ke sila i ka wai uliuli o Mareka; a ma keia wahi, e paa mai ai au, "ma ka apua ka pane ana i ka mea nona na huaolelo like ole," aia a hulei mai ko o keiki me ka inoino, alaila, "hele ululu aku ke ahi me ka momoku,

Owau no kou paa kaulawaha o ka naauao.

JOESEPH. WAIALEALE.

Kona, Kauai, Mai 7, 1864.

Na Haina o na Ninau hua

PALAPALA.

Ninau. 1. Heaha kekahi mau hua palapala elua ke huiia laua, ua like me kekahi mea e pono ai ke kanaka hoe waa?

Haina. He K, ame ka A, na hua palapala elua, a i na e huiia laua, alaila loaa he Ka, he mea e kokua ai i ke kanaka i ka wa e piha ai ka waa i ka liu, a ina hoi e sueaia, alaila loaa ka inoa o kekahi wahi manu ano like me ke koloa, he Kaka, a ina e kupaia, alaila loaa he Kakaka. E ike ia ma ka Puke elua a Samuela Mok. 1: 18 ame 22. E hookapeke aku hoi oe ma ke poi o ka ipu kai laau a Ioba XX: 25. E kiei aku hoi oe ma na olelo a ke keiki puukani a Iese (oia hoi ma Halelu LXXVIII: 9,) a he nui aku no na mea ma ka Baipala e pili ana no keia, aka, he hoopiha pepa wale no ia.

Haina 2. Heaha na hua palapala elua ke huiia laua, ua like me ka manao o ka Lahuikanaka?

Haina. He P, ame ka I, na hua palapala, a i na e huiia laua, alaila loaa mai he Pi, (he ano ku i ka aua) a i na e sueaia, alaila loaa ka Pipi ; he inoa holoholona wahi au.

Pane ana. Aole oia ka inoa o kahi holoholona, no ka mea, aole oia ka hua kumu oia holoholoua, o kona hua kumu he B, no ia, (oia hoi Bipi.) A o Pipi, he wahi ia no ia aia ma Ewa i Oahu, a penei kahi ka naenae malaila.

No Ewa ka ia i kuhi lima la,

E hamahamau ana i ka leo la,

A i na e kupaia, Pipipi, he wahi mea ano like me ka pupu, he eleele nae.

Ninau 3. Heaha na hua palapala ekolu mai ka olelo Beritania, ke huiia lakou, ua like me ka inoa o kekahi hua palapala hookai o ka olelo Hawaii?

Haina. He A, ame ka R, ame ka E, na hua palapala, a ina e huiia, alaila loaa o are (a.) Wehewehe ana, aole o ke ano maoliia oia hua olelo are, aka, he ano like nae ka hopuna me ka A, a ina e sueaia, alaila, aa, oia hoi he ano kahiko, ano poupou uuku, oia iki iho la kahi talena i loaa i keia lawakua. A ina ua hewa keia palau ana, alaila, e hoihoi mai no, a ina no hoi ua pono, heaha la hoi?

Ke hooki nei ka makasila i ka laai aka'ku i na wai inika, ke hoi nei kowa uka ua ahiahi, ua lai ka malu ulu o Lele i ke ao a kunaulu. Me ke aloha no. MIKA SOBE.

Pau kuhihewa ia Puuiki, o ua

me o ka hula.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :--E lulu lima kaua i ke aloha ; aole hoi owau wale no, o lakou aku hoi kekahi, i ka hana uko ole a keia poe e hula nei, eia ma ko makou apana nei kekahi poe hoomahui i keia mea o ka hula, he poe kohu ole i keia mea o ka hoena maoli hilahila ole, kohu ole, e seku aku, he poe luahine kupono i ka hookuonoono, a me na elemakule hooponopono ole i ka noho ana, o ka hele wale aku no ia hale aku ia hale aku, me na wahi welu ekaeka e lewalewa ana imua o na keiki a lakou, o kahi a lakou e hula nui ai, aia ma ka aina o Puaahulo, ma ka hale o Paoniaiki, o Kuapakiki (w,) ke kumu hula, o Kamaunu (k,) o Koliolo (w,) o Kawaihoo (k,) o Lani (w,) oia na haumana hula, o keia poe, he poe hana i na hana a na kupuna, e ao ana a akamai, alaila, loaa ke dala, aole ko'u he lohe pepeiao, he ike maka ko'u i ko lakou hula mai, no ka mea, ua kokoke au malaila. E ka Luna hooponopono e hoopuka aku oe i keia poe imi dala mau ma ka hula. Me ke aloha no.

P. R. HOLIOHANA.

Kihaluui, Niihau, Mei 2, 1864.

HALE PAI KII.

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA

"Nupepa Kuokoa,"

Emi ka uku no ke kii. E paila no ke kii iluna o ke

ANIANI a me ka PEPA.

E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kil@

H. L. CHASE (Kel@.)

112-6m Mea Pai Kii.

J. P. HUGHES.

MEA HANA

NOHO LIO!

AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa maluna nei, he Nohoilo Pelekane a ho Noholio Meleka, a me na Noholio Wahiue, o na ano a pau, na Noho Paniolo Nu Hou.

Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau,

Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka ilo,

Na Ili Kauo o na ano a pau,

Na Hao Keehi,

Na Palaki Lio,

Na Kahi Lio,

Na Eke Ili,

Na Huipa.

A me na mea e ae a pau loa o pili ana i na Lio a me na Kaaholo, a e kuai ana no ia mau mea,

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Ala no ke waiho mau nei malaila na Pela Mauu.

O na Pela Pulu, na Pela Hulu a me Pela Uwaea. E hanaia no e like me ka mea I kauohaia mai.

Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi.

Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka'u oihana me ka maikai.

E malama pono ia no na mea a pau I kauohaia mai o pili ana i ka'u oihana. E loaa no wau ia oukou ma Mooikaha@, me ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Pap@.

J. P. HUGHES.

Honolulu, Sept. 17, 1862. 100-1y

LAAU LAPAA@!

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J. T. GOWER,--Makawao, Maui.

J. D. HAVEKOST.--Wailuku, Maui.

C. H. WETMORE,--Hilo, Hawaii.

J. W. SMITH,--Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALU I KA Naio a me ke Koe, a pela hai na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea ko@o hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a no@ mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, u@e, a me ua mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai @a mau mea ino nei.

Kia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka po@ pi@kia i ka wela o ka ho@po : i ka ono ole i ka ai ; i ka @awaliwa@ ; i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua ; i ka p@no o@e @ ka mai wahine, a me na mea like.

Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me @a Koe@

Ina no kamalii, e @anai aka i hookahi hapako@ o ku p@ ki, i ka manawa hookahi no ke keiki mal@lo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hi@i i na mak@hik@ elua hapakolu o ka p@na k@ pono. Mailaila'@ a @ na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailailu aku a i ka wa kanaka makua, e han@i i elua, a i ekolu paha p@oa i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai m@oli. Oia hoi, ina hookahi ka pu@ la@u, alai@ e @u@a me na puna wai m@oii eha; a pela no e inu ai @a ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, al@ p@o elima inu an@ i ka ia, penei ; kakahiaka, kiekie ka la awakea. auwi ka la, ahiah@.

E inu mamua e ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laa hoopaa Hi a Dr. Jayne,

JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

He lanu maikei a oluol@ hoi kela no ka @i, ka Nah@, Nalulu, Wela o ka Houpo. Haoa. Hoopailua wa@e, Luai, L@i moku, ono olo i ka ai, Nahu me ka uwe @o hoi o na keiki @uku, a @ na mai like he uui.

Emo ole ka oluolu o na ma@ mai nei i keia @a.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keik@ ak@i paha ona mala@u, a @a paha he unikum@ paha k@i@ a hiki i ka iwakaiua ka pono.

Ina he keiki mai n@ mala@ eono a hiki i na @a @wa@, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hooka@i a hiki i elua, e in@ no ia i p@na ki oko@. Mai ka hi@a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a ne kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa ookahi.

A inu ea, e hai me ka wai maol@ , (a like a li@ ka w@i me ka laau,) a pela e inua ae ai. K@olu, eha elima p@ha @ ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a @m kekahi @i pono ole iloko o ka opu, o aho e moni e mamua @ mau H@'a @ Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila p@h@, i h@ e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoop@ h@.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka @u ana i ka Laau, a pau a i ka luaila, e hana! hou aku no e like mo m@ ; a p@la @ a pinepine, a oluolu hoi ko loko, @ wail@ nialie n@ hoi ka @ ma ka opu.

Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, @kahi w@ no ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

Laau Kunu a Kauka Jayne,

hoike aku ai i ke ola o na mea a pau iho@kakaia @o kana mua aau. Ua hoola, a e hiki aua no ke hoo@ i ka m@

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no @oi he n@i wale ; a o na mai HOKII @ ho i ola nui, na mai i oia ole i na laau e @e. Kaho e hoao oukou e ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI KOU mea ha NAE?

AOLE ANEI HE KUNU OO OU ?

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HU MA KA iwiao@o?

A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alai@a, e ike oe @ ke @ i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O k@ nawaliwali o ka puu hoowali ai, Hoke o ko kakou mau waihona ai.)

He pono ke ai koke i ka laa@ a Hu@le O@a a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no h@ i @l ko ma kemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka p@ me ka oluolu no hoi, ina e hoomaupopola. @ hoi ua mau laau i@. Aole no e oluolu pono kekahi m@, o@i @ ana oloko o kona kino ; a ua @iu @l @e no ho@ ka @, @ kahi manawa ua make no, a ina e malama pono h@ na H@aulo Naha, alai@, el@ no. No ka ho@aio i@ ana @ keia mau meu, nolaih@, ke hoolaha ia aku nei a@

Huaale Ola a Dr. Jayne.

Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a ma ku ho@o @ i h@ maopopo mai i ka oi o ke oia o keia laau mam@ o @ a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a m@ ko ola @ A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau me@ i hookap@, oia ka ai ana a me ka @au ana. Aole e ino ke wai@o k@i, @ ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hiki@we h@a@ina liilii, he maikai loa no ka naha @, a he uluulu @o l@. a me ka hoioi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono o@e o ka ai i kekahi manawa, a @ ka @ wali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu @ ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai @ ka ihooikaika ana i@ mau oihaua o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, aimila, e hikiwawe ke ola ke in@ p@a @

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me na KOK,

A Kauka JAYNE,

e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka l@

NO NA MAI MA KE AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI.

KOKO INO.

MAI NALULU

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE,

ame ha MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia m@ HUAALE. A o ka m@a wale no i koe i ka lehulehu o ka h@o pono ia me@ hu@. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, @e ka hooi@ @

PUHA,

ALAALA,

KAOKAO,

PUUPUU,

PEHU,

KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a l@n@ i kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO.

@-1y