Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 22, 28 May 1864 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ke ao. O na la kula ole, ka Poaono ame ka la Sabati, ame ka manawa hoomaha o na kula, ua piha pono loa na hora he 24 o ko la, i ko lakou lealea pu ana ma na hula, ma na ahaaina, ma na akoakoa inu i na mea ona, uala, ki pinika, ia mea aku ia mea aku, ma na hana lima hui, ma ka huikah o ka noho ana i ke ao, ame ka moe huikau ana ma ka po, a luhi i ka holo lio i ka malamalama o ka mahina ; a nolaila, o ka wa pono keia e noonooia’i, oiai ka manawa, na kanawai e hoano eia’i ka noho ana, a i ole ia, e pau auanei keia lahui i ka make ma kekahi manawa pokole. Ina o ka launa kolohe o na keiki o na seke elua i ko lakou wa opiopio, ke kumu o ka hapai ole ana o na wahine mare, aole paha e lilo i makuahine kekahi o na kaikamahine opiopio e noho nei i keia wa iloko o na kula i ka wa a lakou e noho ai.

            O ka hoomalu ole ia o na keiki ke kumu mole o ka uuku o na hanau i ka hapai ole o na wahine i launa me na keiki kane i ka wa opiopio. Heaha ka mea i nui loa ai kanaka ma Hawaii nei i ka wa kahiko, ke ole ka malama ana o na makua i na kaikamahine me ka launa ole me na keiki kane mamua o ka mau ana ? Aka i ka wa i laweia mai ai ka palapala, pau ka maiama ana o na makua i na keiki, a o ka uhauha pu ana o na keiki kane me na kaikamahine ma na alanui hele kula, ma ka nahelehele, ma ka auau ana, ma na hana limahui, ma na ahaaina, ma ua hana lealea, oia ke kumu o ko lakou moe mau mai ka wa liilii, anolaila, ka hapai ole o na wahine e noho nei, no ka malama pono ole ia o na keiki, ame ko lakou walea i ka lohe i na olelo ino mai mai ko lakou wa iluna ke alo. Na ka makua no i ao i na keiki i ka hana hewa, i ko lakou hoomoe pu ia ana me lakou, a i ka hoomoe pu ia o na kaikunane me na kaikuahine a pela aku. He ano e ka hana naaupo o na makua Hawaii ! Aole o lakou ike iki i ka malama ana o na keiki ; anolaila, ko lakou hookuuana i ka lalau mai ke kakahiaka a po ka la, ko lakou ae ana e moe ma kauhale, ko lakou hoonoho me na makuahine, ko lakou hoopai ole, ko lakou hoopunahele naaupo, a no ko lakou ae ana mamuli o ko lakou makemake ; anolaila, o ka malama ole, ame ka malama naaupo o na makua i na keiki, ke kumu o ka emi ana o na kanaka, ame ka mea e nalowale loa ai kei lahui i kekah mau makahiki hapa wale no ke lawe o ke aupuni i ka malama ana o na keiki mai ka wa liilii, no ka mea lawa ole ka hookawale ana o na kula o na seke elua, ke ole kekahi mau kanawai hoomalu keiki maluna o na makua, ke kau kanawai ole ia lakou e hoopaa i na keiki a Iakou ma ko lakou wahi me ka hookuu ole e hele i o i ianei i ka lalau, ke ole e papaia kela mea keia mea, aole hookipa, aole haawi i ka ai i kekahi keiki, ke ole ia i kona keiki. Aole e hoopono ia ana na keiki ma kela mau kanawai hoomalu no ka hemahema ana o na makua i ka malama keiki ; anolaila, aole e ulu pono hou auanei ka lahui ke ole ka hookaawale ana o ke aupuni i na kula e like me ka olelo a S. Limanui ma ka Nupepa Kuokoa helu 13, o ka 26 o Maraki i hala iho nei, ma kona kukulu manao : “E malama pono ! E malama pono !” I ko makou nana’ku o ka mahele ana pela o ke aupuni i na kula keiki kane, a i na kula kaikamahine, me ka haawi ana’ku i kahi kupono no na kula, me ka hoopaa loa ana’ku i na keiki, aole e hoi aku i kahi o na makua, aole ae e hele i o a ianei, aole hoi e auwana, aole no hoi e hoolohe i na olelo ino, aole no hoi e ae ia lakou e hele i o i na makua hanai, a ma kahi o na kupuna, aole no hoi e ae ia kekahi wahine, kaikamahine e hookokoke ma kahi o na keiki kane ; a pela no hoi, aole e ae ia kekahi keiki kane a koae e hookokoke ma kahi o na kaimahine ; i na pela ko na keiki malamaia’na mai ka wa liilii a hiki i ka wa e nu ai a mare ; alaila, aole e nele o no hanau lehulehu, ame ka pilia hou i kanaka na aina maikai o kakou, aka, ina aole i hoomakaukau ke aupuni i keia kau ahaolele, oiai ka manawa, i ka malama pono ina keiki, aole e huliu pau i ka nalowale na moopuna a Kamehameha I., a lilo kona aupuni i na ilikeokeo mai na aina e mai.

            E ke ola o ka lahui, aole anei ia ka mea nui, a me ka mea mua e pono ke hapaiia’i ia ma keia Kau Ahaolelo, me ka hoopau ole i ka manawa ma ka hoopaapaa i ka pono a me ka ole o ke puhi rama ? E ola auanei ka Lahui i ka rama ? I ka rama anei ka mahuahua ana o na kanaka i ka wa kahiko ? O ka malu o ka noho ana, ka hoopau i ka hookamakama a me ka noho manu-ahi, ke kui-ai ka uhauha o na seke elua, ma na ahaaina a ma na akoakoa lealea, ka hoopau i na hana lima-hui, a me ka hookupaa i kela mea keia mea, ma kona hale a ma kona wahi e ai ai, e inu ai, e noho ai, e ahaaina ai, a ina he ahaaina hui, hookahi wale no ai ana, a maona hoi koke kela mea keia mea ma kona wahi, o ka noonoo i na Kanawai hoomalu i ka Lahui okoa, malaila ka makepono o ka hana a na’lii a me na Lunamakaainana, malaila ke kumu e ola’i ka hanauna o kakou, aole o ke puhi rama ana ma Hawaii nei, i mea e hoopomaikai ai i kekahi poe kakaikahi e mahiai a wiliko ana, me ka hoopoino ana o ka lehulehu, e like ka wehewehe naauao ana o ka Nupepa Kuokoa, o ka la 26 o Maraki, helu 13, aoao 2. E heluhelu hou ia e ka poe Lunamakaainana hela kumu noonoo, i maopopo ia lakou na hope o ka rama ke puhiia ma Hawaii nei.

            E lokahi auanei na Lunamakaainana maole ma ka imi ana i ka pono a me ke ola o ka Lahui, me kak hoopili ole i ka manao o ka poe imi i ko lakou pono iho, me ka manao ole i ka aoao o ka lehulehu. Heaha ka mea i haawi mau ia’i ka noho Lunahoomalu o ka Hale ahaolelo o na Lunamakaainana, i na ili-keokeo ? Aole anei i naauao na Luna makaainana kanaka maoli a maa i ka rula o ka hale, me ka hapai ole i ka poe e hookiekie ana maluna o lakou i ko lakou mamunamu ? ola anei kakou i na haole ? aole anei na na ili-keokeo i lawe i ka make iwaena o kakou ? o ka imi o na Lunamakaainana i ka pono o ka Lahui, oia ka hana i haawiia ia lakou e na Makaainana, aole o ka imi waiwai no na haole ma ke puhi-rama, me na palapala hula e hoowaiwai ana i ke Aupuni, me ka hoopoino i ka Lahui okoa.

PEPEHI KANAKA.

            Auwe ! He manao pepehi i ka Lahui ko kekahi Lunamakaainana !!! He mea pono ia ia ke luku i ka Lahui Hawaii ke loaa ke dala no ke Aupuni ! Iaia he mea pono ke ao ia ko Hawaii kanaka i ka hula ; no ka mea, ua ae-ia mai ka hula ke loaa ka palapala hoowaiwai i ke Aupuni ! Pehea, wahi ana, loaa’i i kekahi ka palapala hula, ke ao ole ia mamua ma ka hula ana ?

            Haina ! o ke Kanawui no ka pono io o ka lehulehu, a me ka malu o ka Lahui, i mea e mahuahua hou ai oia, aole no ka loaa dala no ke Aupuni, ma na akoakoa huikau o na seke elua, kahi i hoowelaia’i ke ahi o ka moekolohe, e hoopalapala maluna o ka ili o Hawaii ke kaokao, e hoonui i na make a hooemi i na manau, i ka pau ana o na kaikamahine-opiopio i weheia’i ko lakou maluhia, ka mea e hapai ole ai na wahine Hawaii ! E hoolohia’i ka inoa o na Kula Hawaii, i kapaia’i ma ka inoa kupono, ke Kula, ke aniani o ka moe-kolohe. Keu maoli ka naaupo o ka mea i kapaia he naauao ! Ua kohoia oia e hele e imi i ke ola o ka Lahui e kau ana ma ka puka o ka make, a ke makaukau nei oia e hele i ka Ahaolelo e imi loaa no ke Aupuni, iloko o ka poino o keia Lahui ! auwe !!! auwe !!! auwe !!! Ua hoahewaia keia hanauna i ka make !!! E imi dala kakou maloko o ka rama a me na palapala hula, no ka hoolako i na papa e loaa ai no na pahu kupapau e kanuia’i o ka Lahui.

            I noonooia’i kekahi mau Kanawai e hooulu hou ai i ka Lahui, eia kekahi mau kumu manao a makou e kau-leo nei i na kanaka a pau mai Hawaii a Kauai :

            1. E noonooia’i ka mea e pau ai ka hookama-kama a me ka manu-wahi ana, i mahuahua hou ai na kanaka ma ka pono o ka mare, no ka mea, ua emi loa na hanau ma ia noho ana mamuli o ka lealea, me ka manao ole e hoohanau-keiki.

            2. I Kanawai e papa ana i na hana lima hui o na kane me na wahine, oia ka laulima, ke kau-o waa mai ke kuahiwi a kauhale, ka hoopuni i na aina a na pa, ka lawai-a, ka lawe pili, a me na hana a pau i huikauia na seke elua, no ka mea, o kela mau hana maikai, ua lilo i kumu e poino ai nei apana, e like me ka poino o ka Lahui okoa i ka hui ana o na kane me na wahine ma ka hana alanui, i ka wa i hoomaikaiia’i na alanui Aupuni. O keia mau hana pualu kekahi kumu nui o ke emi ana.

            3. I Kanawai e kinai loaia’i ka hula, ke kula a me ke aniani o ka moekolohe ; no ka mea, he kumu nui ia o ke emi ana o na hanau.

            4. I Kanawai e kinai loa ia’i na akoakoa lehulehu ana o na seke elua, oia ka imi i na mea e ona’i, uala, ki pineta, a me na mea ano like a pau ; no ka mea, o kela akoakoa mau ana o na seke elua, he mau laau ia e make ai no ka Lahui.

            5. I Kanawai e hoopau loa ia’i i na aha ino hui ; e ahaaina kela ohana keia ohana, ma kona wahi, e like me na ahaaina a makou i lohe ai ma kekahi Aupuni naauao o Europa ; a ina aole i hoopau loa ia na ahaaina hui, i hookahi ai-na wale no ; a maona, e hoi kela mea keia mea ma kona wahi, o lilo kela mau akoakoa ana o na seke elua i mea e make ai ka Lahui.

            6. Kanawai hoomalu maluna o na moku holo kai o Hawaii nei ; no ka mea, oia kekahi kumu o ka laha ana o kekahi mai ino loa, mai kekahi mokupuni a i kekahi.

            7. E noonooia’i kekahi Kanawai e hookupaa ana i kanaka ma ko lakou hale a ma ko lakou wahi, me ka hiki ole ke lalau i o ianei no ka makilo a me ke kolohe, mamuli o ka palaualelo, ka makuahine o na hana hewa he nui wale e emi nei ka hanau.

            8. I Kanawai e malama ai ke Aupuni i na keiki mai ka wa liilii a nui, a mare me ka hiki ole ke launa o na keikikane me na kaikamahine ; e hookaawale loaia’i na kula kaikamahine, a me na kula o na keikikane, e like me ke kumu manao o S. Limanui ma ka Nupepa Kuokoa, helu 13, me ka hiki ole no hoi i na keiki ke hoi ma kahi o na makua, e hoolohe ai i na olelo ino, Ina i hapaiia kela kumu manao o S. Limanui, a hoolohi ai i Kanawai, e ko auanei kona manao, e ulu hou ai na kanaka ma Hawaii nei.

            I ole e malama pela ke Aupuni i na keiki, alaila e hooholoia’i kekahi mau Kanawai hoomalu keiki, e kaa iki ai ka Lahui me ke ola ole nae, no ka hemahema o na makua ma ka malama keiki, penei paha :

            9. E hoopauia na makua lehulehu e malama ana a hanai keiki, me ka hiki ole i ka makua hanau ke haawi i na keiki na hai e hanai ke ole ma ke Kanawai ; a e kaup i kela mea keia mea o lakou ke hookipa, ke hanai i ka ai i kekahi keiki ke ole i kona keiki.

            10. I kanawai maluna o na makua, e hoopaa i na keiki ma ko lakou wahi, me ka hookuu ole i ka lalau ma kela hale keia hale, a ma kela wahi keia wahi e launa hewai ame na keiki e ae, o hoopauia’i ka nani o ka kaikamahine i ka wa opiopio, ke kumu e hapai ole ai i ka wa e mare ai.

            11. E noonooia’i kekahi kanawai e pau ai ka moe huikau o na seke elua ; a oia kekahi kumu nui o ka emi ana o kanaka ma Hawaii nei.

            No ka naaupo o na makua i ka mala na keiki, aole no e hooko pono ia kela mau kanawai hoomalu, a mau no hoi ka launahewa o na keikikane me na kaikamahine i ka wa palupalu, ke ole ke Aupuni e malama i na keiki mai ka wa liilii mai ma na kula kaawale loa, e like me ke kumumanao o S. Lima nui ma ke “Kuokoa,” Helu 13. Aia no ke ola ana a me ka make ana hoi o ka lahui maloko o kela kumumanao, ke ola ke hooko ia, ka make ke hooko ole ia.

            12. O ka auwana a me ke kolohe o na keiki a pau na makua i ka make, kekahi kumu o ka emi o ka lahui, no ka mea, aohe no he mea mana maluna o kela poe keiki, e hele ana i o aianei me ka malama ole ia, nolaila, e noonoo ia kekahi kanawai hoomalu no kela mau keiki makua ole.

            O na kumu a makou e ike nei no ka emi kupanaha ana o kanaka ma Maui Hikina, a oia no hoi na mea a makou e kau leo nei, i noonooia’i kekahi mau kanawai e hoola ai i ka lahui, me ka ho ano e i kona noho ana.

KA PAPA HOONAAUAO.

            Ua kakaha loa ko Maui Hikina nei no ka lohe ana mai ma ke Kuokoa Helu 15, no ke pohapoha ana mai o ka hauwalaau, no ka hooliloia o ka Bihopa o Enelani, i Peresidena no ka Papa Hoonaauno. Aole paha pela ko ka Moi manao, e hookeekee i ka noho kaulike ana, ma ka hoonoho ana ma ke poo o ka Papa Hoonaauao, ke poo o kekahi aoao hoomana, o hoowahawahaia oia. I ka manao o ka lehulehu, o ka mea ku i ka wa, a he mea pili ole hoi i o aianei, oia wale no ke kanaka kupono i Peresidena no ka Papa Hoonaauao, nolaila, aole o makou manao e hoopili-mea-ai ko kakou Moi aloha Kamehameha R., aole no hoi oia e hooko i ka manao o na haole Beritania, no ka mea, he hana kue loa keia i ka pono a me ke kaulike o ka noho ana o kona lahuikanaka.

            Na Komite {PILIPO KAMAI.          S. KAIKAINA.          M. KOLOA.

            Kaupo, Aper. 20, 1864.

 

No ke Koho Ana i na Elele.

 

            E like me ka lelo Hoolaha a ka Moi no ke koho ana i mau “Elele,” iwaena o kona poe kanaka, e halawai pu me ia a me kona mau Alii ma ka Ahaolelo, no ka imi ano e hoololi i ke Kumukanawai, a ma ia mea i lana mai ai ka manao o ko oukou makamaka e kamailio wale aku imua o oukou e na hoa.

            Oiai akahi no a hoikeia mai keia mea imua o kakou, a ma ko’u manao ana, he hana nui io keia i waihoia mai imua o kakou, ma ka lokomaikai luaole o ka Moi, ka mea ia ia ka mana ma ka honua nei, nolaila, ke kauoha nei ko oukou makamaka. E noonoo loa ia ke kanaka kupono e koho ai i Elele, mai manao wale kakou ma ke ano hinuhino o,aho; aka, maloko ua piha i ka welu. E koho no kakou i ka poe akamai ma ke Kanawai a ma ka noonoo ana no hoi me ke akahele loa, me ka pihoihoi ole ma keia mea, a nolaila kuu hopohopo o kauo ia ka lehulehu e ka Elele maalea o kekahi mea, me ka haanui ana, oia ka mea kupono, a oia ka mea hiki ke hana, a ke hoololi i ke Kumukanawai, me ka hooia ana, e pau ku pilikia ia’u, nolaila, e kuhikuhi iki aku paha au i kekahi poe kupono a oukou e koho ai i mau Elele. Aka, aole nae o’u kuleana e koi aku ai ia oukou e na hoa e koho ia lakou ; aka, e hoike maoli aku ana au i na mea kupono a i piha maoli hoi i ne mea he akamai kuhohonu maoli. Eia no ia poe ina e koho kakou ia lakou.

            No Honolulu, W. P. Ragsdale, Mr. Pomaikai, J. I. Dowsett, G. Rhodes. No Koolaupoko, W. P. Woo, G. Barenaba. No Koolauloa, J. W. Makalena, a o H. Kahanu paha. No Waialua, J. W. Keawehunahala, Pe Kamakau, a o J H. Kaakua paha. No Ewa & Waianae, Pe F. Manini, J. W. Mahelona, a o G. M. Koha paha. No Lahaina, Maui, J. W. H. Kauwahi, Chas Kalu, a i ole laua, o D. D. Baldwin, J. D. Kahookano, oia ka poe kupono ke koho oukou, mai koho i ka poe a ae, aole i maopopo ia lakou ke ano nui o nei mea he hoolohi ana, o hele auanei ka mea ike ole a hiki i ka Hale Ahaolelo, hopu hewa i ke kii nui e kau la makai. No Molokai, E. G. Hicthcock, E. Jones, a i ole o C. W. Kenui, D. W. Kaiue, e hoomanao hoi kakou no ia Apana mai Lanai a Molokai. No Kaanapali, o J. H. Moku, no Wailuku, W. H. Kaauwai, no Makawao, W. H. Uwelealea, M. Kapihe, no Hana, Asa Hopu, M. Kahananui. No Hilo, Hawaii, L. Kaapa, S. Kipi, a i ole laua, o Joseph Kaapa, Ashford Spencer paha, no Puna, Lainaholo, a o Kailihou paha, no Kau a i ole o Thos. Martin paha, no Kona Hema, Nahinu, a i ole o J. L. Nailiili paha, no Kona Akau, o J. W. Pilipo, a i olelo Kahulu, a o Hoapili paha, no Kohala, Naiapaakai, no Hamakua, J. K. Kaunamano, a i ole o Kaaukai paha. No Koloa, Kauai, S. P. Kalama, no Hanalei, Nuanu, no Waimeia, Kanuka. Nolaila, ua ike ae la no oukou e na makamaka mai Hawaii a Kauai, i ka poe nona na inoa i haiia ae la maluna, oia maoli no na lala kamahele o Hawaii nei, a o lakou ka poe a’u i manao ai e waiho aku i ko lakou mau inoa pakahi imua o oukou, a aia no ia oukou ka wae ae i ka poe kupono iwaena o ka poe nona na inoa i hoikeia ae la maluna.

            Eia hoi, e hoakaka iki aku au imua o oukou i ke ano o keia mea, a kohoia kekahi no ka Hale o ka Poeikohoia, ua loaa ia ia keia inoa hanohano Honorable, Mahaloia, a pela aku, ina kohoio pela kekahi e Elele, e loaa pu ana ia Haawina ia ia, eia hoi, ua ikeia keia kanaka e na ‘Lii a me ka poe Honohano, a i ka pau ana nae o ka Ahaolelo, ua hoi aku keia poe ma ko lakou wahi, a e ka nalo koke no keia o ka inoa hanohano, a auhea la ia ? A ina paha hele kekahi poe Hanohano, a mau Alii paha, ma kahi o ua Lunamakaainana nei, a ua hoomanao nae lakou ia mea ua kaulana ka inoa, a ninau, aia hoi he wahi hale pupupu ko mea, a kahaha koke lakou me ka olelo ana, “Ka ! he mea Hanohano hoi eia ka he ole loa no.” Nolaila, he mea hilahila maoli no i ka hoe kupono ole ke hana i balota, o like auanei me ka mea i oelloia maluna, aia hoi ma ka Ahaolelo a ka A. D. 1860, o kekahi Lunamakaainana e hele ana me ka kaamaa ole, me ke palaka ahina, i hooluluia mawaho, a ua maopopo ole no ia’u kona ano he Lunamakaainana oia.

            A i ko’u iho ana aku ma ka Hale Ahaolelo, aia hoi, ike aku la au he Lunamakaainana ka kela a’u i ike ai, oia hoi ka Luna o Lanai; a oia no ka hope o ke koho i ka mea kupono ole. A pela hoi, ua lohe mai nei makou, aia ka ma ka apana o Lahaina, he wahi kuapuu ka ! kekahi i hana iho nei i balota nona ma ka poakahi mua iho nei ka o Ianuari—aole nae i puka ua haule no, nani wale kona haule ana, ina la paha ua homainoino ia keia kau Ahaolelo maikai e keia kuapuu. A ke lohe hou ia mai nei no, e hana hou ana no ka i balota nona, e koho ia i Elele. Auwe ! ina pela, a he oiaio hoi ka mea e oleloia nei, Eia ka ninau, No ka nele anei o Lahaina i ke kanaka maikai ka mea i manao ai e kohoia ke kuupuu naenae? Ke hoike nei au imua o oukou e ko Lahaina, mai koho ia ia, o alina auanei ko oukou malu ulu maikai, a ka Maaa e hali mau aku nei i ke ala alani o Moanauli. Ua lawa ko oukou kulanakauhale i na kanaka maikai i hoikeia’ku la maluna, a he poe a ae no kekahi. Nolaila, e noonoo mai e na makamaka ma keia olelo paipai a ko oukou hoa.

            Me ke aloha i ka Luna Hooponopono.

C. C. ***

 

He Pilikia ma ka Apana o Puna

 

 E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe:—Me kou opu i piha i ke ahonui, ame ka hoopomaikai ana i ka lehulehu, nolaila, ke hooili aku nei a’u ia oe i ko’u manao pili no ka lehulehu, i mea e ike mai ai o’u mau makamaka naauao e noho ana mai ka hikina a ka la i Kumukahi a ka la komo i Lehua, a i ke keiki ne hoi o ka malu-ulu o Lele, oia hoi o J. W. H. Kauwahi i ka pilikia o na konaka o ka apana o Puna nei.

            Eia no ia : Eia ma ka Apana o Puna nei, ke hoomaka nei ka luna Alanui e hoohana ina kanaka ku i ka auhau alanui, i mea e pau ai ko lakou mau la hana alanui, ua pono no ia ; eia nae. Aole no ka M. H. 1864, a aia malaila ko makou pilikia ana, me ko makou manao ana, aia la hoi a hiki mai i ka wa o na luna e hele mai ai e helu a e ohi hoi, a o ke kanaka la hoi e hookaa ole i kona auhau alanui, oia kanaka ke hoohana ia e pono ai, eia ka, he hoohana e mamua a mahope helu a ohi hoi i na auhau o ke kanaka, oia ka mea kupanaha loa i ko’u manao ; ina paha auanei e hiki mai i ka wa helu o keia makahiki e hele nei, e helu ia ano keia kunaka keia kanaka e like me ka nui o kona mau auhau pili kino, ame ka auhau alanui pu hoi, a i ka wa hoi a ka luna ohi e hele mai ai e ohi, e ohi ia ana na auhau pili kino ame ka auhau alanui pu hoi, alaila, o ke kanaka nona ka hookaa ole ana i kona auhau alanui, e hookomo ana ka lune ohi i bila o ua kanaka’la i ka Luna Alanui, aia malaila ka hoohana papalua ana i ke kanaka hookahi, no ka makahiki hookahi, ke ole nae a’u i kuhihewa ma keia kamailio ana a’u, aka, o ko’u manao no ia.

            Eia keia mea kupanaha a’u i lohe ai, ina e makemake ke kanaka e uku dala i kona mau la hana alanui, aole kela e ae ke uku aku i elua bala, a eia ka ae o ua luna nei o makou, ekolu dala, alaila, ae ua luna nei o makou, e noho ia kanaka me ka hele ole e hana alanui i keia wa.

            Ea ! ua ku anei i ke kanawai keia hana ana a ka Luna Alanui o makou, aole paha.

            Nolaila, ke nonoi nei a’u i ka ike kanawai o ke keiki o ka malu-ulu o Lele, e kokua mai, i pau ai ka pilikia o na kanaka o ka Apana o Puna nei. Aole nae no ko’u manao e nele loa na kanaka o ka Apana o Puna nei i ka auhau alanui ole, aka, i hoohana ia na kanaka i ka wa kupono, a i uku ia hoi e like me ke kanawai. A ina hhhoi o ka wa pono iho la keia e hoohana ia ai, ame ka uku pono e kuk ia ai, alaila, e kala mai ia’u, a i na hoi aole. Alaila, e pani ae oe, a me lakou la aku, ame lakou nei ae hoi, i ka waha o ka Luna Alanui o makou, i ole ia e pane hou i ka mea ku ole i ke kanawai, heaha la ia, he olapa-hu paha.

J. W. KALAUONAONE.

            Kalapana, Puna, Apeaila, 29, 1864.

 

MARE.

 

Mei 19, ma Auwalolimu, Honolulu, mare o Mr. KEKAULA me Mrs. IOSABETA KALAAUALA, na Rev. H. H. Pareka inua i mare.

            Aperila 3, ma Waikahalulu, Honolulu, mare o Maholelani me Hana, na Rev. L. Kamika laua mare.

            Mei 7, ma Kalapaua, Puna, Hawaai, mare Lulea mo Maria o Meheula me Kaanaana, na Rev. T. Koana Iakau i mare.

 

HANAU.

 

Mei 11, ma Pauoa, Honolulu, hanau o Kua (k,) na Kalua me Kalapule.

            Mei 13, ma ia wahi n, hanau o Levi (k,) na Kole me Kau.

            Aperila 19, ma Puunui, Honolulu, hanau o G. K. Kaiwi (k,) na Kaiwi me Kumai.

            Aper. 20, ma Kapaahu, Hawaii, hanau o Mose (k,) na Pauhau me Kawaikoolihilihi.

            Aper. 8, ma Haleili, Kona H., Hawaii, hanau o Keliihookano (w,) na Kalama ke Kaaikawaha.

            Aper. 24, ma Pahoehoe, Kona H., Hawaii, hanau o Kalua (w) na James M. me Maihiwahiwa.

            Mei 1, ma ia wahi no, hanau o Inoaole (w,) na Kahewahewanui me Papa.

            Mar. 17, ma Pukaiki, Niihau, hanau o Kaakinalani (w,) na Mamaikona me Helani.

            Aper. 17, ma Puhekeheke, Niihau, hanau o Pohole (k,) na Kaika me Awana.

            Aper. 12, ma Hana, Maui, hanau o Kaaihue (w,) na Hoopii me Ohiki.

            Aper. 11, ma Waikaakihi, Hana, Maui, hanau o Kekaulike (k,) na Leleao me Pukiela.

            Aper. 20, ma Wanalua, Hana Maui, hanau o Ama Aki (w,) na Aki me Kaaiohelo,

            Mei 10, ma Kaimu, Puna, Hawaii, hanau o Kamakele (w,) na Pila me Kahana.

            Mei 11, ma Kaipuhaa, Kohala, Hawaii, hanau o Beniamina (k,) na Kaili me Elena.

            Mei 17, ma Honokohau, Maui, hanau o Kekaa (w,) na Kahoohuli me Kainaina.

            Ian. 4, ma Moanalua, Oahu, hanau, o Waiaalamihi (w,) na Naili me Palau.

            Ian. 30, ma ia wahi no, hanau o Inoaole (w,) na Piipiilani me Kukona.

            Mar. 8, ma ia wahi no, hanau o Wahinei (w,) na Kaiaili me Ukuinailani.

            Mei 9, ma ia wahi no hanau o Inoaole (k,) na Kamai me Kaakau.

            Mei 16, ma ia wahi no, hanau o Maniui (k,) na Lui me Maria.

            Mei 17, ma ia wahi no, hanau o Manuia (w,) Kuilohi me Mele.

 

MAKE.

 

            Mar. 30, ma Kauluwela, Honolulu, make o Kalua (k.)

            Mei 19, ma ia wahi no, make o Manoa (w.)

Mei 21, ma ia wahi no, make o Kanoho (w.)

            Mei 12, ma Puunui, Honolulu, make o Emelia Kahula (w.)  

            Ian. 31, ma Koloa, Kauai, make o Jno. Hoffmann Jr.

            Feb. 24, ma Wailana, Koloa, Kauai, make o J. Hu (k,) no Waioahukini, Kau, Hawaii, oia mamua.

            Feb. 24, ma Kauluolono, Koloa K., Kauai, make o Kapukui (k,) no Kohala A., Hawaii, oia mamua.

            Mar. 7, ma Mahaulepu, Kauai, make o Keaweaweula Hu (k,) o Kealakekua, Hawaii, kona one hanau.

            Aper. 16, ma Wailana, Koloa K. Kauai, make o Kaumaumahina Hu (k,) no Kealakekua, Hawaii, oia mamua.

            Aper. 29, ma Maulili-iki, Koloa, Kauai, make o Kawahapoka (w,) no Keauhou, Kona A., Hawaii, oia mamua.

            Mei 3 ma ia wahi no, make o Davida Kawahapoka opio, he keiki kane, i palemo i ka wai kona mea i make ai.

            Mei 7, ma Kawa, Honolulu, make o Kina (w.)

            Mei 16, ma Kaaawa, Koolauloa, Oahu, make o Namai (w.)

            Aper. 30, ma Kahanalea, Puna, Hawaii, make o Keliikanakaole (k.)

            Ian. 7, ma Kahio, Niihau, make o Mana (k.)

            Mar. 14, ma Puuwai, Niihau, make o Niau (k.)

            Mar. 20, ma Puheheke, Niihau, make o Kuahine (k.)

            Aper. ma ia wahi no, make o Poholo (k.)

            Mar. 17, ma Honokua, Kona H., Hawaii, make o Keawekolohe (k.)

            Aper. Ma Kahana, Koolauoia, Oahu, make o Kalimaoni (k.)

            Aper. 9, ma Alemai, Hana, Maui, make o Kamaikaaloa (k.)

            Mei 7, ma Leepoko, Waianae, Oahu, make o Kahoowaha (w.)

            Mei 11, ma Kamaile, Waianae, O., make o Kamakaahuahu he (w.)

            Ian. 12, ma Moanalua, Oaho, make o Kekela.

            Ian. 30, ma ia wahi no, make o Inoaole.

            Aper. 30, ma ia wahi no, make o Mokulehua. (w.)

            Mei, 8, ma Lihue, Kauai, make o Puna (w.)

            Mei 11, ma Waimano, Ewa, Oahu, make o Kahiki (k.)

            Mei 12, ma Waiawa, Ewa, Oahu, make o Kekini (k.)

 

LIO NALOWALE!

 

UA NALAWALE AKU MAI KO’U

Halelio ma Honolulu, kuu LIO PUAKEA, i kuniia i ka hao K@. O ka mea nana e hoihoi mai i ua Lio la, e uku pono ia no oia.

C. PELELIKA PULUKA.

            Honolulu, Mei 27, 1864.         131-3t

 

$15 MAKANA !

 

E NANA E KA POE A PAU !

 

UA AIHUEIA MAI KANEOHE

aku, ma ka la 15 o Aperila, 1864, he

Lio Kalakoa,

ua kunia P ma ka uha akau. E ukuia ka uku makana i ka mea nana e hoihoi mai i ua Lio la, me ka hoopalia hoi o ka mea nana i aihue.

R. E. WAKEMANA.

            P. S.—E pono i ka poe e noho ana ma na moku holo pili aina, ke nana i na Lio e laweia ana ma ua moku o lakou.

131-3t

 

OLELO HOOLAHA.

 

KE PAPA AKU NEI AU I NA MEA A

pau, aole make hoaie mai i ka’u wahine mare, ia

Pualiilii,

no ka mea, ua haalele mai oia ia’u a me ko maua wahi moe, a nolaila, aole loa wau e hookaa ana i kona mau aie, me ia no ko oukou poho.      KINA (Pake.)

            Ahuimanu, Koolaupoko, Mei 23, 1864          131-1t*

 

OLELO HOOLAHA.

 

KE PAPA AKU NEI AUINA MEA A

pau, aole hoi e hookipa ma ke ano hewa, i ka’u wahine mare, ia

Nakai,

no ka mea, aole loa wau e hookaa i kona aie, ke ole he palapala na’u aku.    A ARONA.

            Pauoa, Honolulu, mei 24, 1864.          131-2t*

 

OLELO HOOLAHA.

 

NO KA MEA, UA NOHA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J. MOANAULI, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o PAE (w,) no Honolulu nei, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau oaa, ke pili, o ka Poalua, oia ka 7 o Iune, M. H. 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, ola ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Mei 25, 1864.         131-2t

 

OLELO HOOLAHA

 

E KUU POE MAKAMAKA A PAU ILOko o ka Kkalesia o Iesu Kristo, (i kapaia he Moremona,) ua lohe mai au, he mokuahana iwaena o ko kakou hoomana, ma ke kue ana ia Mr. W. M. Gibison, ko kakou Peresidena e noho ana ma Lanai, ke noi aku nei au la oukou, e pau ia hana kue, e mihi keia meia keia mea, i kona hewa imua o ke Akua, a imua o ka mea a oukou i lawehala ai, e like me ia i kauohaia ma ka Palapala Hemolele. Nolaila, e na hoahanau a pau, mai Hawaii a Kauai, e noonoo nui, a e noonoo mau, i ka mea e launa ole mai ai o Satana me oukou, oia, e makaala, a e pule hooki ole, a e hoomau i ka pule ma kahi malu. Aiaila, holo aku ka manao ino a me ke kue, mai oukou aku, a e launa oluolu aku no hoi me Mr. W. M. Gibison. Aloha nui oukou. O ko oukou hoa kauwa. KANAKAOLE.

            Holualoa, Mei 24, 1864.         131-t*

 

LIONEL BROWNE,

Loio o Ladana.

 

OKA MEA NONA KA INOA MALUNA< UA makaukau e hana i na hihia a pau imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. Ala kona Keena maluna’e o ka Halepai Polynesian.

            Honolulu, Mei 24, 1864.         131-3m

 

KA MOKUAHI !

 

KIALUA

“ANNIE LAURIE,”

E HAALELE ANA IA HONOLULU—

I KELA POAONO KEIA POAONO.

(A hiki i ka paa hou ana o “KULAUEA.”)

I KA HAPALUA O KA HORA 4 AHIAHI

NO

LAHAINA,

            ULUPALAKUA,

KAWAIHAE,

a me KONA.

Ku hou ma Honolulu ia ka Poaono.

JANION, GREEN & CO.

L. H. A. H. M.

            Honolulu, Aug. 29, 1863.       82-tf

            He pono i na poe e hooili ana i na ukana ke hoomaopopo iho, e uku ia ka uku moku i ka wa e laweia mai o ka ukana.

 

            Pulupulu !

 

A UA MAKAUKAU NO HOI AU E KUAI

            aku i ka pulupulu, penei :

 

            PULUPULU i pau i ka waeia, 20 ken. no ka paona.

            PULUPULU me ka anoano i wae oleia, 6 ken. no  no paona.

            E lawe no au i ka welu lole a me ka pulupulu i uku no ke Kuokoa.   H. M. WINI.

100-2m            Luna Pai o ke Kuokoa.

 

OLELO HOOLAHA.

 

KAPU LOA NA AINA O’U MA KOOLAUPOKO, aole e hele wale na Holoholona, ina e loaa kekahi Holoholona o hele ana ma ko’u mau AINA ma ka apana i haila maluna, alaila, e hoopaiia no e like me ke KANAWAI.

D. KAHALEPOULI, P@.

            Kewaio, Honolulu, Oahu. Mei 21, 1864.        130-3t

 

MAKEMAKE IA!

 

KE KELEAWE ame KA HAO KAHIKO. a e ukuia no ke kumukuai kiekie loa. E ninau no ma ka Haie Hana Hao ma ULAKOHEO.      127-3m

 

200,000 PILI HALE!

 

Ma ka Moku A. A. Eldrdge Mai Nei.

HE $5 50 NO KE 1000 HOOKAHI. E kualia no e   GEO. G. HOWE.

            Honolulu, Mei 13, 1864.         129-3t

 

OLELO HOOLAHA.

 

EIKE AUANEI NA KANAKA A PAU ma keia Olelo Hooiaka. Ke hoolaha, ke hookapu nei au i kuu mau aina i kapaia o

Waipuualei, Hilo, Hawaii.

Ina e loaa ia’u, a i ko’u Luna paha, e hele ana kekahi kanaka ma ke kula me ka loaa ole o ka palapala ae mai o’u aku, alaila, e hopu ia no ia, a hoouku ia e like me ke Kanawai. Ina e loaa kekahi holoholona helehewa ma ua aina la i oleloia maluluna, alaila, e uku no oia i $1.00 no ke poa hookahi.

THOMAS SPENCER.

            Laupahoehoe, Aperila 20. 18643        129 1-m*

 

OLELO HOOLAHA !

 

NO KA MEA. UA NOHA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KAALOA, no hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Kuaana, no Pawaa, Waikiki, Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i ua kanaka a pau loe, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 6 o Iune, M. H. 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka houlohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY.

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Mei 19, 1864.         130 2x

 

OLELO HOOLAHA.

 

NO KA MEA< UA NOHA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e MAIKA, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kapaalua (w,) no Kapalama, Oahu. I make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poano, oia ka la 11 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, ola ka la a me ka hora i oleloia no k hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCully

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Mei 19, 1864.         130 2t

 

OLELO HOOLAHA.

 

E LAWEIA MAI NO NA PALAPLALA a ka poe e makemake ana e hana i Papohaku Maikai Loa, no ka Pa Kupaupau o Nuuanu, ma keia aoao mai o ka Pa Kupapau e ku nei, A o na pohaku e haua’i, o na Pohaku Maikai wale no o KUAHIWI, he 3 kapuai ka laula o lalo, a he 2 kapuai o luna, he 4 ½ kapuai ke kiekie, e hoomaka ana ma ke kihi mauka, a e holo ana i kai, ma ke Alanui Nuuanu, he 308 kapuai, alaila, holo ma ke Alanui pohaku hou he 200 kapuai, he 508 kapuai pau loa. I ka mea no nana e hana ka hoomakaukau i ka pohaku, e laweia mai no na palapala a ka poe e makemake ana ia hana a hiki i ka la mua o Iune ae nei. E ninau ia

W. C. PARK K.—Ilamuku.

A i ole ia, ia     Dr. J. MOTT SMITH.

            Honolulu, Mei 5, 1864.           128-t4

 

OLELO HOOLAHA.

 

EIKE AUANEI E NA MEA A PAU LOA, e noho la ma kuu aina Kuleana, e pili ana me Kailua, oia hoi ke Kuleana i kapaia o

Hiwapoo, ma Koolaupoko, Oahu,

ke hookapu aku nei au i na mea holoholona e noho ia ma Kailua, Kaneohe, Heeia, a ma Waimanalo paha nalaila, ke hookapu aku nei au i na holoholona, Bipi, Lio, Hoki Miuia, Puaa, a kanaka. Eia ka uku o ke poo hookahi o ka holoholona $1.00.

Na’u na H. K. KALAWANUI.

            Honolulu, Oahu, Me 15, 1864.           130-3t*

 

PA HALE KUAI

Ma Kalihi, Oahu !

Makepono Loa!

 

E KUAHA ANA PA HALEO Peter Larkins me KUALAAU, e waiho nei ma Kalihi, kokoke i ka uapo—He mau keena eono iloko o ka Hale. E ninau no ia.     J. W. AUKINA.

            Maluna o ka Hale Leta Honolulu—

Honolulu, Oahu. May 20, 1864.         130-3t

 

 

OLELO HOOLAHA HOU,

 

Bartow a me Stillman.

UA WEHE AE NEI NA MEA NONA NA inoa maluna i

Halekuai Mea Ai,

oia hoi ka PUAA HAME, ke KAMANO, BARENA, PALAOA, KO KI, a me na mea no hoi a pau e pili ana i ke ano mea ai, a ua makaukau laua e kuai oluolu aku me na konaka a pau e hele ana i o laua’la. E hele mai e na makemake, “ikemaka no oukou iho. Aia ko maua HALEKUAI ma ka aoao komohana o ko Daimana ma Halekuai, ma ke Alanui Alii.

120-3@

 

MAKEMAKE IA! MAKEMAKE IA!

Ka Loli ! Ka Loli !! Ka Loli !!!

 

KE MAKEMAKE NEI KA mea nona ka inoa malalo nei, e kuai aku i na LOLI o na ano a pau, ke nuaui kupono, ola hoi ka LOLI mai ka aha iniha ka loa a hiki i ka alima, a aoao a@ hoi ; me ke kaulai pono la a maloo a@ ana e pono ai: E ho-o o i ke kai maoli o ka @ana iloko o ipuhao, a i elua paila ana, a e hoopoha uuku no ma ke kua o ka LULI, i hookahi paha iniha—mai oki a hoop@ha hoi mamua a ka opu o ka Loli, aohe pono ke hoopaku ia ka naau i a pau ia @ mea i ka hana@a, alaila, k@ maikai. A ina @ pe@a, e uku no au@ Eono K@ LOLI hookahi, a ma no hoi e nu@ e ka LOLI, alaila, nui ae no ka uku. Penei ke kuai ana : Ina @ ka loa o ka Loli, Eo@ no ka @ i a @ no ka peo@ a @ ewalu @ keneta no ka paona hookahi, a pe@ aku.

            Kia KEK@:—He makemake no w@ e kuai i ka LALA MANO ame ka P@PEIAO LAAU. A nolaila, @ na mak@mak@, e lawe ae oukou i ka Loli. L@ M@, a@ ka P@ L@ ma ko’u Ha@ makai iho o ka Halekuai o AKK. a mamua mai hoi o ka Hal@ Paina @ na kanaka Hawaii, ola o Ha@ mahalo.

AKUWAI,—Mea Kalepa.

            Honolulu, Aperila 22, 1864.   126-3#