Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 20, 14 Mei 1864 — Untitled [ARTICLE]

Ma ka Poaono i hala'e nei, ua hoopukaia aku iluna o na pepa liiiii Kauleie kahoolaha a ka Moi, e kahea ana i Ahaolelo Kuka o na 'Lii a me na Makaainana ma o ko lakou mau Elele la, "no ke kuka pu ana me A'u, no ka hoololi ana i ke Kumukauawai o Ko'u Aupuni, me ke kuka pu hoi no ka pono 0 ka lehulehu, a no ka noonoo ana i ka hemahema o na Lala o ke Aupuni, i mea e.hiki ai ke hanaia na hana oke Aupuni." Ua lohe mai makou, ua kaheaia ka keia Ahaolelo Kuka i hiki ai ke noonoo pono, a ke kuka pono ia hoi na mea i manaoia e waiho aku imua o ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana> i lilo ole ai ia i mea e waiho pupuahulu wale ia'ku imua o ka Ahaolelo. Iha he mau hoololi kekahi i makemakeia, a i ikeia he maikai, mahope iho o ka noonoo akaheleia ana iloko o ua Ahaolelo Kuka la, alaila, he mea no ia e hiki ai i na Luna Ahaolelo ke lawelawe ma la mau mea i waihoia imua o lakou, i hanaia'i, a i hookoia'i hoi e like me Jce Kumukanawai, ina pela ua ane pono no. Ua manao no makou, a ua hilinai no hoi, aole e hanaia ana kekahi hana aupuni mawaho ae o ke Kumukanawai, no ka mea, he olelo hoopaa aelike ia i hana ia mawaena o Ka Moi, ke Kumukanawai, a me na Makaainana, e hoakaka ana i ka pono o ka la, ao keia mea : I na e uhakiia kekahi o na olelo 1 Aelikeia e kekahi o na hoao ia olelo aelike, alaila, e lilo ana no ia i kumu hookonokono i na hoa e ae oia Olelo Aelike e hoopili aku mamuli o ka uhaki wale ana.

Aka, ina nae o ke kumu o keia Ahaolelo kuka, he mea wale no e kuka a e noonoo pono ai, no ka hoololi ana i na pauku i manao«* ia e hooholo o ke Kumukanawai, i lilo ai i mea na na Lunamakaainana e noonoo ai i olahonua, a i uuku ai no hoi ka manawa e lilo ma ka honpaapaa hoohala manawa ana, alaila, e lilo no keia Halawaihemea muikai, a nolaila i pono ke kohoia na kanaka Hawaii Kuonoono a naauao no hoi, ame na haole i ike pono ia ke aloha i keia aina Ka Moi ame kona Lahui, e hele e lilo i poe Eleie Makaainana Halawai me ka Moi, a ine na 'Lii, iloko o ke kau Ahaolelo Elele Kuka e hiki mai ana. He mea nui no keia, a ina he mau hoololi kekahi i manaoia, he pono ke hookumu pono ia ka hana ana, o lilo auanei i mea e hoopoino ana i na pono a me na pomaikai ame ka maluhia o keia Lahuikanaka. E lilo no ia he mea e hookanalua mai ai i ka manao o ka lehulehu me ka hilinaiole mamuli o ke kupaa ole o ke Aupuni, a o ka hopena oia mau mea, oia no ka emi ana ilalo loa o ke Kumukuai o na waiwai, a me na aina ona kanaka o keia Aupuni. A nolaila, aole no he pono oka hoala'la ana i na hoololi iiokoo ka wa pupuahulu, ke ole e ikea maopopoia ka pomaikaiio e loaa mai ana i keia Lahui, a me ka ike maopopoia nohoio ka poino kukoke, mamua o ka*apono ana 1 keia hana pupuahulu, ma ka hoololi ana i ke Kumukanawai, a aia wale no a loaa ke kumu 10, alaila, aponoia keia hana ana. Oiai, ano nae la, ua komohia ke kanalua iloko o ka manao oka poe naauao o keia Aupuni, no ke komo ana ona huaolelo iloko oka Olelo Hoolaha 'Lii e like me nei: "me ke kuka pu hoi no ka pono o ka lehulehu, a no ka noonoo ana i ka hemahema o na Lala o ke Aupuni, i mea e hiki ai na hana o ke Aupuni." Me he mea la, he hoole maoli no keia i ka Hale Lunamakaainana, me ke kahea aku hoi i ka Ahaolelo Kuka, e hana i na HANA I HIKI WALE NO I KA AHAOI.ELO KE LA-

WELAWE MA KE ANO KUMUKANAWAI. Aohe o makou makemake e manaoio, ua hana na Kuhina ka poe hiki ke ahewaia—a ka poe hoi nara e hookumu i na olelo hoolaha ano nui o ke Aupuni, me ka manao e hana pela, no ka mea, he hana kue no ia i ke Kumukanawai ame Ka Moi, a ua ane like no hoi, me he la, he kipi maoli no ia mau mea. He mea no ia e hoonaueue mai ana i ka maluhia e noho nei, a he mea no hoi ia e hoouluulu ana i ka manao ino, a he hana makamaka ole no hoi ia i ka Hanauna Alii, a he hookahi wale no mea i oi ae ka ino mamua o ia mea ke hanaia, oia no ke kipi a kaua huliamahi maoli. Ma ia mea e hoonaueueia'i ka waiwai o ka poe mea waiwai, ame na pono no hoi oka noho ana, a oiai makoue hoopukaana i ko makou minemina no ko makou ike ana i na manao i hoopukaia iloko o ka olelo hoolaha Alii, ke hilinai nei no makou, ua kumu ole ka maka'u ana o ka lehulehu. A no ka hoololi ana i ke Kumukanawai, ua pono ke hoakaka, a kamakamailio pono ia ia mau mea, noiaila, e pono i ke Aupuni [ke waiho koke mai ia mea imua o ka lehulehu, ma ke pai ana a Hoolaha Koke aei na Pauku o ke Kumukanawai e manao ia nei e hoololL O na hoololi maikai & pau e hoikeia mai, ua maopopo no, aole no e nele ka hooholoia. A aole no e iilo ia hoololi ana i mea e hoonaueue ai i ka noho maluhia ana o ka lehuienu. Akn, aohe pono o keia hunaia mai o na raea e manaoia nei e hoololi, no ka mea, o keia mau hana hoohunahuna, a hoopohihihi, oia no ke kumu nana e hoala mai i ka n?anao kanalua, ame ka hoonaueue i ke ana kau malie o ka manao o ka lehulehu.

O ke Kumukanawai ma kona ano nui, »a holopono a ua maikai no; malia rio paha, ua hiki no ke hoomaikai ikiia'e. Aka, iloko no nae o kekahi mau wahi hemahema iki, # ua maikai loa no kona hanaia'na ilokoo na makahiki he umikumamalua i hala'e nei. Auhea la ka aina i oi ae ka maluhia o ke kine ame ka waiwai o na kanaka ? Aia la i hea kahi i oi ka mahalo hoanoia o na pono hoomana, ame na pono o ka hoonohonoho aupuni ana me ka maluhia ? Auhea Ia ke aupuni i oi ka maluhia, a i haunaele hoi ma na wa e balotaia'i ? Auhea la kahi i oiae ka lanakila o ka hoopuka manao ana ma ke kamailio ame ke pai ana a hoolaha i ke akea e like me keia ? Aia la i hea kahi i oi ka hooko ponoia o na Kanawai, me ka huli ole mamuli o ke kipe, ame na hana paewaewa ? He oiaio, aole ia mea ina Amenia Huipuia.aole hoi ma Beritauia Nui, ame na Aupuni o Europa, Ano keia mau kumu, ke olelo nei makou, "he mea pono ke waihoia imua o na Makaainana na pauku o ke Kumukanawai e manaoia nei e hoololi," na mea hoi e pili ana i ka noho oluolu ana o ka Moi ame kona poe kanaka. E hookuu ia mau mea e heopaapaa ponoia e ka lehulehu; a ina ua maopopo he mea e hoopomaikai ana i ka Moi ame kona lahuikanaka, alaila, e hooholoia ma ke ano Kumukanawai, aka, "e pono nae ke hoomanao puia, o na hoololi koke ana o ka hoonohonoho aupuni ana." he mea no i like me ke kau ana i kekahi mea iluna o kahi nihinihi, aia a pololei ka hana ana, alaila holopono, a pomaikai no hoi, a ina e pono ole a akaheleole ka hanaia ana, alaila, e poino no, nolaila ka pono o ke hoomoakaka ana i keia mau mea.

A, nolaila, i pōno ai ka noonoo a me ka waewae e ae i-o-l;i-honua, o na makaainana i naauao no, a i ike no hoi i ka maikai io o ko kakou noho Aupuni ana, me ka hooulu mau no hoi i ka maluhia u me ka noho maikai ana. Ano ka manao ana i keia mea nui, oiai e pili ana i keia manawa'ku o keia Aupuni—a malia paha, ua ane Kumukanawai keia hnna ana, ua pono no ke hooko aku i ke kauoha no ke koho ana i na Elele, aka, e koho nae ma ka poe naauao oiaio, ka poe kuonoono, a me ka poe maknu ole» e wiwo ols ana i na hooweliweii, a e puni ole aua no hoi mamuli o ka mali leo paha a na Kuhina, i hiki ai ia poe Elele ke haiawai wiwo ole aku me na Kuhina o ka Moi," rr>a ke kakahua hoopaapaa a lakou i wae ai no lakou iho. Aole loa no he pono ke koho i ka poe kanaka. hoopilimeaai, he ole loa no, aka poe kupono wale no ke komo, o ka poe i hoaoia a i ike ia ko lakou aloha oiaio i ka Mōi, ke Kumukanawni a me na kanaka. i Aole no o makou manao he pooo kekoho ia na Lunamakaainana i kohoia iho nei, i mau Elele, no ka mea, ke mau nei n& ko la~ kou noho ana ma ia Oihana, a no- ka meano hoi, malia paha e kuuia mai ana na hana a ka poe Elele imua oka Ahaolelo i kulike maoli ai ia me ke Kumukanawai ;,aka, o ka poe pono nae ke kohoia, o ka poe e makemake ana e hoololi Kumukanawai ia na hoololi o ke Kumukanawai. Eia hou: E ike iho auanei na kunaka a pau, ua kapaeia na olelo iloko oka Olelo Hoolaha Alii e i ana " me ke kuka hoi no ka pono o ka lehulehu, a noka noonoo ana i ka hemahema o na Lala o ke Aupuni, i mea e hiki ,ai na hana o ke Aupuni," a ma keia mea, ua hoi ke mai na Kuhinai ko lakou hana pupuahu lu ana i keia mea, a keia pule ae, weheweheaku makou i komakou manao no ke ia mea.