Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 20, 14 Mei 1864 — Page 4
| This text was transcribed by: | Ronald H. Yasuda |
| This work is dedicated to: | Jon M. T. Yasuda |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA MOOLELO
-O-
ISOEPA.
HELU 16.
[O ka mea mua keia o ka moolelo o Iosepa i ka pule i hala ae nei mahope, no ka mea, o ka hope ia o ka mua keia.]
AOLE LOIHI KA MANAWA, A LO. he ke’hio Aigupita a me ko ka hale ona a pau i na mea ano e i hannaia, a o na kanaka i hele mai, mai Kanaana mai e kuai i ai, o ko Iosepa poe hoahanau lakou ; a e ola na hoi kona makuakane elemakule.
Ua olioli no o Parao a me na mea pili ia ia, i ka lohe ana ia mau mea. A i mea e hoike ai i kona aloha nui ia Iakobo, a me ka ohana hale a pau loa, kauoha o Parao ia Iosepa e hoike aku i keia olelo i na hoahanau ona.
“ E i aku oe i kou poe hoahanau,” wahiana. " E hana penei, e kau i ko oukou mau mea ma na Hoki a hoi aku a hiki i ka aina o Kanaana.
"E kii i ko oukou makuakane, a me na me o ko oukou hale, a e hele mai io'u nei, a na'u no e haawi aku na oukou i ka maikai o ka aina o Aigupita, a e ai hoi oukou i ka momona o ka aina.
" Ua kauohaia oe, e hana hoi i keia. E lawe i mau koa no oukou, mai ka aina o Aigupita aku, no ka oukou kamalii a no ka oukou wahine, a e kii i ko oukou makuakane, a e hele mai.
"Mai ana ko oukou mau maka ma ko oukou mea a pau ; no ka mea, no oukou ka maikai o ka aina a pau ma Aigupita." Olioli loa na hoahanau o Iosepa i keia lokomaikai o Parao, a hoomakaukau e hana e like me kana i kauoha ai.
Hoolakolako mai o Iosepa ia lakou i na kaa, e like me ka Parao i kauoha mai ai, a me ka ai no ke alanui hele. A haawi hoi o Iosepa ia lakou i lole aahu. He mea mau i ka poe waiwai ia wa, e haawi i ke kapa komo i ka poe a lakou i manao aloha nui ai. Ua malama lakou i na kapa komo he nui, o kela ano o keia ano, i ka wa i manao ai, me ka hoopanee ole.
Ma keia mea, ua makemake o Iosepa e hoike i na kanaka Aigupita a pau, kana hana lokomaikai i kona poe hoahanau, i maopoopo pono kona aloha ia lakou.
Haawi oia ia lakou pakahi i kapa komo ; a ia Beniamina hoi i ekolu hanere apana dala, a me na kapa komo elima.
Hoouna no hoi o Iosepa ma ka lima o kona mau hoahanau i makana no kona makukane--umi Hoki i kaumaha i na mea maikai o Aigupita, a he umi Hoki wahine i kaumaha i ka Palaoa a me ka ai i O no kona makuakane ma ke alanui.
A pau na mea a pau i ka makaukau, haalele aku Ia na hoahanau o Iosepa ia ia, a hoi aku la i Heberona.
O ka Iosepa olelo hope ia lakou, he olelo ku pono no, " Mai paio oukou ma ke alanui."
Ua hopohopo o Iosepa o hana lakou pela. E hoomaka paha kahi e hoahewa aku i kona mau hoa, me ke kapa aku, ia lakou ke kumu o kela hana ino ana ia Iosepa no kana mau moe. Malama paha o imi o Reubena laua me Iuda e hoopono ia laua iho, a hooili mai ka hewa i ko laua mau hoa.
E lili paha lakou ia Beniamina, no ka Iosepa hana hoomaikai ia ia a haawi hoi ia ia ka makana i ou nui i ka lakou a pau. E hana lokomaikai ole paha auanei lakou, a hooili mai ka pilikia maluna o ka makuakane i ka hiki ana i ka hale.
E paio auanei paha lakou, aole no na mea e pili ana i ka wa i hala aku wale no, aka, no na mea e hiki mai ana ; no ka lawe ana i ko lakou waiwai i Aigupita, a o ka hooponopono ana ia waiwai.
Ua ike o Iosepa i ko lakou ano, a he ku pono no hoi kahi olelo ao ; a ua manao oia e hoolohe mai paha lakou ia ia. "Pomaikai ka poe uwao," wahi a Iesu ka Haku, " no ka mea e iia lakou he poe keiki na ke Akua."
Ma keia mea, e hoohalike oukou me Iosepa. E lilo oukou pakahi, he mea uwao. E noho oluolu, kuikahi, me na hoahanau o oukou, a me na mea a pau, i na manawa a pau. E hooikaika no oukou e hooemi i ke kue, ka hoopaapaa, a e alakai na mea a pau i ke aloha kekahi i kekahi, a e imi e hoopomaikai ia hai.
(Aole i pau.
Pa Uwea nui.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :-- I na paha he mea pono ia oe e hookomo iho oe ma kahi kaawale o kou nui kino, i kela mau wahi hua i kau ia maluna, oia keia : Pa Uwea nui.--" Aia la mahea kahi i hanaia'i ua Pa Uwea nui la ?" Wahi a ka mea ninau mai. Aia no ke waiho la ma ka aoao Hikina o Kapaau, e holo ana mai ka Palikahakai o Ainakea a hiki i ke alanui Aupuni ; malaila ka holo ana'ku i ka hikina, a ka aoao komohana o Halaula, ma ka pali o Wainaia. A'malaila aku a hiki i ke kai o Naohaku, ua eliia a o ke koena o ua Pa la, alaiia e ka Palikahakai.
Nolaila, he mea hou ia ia makou, ka ike ana i keia mea o ka Pa Uwea, ma Honolulu a ma na aina naauao ka lohe ia ana o keia mea o ka Pa Hao. A i keia wa hoi ; ua neenee mai nei ia mea a kokoke ia nei. O-Kipa u no hoi ka hana a ka poe naanao ! E laa la ! ! o keia pa i hanaia'i, no ka pipi, a na na Haku o ka Ahahui mahiai o Kohala nei i hana ua Pa la. J. S.M.
Hula'ula, Kohala Ak., Hawaii, Ap. 11, 1864.
E ike mai.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: Ua waiho aku au i kehahi manao ia oe, i ku i ka iwihilo o ka lahuikanaka, e noi aku ana i ka Ahaolelo e noonoo me ka hoomanao ma ka imi ana i na kumu e hoola hou ai i ka lahuikanaka ; a no kou kokua ana me ka oluolu ia letter ma ka hoolaha aku, a ke uku nei au i kou lokomaikai me ka olioli loa, no ka mea, ua panai ia mai ka manawa.
O kekahi keia o na manao kuhohonu e moe malie nei ma ka pane poo o ka lahuikanaka ; ka noonoo ana ma kahi e hiki ai ke hoalo i ka ume kaumaha e kaomi malie nei i ke ola o ka lahui.
Ma ke kokua like,ana no e hiki ai. Ilike ka umauma e Hawaii. Mai nuhanuha i hope o papau kakou.
I malama ia na wahine Hawaii e kona aupuni iho, me ka mana o nauemalie pu iho no o ka poe i manoia, o lakou ka waipuna e huai mau ae i ka lahuikanaka, he mea poho wale ka paa o ka pa ke lele ka puaa iwaho la.
Pela hoi, he mea luhi wale ke noonoo ka Ahaolelo i laau lapaau no ka lahuikanaka, ke ole e hooko kona poe ponoi. Eia mai ka hoohalike ana.–Ua waiwai like ke suea (huinahalike) i kauia ma ka aoao loa, me ka houluulu ana o na suea—o na aoao’elua.
Oia hoi keia: Ua like no ke ola o ka lahuikanaka, me ka malma ana o ka mana Aupuni, me ka hoolohe pu no o ka lehulehu.
E nana ae hoi kakou i ka hoopulapula ana o na kanka ma ke Aupuni o Amerika Huipuia, ke Aupuni lua ole e hue mai nei i keia au ma ka hikina aku o kakou nei ; he haneri ko lakou nui i kinohi, a ke pii mau nai lakou iluna, a hala ae elua haneri makahiki a oi, kokoke kanakolu miliona kanaka. Heaha ke kumu o keia nui ano e o na kanaka oia Aupuni ?
Eia paha ; ua kokua ia ka hoomalu Aupuni ana e ka oiwi ponoi iho no. Ua malama na wahine i ko lakou maluhia iho no, na opio pu no hoi. Ina paha he oiaio ka mea i loheia ai, o na wahine i hoole i ke koho ana mai a na kane i wahine mare, ua hoailonaia ia wahine, a e kiapaakai ia hoi a i ka make. Ina io paha pela e hanaia ai ko kakou poe, ina paha ua akakuu iho ka manao.
O na wahine no ka papa-honua o ka lahuikanaka, me ka maikai o na makuahine, pela no ka maikai o na keiki, oia no hoi ka mahuahua ana o ka lahuikanaka.
Ma ka nana ana i ka Baibala no ka mooolelo o na Iudaio, ua malamaia na wahine mahope iho o ka hanau ana o ke keiki, e like me ko lakou kanawai Aupuni i haawiia mai e ke Akua. E nana pu aku hoi kakou ma Oihanakahuna 12:2-5. Ma ka nana ana ia lakou e noho ana ma Aigupita, nui ko lakou hanau, a kawowo loa no hoi ; makau loa o Parao i ka nana ana i ko lakou nui ana, a emoole no ua mahuahua.
Pela no hoi ma ka mooolelo o Hawaii nei i ka wa mamua. Ina loohia kekahi wahine i ka mai wahine, ua hoakakaia kona hale e noho ai, he hale pea, no ka manawa e like ka loihi me ka pau oia ma@, he anahulu okoa paha. (umi la) Pehea na kanaka o keia pae moku ia wa ? Nui loa ! Ua piha ka aina me na kanaka. Ma ia malama ana i loaa’I o Solomona na Davida ma o Bateseba la ka wahine a Auria no ka Heta, no ka mea, ua huikala oia i kona haumia ana. A hapai ae la ua wahine la, hoouna aku la a hai ia Davida i ka i ana, “Ua hapai au.”
Pela no i loaa ai o Umi, na Liloa ma o Akahiakuleana la, no ka mea, ua huikala kela ia ia iho i kona haumina ana.
A oia no hoi ke kanawai no keia mau mokupuni, ia wa, no ka mea, ua manao ia ka mai o na wahine he haumia, a mahope oia manawa, i ka hui ana o na mea elua, o ke ko iho la no ia ; pela wale no ka malamaia ana i na wahine, piha loa ka aina me na kanaka, hanau nui na keiki, aka, he nui nae ka uumi keiki ia wa, aole no nae i emi iho, ua mau no ka pii ana.
Eia hoi keia; aole i hoomaka na kaikamahine opio o kela manawa ma ka wa kupono ole, a pela no hoi na keiki kane. Ua hoopuka pinepine ia na olelo hilahila imua o ka poe opio oia wa, i mea e hookuemi mai ai i na kuko o ka wa ipio. Eia kekahi o na mau olelo kahiko: “Aole paha i aala ke kai ? Aole paha i hiki aku i Pololu ? Aole paha i hiki aku iluna o Haleakala? Aole paha i hiki aku i ka nuku o Nuuanu ? Aole paha i hiki aku i ka leinawai?” A he nui wale aku i koe.
O keia olelo kai lilo i pauku, i kanawai e hoomalu ai i ka poe opio o kela manawa a hiki i ka wa kupono.
Ma ka lohe mai, he akahele no ka poe opio o kela wa.
Ua hoaiai wale ia ae nei keia mau mea i kumuhana na ka poe o keia wa, aole nae au e kono ae ana na ka Ahaolelo e hana i kanawai e pili ana maluna iho o na aoao palupalu o kakou, no ka mea, o kekahi poe, ke malama mau nei no i na apahu kino, ke hanau keiki nei no, aka, i mea e ike ia ai ke ano o ka hoopulapula kanaka oia mau lahuikanaka i kela wa. E poloai ae ana au i na papaku o ke Aupuni, mai ka la hiki a ka la kau, aia no ia oukou ke ola o ka lahui okoa; e lawe i mau kanwai no ka manao. E minamina i ka lahui. E imi no hoi i laau e ola ai.
E nana pinepine i na rula no ka noho’na o na wahine Iudaio, a me ka hoike kuloko no na wahine o ke au i hala, na wahi luaui o kakou.
E lawe mai i ka pahikaua a Losinehama, e pale aku i na ihe wela o ka mea ino. Ehia la o na Losinehama mai Hawaii a Niihau, nana i malama i ko lakou maluhia iho? Ina pela ola ka lahui.
Ehia la hoi o na poe opio i manao iho i keia wa? Owau auanei kekahi Losinehama; owau hoi i Iosepa. Ehia hoi la?
Pehea kakou e hana ai e Hawaii nei i hoola ia ai? O ka wa anei keia a kakou e pono ai e nana lea, e hoopau a ai? E ala! E ala !! E ala no mai Hawaii a Niihau !!!
He mea mahalo ia’u ka ike ana i na manao uwe minamina o KALANI MAKUA ALOHA LAHUI I HALA AKU NEI--I kukulu ai i Hale Hoola--me kauku uku i na poe i kauohaia e imi a e noonoo i na mea e ola ai ka lahuikanaka.
Aloha ko kakou MOI i hooikaika iho ai e hoola i kona lahui nei--E lilo auanei ke kanikau mai i na aina e--E na keiki o Hanei, e uwe kakou no kakou--a eia ka wa kupono e kanu hou ia ai ke ola no ka lahui; i ulu, i kawowo ka aina, a i hoopiha hou ia na kahuahale e neoneo mai nei. Pehea kakou e hana ai i ola ? Heaha ka noonoo kupono i keia wa ?
E! he mea nui keia, a he paakiki loa hoi, me ke akahele no nae e hiki ai--E puka mai auanei ka haina o na ninau maluna iho noloko mai o na mea i kuhikuhina ma ke Kuokoa Helu 8, o ka la 20 o Feberuari.
He mau mea nui ia ma na aina i malama ia na pono elua, he Aupuni maluhia ia; ua malma ia na keiki makuaole. na waihinekane-make--malaila na makuahine malama kino, malama hale, malama i na keiki ; oia wahine hoi kai like me na moku kalepa--I ka nui o na waiwai makamae i laweia mai--aole ona makau e anu kona hale. Ua noho mau hoi ma ka hale he wahi mau loa ia no lakou, he kaumaha ko lakou naau ke haalele i ka home.
Ma ka hui pu ana o keia mau pono elua, ua puka mai keia:
“UA MAU KE IA O KA AINA I KA PONO.”
Ma ka Mooolelo Hawaii, ua hoakaka ia na kumu i emi ai ka lahui--a he nui hei ka poe noonoo i hai nui mai ma ia mea, a he inanao kokua wale no ka’u i ka ka Buke Mooolelo Hawaii. He koena o ka uumi kamalii i keia wa--He lako loa o Hawaii nei i na laau e loaa ole ai ke keiki ke inu kekahi mau wahine--He menemene ko’u naau i ka lohe ana “Ua inu i ka luaupa. E inu i ka laaupa.” He laau e hanau keiki ole ai na wahine. O keia hana, he koena ia no ka uumi keiki.
He hapa ka makemake nui o kekahi poe i ke keiki, aole imi nui e like me Hana la--A he koena no keia o ka emi o ka lahui.
O ka enemi nui o Hawaii nei--ka mea nana i hoopiha a hu iwaho ka Halemai Moiwahine. I ahu ai kupanaha ka la i Mana--Lu iho ai pihapono na omole ; e anai nei mai kela pea o ka aina a keia pea. E hookanaka--Ma keia e poloai ae ai au--E imi like i ola ka lahui--E makemake like ia na keiki--E makau i ka enemi nui.
E hapai like mai. E lana ka manao--E ala o Hawaii i ka pono--E mau ka noho ‘lii i na pua a Kamehameha ; e hoopiha hou ia me na kanaka.
Na ka Ahaolelo e kalakala ae na mea paa o ka lahui. E pii hou o Hawaii iluna. Ua lawa keia--Mahope e halawai hou.
E. H. PAULO.
Koloa, Kauai, Aper. 5, 1864
No ko kakou Aupuni.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE.--Ua hoike mai oe i ka ninau a M. K. ma kona nupepa Hoku Pakipika. Ua nana pono au iloko, a ua ike i kona manao nui malaila.
Eia wale no ke kumu nui o kona manao e ninau ai. He mea hoohuoi i na kanaka e nana i ke ano o ka noho ana o ke Aupuni i keia wa, a me ka makaukau o na kanaka kupa hanaukahi Hawaii, e kau kanawai akea a e malama Aupuni mamuli o ke Kumukanawai.
Aka, ua pee loa ka hana ana o ka ninau ma ke ano name oolea. Ua ikaika loa ka ninau, e hookui ana i ke Aupuni, i kona Aha kau kanawai, i ka manaoio o na aoao hoomana Kristiano. Ua hoohewa i ke Aupuni. Ua hoohewa hoi i kekahi mau Kanawai o ke Aupuni e noho nei, me ka ninau i ka pono “no ko kakou Aupuni.”
Eia na Kanawai o ke Aupuni i hoahewaia e ia. “O ke Kanawai kinai i na wai ona, a me kona mau Kanawai hoohaiki Kivila wai ona.” Eia ka lua o ke Kanawai i hoahewa ia. “O ke Kanawai hoomalu i ka la Sabati ma ka pono o ka Baibala.” Oia na Kanawai i hoahewa ikaika ia, no ka pono ole o ka hana ana. Ua kue i ka pono o ka lahui Hawaii, a me na kanaka e i huiia malalo o lakou. Pela ka ninau.
Aka, ua hoohalahala i ke aupuni a me kona Kumukanawai, no ka hahai ana mamuli o na rula hana aupuni o Amerika. O ka haawi ana o ke Kumukanawai i ko ke Aupuni pono, no na makaainana kekahi mana kau Kanawai malalo o ka mana balota a me ka Ahaolelo hale okoa ; aole i like me ka wa mamua iho o na ‘lii, a me na makaainana hapa i koho ia ma ka leo. Oia ke kumu oia ninau hoohalahala. Aka, he pono ke nana ia.
O keia mau ninau ekolu i haawiia mai e M. K., he mau ninau kupono ke noonoo pono ia e ka poe naauao a pau iloko o ka aina.Ua pili i ka lahui Hawaii holookoa, i ka lahui Hawaii ko hapa, i ka lahui Hawaii koko okoa, a me ka poe i hookupaia i lahui kamaaina. Ua pili i ke ola o ke Aupuni, i kana hana, i ka noho kuokoa ana o ka Moi. Ua pili i ka ke Akua pono, ua pili i na aoao hoomana Kristiano iloko o Aupuni. Ua pili i ka pono kahiko o ka aina a me ka pono hou o keia wa, a me ka hana me na lahui o na aina e.
No na Kanawai kinai wai ona a me kona mau Kivila hoohaiki. Aole o’u manao, ua hewa kela mau Kanawai. Aole o’u manao ua kue i ke Kumukanawai o ke Aupuni. Aole o’u manao ua kue i ka pono o ke Aupuni a me ka pono o kona poe hanau ponoi. Aole no i kue i ka pono o na lahui malihini a me ka poe i hookupaia. I ko’u manao, ua kupono loa kela mau Kanawai i ke ano o kona lahuikanaka ponoi. Ua kupono i ko lakou noho nawaliwali ana a me ko lakou opiopio e noho nei.
Aole wau olelo no na hapa Hawaii, a me na keiki i hanauia maanei e ko lakou poe makua ; no ka mea, aneane lakou e puka mawaho o na palena lahui Hawaii okoa. O lakou a me ka poe hanaukahi i ano like me lakou ma na kula. Maluna o ka lahui opiopio ka hilinai nui ana o kakou, i mau makua no ka lahui Hawaii. O ko lakou hoonaauao pono ia mamua o ka wa e hoopau loa ia ai ka lahui kahiko, oia ka mea e kupaa ai ke ola o ka lahui Hawaii a me kona mau hanauna. Aole au i lana no lakou e hookoikoi aku i keia ninau a M. K. No ka mea, ua lana ko’u manao; o ka lakou poe mamo auanei ka poe nona ka inoa Hawaii. Aka, o lakou kekahi e kokua mai i keia manao kue aku ia M. M., oiai e opiopio ana ka lakou mau kamalii, o poino koke auanei i ka iakaika o na wai ona.
E ninau. Heaha ke kumu o na Kanawai kinai waiona? Ua nui loa ka poe i hoike mai. Oia hoi--o pau koke na kanaka i ka make, a emi koke ka awarike o keia wa. He oiaio loa keia pane mai, no ka mea, ua ike ia i keia wa, ke mau nei ka emi ana me ka rama ole a me ka wai ona ole. He mea maopopo loa i ka poe ike a pau--ina e hoonoa ia ke puhi rama, ua hoonoa ia no hoi ka inu ana o na kanaka i na wai ona maluna o ka aina a pau: Alaila o ka wikiwiki emoole loa no ia o ka nui ana o na kanaka, a pokole loa ka manawa. Pau pu me ka poe hapa Hawaii, a e lohi loa ko lakou pii ana.
O na lahui Hawaii a na makua okoa i hanau ma Hawaii nei, e pii wikiwiki loa auanei lakou maluna o na lahui Hawaii ponoi a me na hapa haole, ke hooholoia ke puhi rama a me ka inu o na kanaka i na wai ona. Aole hopohopo iki na haole i ka lakou mau kamalii no ka rama, no ka mea, ua maa ke koko o kela poe keiki i ka inu i na wai ona, a ua hiki pono i na makua ke hoomaamaa naauao ia lakou.
Ina no ka makau o pau koke ka lahui Hawaiii i ka make imua o kona mau hoahanau ke kinai ana i na wai ona--ke apono nui loa nei au i ua mau Kanawai kinai wai ona nei o ke Aupuni. Ke noi koke aku nei au ia oukou e na hapa Hawaii, a me na Hawaii ponoi, ka poe i loaa na keiki. Mai ae oukou i ke puhi rama, a e hoonoa i ka rama. E kali oukou a pau loa aku ke koko haumia i na mea koko o na kii a me na daimonio, a ulu pono ue ka lakou hanauna hou, a naauao e like me ka na haole. He mea hiki ke hoololi i ke Kanawai a me ke Kumukanawai i kela manawa keia manawa e like me ke ano o ka lahui e ike ia ana ia wa. Ua hilinai nui kakou i ka naauao Kristiano o ka hanauna opiopio. Ua manao kakou e hoola mai ke Akua ia lakou no ke aupuni o Kristo Iesu ma ka honua nei.
Ke noho makaukau nei ka hanauna i na wa a pau, e haawi nui mai i ko lakou pomaikai i na la aole liuliu. Ke lana nei ko kakou manao i ke ao ana a na aoao Kristano e loaa mai ka pomaikai o keia noho ana a me kekahi noho ana. O ka hoomana kekahi mea e pono ai. Aka, o ka ike pono i ke ano o ka hoomana ana i ka inoa o Iehova, a me Kristo Iesu, oia ka mea e pono ai. Ina hoohewahewa na keiki i ke Akua o ko lakou poe kupuna, a haalele e like me na makua, alaila, e mau loa ka poino. Ina hoomana ia ke Akua e like me kona manao, alaila, pololei ke ola o ka lahui Hawaii.
E nana kakou. Ua emi ka lahui ponoi o ka lahui Hawaii imua o kona mau hoahanau lahui Hawaii. He mea eha loa keia no ka naau Hawaii, a he mea kaumaha no kona mau hoahanau. Kaumaha me ka eha o ko kakou naau. Aia hoi, ua pau loa na ‘lii makua o ka aina a me ka poe oia wa. Kakaikahi o lakou e noho nei. Aole liuliu a “pau loa aku na ‘lii me na kanaka. Aneane hookoia keia wanana a na haole ma Hawaii nei.
Pomaikai ke hoohanau nui mai na ‘lii a me na kanaka e noho nei i keia wa. E aho e imi nui kakou i na mea e pono ai na makua a me ka lakou poe keiki. E aho e nana pono ia ko ke Akua manao nui ma kana olelo, a e hookupono i ka noho ana o ka aina e like me kana olelo hemolele ma ka Baibala.
Ua olelo mai o M. K. no ka la Sabati o ke Akua ma Hawaii nei. He nui loa ke ano paakiki oia olelo hoahewa i ke Kanawai o ka aina. Aka, aole nae he pane iki mai ka poe naauao no ka la Sabati. Ua apono paha ko lakou manao i ke Sabati o ka aina e noho nei. Ina pela, e aho e hoopili me lakou, ua pono no.
Aole pau na mea e pili ana i ke Kanawai kinai wai ona, a me kona mau hoohaiki i kauia. O ka wehewehe pono ana i kona kumu ponoi, oia koe. I ka wa pono e kamailio hou ke ae ia mai. Pela na ninau no ka la Sabati, a me ke ano o ko ke Aupuni kuokoa ana.-Oukou me ka mahalo.
S.P. KALAMA.
Honolulu, Aperila 9, 1864
He kanikau Aloha keia no
P. KAMOHAI.
Halulu uina i Puupehe ka lele ana,
Keehi kulani aku la oili i ka moana,
Oili pulelo i ka moana ka lilo ana;
Ke kaha ana ka lei ana'ku nei liuliu,
Ua ka’ku la ke aho e ike hou aku,
I na koa lawaia e lawaia ai ;
E hai mai ana he keiki no ke kai,
Kaili pau ka hanu pale ka ike,
Lele mahui lani waiho ke kino wailua,
I oni aku la paha e hahai i ka pae Opua;
Pua ia ka makua ua haalele kea,
Owala lua lauahi na lima o ka pahoe,
I kua iho la ka pihe i au mala Lehua,
Ua luluu kaumaha au Lehua i ke kui,
Kiai lehua o makou i makila ua hala,
Auwe no hoi kuu makuakane--a.
He makuakane inoa makua io no’u
Inoa makua no’u mai na makua mai,
Ke kumu ia ke kuleana i noho mai ai,
He kane he inoa kane a kuu makuahine,
A kuu makuahine i hala aole keia,--
Ke pine hoopaa i makua ai no’u,
Auwe no hoi kuu makuakane--a.
Kuu makuakane mai ka ia kanakanui,
Mai ka ia haaheo o ua wahi nei,
Ua anoi makalahia moe ole ka po,
Ua ulu pau ia mai kawa uka,
Ka noho hale malu ulu malu kukui,
Huia kawa kai puia lonalona,
Puia no eo ula ke kai aha ;
O-e ka mapuna kani ka poo kai Halakaa,
Ua kaa ia a’u ua haalele mai oe,
O’u poe makua lawaia i hele aku nei,
Hele i ke ala ula maawe iki a Kanaloa,
Kea la makoli maawe iki a ka hinihini ula,
Auwe no hoi kuu makuakane--a.
Hia ke kao lele ka pua ku i ka houpo,
Kani hui e ka eha loku i ka manawa,
Haa kokohi mehe kua koko la ka eha,
Kikoni ku ka eha i ka puuwai ;
Ua naoa mai ka poli ana loko,
Ua lele lioa lio loko i ke aloha,
Ua mokumoku manahua ka naau,
Ua nawali e, ane opai i ka makani,
Kani ka ula wela hahana loko i ke aloha;
Aloha kupouli like me ou kini e noho nei ;
Auwe no hoi kuu makuakane--a.
Kuu makuakane mai ka la wela hulili nopu,
Hulili nopu ka la wela haoa i ke kula,
Kolili ka la no ao i ke kula o Pahoa,
Hoa o ka ua ka la ke anu me ke koekoe,
Huikau loli ka nahele ka uka o Kahili,
Loli ka ua kiawe puehu iluna o ka laau,
Ka ua kiawa onohi ki-hee ula i ke kula,
Ua kauaula wai kanaha--e,
Naha kaawale ka pili me ka makua,
Me kuu makuakane aloha i hele aku nei,
I hele hookahi aku nei oia wale no,
Na hele kohana kino wailua ia,
Haalele i ka nui ka lehulehu,
Ka nui ke aloha au o au moopuna,
O au niau keiki e na aku nei,
Ua nini hoona i ko aloha,
E moe poo ana iloko o ka momo,
Auwe no hoi kuu makuakane--a.--
Kuu makuakane mai ke kai o Punahoa e,
loa--
Loa wale hoi ke kau la na ke aloha i kuu
E haka loa nei no aole i nalo; [maka,
Ke aloha o kuu makuakane aohe i pau e.
J.B. KAWELO.
Lahaina, Aperila, 16, 1864
HALE PAI KII.
MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA
“Nupepa Kuokoa,”
Emi ka uku no ke kii. E paila no kii iluna o ke
ANIANI a me ka PEPA.
E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou niau kii.
H. L. CHASE (Keiki.)
112-6ni Mea Pai Kii.
J.P. HUGHES.
MEA HANA
NOHO LIO!
AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA
nona ka inoa maluna nei, he Noholio Pelekane a he Noho-
lio Meleka, a me na Noholio Wahine, o na ano a pau, na Noho
Paniolo Nu Hou
Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau,
Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka lio,
Na Ili Kauo o na ano a pau,
Na Hao Keehi,
Na Palaki Lio,
Na Kahi Lio,
Na Eke Ili,
Na Huipa.
A me na mea e ae a pan loa epili ana i na Lio a me na Kaahole,
a e kuai ana no ia mau mea,
NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
Aia no ke waiho mau nei malaila na Pela Manu.
O na Pela Pulu. na Pela Hulu a me Pela Uwaea. E
hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai.
Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi.
Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka’u oihana
me ka maikai.
E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili
ana i ka’u oihana. E loaa no wau ia oukou ma Mo@ikaha@@,
ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Papu.
J.P. HUGHES.
Honolulu, Sept. 17, 1862 100-ly
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER,--Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST,--Wailuku, Maui.
G. H.WETMORE,--Hilo, Hawaii
J. W. SMITH,--Koloa, Kauai
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me ne Koe.
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA
Nalo a me ke Koe, a pela hui na kanaka makua. O ka
hope ola mau mea kolo, ola ka lolo. Oia mau keia hope
oia ka lolo, a o ka make @ai i kekahi manawa, a nolaila mai @
mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pahu, @, a
me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka
wela o ka houpo ; i ka ono ole i ka ai ; i ka nawaliwali o @;
I ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua ; i ka pane ole o ka moi
wahine, a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Nalo a me na Koe ;
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakuha e ka pono
ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki
hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu,
elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'@ a i na makahiki
eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa
kanaka makua, e hanai i elua ; a i ekolu paha p@ i ka wa
hookahi. I ka wa e inu ai, @ hui i ka laau me na p@ ha o ka
wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka p@n@, alai@, @ k@
me na puna wai maoli eha @ a pela no @ inu ai ma ke kakahiaka,
awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alalia, @ no
elima inu an@ i ka la, p@n@i ; kakahiaka, kiekie ka ia, awakea,
auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE’S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikei a oluolu hoi kela no ka Ili, ka Nahu, Nalulu,
Wela o ka Houpo, Haoa Hoopailua wale, Luai, Luai @,
ono olo i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o ua keiki @ku, a me
na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i kela laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi.Ina he keiki aku@
paha ona malama, a –ua paha he unikumamalua paha ku@u @
hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i ua malama ewalu,
he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a
hiki i elua, e inu no ia i puna ki @kuoa. Mai ka hiku a i @a
walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua,
he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A Inu ea, e hui me ka wai maoli @ku, (a like a @ ka @
me ka laau,) a pelu e Inua ae ai. Ekolu, eha @ paha inu
ana i ka ia hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka @, a ina na ku@ kekahi ai
pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau @
Ola, a i ole, e Inu i wahi puakai, a @ paha, i @ o
ka mea Ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoop@ i.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau
a i ka lualia, e hanai hou aku no e like me mamua @ a pela no
a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waihe @ no @ui ka I@
ma ka opu.
Aohe a makou mea e @i uku ai i ka lehuleha, Lookahi wale
no o ke kauoha aku ia iakou e HOAO PONO i n@.
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o @a mea pau i hoakukaia no k@ m@
aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale ; a e na mai HOKII no he
I ola nui, na mai i olu ole i na laau e ae. K aho e @o oukou o
ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU ?
HE KUNU ANEI KOU ?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I ?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE ?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ?
AOLE ANEI OU MAI KUNU ?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma ?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA ?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao ?
A ina na loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola @ a
LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepesia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowa@i ai, iloko o ko kak@a mau
waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne,
he laau oluolu, a he o@a no hoi. Aohe no he mai i @ nele ke ma-
kemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi @
me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopola a e @
mau laau @a. Aole uo e olulou pono kekahi @
ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ne no hui ka @
kahi manawa ua make no, a lua o malama pono@
na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka h@
kela mau mea, nolaila, ke hoolaha ia ai u n@ ka.
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hoola‘ku i ka maikai, a na ka @
maopopo mui i ka oi o ke ola o keia laau ma@
a me ka maikai no hoi o ka inu @, a me ke ola @
A ina ue e inu aua la laau, aole @ he mau @
oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e @
ka mea, ua hanaia no a maikai @. A inu e inu ia@
loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu@
haawina lilili, he maikai loa no ka @
a me ka holoi pau i ke @ uloko e ku opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka moi ono ole o ka ai i kekahi manawa@, a me ka@
wali pono ole ia hoi o ka @ iloko o ka puu m@ ai.)
O kela Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai @ ka
ihooikaiku ana ia mau oiha@ o ko k@. Ina @
oihi @ ka mai ana, alulia, e hiki@ ke @
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na Koe,
A Kauka JAYNE,
e like me ka mea i kuhihuhi@ e ka wahi o kalaau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
eme ke MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau MUAALE. A o @
wale no i koe i ka lehulehu o ka h@ p@ ia m@. A @
maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, na ka @ anai na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a @ mai no
I kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
@-ly