Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 20, 14 Mei 1864 — Page 3
| This text was transcribed by: | Pohai Souza |
| This work is dedicated to: | Halau Hula Kamamolikolehua |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHA NA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
nae kakou e hooi ae i ko kakou ike. Ano iho la no kakou i puka mai ai mailoko o ka lua meki o ka pouli. Ua hoolinolinoia ko kakou mau maka e ka ike ana ʻ ku i ka malamalama i maa ole ia kakou; e kiola hou i anei kakou i hope, a e nakinakiia me na kaulahao me ka pouli iloko a na Ana o ka noho Kauwa ana? Aole! e hoo-hou mai i malamalama, a e hookuu mai ia makou e hoomaamaama ia makou iho ia mea, a e hooiia ʻ e no auanei ko makou ike.
E ala ʻ e hoi ha e Hawaii o Keawe, e Maui o Kama, e Oahu o Kakuihewa, e Kauai o Mano! E ala mai oukou me he kanaka hookahi la, a e malama i ko oukou e Kauikeouli Nui Maikai, ke keiki a Kamehameha Nui. E puka ae oukou ma ka la 13 o Iune ae nei, a e koho aku i na kanaka maikai, a me ka poe oiaio, ka poe kanaka hoi e hiki ana ke hoopuka i na mea maoli i makemakeia e na kanaka, ka poe hoi e hana hoopono ana mamuli o na mea e pili ana i ka pomaikai o ka Moi Ke Kumukanawai a me na Makaainana.
NA MAKAAINANA.
Na Ke Aupuni.
Olelo Hoolaha a ka Moi.
O KAMEHAMEHA V., MA KA LOKOMAIKAI O KE AKUA O KO HAWAII PAE AINA, KE ʻ LII. I KO ʻ U MAU MAKAAINANA HOOLOHE A I MANAO NUIIA; ALOHA:
NO KA MEA, ua ike ia e na Aupuni a pau noho Kumukanawai, he mea kupono, ke hoololi ia na Kumukanawai i palapalaia, i kela mana-i wa keia manawa, i kumu, e hoohalikeia ʻ ku ai ia Kumukanawai me ke ano, a me ka noho ana o na kanaka oia aupuni, a no ka mea, ua maopopo i Ko ʻ u manao he lehulehu na haawina o ke Kumukanawai o Ko ʻ u Aupuni, aohe i hooulu mau i ka pomaikai i Ko ʻ u Lahuikanaka, e like me ia, i manao ia ʻ ku ai; a no ka mea, ua makemake hoi Au e hana hou ia kekahi mau haawina no ka pomaikai o Ko ʻ u mau Kanaka, a no ka hoomau ana ʻ ku i ke au o ka Noho Aupuni ana o Ko ʻ u Hanauna Alii:
No keia mau kumu, a no ke aloha i Ko ʻ u mau Makaainana, ke hoike aku nei Au i Ko ʻ u makemake, e halawai me Ko ʻ u mau Alii, a me na Elele o Ko ʻ u mau Kanaka e hoouna mai ai e kuka pu me Au no ka hoololi ana i ke Kumukanawai o Ko ʻ u Aupuni.
Nolaila, ke hoolaha ia ʻ ku nei Ko ʻ u makemake, e halawai mai na Elele o Ko ʻ u mau Makaainana me na ʻ Lii, a me A ʻ u, ma ka Ahaolelo--iloko o ke Keena Ahaolelo ma Honolulu nei-- i ka Poaha, la 7 o Iulai e hiki mai ana, i ka hora 12 o ke awakea.
Na Ko ʻ u Kuhina Kalaiaina e hooponopono a e hooko aku i keia.
KAMEHAMEHA R.
KEKUANAOA.
Na ka Moi a me ke Kuhina Nui
CHARLES GORDON HOPKINS.
Honolulu, Mei 5, 1864
KEENA O KA OIHANA KALAIAINA
Mei 12, 1864
IA…
ALOHA:-- Me ka oluolu loa ua hai aku nei ka Moi i kona makemake e halawai me ia ka poe Makaainana, ma o na Elele a lakou e koho ai, (o ka la 7 o Iulai e hiki mai ana ka la e halawai ai,) e noonoo a e kuka pu, no kahi e hoololi ia ʻ i o ke Kumukanawai, i kupono loa kela Berita Nui i ka noho ana a me ka pomaikai o ka lehulehu. Ua kaheaia hoi na ʻ Lii o ka Hale alii, no ka mea, e lilo auanei keia halawai ana i mea ole, ke noho ole mai kekahi o na Lala Nui Ekolu o ke Aupuni.
Ua kakau inoa ia ka Palapala Hoolaha a ka Moi i ka la 5 o Mei, a ua hoolahalaha ia ma na wahi a pau. Ua haawiia hoi ia ʻ u e hooponopono mamuli o ka manao o ka Moi, i holo like ka hana me ka lokahi o ka manao, no ka mea, oia wale no ka mea e ko ai keia manao lokomaikai, e mau ka maluhia a e mahuahua ka pomaikai o kela mea keia mea e noho ana malalo o ka hoomaluhia e like me ka mea a ke Akua i hooili ai maluna o ka Moi e malama.
Nolaila, ke paipai aku nei au e malama loa ia keia mau Rula, penei:--
1. Ka nui o na Elele ma na Apana Koho a pau a me na wahi a pau, e like no me ka nui o na Luna Ahaolelo e kohoia nei e kela Apana a wahi paha.
2. E kohoia na Elele i ka Monede elua o Iune e hiki mai ana.
3. O na Luna Nana i noho ai i ke koho ana i na Luna Makaainana, e like me ke Kanawai i hooholo ai, o lakou no ke nana i ka pololei o ke koho ana i na Elele; o ka hora e hoomaka ai ka balota ana a me ka hora e pau ai, a me na rula a pau e hooponopono ai ke koho ana i na Luna Makaainanana, oia no ka hora, a oia hoi ka rula, no keia koho ana i na Elele.
4. E hoomakaukauia na pahu balota ma na wahi a pau i kuhikuhiia e keia Keena Kalaiaina, ma ka Olelo Hoolaha i kakauia ʻ i i ka la 12 o Novemaba, 1863, a i hoolahaia mamua o ke koho ana i na Luna Makaainana i holoia ʻ i i ka Monede mua o Ianuari: pela no na pahu balota no keia koho ana e hoomakaukau ia ʻ i.
5. E hoounaia na Palapala Hoike a na Luna Nana, no na Elele i oi na balota, i keia Keena no; a e hana ia ua mau palapala la, me he mea la e hoakaka ana na Luna Nana no kekahi Luna Makaainana i ko i ka balota ana.
Ooe no hoi kekahi o na Luna Nana a ke Kanawai i haawi ai e nana a e hoopololei i ke koho ana o na Luna Makaainana, a ma ia ano no oe e hana ai ma keia koho ana i na Elele; e hooikaika hoi oe i hiki ai i kela mea koho keia mea koho ke waiho malie i kona balota maloko o ka pahu me ka hoopilikia ole ia, a me ke aumeume ole ia, e like me ka mea i hana ia ma ke koho ana i na Luna Makaainana a haunaele ma kekahi mau wahi. I ka la e koho ai i na Elele, e pono e hoomanao na kanaka a pau, o ka Moi no ke kahea nei ia kakou, mamuli o kona makemake e pomaikai ka noho ana o kanaka a pau, o ko Hawaii nei a me na malihini noi i noho malalo o kona malu; a e hana me ka noonoo a me ke akahele. No ka mea, hookahi wale no a ka Moi manao ma keia hana ana, o ka pono o ka lehulehu, mai ka mea malalo loa a hiki i ka mea kikie lua ole.
Me ka mahalo,
Charles Gordon Hopkins.
NA MEA HOU O HAWAII NEI.
MEA KAUMAHA - Ua minamina makou i ka lohe ana mai nei, ua hauleia ka Ke Kuhina Nui i ka Lio ma Waialae, a ua Eha nui loa ka!
HE MAI PUUPUU ULALII. - He mai puupuu Ulalii ma ka moku Kometa mai, a ua hoomaluia ua moku la i keia mau la, aia aeia mai e ka Papahoola, alaila, hoopiliia mai i ua moku la ma ka uwapo.
KA MOI - Ua lohe makou e holo ana ka Moi i Hanalei, Kauai, iloko o keia pule ae nei, me ka manao e holo kaapuni i kela Mokupuni. No ka pau ole o ka hana hooponopono ana o ka mokuahi Kilauea, e holo ana ka Moi maluna o kekahi moku kialua hou, o Hans kona inoa, mai ka aina e mai. A e kapaia ana kona inoa a Ka Haku o Hawaii. He $2,500 ke kumukuai i ukuia no ia moku, pela ko makou lohe. E olioli paha na makaainana o ia mokupuni i ka halawai pu me ko lakou Moi hou, a e kamailio pu i na mea e pili ana i ke Aupuni. E OLA MAU LOA KA MOI.
HE MEA HEMAHEMA - Ma ke ahiahi o ka la Sabati i hala iho nei, holo aku ka Moku Kaua Beritania, Sutlej, i Vitoria, Mokupuni o Vanekouva. He moku nui oia, he 3,000 a keu tona kona nui, ke minamina nei makou, no ka hiki ole i keia moku ke komo mai iloko o ke awa o Honolulu nei, no ka papau o ke kai ma ke kowa o ka waha o ke awa. Makemake nui o Adimarala Kingcome ame kona mau Hope Luna a pau, e ku iloko o keia awa malie; a e noho maanei eha pule paha, e hana hou i ka moku, a e kuai no hoi i ka ai a me na mea e pono ai ka moku, a e hoolilo i na dala he kanalima tausani paha, ($50,000,) no ia mau mea. Aka, no ka hiki ole ia lakou ke komo iloko, ku kela moku ekolu la mawaho o ke awa, a holo hou aku i ka aina e. Nolaila, manao nui makou, he mea pono i ke Aupuni e imi koke i mea e hoohohonu iho ai i ke kowa papau o ka waha o ke awa o Honolulu nei; alaila, ma ka wa e holo mai ai na moku nui, he moku kaua, a moku kalepa paha, e hiki no ia lakou ke komo iloko a keia awa maikai, a e hana hou, a e kuai i na mea ai, bipi, hipa kamano, palaoa, a pel ʻ ku, a e hoowaiwai i na kanaka o keia aina. Ina aole hanakahou pela, e haalele mai auanei lakou i ko kakou mau Mokupuni, a e kipa ʻ ku i na awa o a aina e.
No ka Barometa.
O ka Barometa, heaha la ia? He wahi mea paahana noia e akaka ʻ i, ke kaumaka a o ka mama paha o ke ea, e puni ana i ka Honua.
E pono nae ia oukou ke noonoo, i kekahi mau mea mamua ʻ ku o ko oukou hoomaopopo ana i ke ano a me ka hana o keia mea paahana.
1. - Ma ka hoao pinepine ana; ua hoomoakaka leaia mai keia; ua like loa ke kaumaha o ke ea e puni ana i ka Honua, me ke kaumaka o ka wai, he 33 kapuai ke kiekie.
Ina i pumia ka Honua i ka wai; aole me ke ea, e like me keia manawa. Alaila, he 33 kapuai, ua like ke kaumaha o ka wai 33 kapuai kona kiekie; me ke kaumaha o ke ea e puni ana i ka Honua, i keia wa.
Oia hoi; e kaulike ae 33 kapuai wai, i na mile 45 o ke ea, ke like ko laua anapuni.
2 - Penei e akaka ʻ i keia; e lawe i kekahi Ohe-aniani 35 kapuai kona kiekie; a paa ka welau o lalo ae e ninini iho ka wai iloko o ka Ohe a piha. Ano; e hoohuli i ka Ohe, a houia ka welau oluna iloko o ke kiaha.
Alaila, aole e pii ae ka wai iluna ae ina kapuai 33 maloko o ka Ohe. Nokeaha? no ka mea, o ka pii ana o ka wai iluna ʻ e maloko o ka Ohe. Eia keia; ke kaomi ana o ke ea maluna o ka iliwai iloko o ke kiaha.
Aka, in a i hiki ae ka wai iluna ʻ e a hiki ina kapuai 33, aole e pii hou ae iluna. No ka mea, aole he ea hou e kaomi ai i ka ili iloko o ke kiaha.
Noia mea, e kaulike ae na kapuai wai 33, me na mile ea 45, ke like loa ko laua anapuni, no ka mea, ua ike no kakou mamua, 45 mile ke kiekie o ke ea e puni ana i ka Honaa.
Nolaila, ua like ke kaomi ana o ke ea e puni ana i ka Honua, me ko ka wai 33 kapuai kona kiekie, ke puni oia i ka Honua.
3 - Aka, ua oi aku ke kaumaha o ka wai dala, i ka wai, no ka mea, e kaulike ae ka Ohe wai dala 30 iniha kona kiekie ke like ko laua anapuni.
No ia mea, in a e kaulike na kapuai wai 33 i na mile ea 45, a kaulike hoi na iniha wai dala 30 i na kapuai 33. Alaila, e kaulike ae na iniha wai dala 30, i na mile 45.
No ka mea, o na mea okoa i like loa me kekahi mea eae, a ua likeia mau mea okoa kekahi me kekahi. (wahi a ke Anahonua.)
4 - No ka hoomaopopo ana i keia rato mawaena o ke kaumaha o ke ea a me ka wai dala. E hiki ke hana mai i ka mea paahana i kapaia mai ka "Barometa." Penei ka hana ana i keia mea paahana.
E lawe ae i wahi Oheaniani he 36 Iniha kona loihi, a paa ka welau olalo, a hamama oluna, a e ninini iho i ka wai dala iloko o ka welau oluna i hamamaia. A piha ka Oheaniani, a pau ia.
A hoohuli ae i ka ohe, a hou ia ka welau hamama iloko o ke kiaha wai dala, iluna maloko o ka Oheaniania a hiki i na Iniha 30. No ia mea, mai ia Iniha 30 ae a hiki iluna i na Iniha 36, he wahi hakahakaia.
Aole he mea kino maloko olaila, aole wai dala, aole wai maoli, aole ea. A pau ia e e hoopili ae i wahi papa hoike i ka Oheaniani, "A he Barometa no ia."
No ia mea, me ke kaumaha, a o ka mama paha o ke ea, kona ikaika i ke kaomi ana i ka iliwai dala iloko o ke kiaha wai dala. A e pii ae ka wai dala iluna, a e iho paha ilalo o ka ohe.
5 - He mea paahana waiwai ka "Barometa," no ka mea, he mea ia e hoike e ana mamua i ka hiki ana mai o ka makani ikaika ame ka ua paha. No ka mea, mamua ʻ ku o ka ikaika o ka makani o ka ua paha, mama ke ea, a iho ka wai dala ilalo maloko o ka Oheaniani.
Me ka loa o ka iho ana ilalo pela no ka ikaika o ka makani.
6 - Eia hoi kekahi waiwai o keia; o ka hoomaopopo ana i ke kiekie o na mauna, ua oi aku ka mama o ke ea ma kahi kiekie ae, mamua o ke ea malalo iho.
No ia mea, i na i lawe ia ʻ ku ka "Barometa" ma kahi kiekie like me ka Mauna. Alaila, e iho ka wai dala ilalo maloko o ka Ohe-aniani.
Ma ka hoao pinepine ana, penei ka ratio o ka iho ana o ka wai dala ilalo ke laweia ʻ ku "Barometa" ma kahi kiekie. Ina 1,000 kapuai ke kiekie o ka Mauna i laweia e ka "Barometa," alaila, 1 iniha ka iho ana o ka wai dala ilalo.
Nolaila, ua ike ae la no kakou i ka hana a keia mea paahana, a me ka pomaikai nui launa ole o na kanaka waiwai e noho ana maluna o keia ili Honua. Aka, o ka manumanu a me ka nihomole o ka wehewehe ana; he mea ia e pa ai i ka ala o Kealohaole a me ka Lokoino, a Awahua hoi, ke ulu nae ka manao iloko e hakoko.
Owau iho no me na Hala o Kikiopua, na hulu i Haupu --e.
D. W. P. KAILIPUEIKEANUAKEKEHAU.
Iloko o ke Kuhihewa ua ai ia.
I KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: - I keia malama i kaahope ae nei, ua hoi na kanaka mauka o Halawa, e oki wahie ai, mamuli o ke kauoha o ko lakou haku hana; a ua akoakoa na kanaka a pau malalo iho o ka Hope Luna Nui, oia o J. Keaweluaole.
A hiki mai ka Poaono, (la hoomalolo) a i ke ahiahi o ua la la, o ka hebedoma mua a lakou i noho ai mauka; hoi na kanaka a pau ma ko lakou wahi, no ke Sabati ma ia ao ana ʻ e, a koe iho ekolu wale no, i mea e malama ai i ka ukana a lakou. A hala aku la ka lehulehu, kuka iho la lakou nei i ka mea pono e kii ai i ai a i-a, no ka mea, he ai ka lakou mawaho, aole i ka Ahahui. A hooholo iho la lakou, o Kaawa ke kii.
Hoi aku la ua Kaawa nei a hiki ma ka hale, a loaa ka ai a me ka i-a, o kona hoi aku la no ia a hooala i kona mau hoa, me ka olelo aku, "Eia ka ai a me ka i-a a kakou." A lohe laua la no keia leo, o ka manawa no ia i ala ae ai a paina pu iho la lakou. A iloko o ka wa e ai ana, ua loaa ka ninau ma kekahi o kona mau hoa, a pane aku la ia Kaawa, "Heaha keia?" "He Iakake." (He Piula hoololohe auwai i ka kekahi.)
O ke kupu mai la no ia o ka manao hoopaapaa iwaena o lakou, a mokuahana iho la lakou, me ka i aku, "Ua ike no ka hoi oe he Kekake keia! aole hoi ou hai mai a ai hewa ana maua!!" "Kahaha! Ua mau ko ʻ u ike ia olua ma ka ai ana i ka mea i loaa mau ia ʻ u, he ninau ka mua, a ua ike iho no olua i ke ano o keia mea, ua ai kakou, aole nae i loaa ka pilikia, a heaha aku auanei ka mea i koe?"
A i ke ahiahi o ka la Sabati, hoomakaukau hou ua Kaawa nei e kupa i ua Kekake nei; aole nae i moa, hoea ana ka lehulehu, ka poe i hoi i ko lakou wahi. A launa puiho la lakou, me ko lakou hai mai hoi i na nuhou i loaa ma ko lakou hoi ana.
A maka po ana iho; makaukau lakou no ke paina ana. Aia iloko o ka wa e ai ana, ua kau nui ka poe e ai ana i ke samano, i ke kupa Kekake a Kaawa, no ka mea, ua nui loa ko lakou ono, no ka ike aku i ka hele a kolii ke kai, i ka ua mea hoi o ka momona. A o ko lakou koi koke aku la no ia e kuai me ko lakou ninau mua olenae, aka, haawi koke no lakou i umi io samano no ua kupa la. A ua holo like ae la ia manao ia lakou a pau.
A i ke ao ana ae, ia lakou e akoakoa ana malalo o na kumu laau e like me ka mea mau; ua kupu ka manao kolohe iloko o kekahi keiki hapahaole, a pane aku la ma kana olelo nane, i ka poe i ai i ua Kekake nei penei: "O kekahi poe paahana malalo iho o ko lakou haku hana, ua ai lakou i ka Bubalo, e like paha me kakou e akoakoa nei malalo o keia kumu laau." Palua a pakolu kana hana ana pela, aole nae he hoakaka ia o ke ano o ua mea la.
A hiki mai la o J. H. Keanu, a nana no i hoakaka mai i ke ano o ua mea la, no ka mea, wahi hoi ana, "Ina ua ai oukou i ke kekake i ka ponei, oia no ua Bubalo la a-i-ala e nane nei ia oukou?" Pane lokahi like mai la lakou. "Ae." Wahi hou hoi a Keanu: - "Ua manao paha oukou he bipi?" "Pela hoi ko makau manao ana, eia ka hoi auanei he hoopunipuni nana! Aia nae hoi a hoi mai ia, (Kaawa) ike hoi ia i ka io o kana hana hoopunipuni!!"
A hiki mai la ko lakou manawa ai o ka aina-kakahiaka, o Kaawa pu kekahi. Ia wa i kuupau loa iho ai ka lehulehu e hoohewa ana ia ia no ka hoopunipuni. A e like no me kana olelo i na hoa mua, pela aku no kela ia lakou. Aloha oe - e aloha wau.
N. KEAONAULU.
Kohala, Aper. 22, 1864.
MARE
Maraki 11, ma Makuailio, Kawaihae-uka, Hawaii, mare o Kamai me Palau, na Rev. L. Laiana laua i mare.
Ap. 14, ma Kualulua, Waikiki-kai, mare o Manuahi me Nawekapu, na Rev. H. H. Pareka ia i mare.
Ap. 21, ma Ulukou, Waikiki, mare o Kalukuhalahala me Kaheana, na Rev. H. H. Pareka laua i mare.
HANAU
Ap. 5 ma Kualakai, Honouliuli, Ewa, Oahu, hanau o Kelihoano (k) na Nalamakaua, he keiki Kamehai.
Ap. 10, ma ia wahi no, hananau o Inoaole (k) na Paehala Kaaoaokaha.
Ap. 15, ma ia wahi no, hanau o Kaholokahiki (k) na Kepilino me Kaholopapa.
Ap. 22, ma Kulaimano, Hilo, Hawaii, hanau o Wahineheleloa (k) na Nahau me Nohokaha.
Ap. 25, ma ia wahi no, hanau o Kauwahiokalua (k) na Malaaeae me Ki.
Ianuari 17, ma Honuaula, Kona Akau, Hawaii, hanau o Kalakapu (w) na Manu me Kahiko.
Aper. 3, ma Kahului, Kona Akau, Hawaii, hanau o Mose Kapae (k) na G. N. Nahua me Kaluna.
Mei 2, ma wahi no, hanau o Simeona (k) na H. W. B. Keahinui me Poekaualani.
Aper. 2, ma Moakea, Molokai, hanau o Maria (w) na Pualani me Haalelea.
Aper. 5, ma Honouli, Molokai, hanau o Keliioumi (k) na Naoo me Kaawehaku.
Aper. 15, ma ia wahi no, hanau o Carolaina Kahele (w) na Pali me Keluuokane.
Aper. 30, ma Moanui, Molokai, hanau o Leialoha (k) na Palemo me Kahaiki
MAKE
Aper. 25, ma Kamakela, Honolulu, Make o Keau (k) He pehu kona mai i make ai.
Mei 11, ma Mokauea, Kalihi, Oahu, make o Piilani (w) he pupule ka mai i make ai.
Mei 5, ma Kaneohe, Koolau, Oahu, make o Kamoaakeawe w.
Feb. 15, ma Puaa, Kona Akau, Hawaii, make o Kaelemakule (k) he mai Pake kona mai i make ai.
Mei 4, ma Makela, Kawaihae-uka, Kohala, Hawaii, make o Kamaalea (k).
Mar. 7, ma Honouli, Molokai, make o Hoopii (k)
Aper. 28, ma Moakea, Molokai, make o Nakihei (w)
Mei 6, ma Waikiki-kai, make o Kamaka (w) he hanau keiki kona mai i make ai.
Mei 11, ma Waikiki-kai, make o Kolei (w)
200,000 PILI HALE!
Ma ka Moku A. A. Eldrdge Mai Nei.
He $500 NO KE 1000 HOOKAHI. E kuaiia no e. GEO. G. HOWE.
Honolulu, Mei 13, 1864 129-3t
OLELO HOOLAHA.
OWAU O KA MEA NONA KA INOA MAlalo iho nei, ke kahea aku nei au ia oukou e ka poe mahiai AWA, mai Hawaii, a Kauai, e lawe mai ma ka HALEKUAI AWA i ka UWAPO, mauka ae i Wailuku, Maui, ma kahi e ku ai o Kilauea, ma Kalepolepo paha, a i ole ma Kamaalaea e kuai ai ka AWA o Hahali mai a malaila au e kiai ai.
KAWAILIILII
Wailuku, Maui, Mei 2, 1864 129-1t*
OLELO HOOLAHA.
O KA ʻ U WAHINE O KALOALANI. Ua haalele mai ia ʻ u, a ua hele aku me ko ʻ u ike ole: A nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe waiwai a pau, mai hoaie ia ia, no ka mea, aole au e hookaa i kona aie; a mai hookipa hoi ia ia ma ke ano hewa, o hoopii ia e like me ke Kanawai.
J. HAIPU.
Hauliwai, Kailua, Oahu, Mei 9, 1864 129-1t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUA ʻ EI NA KANAKA A PAU ma keia Olelo Hoolaka. Ke hoolaha, ke hookapu nei au i kuu mau aina i kapaia o
Wapunalei, Hilo, Hawaii.
Ina e loaa ia ʻ u, a i ko ʻ u Luna paha, e hele ana kekahi kanaka ma ke kula me ka loaa ole o ka palapala ae mai o ʻ u aku, alaila, e hopu ia no ia, a hoouku ia e like me ke Kanawai. Ina e loaa kekahi holoholona helehewa ma ua aina ia i oleloia maluluna, alaila, e uku no ia i $1.00 no ke poo hookahi.
THOMAS SPENCER
Laupahoehoe Aperila 20, 1864 129 1m*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robetison kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KALIKO (w) no ka hookohu ia ia i luna hooponopowaiwai o Kolu, no Puuloa, Ewa, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 21 o Mei, M. H. 1864 i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 30, 1864 129-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e MAKLIEO, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Punaluu, no Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, i makeaku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poakahi, oia ka la 23 o Mei M. H. 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio okeia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Aperira 30, 1864 129-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Mose Puha no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Amamalua (w) no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakua, oia ka 24 o Mei, M. H. 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Mei 11, 1864 129-2t
OLELO HOOLAHA.
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kaapuni ma ka Apana Elua ma Lahaina, Maui, e hoomaka ana i ka Poalua, oia ka la 14 o Iune, M. H. 1864.
M. Kaniau, Maka,
Kuihelani, Talama,
Kukio, Kahoohanohano,
Levi Keliipio, Joseph Crockett,
Kaholokahiki, Kawelo,
Pohoiopu, George Davies,
Kaiwiopiopio, Leimakani,
Hema, Wainee,
Napeahi, Kapunakai,
Mu, Keawe 2,
Kale, Kahue,
H@au, Luluka.
JNO. E. BARNARD,
Kakauolelo a ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 11, 1864. 129-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko o ka waiwai o MOOKINI, no Waikiki, Oahu i make aku nei, o ka poe i pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Halehookolokolo i ke Kulanakauhale o Honolulu, i ka poalua, oia ka la 24 o Mei e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a IKEOLE ka luna hooponopono waiwai a ka mea make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai ia, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai ia.
L. McCULLY
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Oahu, Mei 7, 1864 126-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e MAHIAI, e hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o AKI (w) no Kalihi, Oahu i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka poakahi, oia ka la 16 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Mei 6, 27, 1864 129-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko o ka waiwai o IHUULA, no Honolulu, Oahu, i make aku nei o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalua, oia la 24 Mei e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponoponoia ka moowaiwai a Kahoopii, ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kukumu oiaio kona i ole e hookoia ua moowaiwai ia, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai ia.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Mei 7, 1864 129-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko o ka waiwai o PALILA, no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hasnohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalua, oia ka la 24 o Mei e hiki mai ana i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponoponoia ka moowaiwai a Pae, ka luna hooponopono waiwai a ka me i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moowaiwai ia, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai ia.
L. McCULLY,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Oahu, Mei 7, 1864 129-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko o ka waiwai o PUAAIKI, no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe i pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalua, oia ka la 24 o Mei e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponoponoia ka moowaiwai a Oululani (w) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moowaiwai ia, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai ia.
L. McCULLY
Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Oahu, Mei 7, 27, 1864 129-2t
OLELO HOOLAHA.
O NA MEA A PAU I AIE IA KAUWAHI o Waipio, Hamakua, i make aku nei no ke kauoha ole: E pono ia lakou e hookaa koke mai mamua o ka la hope o Iune e hiki mai ana, a o ka poe hoi a ua Kauwahi nei i aie aku ai, e pono e hoike mai i ko lakou kuleana, ma na Bila a Kauwahi i kakau inoa ai. Maloko oia manawa no, e loaa no wau ia oukou ma Waimea, a i ole ilaila ma Kawaihae no.
JOHN Y. DAVIS
Lunahooponopono waiwai o J. W. Kauwahi.
Kawaihae, Kohala, H., Mei 6, 1864 129-2*
PEPA HALE! PEPA HALE11
AIA MA KA HALEKUAI O DAIMANA ma, ma ke Alanui Alii, kahi e kuaiia ʻ i o ka
Pepa Hale Maikai Loa,
o na ano he nui wale, a me na Waihooluu leulehu wale.
DAIMANA MA.
Honolulu, Mei 6, 1864 128-3t
OLELO HOOLAHA.
KA PAPA AKU NEI AU I NA MEA a pau, aole e Hoaie, a e Hookipa, i kuu wahine mare,
Leonui,
no ka mea, aole loa wau e hookaa i kona mau aie, ke ole me ka ʻ u palapala kauoha.
DOLOKONIO LULANA
Honolulu, Oahu, Mei 2, 1864 128-1m*
OLELO HOOLAHA.
IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na Haole, na Pake, a me na kanaka maoli, mai hoaie mai oukou i ka ʻ u wahine mare, ka me hoi i kapaia o
Pua,
o poho auanei oukou, no ka mea, aole wau e hookaa ana i kona aie, a o ka poe a pau e hoaie mai ana ia ia, maluna ona ko oukou poho, a no ka mea hoi, aole maua i kue i ko maua noho pu ana ma ke Kanawai.
KAHAWAII.
Waimanalo, Oahu, Mei 4, 1864. 128-2t*
PAPA ULAULA!
KALIPONIA,
MAKEPONO LOA.
E KUAI AKU KA MEA NONA KA INOA malalo, i ka PAPA ULAULA KALIPONIA i kahi ole ia, no na keneta 2 1/2 no ke kapuai. O ka PAPA KALIPONIA i kahiia, 4 keneta no ke kapuai. Papa aoao no ka hale, no ka 3 1/2 keneta no ke kapuai, a o ke PILI Kaliponia, ke $550 no ke 1000.
G. G. HOWE.
Ma Ainahou.
Honolulu, Aperila 27, 1864 127-1m
UA HIKI MAI!
HE HOOLAHA
I na Kanaka a Pau o na
Mokupuni o Hawaii!
AIA KE KUAIIA ʻ KU NEI MA KA HALEKUAI LIILII
HELU 10,
ma ke Alanui Papu, ame ka Halekuai KUKAA no hoi ma ka Uapo, Alanui Moiwahine o ka mea nona ka inoa malalo iho, he mau Ano Lole Hou he nui wale no ENELANI, IRELANI, AMERIKA, a me FARANI mai. E hele nui oukou e nana ia mau mea, a in a e kuia ia i ko oukou makemake, alaila, e olioli no au i ke kuai aku me oukou i ua mau mea ia. E noi aku oukou i ka Halekuai HELU 10, e nana i ka
Papale Wahine i Hoonani Maikaiia
e hunaia nei a e ninau pu aku no hoi i ke
Silika Eleele Maikai.
JOHN THOMAS WATERHOUSE
Honolulu, Mar. 2, 1864 120-2m
KA MOKUAHI
KIALUA
"ANNIE LAURIE,"
E HAALELE ANA IA HONOLULU-
I KELA POAONO KEIA POANO.
(A hiki i ka paa hou ana o "KILAUEA.")
I KA HAPALUA O KA HORA 4 AHIAHI
NO
LAHAINA,
ULUPALAKUA
KAWAIHAE,
a me KONA.
Ku hou ma Honolulu i ka Poaono.
JANION, GREEN & CO.
L. H. A. H. M.
Honolulu, Aug. 29, 1863 9@-tf
☞ He pono i na poe e hoolii ana i na ukana ke hoomaopopo iho, e uku ia ka uku moku i ka wa e laweia mai o ka ukana.
Pulupulu!
A UA MAKAUKAU NO HOI AU E KUAI aku i ka pulupulu, penei:
PULUPULU i pau i ka waeia, 20 ken. no ka paona.
PULUPULU ma ka anoano i wae oleia, 6 ken. no paona.
E lawe no au i ka welu iole a me ka pulupulu i uku no ke Kuokoa.
H. M. WINI.
Luna Pai o ke Kuokoa 100-2m
MAKEMAKE IA!
KE KELEAWE a me KA HAO KAHIKO, a e ukuia no ke kumukuai kiekie loa. E ninau no ma ka Hale Hana Hao ma ULAKOHEO. 127-3m
OLELO HOOLAHA
O KA POE A PAU A Mr. G. F. PFLUGER (KEOKI OLOLO E, i aie aku ai, ke koiia aku nei e kikoo koke mai; a o ka poe a pau i aie mai ia ia, ke kauoha ia aku nei e hele koke mai e hookaa me ka lohi ole i na mea nona na inoa malalo.
H. HACKFELD
Hope oiaio o Mr. G. F. Pfluger.
Honolulu, Aperila 30, 1864 127-3t
OLELO HOOLAHA.
UA KOHOIA MAUA EKA AHA KIEKIE i mau Luna Hooponoponono Waiwai no KAILIANU (w) o Honolulu, i make aku nei. O ka poe a pau i aie aku ia Kailianu, e hookaa koke mai, a o ka poe a pau ana i aie aku ai, e hoike koke mai.
J. W. AUSTIN,
NAILI,
Na luna Hooponopono Waiwai o Kailianu.
Honolulu, Mar. 4, 1864 128-3t
OLELO HOOLAHA.
O NA MEA A PAU I AIEIA ʻ KU E John M. SPENCER, ka mea aku nei, ke kauohaia aku nei lakou e hoike mai i ko lakou mau koi ana imua o maua, ma Waimea, Kauai, ke hiki aku i ka la 14 o Iulai, 1844, a mamua mai paha. A o na mea a pau i aie mai ia ia, e hookaa koke mai.
GEO. B. ROWELL,
ISAAC H. KAPUNIAI,
Na Luna Hooponopono Waiwai
Waimea, Kauai, Mei 2, 1864 128-3t
OLELO HOOLAHA.
E LAWEIA MAI NO NA PALAPALA a ka poe e makemake ana e hana i Papohaku Maikai Loa, no ka Pa Kupapau o Nuuanu, ma keia aoao mai o ka Pa Kupapau e ku nei. A o na pohaku e nana ʻ i, o na Pohaku Maikai wale no o KUAHIWI, he 3 kapuai ka laula o lalo, a he 2 kapuai o luna, he 4 1/2 kapuai ke kiekie, e hoomaka ana ma ke kihi mauka, a e holo ana i kai, ma ke Alanui Nuuanu, he 308 kapuai, alaila, holo ma ke alanui pohaku hou he 200 kapuai, he 508 kapuai pau loa. I ka mea no nana e hana ka hoomakaukau i ka pohaku, e laweia mai no na palapala a ka poe e makemake ana ia hana a hiki i ka ia maua o Iune ae nei. E ninau ia W. C. PARKE, - Ilamuku
Ai ole ia, ia Dr. J. MOTT SMITH
Honolulu, Mei 5, 1864 128-t4
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O keia ano kela ano, ua kapu no keia Apana Aina e waiho ia ma
Kapapala, Kau, Hawaii,
e pili ana me Keauhou, aole hele wale na holoholona, Bipi, Lio, Kekake, a holoholona e ae paha maluna o ua aina ia i oleloia ʻ e ia maluna. Ina e loaa kekahi o keia mau holoholona e hele ana ma kuu aina me ko ʻ u ae ole aku, uku no $1.00 No ke poo hookahi, in a aole e uku mai, e lawe ia no ma ka Pa Aupuni, e like me ke Kanawai.
GEO. W. JONES (KEOKI)
Keauhou, Kau, Hawaii, Aperila 1, 1864 125-6t
OLELO HOOLAHA HOU,
Bartow a me Stillman.
UA WEHE AE NEI NA MEA NONA NA inoa maluna:
Halekuai Mea Ai,
oia hoi ka PUAA HAME, ke KAMANO, BAKENA, PALAOA, KO, KI, a me na mea no hoi a pau e pili ana i ke ano mea ai, a ua makaukau laua e kuai oluolu aku me na kanaka a pau e hele ana i o laua ʻ la. E hele mai e na makamaka, e ikemaka no oukou iho. Aia ko maua HALEKUAI ma ka aoao komohana o ko Daimana ma Halekuai, ma ke Alanui Alii.
120-3m
MAKEMAKE IA! MAKEMAKE IA!
Ka Loli! Ka Loli!! Ka Loli!!!
KE MAKEMAKE NEI KA mea nona ka inoa malalo nei, e kuai aku una LOLI o na ano a pau, ke nunui kupono, oia hoi ka LOLI mai ka aha iniha ka loa a hiki i ka alima, a aono no hoi; me ke kaulai pono ia a maloo maikai, a penei ka hana ana e pono ai: E ho-o i ke kai maoli o ka moana iloko o Ipuhao, a i elua paila ana, a e hoopoha uuku no ma ke kua o ka LOLI, i hookahi paha iniha - mai oki a hoopoha hoi mamua o ka opu o ka Loli, aohe pono ke hoopaku ia ka naau; a pau ia mau mea i ka hanaia, alaila, kaulai a maloo maikai. A ina e hanaia pela, e uku no au i Eono Kaneta (6) no ka paona LOLI hookahi, a ina no hoi e nunui loa ke kino o ka LOLI, alaila, nui ae no ka uku. Penei ke kuai ana: Ina elima iniha ka loa o ka Loki, Eono keneta no ka paona; a ina eono iniha Ehiku keneta no ka paona: a ina ewalu iniha, Eiwa keneta no ka paona hookahi, a pela aku.
EIA KEKAHI: He makemake no wau e kuai i ka LALA MANO ame ka PEPEIAO LAAU. A nolaila, e na makamaka, e lawe ae oukou i ka Loli, Lala Mano, ame ka Pepeiao Laau ma ko ʻ u Halekuai, ma ke Alanui Nuuanu, makai iho o ka Halekuai o AKE, a mamua mai hoi o ka Hale Paina o na kanaka Hawaii, oia o Haleola. Me ka mahalo.
AKUWAI, - Mea Kalepa
Honolulu, Aperila 22, 1864 128-3m
I KA POE MEA HALE KUAI
O
KUAAINA!
WAIWAI HOU!
I hiki mai ma na moku hope i ku mai nei
A E KUAIIA ANA MA KA
HALE KUAI HOOPUKAPUKA
O
J. T. Waterhouse,
MA KE ALANUI MOIWAHINE
NA LOLE AHINAHINA O A ANO A pau; Ainakini uliuli, me ka lole nao.
Na lole kalakoa, ano palule uwewahine, a me ka lole ulaula
Kukaenalo keokeo, me ka kukaenalo @, he @ iniha ka laula.
Na huluhulu keokeo, uliuli, ulaula, a me na lole huluhulu omaomao
Na lole makalena, ame na kihei wahine o na ano he lehulehu wale.
Na palule keokeo, me ka palule uwewahine.
Na palemai kino me na palemai Wawae.
Noho lio Mareka, me na noho lio Enelani, ame na kepa
Na hainaka Silika o na ano a pau, ame na waiwai e ae he nui wale.
Na kaula o keia ano kela ano, a me na mea e ae he nui wale, pau ole i ka heluia.
JOHN T. WATERHOUSE.
Hale Kuai @ @
129-2m