Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 18, 30 ʻApelila 1864 — NO NA AINA E! [ARTICLE]

NO NA AINA E!

Ua hai mua aku no makou, aohe wahi inea ano nui i hanaia ma kahuakaua ma £uropa, ame Amerika Huipuia. A a.kahi wale no a hoeueu iki ia mai nei, oia no kahi hoouka kana uuku ana ma ka aoao pili komohana o ka mokuaina o Kenetuke. Aka, iloko no nae o keia kaua ole, ke hoomakaukau nei no na aoao kaua ia iaua iho, me ka hoomakaukau, me he mea la, he kaua ikaika ke hoouka ia ana iloko o keia kau. Oka ikaika no o na kipi, e like no me ka makou i hai mua aku ai i ka pule i hala, he 275,000 koa. Aole no paha ia Jie mea haanui wale iho, no ka mea, kauomaoliia iloko o ke kaua iloko mai nei o keia mau la, he 100,000 koa, ke huiia ka poe 00, ame ka poe opipio, mai ka malama mai o Okatoba 1863 ka ohiia ana. He puali koa nui maoli no keia, a ina e hooliloiaa mahele ia hoi ia mau koa iioko o na puali elua, alaila, i nae akamai&a hana ame ke alakaiia ana, alaila, e hiki pono ana no ke hoonahoa mai, a ke komo mai hoi e hookaumaha i kekahi o na mokuaina e waiho koke nei ma ka palena o na mokuaina kipi, ame ka akau.

O ke ano oke kii o ke kauaa na kipi i manao ai e hana'ku, e like me ka mea e ikea iho iloko o na nupepa i hiki mai nei, mahope iho o ka heluhelu loihi ana me ka wae pono hoi i na mea i oleloia e ua mau pepa la, me he mea la, e hoihoi pnu ana na kipi i ko lakou mau koa ma jiia mokuaina o Geogia ame Alahama, a ! mailaila mai e komo ai e hoopio ia Tenesi ame Kenetuke. E hiki ana paha ia lakou ke lawe aku he 60,000 koa i ka Akau, a e hiki ana paha ia lakou ke hoopio i kekahi o ia mau wahi, aka, aole nae paha e hiki ana ia lakou ke hoomau iho iluna o ia mau aina mahope o ka loaa ana ia !;i--kou. Oka manawa i manaoia no ia mau hana ma ka makou ike iho, oia no ka malama o Aperila nei. A pela no lioi ka Lee e manao nei e hana ma Vereginia, oia hoi ke komo o Lee ma Vereginia Akau a komo loa'ku iloko o ka mokuaina o Ohio. Aka, me he mea la nae, he mea hiki ole ia ke hanaia e Lee, me ka loohia ole i ka pilikia, i na he ikaika ka puali koa Aupuni nana i noho kiai mai nei i ka Rapahanoka, e like me ka mea i hai wale ia mai nei. Ua haiia mai nei ke hoomakaukau nei o Gen. Grant i na koa he 200,000, i mau koa nona e hele ai e komo a hoopio ia Rikemona. Ina pela io oia e hana'ku ai, alaila, e piha pono ana ko Lee mau lima, ma ka pale nna mai i ko ka puali Akau komo ana iloko o ke kulanakauhale Alii'o ka Hema. Mamu 1 aku n; e o ka pau ana o keia malama, e kea iho na mea i manaoia e na aoao a ielua e hana'ku, no ka mea, oka wa ka ua 110 keia. Aoie no e hiki ia makou ke koho ae i ka nui o na koa o ke aupuni ; aka, ma ke ano nae i ohi hou ia mai nei o na koa, me he mea lā, ua 500,000, a ua hiki no paha i ka 600,000 ka nui o na koa a pau oke aupuni; aka, no ke kaaliilii loa nae oke kuknlu ana, a no ia mea hookahi wale no puali maopopo o ka Akau, oia hoi ka puali koa i Vereginia malalo o Gen. Grant, aia kona kulana poo ma kahi i kapaia o Kalapepa, mawaena o ka muliwai o ka Rapahanoka, ame ka muliwai o ka Rapidana.

A no ka mea hoi, ua kaokoa'e nei ka i hooponopono ana o ka puali kaua holookoa o ka Akau malalo o ka Alihikaua Nui hookahi, oia hoi o Gen. Grant, nolaila, e pau ana ka pilikia i uluhia mai noloko 0 ke ku-e-e ana ame ka oino kuloko hoi, iloko ona aha kuka kaua. Aina e pio ole o Lee, me ka lilo pu ma» hoi o Rikemona, ame ke ho-aia'ku o na kipi ma ka 1 Hema'ku o Rikemona, alaila, e lilo ana na pomaikai aine na lanakila ana i loaa i na koa aupuni ma na mokuaina o Geogia, Felorida, Tekasa, Lusiana, ame Mobile, i mea ole.

No na mea e pili ana i ke kaua ma Denemaka, ke pili nei ia i ka lanakila nui o na koa ma o Geremania, ame ka hoopio nui aku no hoi i ka poe koa Denemaka. A i na he oiaio na mea i hiki mai nei, alaila, ua ikea iho, aole o ka poe haole Amerika wale ka poe mama i ka holo ma ke kahua kaua o Bulu Rana. Ua like pu ka hee pupuahulu ana o na koa Denemaka imua o na poe koa Geremania, me ka hee ana a na poe koa aupiini imua o na poe koa o ka Hema ma ke kahna kaua o $ulu Rana. Aole no i holo nui ka hana a ka poe kaua ma Denemaka, aka,o ka aoao i pomaikai iki, oia no ka aoao o na poe oeremania.

Iloko mai nei paha o keia mp.u la, ua hoomaka'e la o Maximillian i kana huakai e komo i kona aupuni hou o Meslko, a e hoao hoi i ka noho poo ana no ko laila poe kanaka. E hiki pono ana paha oia i kona kulanakauhale Alii, a e hoonohoia ana o'ia ma kona noho Alii malalo o ka weliweli o na kamaaina o Mesiko i ka puame kaelau a na koa Farani,—a'oia no paha a mau loa ka noho pu ana mai a na pu ame na elau Farani ilaila, alaila, paa kona noho ana iluna o ka noho Alii hou ana i kau ae nei. Oka loihi o ka ma-

nawa a na kanaka o Farani, e hoomonawanui ai i ka uku ana i na auhau, i dnla e ukuia'i ka poe koa nana e hookupaa i ko Maximillian noho ana, aole no ia i maopopo. Ma ke ano oka hoike ana mai a ko Farani poe kanaka i ko lakon manao no ua auhau la i keia wa, me he mea la, aole no e loihi ana ko lakou hoomanawanui una. Hiki ke kaumaha i kahi Hanohano. Ua komohia ke kaumaha ame ka ehaeha iloko o ka ohana Moi o Beretania Nui, no keia kaua no maGeremania ame ke kumu o keia alahia ana mai, o ka hio lua ana o na manao o ka ohana Alii. Ke hio nei na manao aloha o ka Moiwahine Vitoria, an»e kana kaikamahjne, Ka Mea Kiekie ke kama Alii wahine o Perusia, ka wahine hoi a ka hooilina o ka Lei Alii oPerusi, mamuli o na poe Geremania. Oiai hoi, oka hooilina o ka Lei Alii o Beritania Nui, ame kanakama Alii wahine Prince Alexandra, aia no laua mamuli o Denemaka, o ko laua makuakane hoi ka Moi o ia wahi. Aole no paha keia e lilo ana i mea ekue nui lea ai ko lakou noho ana, aka, he

mea nae e ano ino ai, a e anuanu ai no hoi ko iakou noho pumehana ana ; a o na Kuhina hcrf, oiai, ua hilinai lakou mnmuli 0 Denemaka, no ka pono no hoi i loaa iaia ma na Kuikahi, aia nae hoi, aole o lakou makemake e lawaia'ku i na manao ino o Perusi ame Auseteria. Aka, malia no nae paha o hiki ke poho a kapilipili hou ae i ke kowa i maeliia iho nei ena manao ino ame na manao hookue e. eae no hoi. Oka Halealii no hoi kekahi o Farani i komoia e ka anoano hooulu haunaele. Oke kumu oia mea oke koi ikaika ana o na kanakao iaaina, ewaiho ia me lakou ka pono ame ka pomaikai o ka hana ana i Kumu Kanawai Hou, a akahi no hana ana i lele ai ka oili o ua Emepera wiwo ole nei o Farani. Eia iho malalo nei ka moolelo o ka hoouka kauu ana: lfl«i Paduacli, Kenetnke. He 4,000 ka nui o na kipi malalo o Gen. Forrest i kii aku e hoouka kaua i na koa aupuni malalo o Col. Hicks, ka Luna koa aupuni nana e kiai ana ia wahi rne na koa he 800, ma ka la 25 iho nei o Maraki iho nei: He 3,000 ka nui o na koa i aloia ma kela kapa o ka muliwai i ka wa 1 loheia'i e hiki mai ana o Gen. Forrest me kona poe koa. Mahope ilioo ke kaualoihi ana, ame ka hoao pinepine ana o na koa kipi e hoopio i ka pakaua ame na koa aupuni, hoi hope aku no lakou. Ua puhiia ke kulanakauhale i ke ahi, inamuli o ke kauoha a Col. Hicks, ka Luna koa Aupuni oia wahi, pela ka oleloia mai; aka, ua hai mua aku no nae o CoI. Hicks

i na kamaaina, i na e hiki ae oGen. Forrest ilaila, alaila, i na i hiki ole ia ia ke hoopio aku ina kipi, e puhi no ōia i ke kulanakauhale ike ahi. Mamua'kn nae 0 ka puhiia ana i ke ahi o ua kulanakauhale la, ua nui ka na waiwai i aihue ia ena koa kipi. Wahi aka lono i hiki mai nei mai Cairo mai, ua hooholo iho ka ke aupuni e hooki i ka hoonoho kauliilii ana 1 na koa ma na wahi ano ole, a no ia mea e haaleleia ana na wahi ano ole a pau e waiho nei ma ke kua aku o ka muliwai, a o na wahi wale no e malama ia o na wahi ano nui, a na wahi hoi i pili i k ekokua ana i ka maluhia o ka hoio ana o na moku ma ka muliwai.

A ua kii aku no hoi kekahi poe koa o Gen. ForreBt malalo o Falkner, lie 1,200 ka nui oia poe, a ua hoouka aku lakou, a hoopio aku hoi i ke kulanakauhale o " Union City" ma Tenesi. A pau ka na kipi hoopio ana ia wahi, hoi hou aku no lakou, a hoi me ka puali nui, anolaila, o ka nui o ko Gen. Forrest mau koa. he 6,000 paha, a no ia mea, ua manaoia o ka nui maoli no ia o kona mau koa i kii ai e hōopio ia Paduaka ( Paduach.J Oiai no ka i ka wa a na kipi i hoomaka'ku ai e koino iloko o ke kulanakauhale, o ka hoomaka koke no ia o na koa aupuni e emi aku iloko o na pakaua. Oka nui o na koa ilaila, he ekolu papa noloko mai

'lo ka mahele 122 o Ilinoe, he ekolu haneri koa maoli, ame na wahi koa lio i aka:hi no a hoomakaia i ke ao, o ka huina nui paha o ia inau koa aupuni he 600— malalo o Col. Hicks. Hoouna mai na kipi i kekahi o kona mau alele e kauoha mai ana i ke Alii koa aupuni e hoopio mai ia ia iho, ame na Papu, ame ns koa aupuni no hoi malalo ona. Ia manawa oi ae na poe kipu nao nao.kipi a ma na kauhale e ku koke mai ana, a mailaila lakou i ki pu mai ai i na poe koa e noho ana iloko ona pakaua aupuni. I mea-e hoopauia lai ia piiikia, ua hoomakakoke na pu ona | pakaua, ame na pu o na mokuahi kaua e (ku koke mai ona i ka muliwai/e ki pu aku 1 ua mau hale'la a na poe ki pu nao kipi i noho nu No ka hikiwawe loa oka manawa, nolaila, aole i lawa pono ka inanawa i haawiia no na wahine ome na keiki, i hiki ni ke ia lakou iho, a no mea, ua inake kekahi o ia poe. He nu' wale no hoi o ia poe i laweia ma kela kapa o ka muliwai, aka, i ka hoi hau ana mai a ka waapa lawe ohua e lawe aku i ka poe i koe, aia hoi ki pu inai la na kipi, a no ia mea, ua hiki ole i ka moku ke pili mai i ka uapo.

Ua he!e mai no ira kipi a hoouka mai no i na pukaua me ka wiwo o!e, ame ke koa nui no hoi, aka, no ka wela !oa o ka hana a na poe pu kuniahi o ka pakaua, na ia mea lakou i hoemi.hope aku, me ka loohia nui no hoi o ko laila poe kou kipi i ka make. Ma ia hope iho no, elua a na kipi hoouna ana mai i ke kauoha e lioo* pio aku ka Luna Aupuni i na papu ame kona mau koa, a elua no hoole ia'na'ku. Ia manawa hookauliilii aku !a napoe kipi ia lakou iho ilolio o na hale, a hoomaka aku !a no hoi e aihue, a e haowale i na waiwai a pau i loaa ia lakou, me ka hoopoino pu aku no hoi i na mea a pau i loaa iloko oko lakou lima. Ua pau ike puhiia i ke ahi ka hale o ka puuku nui o ka puali koa Aupuni, a ua poino pu hoi kekahi o na mea ai, ame na hko kaua o ka aoao Aupuni, a ua puhiia i ke alii kekahi moku&hi i akahi no a hoomakaia e liana. Ona hale a pau eku koke mai ana i ka papu, kahi hoi a lia koa ki pu nao e pee mai ai, ua pau loa i ka hoohioloia enapu o ka pakaua. Ika pau ana o ke kaua ana, nee aku la na kipi ia ahiahi no a walio o ke Kukmakauhale, a ma ke awakea ana"e o ka la 26, hoomaka ua puali koa kipi nei e hele aku, ma ke alanui e hele ana i Columbus. He 60& ka nui o na pu i kiia e na mohumahu kaua, a he 3 a 4 paha kanakai o luna o *ia mau moku la i hoehaia. Ua haiia mai nei, & haawi hou ia anā no kekahi mau pwaH koa ia Generala Makalelana, ame 6en; Fremont, iloko koke iho no o keia mau manawa iho. Ke pa-e-e mai nei no ka lonoe hooponopono ana no o Gen. Grant i ka puali o ka Patomaka, a pan in, hoi hou no i ke Komohana. Ua hoike pu ia mai no hoi e ka nupepa Times oLadana, ua olelo>o Gen. Grant, ina pau ae kana hoo.ponopono ana a me kana hoonohonoho ana i ka puali oka Patomoka, alaila, e ana oia ka puali mau loa, a maikai loa no hoi, ma ia aina puni ole o ka honaa. Eia mahope nei na o)ek> hooholo i hoopukaia imua o ko Amerika Huipuia Hale Ahaolelo Alii, e oia kela mea a makou i hai ai i ka pule i kaahope ae nei, penei no na olelo: " Hooholoia. O keia kiwe ana ae a ka Emepera o Farani, a o ka hoonoho ana ia o kekahi kanaka e ae e ia i Emepera no Mesiko, he hewa no ia i hanaial mai inakanaka o Amerika Huipuia." " Hooholoia. Ona mea e hanaia mai e ke aupuni o Farani, ame na hana hooweliweli aka Emepem i hooetnepera ia eka Emepera o Farani, he mea no ia e koi mai ana i keia aūpuni Repube!ika, ina e hoomauia, e kaua."