Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 15, 9 April 1864 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kalihi Uka |
| This work is dedicated to: | HECO Community Service Programs |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ia ma ka hoihoi aloha, alaila pili, e like ia paha me lakou nei ae, ka ua hookohu mai e hookohu ai i ka lauhau anu o Hanakahi.
A penei ka hana ana: He elua mau ko, he Pilimai ka inoa o kekahi, (oia ka pili mai o ke aloha,) a he ke Manulele hoi ka inoa o ka lua, (oia ka lele o ke aloha a pili ia iala,) a i ole pela, alaila, he hanai laau no hoi, oia paha ka mea e oleloia nei la, "He puhipuhi laau a kahuna, ka maunu loaa a ka pupuka," a i ka hanai ana me ka pule no, aole i loaa ia’u ka pule ana. E ai mua i kekahi ko a pau, alaila, ai iho i ka lua o ke ko a hakina, haawi aku no ka mea i manao ia; a i ole e hiki pela, alaila, o ka ai no hoi i ka laau, hele a ma kahi makani, iliki mai i ka puhipuhi i ka laau, pela e hana mau aku ai, alaila, o ka pipili mai la no ia, a hookoia ka iini o ka mea moe ole o ka po, no ka mea, make aku la oe i ke kamumumu liilii o ke aheahe laau a kahuna Hawaii.
He nui wale na mea o ia ano e ahu mai nei, he noho ana kane, a he noho ana wahine hoi, me he mea la ua umare ia; aka, mamuli no paha o keia ano hana kahiko a kahuna Hawaii ke kumu o ia pili ana pela; aohe kumu e ae, a liuliu aku ka noho ana, aia hoi, imi aku ana no he mea hou, haalele iho la i kahi hoa kahiko, a pela wale no e piikauala’i o nei mea he kanaka, a hiki hoi i ka hope o kona mau la e a-u aku ai i na ale hanupanupa o ka moanawai ahi o ka make mau. A ke manao nei au, mailoko mai no o keia ano ke kumu nui i haalele ai na kane i ka lakou mau wahine, a o na wahine hoi i ka lakou mau kane, ke oiaio.
No ka mea, pela io no hoi kakou e ike mau nei iloko o ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," a iloko hoi o ka "Hoku o ka Pakipika," e kahea leo nui ana, a penei: "Ua haalele mai ka’u wahine mare i ko maua wahi moe, a ua hele aku oia me mea, a nolaila, mai hoaie oukou ia ia, no ka mea, aole au e hookaa’ku ana i kona mau aie," a pela no hoi ka wahine e hoolaha’i i ke kane.
Ke manao nei au, no keia ano no ke kumu nui o ia hana ana pela, no ka mea, heaha hoi auanei ke kumu o ka pipili loa ana o ka ui me ka pupuka, a o ka oluomana hoi me ka opio, a haalele honua wale iho no i ka poli pumehana o ka berita mare? aohe kumu e ae, aole loa no, e like paha me ka hui ole ana o ka aila me ka wai, ke loaa ole ka mea hoohui, pela no hoi keia; aia a loaa ka mea e hoohui ai ia mau materia kui, alaila, kohu ke hui, aka hoi, o ka mea i hui ai ka pupuka me ka ui, o ka hana aloha no ia a kahuna Hawaii. Pela ka manaoia; aka, he opala ia mea. Nolaila, o ko’i manao malaila, he ui no he ui, like no i ka lai o Hanakahi, a o ka huaolelo malaila, "Paihi launa ole, he pupuka no hoi ke pupuka, alaila, kini kohu no." Nolaila hoi, e hooia mai ana no hoi ka poe i ike maka i keia ano; a o ka poe i ike ole ea, e hoomaloka mai ana no, he like no keia me ka hoihoi aloha, e like me ka’u olelo ana mamua.
Eia hoi, o ke seku aloha. Heaha la ia? O ka hoopale ana’ku i ka mea hana aloha mai, o ka aeku aloha no ia. Hookahi no ke ano me ka hana aloha, ame ka hoihoi aloha, ka puhipuhi laau. Aole hoi i like na ano laau a kahuna no keia mea, o ke seku aloha, he okoa no ka laau a kekahi kahuna, a he okoa no hoi ka laau a kekahi; a o Makanikeoe ka inoa o ka laau a kekahi kahuna, a owai la hoi ka kekahi kahuna.
A i ka wa e ai ai i keia hua ia Makanikeoe, alaila, pule aku la ke kahuna, a peneieka pule ana, "O Uluku, o Makalahia, o Ahu, o kuko o lia o Makanikeoe, a hano a lele, o lele ke aloha a ia iala, ia ia e aloha’i, e haalulu ai, ia ia e moe ole ai o ka po, ho-a ka uwe, ho-a ka waimaka ia ia, ho-a ka wela, ho-a ka a-loa, ho-a ka maka-a." A pau ka pule ana i ka wa e ai ai i ka laau, alaila, pule aku la i na aumakua i ka po.
Penei ka pule ana. "Na aumakua i ka po, ia Kauhakiko, ia Kauakahi-akua, ia Liloa i ka po, ia Hakau i ka po, ia Umi i ka po, ia Kakuhihewa i ka po, ia Iheihe i ka po, pale ka po, na aumakua i ka po, aohe o oukou mana, eia ia’u ka mana i ka mea e ola ana i ke ao." A pau ka pule ana, alaila, ai iho la i ka laau, a pela iho la au i poleaiia mai nei e ka poe i ike pono i keia ano a Kahuna Hawaii. A ke hooki nei au i kuu peni maanei. Nolaila, ke noi aku nei au i o Hawaii o Keawe, ame ke koena’ku i koe o ko Maui o Kama i paa ole ma keia pepa, a hiki loa’ku i Kauai o Mano, e hooponopono mai i kahi hemahema, anoai he okoa ka kekahi, a he okoa ka kekahi, aole ka nana maka mai; o kapa ia mai auanei kekahi mau hana a ko kakou lahui, he hoopunipuni wale no, i ku ole ai kekahi i ka oiaio.
Ua oki au maanei, ke hoi nei ko ka Puuone keiki, ua kani ka bele kula ahiahi o Haleleta. Aloha auanei.
Z. P. POLIALA.
Haleleta, Wailuku, Maui, Mar 24, 1864
He Keu Aku.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:–E awiwi mai ana oe ia kaua, a huai pau loa aku ana i ou kini ma Honokohau, ua hoa kui leilehua o Waikae-ee; ka leilehua a lakou e anoi mai la o ko haawi aku. Ma keia Episetole, e ike nui mai ai ua pau pono na hanuu ekolu o KEU.
1. KEU–2. KEU AKU–3. KEU LOA AKU.
Keu. He kaula wahine no na la hope nei, eia la ma Kawailoli i Pilua, Kauai, kahi i elieli kulana ai ma ka inoa Maialii. O keia wahine kai hoopuka ku ae i ka lapaau ana i ka mai, a ke a ae nei ke ahi o ia mea ma o makou nei; ma ka pule i kakauia e ka aoao Pope e lapaau ai i ka mai, e hoole ana i ka aumakua me na ano laau lapaau a pau e lapaau ia mai nei e na kahuna Hawaii; e hilinai ana i ke kokua mai o ka lani i kana mau oihana hou.
E hookaka ana ka puu i ka apu awa, kapukapu ka hana a ka wahine. E ikeia ana ka iho mai o na anela e ku pu me ia i ka wa e ku ai i ka pule, a e makaukau ai e inu i na apuawa. E hoole ana i ka lapaau aku i na poe i loaa i ka mai kaokao, e kuhikuhi aku ana kela e hele i Koloa i o J. W. Smith, me ka olelo aku. "Aole e ola ia’u keia mai aole e kokua mai ke Akua no ka loaa mai ke kalohe ana." Aole nae i kiei iho, aia no ia iloko oia wahi kahi i noho ai, "A o ka mea meia i keia wa, aole ia o kana kane."
I kuu ike ana i ko ke Akua mea like, ka mea hala ole o Kristo. Eia kana olelo i ka wahine moekolohe, "Aole no hoi au e hoopai aku ia oe, ua kalaia na hewa ou–e hele oe mai hana hewa hou aku." No ka poe mai ke kahuna lapaau.
A ma ke kanawai e hoemi ana i na mea ino; ua huai ae na Moi o kakou i hale lapaauia ai na mai o na ano a pau. A ke lapanuia nei no hoi na mai e J. W. Smith, ka mea i hookaawaleia no ka oihana hemolele; aole ana hoole i na poe kaokao i hele aku i ola no lakou. Ihiihi keia–ma o ka uahi, he makole koonei––He keu io hoi ha:
Keu aku. Eia ka eteu o ua o ia nei, a ka lua keia, e lele paha a ua nei o ua o ia nei–penei e loaa ai. Mai ka wa e mama ai ka awa a ka wa e amama noa ai, he kapu loa. He kapu ka oni ae, kunu, hawanawana, elike me ka noho ana e kekahi mamua o ka mama ana i ka awa a i ka wa e inu ai pela iho la no ia e noho ai. Pili ka hanu o Wailuku i ke anu.
He puaa ka uku ke hai kanawai o Mekia me Peresia.
O ka põe e mama ana i ka awa kai pili ole i ka wa kapu. I kekahi wa e mama ai ka awa moe i lalao, a ka hoka ana noho iluna, o kekahi noho no iluna mai ka mama ana a pau i ka inu. He keu ea.
Ua puni kakou i na mea hoike he nui wale.
Hookahi mea i mahalo ia mai o ka paanaau o ka pule. He wahi aa mau kahi e paa iho ai. Kikikoele ku aku ilaila na hoahanau; ka ka mea o ke kahuna mana, he ola wale no ka mai.
Mamua ae o ka lapaau ana o ua o Maialii i ka mai e hoohiki mua e huli aku ma ka aoao Pope a ae ka mai mahope hana mai kela; ma ke kakahiaka o keia la a’u e kakau nei i keia palapala, ua kamailio aku a’u me na hoahanau o ka Ekalesia o Waioli ma Koolau nei kahi a’u e kokua nei ia E. Ioane, pau lakou i ka imai no ke koi ia mai ke kumu i komo ai ma kela aoao.
Halawai aku a’u me Pua he hoahanau no ka Belita o Waioli e waiho ana i ka mai. Nui kuu aloha ia ia no ka mai. I aku la a’u, "I iho mai nei a’u e halawai me oe, no kuu lohe i kou mai, a no kuu manao hoi o lilo oe na kela kahuna (Maialii) e lapaau o kauo ia oe e komo i ka Pope."
Imai kela. “Ua lilo au; koi mua mai ka hoi ia’u e huli mua ma ia aoao a ae aku au, alaila lapaau mai, ua papakema ia au e Dionigio inehinei, i ka manao hoi i ka pilikia.” O Mrs Pua hoi ke uwe mai nei; o makou pu aku la hoi e ninini ana i na waimaka. I aku au. "O na keiki i alohaia, o kana ia i hahau mai ai me ia ia Ioba. Aole paha he mea hou ke ola o ka mai i na kahuna lapaau, he mea kahiko no ia, aole hoi o ka oihana lapaau ka mea e kauo i ke kanaka ika hoomana i makemake ole ia."
Pela i lawa’i na hanau ekolu a keu. I kanaenae no’u hoa heluhelu Nupepa. E makaala i na Kahuna o keia poe, o hei oe i ka lakou nei kipuka a kauo aku i kahi i makemake ole ia.
E noonoo hoi e na wahi pu-pu hoahanau o Koolau nei i koe iho, mai puiwa wale ka manao, i mai kekahi, eia maanei a ia ma o, mai manao he oiaio. A no Maialii hoi, mai koi hou aku oe e komo ma ka aoao hoomana i ka poe au e lapaau ai, e lilo auanei oe i kaikuahine no Mahomeda.
A lohe au mahope o ka laha akea ana o keia palapala, a ike paha oe i keia a ua haalele hoi oe i ke koi haumana pili hoomana. E mahalo au ia. A i hoomau aku oe i ka hoohuli haumana no kou Ekalesia, e manao au mai Meda mai oe’o Alabia mai, ka mala mai hoi o ko kunane. Aloha la.
E. H. PAULO.
Kealaakapono, Koolau , Kauai, Mar 8, 1864.
[He manao ko kekahi o makou no keia palapala, aia a keia pule ae, kamailio aku.)
Hauoli ka manao.
E KA NUPEPA KUOKOA E;Aloha oe.–Makou ahonui, a me ka hoomanawanui lua ole, e oluolu paha oe e lawe aku i na ukana makamae a ke aloha, a hoopiha iho i kou mau kowa kaawale me keia wahi olelo e kau ae la maluna, "Hauoli ka manao."
Ma ka la 13 i hala aku nei, ua hiki mai i o makou nei o Rev. L. H. Gulick, ka elele i holo aku nei i Amerika Akau, a hoi mai nei. A ma ka la 14 kona hoike ana mai ia makou i na mea ana i ike ai i kona holo ana’ku nei, e makaikai i na kihapai o ke Akua ma Amerika; a ua pili pono hoi i ke pooolelo ana i hoike mai ai ia makou.
Aia ma ka Halelu 48: 12-14.
"E kaahele oukou ia Ziona,
E hele poai ia ia a puni;
E helu i kona mau halekaua,
E hoomaopopo ko oukou naau i kona mau pakaua;
E noonoo hoi i kona mau halealii,
I hiki ia oukou ke hai aku i ka hanauna mahope aku,
No ka mea, o ke Akua nui oia ko kakou Akua i ke ae pau ole;
He alakai auanei ia no kakou a i ka make."
Oia ke pooolelo i hoikeia, a o ka wehewehe ana, e pili ana i kona kaahele ana’ku nei i Amerika. A i ka lohe ana i na mea a pau no kona hele ana’ku nei, he mea e ka hauoli o ka manao, a ua nui ka hauoli o na hoahanau a pau, i ka lohe ana i kona leo, a me kana hai ana mai i na mea a pau ana i ike ai. A i kana hai ana mai i ka hana a kekahi kanaka elemakule i keia wa kaua mai nei o Amerika, alaila, ua nui loa ka hauoli o na hoahanau a pau.
Oia hoi, i ka wa i hele mai ai na kipi e kaua i ko ka Akau, alaila, o keia kanaka i oleloia he elemakule, o (D. Burns) kona inoa, hele mai la ua kanaka nei a kokua i ka Akau ma ka hana ana i na mea kaua. Aole nae no ka Akau, aole hoi no ka Hema, aku, ao ka mokuaina ku i ka wa no, a kakou i lohe ai ma ke Kuokoa.
Eia ka mea kupanaha no ua kanaka’la, aole i aoia i ke ki pu ana, aole hoi i ke hana kaua. He mahiai ka kana hana (from childhood) mai ka wa kamalii mai, a hiki i keia wa i kaua mai nei, akahi no kona lawelawe ana i ka pu me ka wiwo ole, a me ka eleu maoli, (pela ka lohe ana.)
Eia keia. I ka wa i hiki ai ua elemakule nei ma kahi i hoomoana’i ko ka Akau, alaila, hele mai la o Gen. Meade, (oia ke Gen. o ka Akau ma ia hoouka kaua ana, a o Gen. Lee ko ka Hema,) a olelo mai la, "Heaha kau maanei e ka elemakule? O hoi oe." "E kokua ana au i ka Akau wahi ana.
Aka, o ka nui o ko ua kulanakauhale la (kahi o ua kanaka elemakule nei,) aole kokua i ka Akau, aole hoi i ka Hema, ua ku wale no i ka wa, a he mea hoopailua loa ia o ka naau, i ka lohe ana i ka manao o ia poe, e like me ia i hoikeia ma Hoikeana 3:15,16.
"Ua ike no au i kau hana ana, aole oe i anu, aole hoi i wela. Ua makemake au ia oe i anu, a i ole, i wela no. Aka, no ka mea, ua pumehana wale no oe, aole i anu, aole hoi i wela, nolaila, e luai aku auanei au ia oe mai ko’u waha aku."
Aka, o ua elemakule nei, he mea e ka hauoli nui o ka manao nona; no kana hana aloha lua ole i ke kokua ana i ka Akau, a ua koho me ke kanalua ole o ka manao, e like me ia i oleloia e Iesu i na mamo a Iseraela. Iosua 24:15, kokoke ana ma ka hapa mua. "E koho oukou i keia la i ka oukou mea e malama aku ai."
Nolaila, me he mea’la ua koho pono loa keia elemakule i ka mea ana i manao ai he pono. A i ke koho ana, ua koho me ka wiwo ole, a me ke kanalua ole, noalila, he mea e ka hauoli o ka manao i ka lohe ana.
He nui aku no na mea ana i hai mai ai, no kona kaapuni ana i na Ziona o ke Akua ma Amerika Akau; aka, no ka welo e ana mai nei o ka hae o ka moku Marilda, a he holo paha koe, nolaila, ke hooki nei au maanei o hala e aku ka eke leta.
J. N. Mi KEDORELAOMERA,
Halai, Feb 22, 1864
MARE.
Ian. 9, ma Kona A., Hawaii, mare o Kaneao me Keaweopu, na C. F. Hart laua i mare.
Feb. 20, ma Apua, Honouliuli, Ewa, Oahu, mare o Kawahaheenui me Naneo, na L. Kamika laua i mare.
Mar. 7, ma Alewa, Honolulu, mare o Nahoa me Waialoe, na L . Kamika laua i mare.
HANAU.
Maraki 4, Kawaapae Haliimalie, Maui, hanau o Haili (w,) na Wainee laua me Piimoku.
Mar. 5, ma Polapola, Honouliuli, Ewa, Oahu, Rahapa (w,) na Kaai laua me Kaaela.
Mar. 11, ma Polapola, Honouliuli, Ewa, Oahu, hau ano Kahoohalahala (k,) na Kaukomae laua me Kualaau.
Mar. 7, ma Kapamoo, Honolulu, hanau o Keaoililani (w,) na Maluaikoo me Paikala.
Feb. 2, ma Nawawa, Kona A., Hawaii, hanau o Holi (k,) na Alohikea me A-i.
Feb. 24, ma Hokukano, Kona H., Hawaii, hanau o Wiliama (k,) na Keka me Kolakia.
Feb. 24, ma Nawawa, Kona A., Hawaii, hanau o Inoaole (k,) na Kenou me Kahele.
Mar. 18 ma Nawawa, Kona A., Hawaii, hanau o Polikua (k,) na Kuawai me Kamaa.
Feb. 28, ma Onouli, Kona H., Hawaii, hanau o Paukamanawa (k,) na Kaneao me Keaweopu.
Mar. 15, ma Kawehewehe, Waikikikai, Oahu, hanau o Kanikau (w,) Keiki me Mikala.
Mar. 16, ma Kaluahole, Waikikikai Oahu, hanau o Leahi (w,) na Kapaweo, (h keiki kamehai.)
Mar. 11, ma Olukou, Waikiki, Oaahu, hanau o Keliihookano (k,) na Kaneokama me Kamaka.
Aperila 7, ma Pelekane, Honolulu, hanau o Keoni Keanu (k,) na Keanu me Naili.
MAKE.
Mar. 20, ma Polapola, Honouliuli, Ewa, Oahu, make o Kaholokahiki (k.)
Ianuari 17, ma Nawawa, Kona A., H., make o Inoaole (k.)
Feb. 24, ma ia wahi no, make o Nawalowale (w.)
Feb. 28, ma Onouli, Kona H., Hawaii, make o Oleioa (k.)
Feb. 21, ma Kauaueue, Kona A., Hawaii, make o Lelehanu, he (w.)
Aperila 7, ma Kapamoo, Honolulu, make o Kope (k,) no ka inu ana I ka Penikila.
Mar. 10, ma Kou, Kaupo, Maui, make o Waiawaia (w.)
Mar. 17, ma Kamole, Haliimaile, Maui, make o Kana (k.)
Mar. 18, ma Kamaile, waianae, Oahu, make o B. Kipi (k.)
Mar. 27, ma ia wahi no, make o Namanuhanai (w.)
Aper. 2, ma Umiki, Waianae, Oahu, make o K. Ami (w.)
OLELO HOOLAHA
E KUAI KUDALAIA ANA NA LIO he 3, me 1 Bipi, ame na Miula 6, ke hiki aku I ka 15 o Aperila, oia ka Poalima e hiki mai ana, me ka Pa Aupuni me
Nanakuli, Waianae,
i ka hora 10 o kakahiaka, he mau Lio maikai loa. Ke ano a me ka hao malalo nei.
1 Lio kane eleele, hao eia, (@PK, NH) akau.
1 " wahine kalakoa, hao manamana ano e.
1 " “ ulaula, aole hao.
1 Miula wahine puakea, hao eai HB akau.
3 " “ “ hapalapu ka hao.
2 “ kane “ “e “ “
J. MEEK (Kamaki Meek,) Luna Pa Aupuni
Nanakuli, Waianae, Aperila 8, 1864.
Hookupu Dala Luakini, o Puula.
E KA NUPEPA KUOKOA E;Aloha oe.–Ma ka la 28 o Feberuari iho nei, ua akoakoa mai na hoahanau, o ka apana o Kahuai, ame Koae, ame Kula Kai ame kekahi hoahanau hookahi 1, no ka apana mai o Kapoho, o ka nui o na hoahanau, aole i hiki ma ia la, aole no hoi nui loa na kanaka ma ia la, uuku ka poe i hiki mai.
Ua hoomaka ia ka hana ma ka hora 10 o ia la, ua kahea pakahi ia na apana eha 4, o Kahuai mua, o Koae mai, o kula mai, o Kapoho mai. Ua haawi mai kela, ma keia mea, e like me kona haawina, hookahi Dala a oia ae e lik me ka makemake, eia iho malalo nei ka huina o na dala, i loaa ma ka lima o na Luna apana o ia la, hookahi haneri dala, ($100,) aole nae i pau ka manao ana o na hoahanau, e huli i neia mea he dala, o ka Luakini. Eia nae, aole hoi he mea ai, ma ia la, he pakaukau inu ki nae, oia ae’la na mea i hanaia ma ia la. Me ka mahalo.
M. KEKINO,
Akeahi, Puna, Maraki, 10, 1864.
Kanikau no M. Keawe.
He kanikau la he aloha,
Nou no e Meheula hoi la,
Ua hala e aku oe hoi la,
I ka hora o ke awakea,
Au iho nei makou,
Aole oe i loaa ia makou,
Ua lilo i ka enemi,
I ka lima o ka makua,
Ke noho nei makou,
Me ka u me ka minamina,
Me ke aloha pau ole,
No kou hele koke ana,
Haalele mai nei oe,
I ka pili me ka wahine,
I pili aku ai olua,
I na la lai o ke kau,
Kauwa like ke aloha,
Me na pua rose lani.
Auhea la Meheula,
E i aku nei paha iuka,
I ka puni o ka mahiai,
Hoolale i na mea hana,
Paa i ka lima akau,
Kokua e ka lima hema,
Hulo lai ke aloha.
Nou no e Meheula.
NA BEKE LUIKA.
Haleu, Lahaina, Maui, Aperila 1, 1864.
OLELO HOOLAHA !
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie e GEORGE BECKLEY, a me MARANA KANAMU, e hookohu la laua i Luna Hooponopono Waiwai o George Beckley, no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 30 o Aperila, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolukolu ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 4, 1864.
OLELO HOOLAHA
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KAWAIHOA (w,) e hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Ilaiulu (k,) no Kapalama, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 19 o Aperila, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio, aia ma ka Hale Hookolukolu ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 5, 1864.
OLELO HOOLAHA
UA HOOPII MAI O AWAWA (w.) KUE I kana kana o AIKAKE, no Waiohue, Maui mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Aikaka i kana wahine. E hanaia kela hoopii imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 27 o Aperila, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolukolu ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 5, 1864.
OLELO HOOLAHA
I KA POE KALEPA O NA ANO A pau, mai hoaie mai oukou i ka’u wahine mare ia
Kalumi,
no ka mea, ua haalele kumu ole mai keia ia’u. Nolaila, ina oukou o hoaie mai ia ia, mai ana ona ko oukou poho.
WILLIAM HALL.
Lahaina, Maui, Mar. 30, 1864.
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, MA neia hope aku, o maua o na mea nona na inoa malalo nei, no ka mea, ua hoonoho o E. Kuakamauna, ma ka la 5 aku nei, i mau mea hooponopono i kona mau waiwai lewa a pau, a me na waiwai paa a pau, oiai e ola ana oia, a nolaila, o ka poe a pau i aie aku ai oia, a me ka poe a pau i aie mai ia ia, me mana no e hooponopono ai la mea.
MILIKAA,
M. HOOLEIA,
Honolulu Maraki 12, 1864
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A pau, o Kauai o Mano; mai o a o, eia ma ko’u lima kekahi HOKI wahine ulaula, ua kuulia i ka hao ma ka uha hema, WF i na e ike ka mea nona kela Hoki, e kii koke mai me ka uku mai $5 00, a me ko’u hoi no ka Hoolaha ana, e loaa no ua ia ia ma Waimea nei. Ina e kii ole mai ka mea mea nona keia Hoki a hala na ia he 80, mai ka la i laha aku ai maloko o ka nupepa, alaila, lilo loa ia’u keia Hoki, a e kuni no au-i ko’u hao.
J. H. KAPUNIAI,
Waimea, Kauai, Maraki 16, 1864.
OLELO HOOLAHA
O KA MEA NONA KA INOA MALALO nei, ua kohoia mai au o ka Aha Hooko Kauoha, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Ihuula, kuu kane i make aku nei ma Kaliu, Honolulu, Oahu. Nolaila, ke kauoha aku nei au i na mea pau i aia ia Ihuula, e hookaa koke mai, a o ka poe ana i aie aku ai, e hoike koke mai mamua o ka pau ana o na mahina ekolu mai keia manawa aku.
KAHOOPII (w.)
Luna Hooponopono,
Honolulu, Feb. 1, 1864
OLELO HOOLAHA
O KA MEA NONA KA INOA MALALO nei, ua kohoia mai au o ka Aha Hooko Kauoha, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Puaaiki, kuu kane i make aku nei ma Kaliu, Honolulu, Oahu. Nolaila, ke kauohaia aku nei na mea pau i aie ia Puuaiki, e hookaa koke mai, a o ka poe a pau ana i aie aku ai, e hoike koke mai mamua o ka pau ana o na mahina ekolu mai keia manawa aku.
OULULANI (w.)
Luna Hooponopono,
Honolulu, Feb. 3, 1864
OLELO HOOLAHA
E KUAI KUDALAIA ANA NA LIO 2, me 1 Hoki, 2 Bipi, ma ka Poalua, oia ka la 12 o Aperila e hiki mai ana, a i ka Poaono, la 16, 2 Lio, 4 Bipi, i ka hora 12 o ke awkea. Ke ano me ka hao malalonei: @ Ma ka Pa Aupuni
Ma Pauoa,
1 Lio kane ahinahina maikai, hao e.
1 Lio wahine hulupala, hao CC akau.
1 Hoki wahine ulaula, hao KS akau.
1 Bipi wahine eleele maikai, hao ano e.
1 Bipi kane eleele, kiwi pelu palupalu, hao M( akau, ame ka hao manamana ano e ma ka hema.
Poaono.
1 Bipi kane eleele nui, kua keokeo, ano kauo kaa, hao AB akau, (no Bihopa Kahunapule.)
1 Bipi wahine moo, aole maopopo ka hao.
1 “ “ puakea me ka keiki, hao manamana ano e.
1 “ kane moo, aole hao, (no Pahau.)
NAPUNAKO, Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Maraki 31, 1864.
PA HALE KUAI!
MA
LAHAINA, MAUI.
E KUAHA ANA KA PA HALE e waiho nei ma Lahaina, Maui, e pili ana me ka Hale Piula Kahiko. Oia ka Pa Hale o KKAKA, a o ka poe makemake ana, e ninau no ia
W. P. R. BILA.
Honolulu, Aperila 7, 1864.
Pulupulu!
AUA MAKAUKAU NO HOI AU E KUAI
aka i ka pulupulu, penei:
PULUPULU i pau i ka waeia, 20 ken. no ka paona.
PULUPULU ma ka anoano i wae oleia, 5 ken. no paona.
E lawe no au i ka welu lole a me ka pulupulu i uku no ke Kuokoa.
H. M WINI.
Lana Pai o ke Kuokoa.
OLELO HOOLAHA.
NO KE
KOHO ANA!
NO KA MEA HOI, UA LOOHIA KA Hakahaka iloko o ka Apana Koho o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka make ana’ku nei o Ka Mea Hanohano William Webster, kekahi Lunamakaainana o na Apana nei.
Ke hoolahala’ku nei, e kohola ana i Lunamakaainana no ia Apana i oleloia, i pani hakahaka no Ka Mea Hanohano William Webster, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, ma ka POAKAHI, KA LA 18 o Aperila, ma ka hora 8 o ke kakahiaka.
Hanaia ma keia la 24 o Maraki, A.D. 1864.
JNO. MONTGOMERY.––Lunakanawai Hoomalu.
J. S. LOw,––Kakukula.
A. FORNANDER,––Luna Auha@i.
Na Luna Naua no ka Apana Koho Balota o Honolulu.
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O HEOLO (k,) KUE I kana wahine o NAMAKAOKEAWE (w,) no Honolulu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Namakaokeawe ia Hoolo kana kane. E hanaia kela hoopii imua o ka mea Hanohano, G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 15 o Aperila, i ka 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Mar. 28, 1864.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA a pau, owau o S. L. HAO, he Luna Pa Aupuni no Hamakua, Hawaii, ke hana nei au i ka Pa Aupuni ma ka Apana Aina o Honokaia, a ua paa, malaila e hookomoia ai na holoholona hele hewa, a ua hualeleia ka Pa Aupuni ma Waikoekoe.
S. L. HAO.––Luna Pa Aupuni.
Waipio, Hamakua, Hawaii, Mar. 12, 1864.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA a pau ma keia Olelo Hoolaha, ke hookapu nei au i kuu mau aina i kapala o MAKU, KAHANAIKI, MAKUA, KAHANAIKI, a me ka hapa o Keawaula, ma Waianae, a me Kunokala, ma Waialua. Ina e loa ia’u a i ko’u Luna paha, e hele ana kekahi kanaka ma ke kuia ne ka palapala ae ole kekahi mai o’u aku, alaila, e hopuia no ia a hoouku ia e like me ke kanawai. Ina e loaa kekahi holoholona hele hewa, ma ua mau aina la i oleloia maluna, alaila, e uku no ia i hookahi dala me hapawalu, ($1.12½) no ke poo pakahi.
JOHN BOOTH, (Keo Bu.)
Makua, Mar. 12, 1864.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, OWAU O KA mea nona ka inoa malalo, no ka mea, ua haalele mai ku’u wahine mare, o Hepa kona inoa, nolaila, ko papaa aku aku nei au i na kanaka o na ano a pau, aole au e hookaa ana i kona aie mai keia la aku, a o ka poe a pau e hoaie ana ia ia, maluna ona ko oukou poho.
E. KUAKAMAUNA.
OLELO HOOLAHA.
E IKE OUKOU E NA MEA A PAU MA KEIA mea. O ka mea nona ka inoa malalo, ke hoike mua nei oia, no ka mea, ua maopopo i ka nana ana ia E. KUAKAMAUNA, na hala ka wa pono e hiki ai ia ia ke hooponopono i na mea a pau o ka waiwai paa ame ka waiwai lewa o H. KALEIMAKALII, o Lahaina i make aku ia, no ka nawaliwali maoli o Kuakamauna i keia wa. A nolaila, o na mea a pau e noho ana maluna o ia mau mea maluna’e nei, ma ke ano hoolimalima a ano kahu aina a waiwai e ae paha, me ka mea nona ka inoa malalo nei e hooponopono ai wale no ma keia hope mai keia ia aku. Aponoia keia e E. Kuakamauna.
IOANE Ii.
Honolulu, Mar. 1864.
E MAKAALA!
OWAU
O KAMUELA,
KA HOA KUAI O NA
KANAKA HAWAII,
NONA KA HALE KUAI PAPA MAKUA iho o ka
Hale Hookolokolo
ma Honolulu. Ke hai aku nei au ia oukou, he mau la ku wale no keia o kuu moku papa,
“CONSTITUTION!”
a ke ku mai oia, e loaa ana ia’u na
LAKO KAPILI HALE
o kela ano, keia ano.
EIA NO KE WAIHO NEI.
NA:
PAPA O KELA ANO, KEIA ANO.
LAAU HALE, o kela ano, keia ano.
PILI HALE,
PINE,
AAHO,
KEPA,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
OLEPELEPE,
KUI,
PENA,
AILA PENA,
WAI HOOMALOO PENA.
IA MEA AKU, IA MEA AKU.
Ua makaukau au e kuai aku me ka oluolu i keia mau mea, a no ka maopopo no paha ia oukou he KEIKI KAMAAINA au, he hiki ia oukou e ka Lahui
Mai Hawaii a Niihau,
ke kipa mai i o’u nei. E hiki ana no no moku papa o’u i na manawa a pau, a hoolako mau ia’u. He mea mau i na poe o ka hiki mai ka haanui, a me ke kaena. A he mau Luna kekahi i hoonoho ia e lakou e alako ana i ka poe maikai, me he lawehala la. Aka, he hiki ole ia’u ke hana pela, o ko’u ano no ka oukou e imi mai a loaa, maopopo no na hana a kakou, no ka mea, o ko Hawaii nei kupa iho la no ia o ko oukou makamaka.
KAMUELA, (Kaikaina o Kimo Pelekane.)
Honolulu, Ian. 22, 1864.
KA MOKUAHI
KIALUA
“ANNIE LAURIE,”
E HAALELE ANA IA HONOLULU––
I KELA POAONO KEIA POAONO.
(A hiki i ka paa hou ana o “KILAUEA.”)
I KA HAPALUA O KA HORA 4 AHIAHI
NO
LAHAINA,
ULUPALAKUA,
KAWAIHAE,
a me KONA.
Ku hou ma Honolulu i ka Poaono.
JANION, GREEN & CO.
J. H. A. H. M.
Honolulu, Aug.29, 1863.
He pono i na poe e hooili ana i na ukana ke hoomaopopo iho, e uku ia ka uku moku i ka wa e laweia mai o ka ukana.
OLELO HOOLAHA
UA HOOKOHU AU IA KEKANAKA, MAKIA ame Kailua, i Luna nana e hopu na holoholona helehewa a pau ma ko’u mau aina ma Waianae, Oahu.
ANTONE MANUELA.
Honolulu, Mar. 18, 1864.
OLELO HOOLAHA HOU,
Bartow a me Stillman.
UA WEHE AE NEI NA MEA NONA MA imua maluna i
Halakuai Mea Ai,
oia hoi ka PUAA HAME, ke KAMANO, BARENA, PALAOA, KO, KI, a me na mea no hoi a pau e pili ana i ke ano mea ai, a ua makaukau laua e kuai oluolu aku me na kanaka a pau o hele ana i o laua’ia. E hele mai e na makamaka, e @maka no oukou iho. Aia ko maua HALEKUAI ma ka aoao komohana o ko Daimana ma Halekuai, ma ke Alanui Alii.
I KA POE MEA HALE KUAI
O
KUAAINA!
WAIWAI HOU!
I hiki mai ma na moku hope i ku mai nei.
A E KUAIIA ANA MA KA
HALE KUAI HOOPUKAPUKA
O
J. T. Waterhouse,
MA KE ALANUI MOIWAHINE.
NA LOLE AHINAHINA O NA ANO A pau; Ainakini uliuli, me ka Lole nao.
Na lole kalakoa, ano palule uwewahine, a me ka lole ulaula.
Kukaenalo keokeo, me ke kukaenalo nao, he 3@ luiha ka laula.
Na huluhiu keokeo, uliuli, ulaula, a me na lole huluhulu omaomao.
Na lole makalena, ame na kihei wahine o na nao he lehulehu wale.
Na palule keokeo, me ka palule uwewahine.
Na palemai kino me na palemai Wawae.
Noho lio Mareka, me na noho lio Keolani, ame na @apa.
Na hainaka Silika o na ano a pau, ame na waiwai e ae he nui wale.
Na kauia o kela ano keia ano, a me na mea e ae no he nui wale, pau ole i ka haluia.
JOHN T. WATERHOUSE.
Hale Kuai @al@ M@.
OLELO HOOLAHA
I NA KANAKA HAWAII!
Makai iho o AIGUPITA
Ma hope iho o ka Pa
O MAHUKA!
KA
Pa Kuai Papa
O
LEWERS & DICKSON,
MALAILA E LOAA AINA PAPA O KELA ano keia ano, me ke kumukuai makepono ea, noleila, o naue mai oukou e ike i ka oiaio o keia leo p@ipa, @ oukou o na makamaka Hawaii.
NA PAPA OLEGONA,
LAAU HALE A ME NA POU,
LAAU KAOLA A ME NA PINE I’A,
LAAU AAHO HALE PILI MAOLI
PAPA ULAULA, PAPA PAINA,
PAPA KEPA A ME KA AAHO,
PILI ULAULA A ME KE KEOKEO.
Eia ka mea
KUPANAHA
Ma keia hale––maanei i wiliia’i ka
PALAOA a me ka HANA PAHU
e like loa me ko
ULAKOHEO
mamua, i kona wa e kau ana, aole i pau i ke ahi mamua; nolaila, e naue mai e makaikai.
Na Pena Keokeo a me ka Omaomao,
Na Pena Ulaula a me ka Eleele,
Poho, Kolu, Hulu Pena,
KUI o na ano a pau,
LAKA o na ano a pau,
Ami, Kilou, Kui kakai moena,
Kui Nao,
Pani Hale,
Pani Aniani, Pake,
Aniani kaawale,
Pani Olepelepe.
A PELA WALE AKU.
Aole o maua hoolimalima i pae e k@i aku i na kanaka e @ mai ma ko maua wahi; aka, he h@mai no maua ma @ maikai o ka maua mau mea kuai, a me ke kumkumuk@i o ka @ papa, ma ka malama pono hoi i ka mauau oihana iho, i hoomau ia makai ka pomaikai, i loaa mau ia maua @.
Honolulu, Ianuari 22, 1864.