Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 2, 9 January 1864 — Na Palapala. Ke Kumukanawai. [ARTICLE]

Na Palapala.

Ke Kumukanawai.

I ka Nupkpa Kuokoa, ka waha olelo o.na mea a pau, mai ka puka ana a ka la i Haehae ma Hawaii, a i ka welona a ka la i Lehua malalo aku o Kauai, aloha oe ame ka Luna Hooponopono. Oke kolu keia oko kaua kamailio ana maioko, o kou kino, ua hai aku au ia oe mamua no na mea e pili ana no ka rama, ua hala nae ia, a o ko'u manao ia oe i keia manawa, no ka huaolelo i kauia maluna t»e, ke Kumukanawai.

O ke Kumukanawai, oia no ke kahua, ka niole, ke kumu kahi i kakuluia ai na Kanawai, na pono ame ka noho maluhia ana o ka Lahuikanaka, o ka lokahi malalo iho o ka Moi maluna ae o ka lehulehu, o ka hookuina mawaena o ke aupuni ame ka makaainana, o ka huaolelo i kauia maluna loa, o ke kumu wale no ia o keia maiunea a pau a'u e mnnaoio nei. Ina aole he Kumukanawai, a aole hoi he Kanawai. alaila, wahi a'u, aole la he aupuni maluhia. Ke hoike nei au i ko'u mau manao no ke Kumukanawai o keia Lahuikanaka ; a e ike mai no na kanaka a pau mai kahi i oleloia malana, mai ka hikina a hiki aku ma ke komohana. Eia no ia : Aole yomo k e hoaloliia ke Kumukanawai o keia aupuni. Oia hoi ke Kumukanawai e noho nei, i kauia i ua makahiki i hala aku nei, i ' hooponoponoia e ka Moi i make aku nei me kona Lunakanawai Kie--kie; a o na pono a pau o ke Kumpkanawai o na pauku e manaoia nei e hoololi, i kuu manao ana, aole pono ia hoololi ana, aka, he mea iiilii no nae īa'u ka hoololi ana o na pauku e ae; a o ka pauku mua tme ka pauku aha iloko o ua hoololi la, oia no na mea nui i kuu manao ana, a me he inea ala no paha, no iaua ke ano iiui o na huaoielo i kau ia maluna loa, no keia mau mea maluna a me na hanu a'u i manao ai malalo iho nei •, nolaiia, aole pono e ho©lo!iia-ke Kumukanawai ma na pauku ame ka pauku aha iloko o keia hoololi ana. 1. Aoie pono e hoololiia na pauku o kc Kumukanawai e like me ka hoololi e noho nei i keia manawa, no ka mea, aia ma ia hoololi ana, ua kau paleia ka noho Moi ana o na iliulaula. E oleio mai paha aūanei kekahi mea e heiuhelu ana i keia manao, ua kuhihewa ka mea nona ke kakau ana, ke hoike nei ka mea nona keia Heaieau manao

nna, aole ift i kuhihewa, wahi boa, hc nwnao oinio keia i kauin maluoa ae. Aki ma keia hoololi ana i oleloia iloko o ka pauka mua, malaila, ua ili loa mai ka Lei Alii o keia aupuni raalußtf o na moopuna Alii a Kamehameha e ola nei i keia manawa, ime na hnoU lina o lakou malaio oke Kaaawai. Aea ka ninau, ina e hala ae keia mau Alii, a aole nae o lakou mau hooiiina malalo o ke Kanawai, e like m» ka olelo īloko o kek hoeloli nna, alaila, auhea ke Alii o ke aupuoi ta manawa, ama ia hope aku paha. Eia ko'u nianao, aohe Atii malaio o ke Kamwai ma ia hope aku, pela īnaoli no ke ano o keia hoololi ana o ke Kumukanawai, ke ole nae au e koho hewa i kekahi ano oaa pela ; a ina pela, auhea ke Alii, aia ua oleioia iloko o ua hoololi la, penei: Ina e nele keia mau Alii ame na hooilina o lakou, alaila, na ka balota hui iloko o na Hale Ahaolelo elua e koho i Alii no ke aupuni, ama ia koho ana. Eia ka ninao, owai ka mea noho ma ka noho Alii o ke nupuni nei, o ka iliulaula anei ? O ka ilikeokeo paha, o ka ilikeokeo no, aoia, eia no ? A ina pela, oia no, alaila, he kahihewa anei ka mea nona ke kakau ana i keia manao, aole au i manao ua kuhihewa, aa kuhi pono mnoli no.

Ina paha c olelo pnai nna kek&hi, pehea la e loli ai, a e iilo ai hoi i lra ilikeokeo ka noho Moi okē aupuui ma ia hooioli ana. £ia no ia, aia ma ka pauku hope o keia hoo!oli ana, ua kau paieia ke kanaka iiihnne, aoiee hiki ke kohoia i Lūnamaknainana, no ka mea, wahi a'u, he kakaikahi ioa na kanaka waiwai 1 like me ka nila i kauia ma keia hoololi ana ; a nolaila, o na haole waie no ka nui o ka poe waiwai a kakou e ike nei, a ke eiieli nei na iiikeokeo ma na paienakai o keia au~ puni, mai ka hikina a ke komohana, alaila, a hiki aku auanei i ka inakahiki e s>ele ai keia aupuni i ka hooilina oie, aiaila, e nui loa auanei na Lunamakaainana haole e heie ana i ua Ahaoleio ia, aia ma ka hemahema o ka hoololi ana o ka pauku mua o keia hoeloli o ke KumUkanawai, ame ka pauko aha oia hoololi ana e nui ai na haoie ma ia Ahaoieio ana; a ina oka hapa nui ia ona iuna iloko o ua Ahaolelo ia, alaiia, owai e no&e ana ma ka noho Alii ma ia hope aku, o na 'Lii anei aole i komo ma keia hooioli ana, ame na mamo a iakou, o na keiki anei a ua nmu Moi nei i hala aku ia i ka make; a ina hoi he mau keiki i h&nauia, i iike o ka makemake maoii o ko iakou puuwai me Aai, o na knnaka kupa iiiulauia «nei? Aoie, aok 1o!t no; a ina peia, owai ke Aiii raa ia hope mau ioa aku, o ka iiikeokeo o Maleka. i noho a kupa ma Hawaii nei, oia, a oia no ke Alii, no ke aha ? Ua hemahema ka* hooloii ana, pela kuu manao, ke ole au i kuhi iaiau ; a ina pela, pono anei e hooioliia e like me keia, a i oie ia, e hooponopono houia paha keia hoololi nna. Eia ko'u manao, aole p«. no kei« hoololi ana, e aho iki paha ina e hooponopono houia.

| 2. Aole pono e hooloiiia ke Kumukanawai j e like me keia, no ka mea, un kau poleia ka pono o ka lehulehu ma ia hewloii nna. Wahi hoi a ka poe ku-e mtu i keia kukuiu manao ana, aole i ku-e iki keia hooioli ana i ka pono o ka lehulehu, ame ka pomailpi o ka Jahui inai oa o. Eia hoi ka manno oka men nona kein kakau innnao ana, ua ku-e loa keia hoololi ana i ka pono oka lehi'lehu, aia ma ka hoololi ana o ka huaolelo ha7teri me lanalima dala t oia ka peiku i kaupolein'i ka pono o ke knnaka naauao, ilihone ; no ka mea, wahi a'u, o ka poe i ei aku o ka nui o kdia nupuni, oia no ka poe malolo o elua kaneri me kanalima āala, a o ka poe i hiki aku i ka elua haveri me kanalima dala a oi aku, oole nui loa ia poe ma keia lahui, a iloko o keia hapa uuku, aia wale*no malaila ke kokua nui ann » keia hoololi ina i manao nui'ai, koe aku ka hapa nui e ka le> hulehu. Inft paha e olelo mai keknhi, nui loa ka poe waiwai ma keia oupuni mai o a o, pela paha ; nka, ioa be nui lakou, alaila, 0 ka hapa nui paha o lak&u ka poe kupono ole e noho ma ka Ahaolelo. He nni loa kuu manao ame kuu makemake e hooloii ole» ke Kumukanawai e like n>e keia, akn, e like me mamua, e koho i kel* ame keia, ina be waiwai, a ina hoi he ilihune, he ike kupono nae e noho iloko~o ka Hak? kau. Kanawai. no ke aha la ka ulu ana o kem aMnao e hoololiia e like me keia, niu a waiwai ke leanaka a hiki aku i ka elua hanert mt kamihma dala, alaila, he kupono ia kanaka ke noho ma ka Ahaolelo, aole pono ia hoololi ana pela i ko'u manao, he pono i ko'u maoao e hele keia kanaka keia kanaka ike kupono e noho ma ia Hnle Ahaolelo e like n»e ka makemake o na makaainana, ina e koho lakou 1 ke kanaka waiwai, a i oie ia, i ke kanaka ilihune paha, nole pono e kau paleia ka innnao o ke kanaka i kona imi ana i mea rona e pomaikai ai, oia hoi keia, aole por.o e kau ia i Kanawai e kau pale ana i ka pono o ka Lahuiknnaka, nolaila, aole pono e hoololiia keia mau pauku o ke Kumukanawai e like me keia; a i keia manawa a kakoa e ike nei. E like me keia, a pela maoli no ko'u noonoo, ina nae ua pololei keia noonoo ana, alaila, ke waiho aku nei nu i ko'u manao imua o ka a pau, i ike mai ai o'u mau makamaka a pau e manao like ana i ka pono o ke aupuni, ame ka pomaikai o ka Lahuikan*ka. He nui kua manao no leeia mea, aka, ke koi ae nei kuu kuht kiia e hooki ae maanei, a mahope e hoolaw* aku ai au i kuu noonoo no heia mea. Aloha ka lehulehu. A. Kalacix fīōnoluiu t Oaku, Dtk. 80,1MS.