Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 51, 19 December 1863 — Page 3
| This text was transcribed by: | Morris Lai |
| This work is dedicated to: | K. P. Lai, ku’u makuakāne |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Aka, ua lilo nae keia mau hana ano nui i mea e pomaikai ai o Amerika Huipuia : a, ano la, aohe aupuni ana e makalu ae ai. A malia paha, no keia hui malu i hoikeia'la maluna, e lilo ana ia mea i kumu e hoololi ae ai o Napoliona i kaua mea i manao ai e hana'ku ia Mesiko. No ka mea, ua ikea iho kekahi mau olelo ano nui iloko o ka nupepa American o Batimoa o ka la 17 o Novemaba, penei no ia:
Nu o Mesiko.
E HOOMOE ANA PAHA KE KAUA.—Ua olelo wale ia ma Akapulako, i ka wa i haalele aku ai ka mokumahu Constitution ia wahi, ua hoounaia'e ka he mau Komisina mai ke kulanakauhale aku o Mesiko, e hele aku e halawai me kekahi mau Komisina Mesikana malalo o Gen. Comonfort. Ua halawai lakou ma kahi i kapaia o Zelana, no ke kuka ana i na kumu e hopau ai i ke kaua. Ua oleloia, eia iho mahope nei na mea i kuka ia, a hooholoia : E haalele o Juarez i ka noho Peresidena; e hoonohoia o Comonfort maluna o na puali kaua ; e koho hou ia na Luna kau Kanawai, ma na wahi a pau o ke aupuni, a na ua poe la i kohoia e hooponopono no ka aie o ke aupuni o Mesiko i na aupuni e. E koho pono ia ua mau luna kau kanawai nei, e like me ka manao o na kanaka, i hiki ai ke kukulu ia ke ano o ka hooponopono aupuni ana ma ke ano o ka lehulehu i makemake ai. Iloko nae o keia manawa e noho no na Farani iloko o ke kulanakauhale o Mesiko, a e hoopau ia ke kaua ana, a hiki i a wa e kohoia ai ka poe Luna kau Kanawai.
Ka Alabama.
Aia no ka Alabama i keia mau la, ke holoholo nei ma Bengal. Ua komo aku ka moku Geogia, iloko o Farani. Ke ku la no o Felorida i Bareseta.
Na Palapala.
He mau Ninau.
–––
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe : Ma ka huina Helu 93 o kou kino holookoa, ua hoouna aku au i kekahi mau ninau imua o S. W. B. K., e pili ana i ke kumu manao ana i kukulu ai ma ke Helu 3, Buke 2 o ka Hoku Pakipika, no ka hoololi ana i na kula a pau o Hawaii, a i mau kula haole wale no.
Ua kakali aku au me kuu manao olioli, e hoouna mai ana oia i na haina, me ka ekemu mai, aohe hoi wahi mea a ekemu iki mai ; he haohao ko'u, ua pilikia paha kuu hoa i na hana e ae i pane ole mai ai oia, aka, no kuu manao maoli iho he mea nui keia, ina he oiaio he manao paa ko ka Moi Ilihia Kamehameha IV, e like me kana olelo i hoopuka ai, " E pono e ao ia ku olelo haole ma na kula a pau o Hawaii nei."
Ea ! e na keiki o keia kaina waihooluu like i kupono ai hoi ka huaolelo Lahui, ma ka lakou olelo ponoi iho, a, o kekahi hoi keia o na olelo i haawi like ia mai ai e ke Akua, i ka wa i kukulu ai lakou ka poe kahiko ia Babela, i hale pakui a hiki i ka lani oia ka makahiki 2,234, mamua aku o ka Mesia, a o 1,770 makahiki hoi ia mahope mai o ka hoomakaia ana o ke ao nei ; a ia manawa ka haalele ana o na kanaka i ka olelo ma ka olelo hookahi wale no, a o ke kumu ia o ke kapa ia ana " Babela," a eia kona ano "Hookahuliia ka olelo hookahi."
A mailaila mai ka loaa ana o nei mea he olelo e a kela Lahui keia Lahui, oia hoi keia, he olelo Hawaii, he Lahui Hawaii, he olelo Enelani, he Lahui Enelani, he olelo Farani, he Lahui Farani, a pela aku.
Nolaila, imua o oukou e na keiki kupa o Hawaii o Keawe, o Maui o Kama, Oahu o Kakuihewa, a me Kauai o Manokalanipo, e noho ana malalo o ka malu o ka Moi Ilihia Kamehameha IV, i lawa komo pono okoa ai ka huaolelo Lahui Hawaii, a no lakou hoi ka olelo ponoi, "he olelo Hawaii," i manao ia'i e hoololi, a i olelo haole, nona ai ka Lahui Enelani, a Lahui a ae paha, ke ole hoi au e kuhihewa.
Ke hoouna hou aku nei au i ua mau ninau la i waihoia aku ai imua o kuu hoa, aohe hoi i hemo ke pani, i ikea iho ai ka waiwai oloko ; nolaila, na oukou e hai mai i na haina o ua mau ninau la, e kalenaia'ku la imua o ke akea, mai ka la hiki a ka la kau, a penei no ia :
1. O ka olelo ponoi a kela Lahuikanaka keia Lahuikanaka, o ke aha la ia o ka Lahuikanaka ?
2. Ina i pau ka olelo ponoi a ka Lahuikanaka, o ke aha ana ia o ka Lahuikanaka ?
Aia a haiia mai na haina kupono i ka ninau, alaila, hemo ke pani, ikea ka waiwai oloko, ilaila iho kaua e puunaue like ai,––pela––u––e aho no ia.
E ku a'u e hoolai, e hoolono, o ka pane mai o ka leo o ko'u hoa, olu iho au, me ke aloha i ka Luna Hooponopono.
G. W. K. MANUOKEKULA.
Kulawae o Waiahao, Nov. 2, 1663.
No ka Mahiai ana i ka wa kahiko.
E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :
E oluolu oe E KE KILOHANA POOKELA O KA LAHUI HAWAII, e hookomo iho ma kou mau kowa kaawale, i keia mau hua nui e kau ae la maluna, "No ka mahiai ana i ka wa kahiko," i ike mai ai hoi ka lahui opiopio o kaua, i ke ano o ka mahiai ana o ia manawa.
Ka mua. He poe mahiai ko Hawaii nei poe mai ka wa kahiko mai, no ka mea, malaila no i loaa'i ia lakou na mea e ola'i, a e pono ai no hoi ko lakou noho ana, a me ko lakou mau makamaka. Aka, aole nae makaukau loa na kanaka kahiko ma keia hana, no ka mea, ua nele lakou i na mea paahana ole ; aole a lakou oo hao, a me na mea paahana e ae, e pili ana hoi i ka oihana mahiai. O ko lakou mau lima, oia no ka oo kope, a ina he oo ko lakou, he oo laau wale no ia; no ia mea, hemahema maoli lakou, a hakalia no hoi ka mahiai ana. Aole hoi he like loa ka mahiai ana ma na wahi a pau, he okoa kekahi, a he okoa kekahi.
Penei ke ano o ka mahiai ana i ka wa kahiko : Kalai mua ke kanaka mahiai i ka oo. Eia na laau a kalai ai i oo ; o ka mamane, ka ohia, ulei, ke aalii, a me na laau paa e ae. Kua iho la a moku, alaila, kahea aku la i na akua o ka mauna, penei ke kahea ana : " E Kumokuhalii, Kupulupulu, Kualanawao, Kupaaikee, Kuaikekumu, Kuaikaelau, Kuaikalala, e ike ia'u, e nana i ke kalai ana o ka oo, he lapa ka oo a'u e mahi ai i ka aina kula, he uala ka ai, a me na ai kupono e ae e ulu ana ma ka aina maloo ke kanu." Penei ka hoomaka ana i ka mahiai: Ua puhi mua ke kanaka i ke ahi a pau ka nahelehele, alaila, waiho aku a haule mai ke kuaua mua, helu mua ka mahiai, akahi kuaua, hookahi kuaua i koe ma-u kuu wahi makawela, a haule hou mai ke kuaua, a ma ke ahiahi oia la, hele i ka ako lau, a loaa ka apana lau. Eia na inoa o na lau e ako ai ; he hualani, he hokeo, he kawelo, he lapa, he likolehua, a me na lau e ae he nui wale ; oope a paa, waiho a kakahiaka o kekahi la ae, alaila, pii a hiki i ka makawela, alaila, kanu i na lau i haiia'e la maluna.
Noho ua kanaka nei a loihi iki, alaila, alaa i ka mauu, a pau ia, alaila, pue ka uala, a pau ia, kuehu hou i ka mauu, a pau ia, o ke oo no ia o ka ai. Waiho aku a loihi na la, alaila, kii aku ke kanaka mahiai, hooili ka ai, alaila, hahai na uala mua, a pau ka hahai ana i ka ai, alaila, kahea aku i ke akua mahiai uala, penei ke kahea ana : "E kela ao nui eleele i ka maka o ka opua la o lalo iho, e malu, malu kiai, kiai oe i ko kaua waena nei la ! E Keaonui, malu oe i ko kaua waena nei la ! E Keaonui, e malu oe mai kela kihi a keia kihi, e malu oe mai kela iwi a keia iwi, mai malu oe i ko hai waena, o huhu ia oe i ke pani i ka la, koekoe ka mea nona ia waena. E Keaonui e ! e malu oe i ko kaua waena nei, malu oe i ka pue, malu oe i ka lau o ka kaua ai, i ulu, i piha ka pue i ka uala ! E Keaonui e ! malu i ko kaua waena, mai uka a kai, mai nae a lalo, pau kou e Keaonui, o Kanepuaa koe !"
Kahea hou aku ua kanaka mahiai nei ia Kanepuaa, penei e kahea ai : "E Kanepuaa, eku ia i uka, eku ia i kai, eku ia i nae, eku, ekua i lalo, ekua iwaena o ka kaua mala uala nei la ! E Kanepuaa, eku ia, eku oe mai kela kihi a keia kihi, mai kela kaika a keia kaika, eku ia, eku oe mai kela iwi a keia iwi, i hua i ka mole, i hua i ke kano, i hua i ka lala, i hua i ke aa kolo i ka wa, mai eku oe i ko hai waena, o nou ia oe i ka pohaku a pa, eha oe, o hou ia oe i ka oo a ku, puka, eha oe : E Kanepuaa e ! hoi mai no a ko kaua waena nei la eku ana, malama ana i ko kaua waena, i ulu, i ola na ohua o ko kaua hale, a me na makamaka kipa mai i ko kaua hale, pau ke kapakapa ana, he hooulu ai, he hoohua ai na Kanepuaa !"
Hoi ke kanaka me ka ai a hiki i ka hale, kaka ka wahine, kalua ka puaa, a me kekahi mau uala, a moa, alaila, kaumaha hou aku he wahi pule uuku, penei ka hana ana : " E Kukulia, ua moa ka ai, ka uala hou, ua moa ka puaa ; eia ka ai, eia ka ia, e hoi e ai i ka ai a'u, a-a mea ka mahiai nui, e ola ia'u a me ko'u mau ohua, amama, ua noa, a holo wale hoi, e ai." O ka pau keia o na mea e pili ana i ka mahiai ana ma ka aina kula.
Ka lua. Eia ke ano o ka mahiai ana ma ka aina wai i ka wa kahiko. Hele ke kanaka mahiai, a kona loi, kulapa mua oia i ka nahelehele a pau, waiho aku a pulu ka mauu mua ana i hana'i mamua; alaila, kupele hou ka loi, a ike oia i ke ano kupono ke kanu, alaila, kanu ka huli kalo a paa ka loi, alaila, noho aku a liuliu, ulu ae la ka nahelehele, hele ke kanaka e mahiai, o ka inoa oia mahiai ana, keau loi, a ekolu lau o ka ai i mohola ae, alaila, lau pai ka ai, kii ke kanaka ako i ka lau pala, o ka liko, hoiliili i luau, ope a paa, alaila, hoa ke ahi, pulehu ua ope luau nei, a moa, wae ke ino a pau, alaila, wehe ke poi o ka umeke ai, pule aku i ke Akua. Penei ka pule ana, "E kane i ka wai e ola, eia ka luau, ka lau mua o ka ai a kaua, e Kane, e hoi, e ai, e ola ia'u i kau pulapula, i mahiai, i kukulu hale, i lawaia no hoi, a kanikoo pala lauhala kanaka i ke ao mau loa; kau ola, e kuu Akua, amama, ua noa, lele wale hoi, "Pau ka pule; alaila, o ka ai no ia, a maona; noho a hiki i ka wa oo o ke kalo, alaila, hele ua mahiai nei a hiki i na loi kalo ana, ku iho la ua mahiai nei ma kuauna; kahea aku i ke Akua hooulu ai. Penei ka pule ana. E kukeolowalu, he olowalu ke kalo, ka pumaia ka ha o ke kalo a kaua la; laumaia ka lau o ke kalo a kaua la, e kukeolowalu kuu Akua i ke oo ana o ke kalo, e kukeolowalu, e u huki ka ai a kaua la, e kukeolowalu, lawe au i ke kalo, me na oha, a me na kamau, koe ke puu i huli no ke amau a kaua la; e kukeolowalu, huihui ka ai a kaua la, auamo ka ai, ho-a ka imu o ka ai a kaua la; kalua ka ai a moa, a kui, a wali ka ai a kaua la. E kukeolowalu e, kaka ka wahie, ho-a ka imu, uumi ka puaa, kau i ka imu, unuunu ka hulu, ku-ai ka loko, kalua ka imu o ka puaa a kaua la. Ea, e ku keolowalu, ua moa ka puaa a kaua la, okioki a piha ke pa laau, e kauahi nokenoke ke kane, ka wahine, ke keiki, i ka puaa, e ai pu hoi me ke kalo a kaua la, ea, e kukeolowalu, a papa iki, papa nui, elieli kapu, elieli noa, i ae no honua, ua noa, pau ke kapu, ua noa, pau keia, e kii e ohi ke kalo. O ke ano keia o ka mahiai ana a ka poe kahiko, i nalo aku la ma kela aoao o ka pali pahee.
Me ka mahalo i ka poe moa kea o ka Hui Nupepa. JOHN KANEALII.
Hoiualoa, Kona A Nov. 26, 1863.
No ka Hookipa ana.
–––
E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :
Aia ma kou Helu 17, Buke II ua ike iho au i na manao i kakauia e J. Pikekula, o Punahoa, Hilo, Hawaii. Aia nae iloko o kana eke ka'u mau mea i ono ai, a he kupono no ko'u aina ahiahi.
No ka Hookipa. Oia kekahi kaula paa kupono i nakinakiia iwaena o'u, oi ala, a o lakou nei, a o lakou la aku paha ; aohe wahi hemahema iki o nei mea he hookipa ; aka, i ka poe aloha ole, he opala wale no ia mau mea a pau.
O ke ano nui o na manao ma ka hapa hope o ko J. Pikekula kakau ana, no ko maua kaikuaana ponoi no, no Toma Puuohau, a me kona hoa no Kau, Hawaii, ia lakou i hele pu ai me W. Alekanedero, ke kumo o Lahainaluna i keia manawa.
Ua hoomaka lakou i ka hele mai Hilo aku, a moe iwaena o ka aoao o Mauna Kea, auna, ma kahi e nana ana ia Waimea. A ma keia hele ana a lakou, ua auwana lakou i ka po a moe ma ke alanui, a ao ae, hiki lakou ma kahi o Paka, ma Manaaiole, ua hookipaia lakou, a ua hanaiia i ka ai, a o ka ai ana no ia ilaila, hoomaha iki lakou ilaila, a hala kekahi mau hora.
Ma ka hora 11, hoomaka hou lakou e hele, mailaila mai a hiki ma Waimea, noho iki malaila me na hoa hele, a ma ke ahiahi o ia la, hoomaka hou lakou e hele, a aumoe, hiki ma kahi o Kalaaukahiki, kikeke mawaho, weheia mai la ka puka, o ke aloha kai haawiia mai, "Aloha oukou." Aloha ! " Poeleele hoi olua ?" Ae. Aole anei oukou e ae a moe makou maanei a kakahiaka ?" " Aole, he piha ka hale." "A pehea oukou, e aho mawaho nei makou e moe ai ?" "Aole no, e aho e hele oukou a i o aku nei la, alaila moe." He keu ke aloha ole !
Hele hou aku lakou nei me ke kaumaha, he pololi, a he poeleele, a hiki lakou ma Lihui, he hale no Wanaha ma, (ua hele kanaka,) a ma kapa o ke alanui, kukuluia ka halelole mawaho o keia hale kanaka ole, a malaila i moe ai a ao ia po, hele hou aku, a ma ka hora 8 o ia la, hiki aku la ma kahi o Rev. E. Bona, akahi no a ai, ma kahi o ka Hui Wiliko.
E nana pu kakou i keia poe aloha ole, ku ole i ka rula a Kristo, penei, " E like me ko oukou makemake e hanaia mai ai e na kanaka, pela oukou e hana aku ai." Aole no paha i lohe iki o Kalaaukahiki ma i ka pomaikai nui o Aberahama, a me Lota, a me Rahaba, i ko lakou hookipa ana i na malihini me ka oluolu, a me ke koi ole aku i ka uku, a me ka pomaikai nui mahope ?
Ina no i hoomaopopoia ko ke kaula hiki ana ma kahi o ka wahine kane make, ma Salebata, i Suria, ina ua ike keia poe aloha ole i ka aua i kahi palaoa uuku loa, oiai hoi ua hahana loa mai ka wi o ka aina.
A ma ka hapa waena o ko J. Pikekula mau manao ea, he oiaio maoli no kona wehewehe ana, no ke ano o ka hookipa ana o keia lahui ; aka, he ua-ua loa ka a-i o ka poe i maa ke hooponopono hou ae. O ka poe hou i maa i ka hoololi ana i ko lakou ano, oia ka poe kupono ke ike iho, ua hewa io ia hookipa ana. O ka mea nui no nae iwaena o keia lahui ma ke ano hookipa, oia no ka manao nui i ka loaa mai o kekahi aoao.
Maloko mai olaila i puka mai ai ka nui o na ano hookipa lehulehu o Hawaii nei ; oia hoi, hale aikane, hale punalua, hale hoowahine, hale kaikoeke, a pela aku. Ua kapaia "Hale Hookipa." Ina e huli io aku kakou i ke ano maoli o keia mau hookipa ana, alaila, ua ano huikau wale na mea hookipa ma Hawaii nei, aole i like me ko na aina naauao.
Penei : "e ai ana makou," "ke ai nei makou," "pehea oe ?" "E paina paha ea ?" Ma keia mau ano hookipa a kakou, ua ano aua no. Penei ke oki pau loa o ka lokomaikai, " Hele mai e ai," " kakou e ai." Ina hoi e hele ana a pilikia ma ke alanui, e olelo aku no, " E aho e oe, ua poeleele," a ina hoi ua loaa i kekahi pilikia e ae, e hooko i ka hookipa lokomaikai aku. Oia ko'u manao kokua aku ia oe e J. Pikekula.
Me ka mahalo,
CHILION, & KANELUA.
Pololu, Kohala, Dec. 5, 1863.
[NA KE AUPUNI.]
–––
Ua hooluoluia ke Alii ka Moi, e koho i kona Aha Kuhina, e like me mahope nei :
Ka Mea Hanohano MATIO KEKUANAOA, Kuhina Nui.
GEORGE MORISON ROBERTSON, (Lopikana.) Kuhina Kalaiaina.
ROBERT CRICHTON WYLLIE, Kuhina o ko na Aina e, Kakauolelo Kaua, a me na aumoku kaua.
CHARLES DE VARIGNY, Kuhina Waiwai.
CHARLES COFFIN HARRIS, Loio Kuhina.
KA MEA HANOHANO ELISHA H. ALLEN.––Lunakanawai Kiekie, me ka mau no hoi o kona noho iloko o ka Aha Kuhina, ma ke kauoha o ka Moi.
A ua oluolu hou aku no hoi ka Moi, e koho aku ia CHARLES GORDON HOPKINS, i Puuku, ame ke Kakauolelo Oihana na ka Moi.
Halealii Iolani, Dek. 18, 1863.
E waiho ana no nae ka hooponopono ana i ka Mea Hanohano Charles Gordon Hopkins, o ka Oihana Waiwai, a hiki i ka la hope o Maraki. Alaila, lawe ae ke Kuhina Waiwai hou i na Buke of ke Keena Waiwai.
POE KUAI PAEWAEWA.––Ua ike iho makou ma ke leta o J. Piimanu o Lahainaluna, i ka hana paewaewa o kekahi poe kuai pai ai o Lahainalalo. A penei no ke ano nui, i ka wa i kuai ia ai o ka ai, ua olelo mai ka poe nana ka ai he ai maikai, aka, i ka wa i hoihoi ia mai ai a hiki i ka hale, i wehe ae ka hana i ka lai o waho, e moe ana ka peelua, me ke Enuhe iloko o ka ai. Nani hoi ka hana aloha ole. Mai hana hou e na makamaka pela.
WAI KAKE NUI.––Ua poloaiia mai makou e S. K. Hauailiki, o Makapala Kohala, i ka hikiia ana'e o ia wahi e ka wai kahe nui, ke hele la ka a halulu ke kahe ana, oia no oe ka hekili la, lele liilii ka lehu o kapuahi "Nakulu owa ka loko, helelei hiolo ka pua o ka Waimaka," i ka ua mea o ka hao o ka waikehe. Pau na uwapo i ka nahaha, ku aku ka pohaku i kai, hoopoinoia na aina ma hiai ua hee io aku la paha a kulike me kekahi mele inoa o kekahi o na 'lii o kakou nei, oia hoi, "He wai ka ka moe, e lana wale ana no, e ukuhi nei i ka manawa, a ua pi––ha no––e."
KOHO NA HAUULA.––Ua nonoiia mai makou e kekahi o ko makou mau makamaka o Hauula, Koolauloa, e hai aku i ka lehulehu oia apana, e hui ae ma ka halepule ma Hauula, i hiki ai ke hoolohe i na manao wehewehe a G. B. Ukeke a me S. M. Naukana, na mea e manaoia nei e koho i mau Lunamakaainana no ia apana. Nolaila, e na makamka hoi e noho nei ma ua apana koho nei o Koolalauloa, e hele ae oukou ma ke kakahiaka Poakahi, Dekemaba 21, ma kahi haiia'e la maluna.
HANAU.
Dek. 5, ma Kuuloa, Koolaupoko, Oahu, hanau o Kaululena w, he keiki kamehai na Opunui.
Dek. 9, ma Kahaluu, Koolaupoko, Oahu, hanau o Kaluaikelii w. a me Kekulamanu w, he mau mahoe laua, na Mahiai me Malie.
Dek. 11, ma Kakaako, Honolulu, hanau o Aialii w, na Alaala me Makalua.
Oka. 20, ma Uwalapue, Molokai, hanau o W. H. Puniwai k, na W. H. Pehunui me Kamamala.
anu w, na P. K. Pahiaua me Moo.
Nov. 27, ma Paako, Honokehau, Maui, hanau o Kananalua k, na Moses Kaia me Nikolao Kamaka.
Nov 12, ma Wailua, Kauai, hanau o Pika Haa k, na Haa mae L. Haa.
Nov. 19, ma ia wahi no, hanau o Kuhimanu k, na Kaniwi me K Kaniwi.
Oka. 3, na Puueo, Hilo, Hawaii, hanau o Kaiewe w, na Kaluhikaua me Poopuu.
Oka. 11 ma ia wahi no, hanau o Kapuupuu k, na Ulii me Kauhane.
Oka. 16, ma ia wahi no, hanau o Kamaawe k, na Peta me Kahalehau.
Nov. 8, na ia wahi no, hanau o Kaiewe k, na Paahao me Lepeka.
Nov. 15, ma ia wahi no, hanau o Kaleioku k, na Kuekaa me Kala.
Nov. 29, ma Kunawai, Honolulu, Oahu, hanau o Kapeka w, na Kekuauli me Ioane.
Dek. 5, ma Iwilei, Kalihi, Oahu, hanau o Mele w, na Keliipio me Kane.
MAKE
Auk. 4, ma Puueo, Hilo, Hawaii, make o Koha w.
Auk. 25, ma ia wahi no, make of Kanealii w.
Sept. @, ma ia wahi no, make o Kahananui k.
Oka. 10, ma ia wahi no, make of Kaiewe k.
Oka. 18, ma ia wahi no, make o Kaomealani k.
Aper. 17, ma Hamakuapoko, Maui, make of Kahoe k.
Aper. 17, ma ia wahi no, make o Huewai w.
Mei 14, ma ia wahi no, make o Paumano k.
Sept. 15, ma Kamalele, Haliimaile, Maui, make of Makanui.
Sept. 18, ma Paia, Hamakuapoko, Maui, make o W@ni k.
Sept. 18, ma Kaluanui, Haliimaile, Maui, make of Kekuanui k.
Oka. 10, ma Paia, Hamakuapoko, Maui, make o Maikaapa k.
Oka. 15, ma Kamole, Haliimaile, Maui, make o Kahikiula w.
Oka. 31, ma ia wahi no, make o Davika k.
Nov. 21, ma ia wahi no, make o Sekepano k.
OLELO HOOLAHA.
–––
E KUAI KUDALAIA'NA NA LIO
he 8. a me ka Piula 1, ma ka Pa Aupuni,
Ma Waiawa, Ewa, Oahu,
ke hiki aku i ka la 24 o Dekemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka Poaha, 3 lio. A e kudala hou ia e 5 lio a me ka piula 1, i ka Poakahi, oia ka la 28 o Dek., hora 10 o kakahiaka. Ke ano me ka hao malalo nei :
N
1 Lio kane uluula, hao akau ML
1 " eleele, hao akau 2, hema B.
1 " eleele, hao akau dL, hema IA.
1 " ulaula, hao akau HD.
1 Lio wahine ahinahina keokeo, hao akau K.
K
1 " ulaula me ke keiki, hao akau K
1 " ulaula, aole hao kane.
1 " keokeo leponaio me ke keiki, hao powehiwehi.
1 Piula wahine me ke keiki, hao powehiwehi.
J. KAHAUOLONO, Luna Pa Aupuni.
Waiawa, Ewa, Dek. 17, 1863. 106-1t
PUBLIC NOTICE!
THE ESTRAY ANIMALS CONFINED
in the Government Pound,
At Waiawa, Ewa, Oahu,
Will be sold at public auction, on Thursday, Dec. 2?, at 10 o'clock, A. M., 3 horses. On Monday, Dec. 28, at 10 o'clock, A. M., 5 horses, 1 donkey. All persons interested are hereby notified to attend. The following are the description and brands :
N
1 Bay horse, brand right ML.
1 Black horse, brand right 2, left B.
1 Black horse, brand right dL, left IA.
1 Bay horse, brand right HD.
1 Gray mare, brand right K.
K
1 Bay mare with colt, brand right K
1 Bay mare, no brand.
1 White mare with colt, brand not describable.
1 Donkey, brand not describable.
J. KAHAUOLONO. Pound Master.
Waiawa, Ewa, Dek. 17, 1863. 106-1t
He kanikau aloha no Kaaipuaa.
–––
Aloha mai oe e Kaaipuaa.
Kuu keiki mai ka pohu lii o Kona.
Mai na pea huli kua huli alo o ka aina.
Mai ka makani apikipiki kapa he Kehau.
Mai ka ua olelo mai i ka lau o ka ulu.
Auwe ! kuu keiki––.
Kuu keiki mai ka malu Ulu o Nukupuu.
Mai ka ai haaheo i ke kua o ka holoholona.
Mai ka ia mu-ki kanaka o ka aina.
I paia mai e ka makani he Eka.
Pekupeku aku la i ka lau o ka niu.
Ui ae nei i ka mea minamina he keiki.
I ka hoa pili kua pili alo o ke aumoe.
O na po mahina o ka hooilo.
Auwe ! kuu keiki––e.
Kuu keiki mai ka malu niu o Neneue,
Aloha ia wahi a kakou e noho ai,
Mai ke kai leo nui o Kekuaino,
Oia kai kuhea i ka waa holo,
Mai ka nalu kunihi kanaka o Wawaekahi,
Akahi ka mea kaumaha he keiki,
Ka ike iho i ou kaikuahine aole oe,
Auwe ! kuu keiki––e.
Kuu keiki mai ke kula wela o Papaloa,
Auau aku i ka wai o Waikui,
Kuu keiki mai ke one nahupanupa o Keokea,
Mai ka malu niu o Keoneeli,
Mai ke kula loa o Ahuakaii,
Mai ka piina ikiiki o Palipoko,
Hoomaha aku i Maunaalani,
Auwe ! kuu keiki––e.
Kuu keiki mai kela aina o Kainaliu,
Hookahi hoi oe, elua ho na makua,
Hui akolu i ka hale makamaka ole,
Hookahi no makamaka o ka leo o ka haole,
A pane mai ka makua, malaila wale aku no,
Auwe ! kuu keiki––e.
Kuu keiki mai ka hau anu o Kalukalu,
Hoolohe i ka nehe a ka lau Inia.
I ka moani aala a ka pua hulihonua,
Haua ia iho ke aloha pa i ke kino,
E lolii mai ai i ke ao me ka po,
Kuu keiki mai ka waa hia-a i ka moana,
Mai ka ai umu poepoe a ka haole,
Auwe ! kuu keiki––e.
Kuu keiki mai ka ua haawe kua o a pali'
E hehi ana i ka lau o ka akolea,
Mai ka la kulolia ai ole o Kealia,
Mai ka ai hua lewa o ka aina i ka makani,
O kuu keiki aloha ua nalo aku,
Ua hoi i ka hale hookipa o ke kino lepo,
I ka ilina hookahi me na makua,
Auwe ! kuu keiki ho––i.
D. H. PAAKAULA.
Kealia, Kona H., Hawaii, Dek. 5, 1863.
Olelo Hoolaha.
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, Oahu, e hoomaka ana i ka Poakahi, oia ka la 4 o Ianuari, M. H. 1864.
Keaoeleele, S. D. Keolanui,
Kaauamo, Keawehano,
H. Naone, Maeha,
D. Piikoi, Kaaihelemoku,
W. Buckie, Maakuia,
W. Hoonaulu, Kaunamano,
Jese Almoo, Kapilikea,
Kaulu, Keawekalohe,
E. H. Boyd, E. P. Kaoiaipulekane
Ekemakule, Kahanu
P. Naone, J. Papa,
Keolaloa, Keumi.
JNO. E. BARNARD,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie
Honolulu, Dek. 14, 1864. 108.3t
OLELO HOOLAHA.
–––
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Maria ame Kaulahiwa, e hookohu ia laua i Luna Hooponopono Waiwai no Kamauoha k, ma Waialua, Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 12 o Ianuari, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Dek. 12, 1863. 108-2t
OLELO HOOLAHA.
–––
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Nawela k, e hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no KEAO k, no Laie, Koolauloa, Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 2 o Ianuari, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Dek. 12, 1863. 108-2t
OLELO HOOLAHA.
–––
KE KAUOHA IA AKU NEI NA KANAKA
a pau, oia ka
APANA O KOOLAUPOKO,
e akoakoa a mai ma ka la 25 o Dekemaba oia ka Poalima, ma ka Hale Pule, ma Kaneohe. Ma ke kauoha a
108 1t NA KOMITE
OLELO HOOLAHA.
–––
KE KAUOHA IA AKU NEI KA POE A pau i aie mai ia'u, e hookaa koke mai i ko lakou aie ; no ka mea e holo ana au i ka aina e. F. W. LOBE.
Honolulu Dek. 13, 1863 103.1:
OLELO HOOLAHA.
–––
E IKE AUANEI OUKOU A PAU, E na Haole, Kaakaa makai, a me na Pake, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei i ke papa aku nei au ia oukou, mai hoale mai oukou.
Ia KELEWAIKU,
kuu wahine mare, no ka mea, ua haalele mai oia i ko maua wahi moe, a me au pu kekahi iloko o na malama elima ; nolaila, wau e papa akua nei ia oukou e o'u makamaka, mai Hawaii a Kauai. Ina e hoaie oukou ia ia maluna no ma ko oukou poho aole au e hookaa ana i kona aie mai ka la e laha ai keia Olelo Hoolaha a mau loa aku na oia la, @ oukou. Ua pau @ mahalo. Ke hoi nei kahi keiki paukani o Paihaaloa ua anuanu aahi wai o Waikulimea. S. P. S. Paahao
Paihaaloa, Hilo, Hawaii, Dek 8, 1862 104.1t
Olelo Hoolaha.
INA ONA, NA HOPE, AME NA KApena moku. O na Palapala Ae e holopili aina i na moku mahope nei ; na pau, a e pono e kii mai i mau Palapala Ae hou.
Keaupuni, Nialau,
Dart, Malaka,
Emma, Annie Laurie,
Manuokawai,
Ke hoi nei ka Auhau Halemai mai na Kapena mai, a o Luina, o na moku holopiia, nona na inoa mahope nei:
Keaupuni, Niokau,
Dart, Malaka,
Emma, Annie Laurie,
Kekauluohi, Emma Rooke,
Moi Wahine, Alexander,
Nellie, Nettie Merritt,
Kalama, Louisa,
Odd Fellow, Live Yankee,
Emily Mark Pakaka,
Go Ahead, Hannah,
Kinau, Warwick,
Kilauea.
WARREN GOODALE,
Luna Dute Nui
Honolulu, Dek 14, 1863 106-3t
OLELO HOOLAHA.
–––
E IKE AUANEI OUKOU A PAU, O KA mea nona ka inoa mahalo, ke hoike nei. O kuu hope mua o KEKALA, he (Pepania.) naoa i ko ma kuu apana aina kula, ma Makiki, no ka mea, ua hoi aku nei oia i kona one hanau, ma ka la hoomalolo iho nei : a no ia mea, ua hoonohuia ma koina hope ma ua apana aina ka o Manuela Silver, he Pukui, nana ka mana a me ka hooponopono ana malaila, oiai ku makemake ia ia.
IOANE Ii
Honolulu, Dek. 2, 1863. 186-1m
KA MOKUAHI
KIAII A
" ANNIE LAURIE,"
E HAALELE ANA IA HONOLULU–
I KELA POAONO KEIA POAONO.
@ KILAUEA "
I KA HAPALI A O KA HORA I AHIAHI
NO
LAHAINA
ULUPALAKUA,
KAWAIHAE,
a me KONA.
K@ hou ma Honolulu @ ka P@
JANION, GREEN & CO
L. H. A. H. M.
Honolulu, Apr. 29. 1863 92-tf
He pono i na poe e @ ina i ua @ ke @ maopopo iho @ e aka ia ke uku @ i ka w@ laaweia mea ka ukana
OLELO HOOLAHA
–––
I NA KANAKA HAWAII!
–––
Makai iho o AIGUPITA
–––
Ma hope iho o ka Pa
O MAHUKA!
–––
KA
Pa Kuai Papa
O
LEWERS & DICKSON,
MALAILA E LOAA AI NA PAPA O KELA ano keia ano, me ke kumukuai makeponoi oa, nolaila, e naue mai oukou e ike i ka oiaio o keia loa papa a oukou e na makamaka Hawaii.
NA PAPA OLEGONA,
LAAU HALE A ME NA POU,
LAAU KAOLA A ME NA PINE PA,
LAAU AAHO HALE PILI MAOLI
PAPA ULAULA, PAPA PAINA,
PAPA KEPA A ME KA AAHO,
PILI ULAULA A ME KE KEOKEO
Eia ka mea
KUPANAHA
Ma keia hale––maanei i walina'i ka
PALAOA a ma ka HANA PAHU
e like loa me ko
ULAKOHEO
mamua, i kona wa e kau ana, aole i pau i ke ahi mamua ; nolaila, e naue mai e makaikai.
Na Pena Keokeo a me ka Omaomao,
Na Pena Ulaula a me ka Eleele,
Poho, Kolu, Hulu Pena,
KUI o na ano a pau,
LAKA o na ano a pau,
Ami, Kilou, Kui kakai moena,
Kui Nao,
Pani Hale,
Pani Aniani, Pake,
Aniani kaawale,
Pani Olepelepe.
A PELA WALE AKU.
Aole o ia ana hoolimalima @ aku i na kanaka e kuai mai ma ko maua wahi ; aka, he hilinai a@ ke ano makai o ka maua mau mea kuai, a me ke kumukuai o ka m@ papa, me ka malama pono hoi i ka @ i oihana iho i hoomau ia mai ai ka poomaikai, i loaa mau ia @ ia aku nei.
Honolulu, Okatoba 15, 1863. @3m.
E Kuaiia ana!
––
Ka Moku k @alua Hana
Go Ahead,
he 22 @ na ma@, ua ma@aukau @ K@ ma ke awa o HANALEI, KAUAI @ DALA KUIKE, @
A WHITE.
103-3m H@, Kana
AINA KUAI!
AINA MAHI KO A AINA LOI KEKAHI, ma Wailuku, Maui. He mai apa@ e pili a@ a @Wailuku, Maui ; ua ku@ i ke kanu ko kekahi. @ makemake, he apana nui a @ apana @.
He Aina Kula kekahi,
ma Kula, Maui i kupono @
104-1m W. HOAPILI KAAI WAI.
AINA KUAI
A ME
KA HALEPU.
–––
UA MAKEMAKE KA MEA nona ka inoa maloko e auai aka i kona Pahale a io i ka Ha@ poe e au nei malama i ekolu nei i ka hale la, a ua lako no hoi ka pa i ka waipiuia he elua ohawai mai 67. I a kauaia i na laau manako a me na laau waiwai o ae no hoi. Aia ia Pahale ma ke Alanui Aliiowahine, e pela koe o la me ke Alanui Puowaina, ma Apua, Honolulu, ma ka aoao komohana o kahi noho o ka Mea Hanohano o Kalaaua. E ninau no ae kumukuai ia Akoni.
Ma Kolopo, Honolulu, Dek. 10, 1863. 107-3t
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU ma keia palapala, owau o ka inoa nona ka inoa malalo ; ma ka hoolilo ana o ke Aha, owau
ke kaha malama.
Ia Francisco P. Manini.
no ka pono ole i loohia ia ia, a hiki ole ia ia ke hooponopono nona iho. Ke papa aku nei au, mai hoaie ia ia, a ana, mua i kekahi Lio, Bipi a mau holoholona e ae paha, mai ka malama mai e Aperila i hala ka hoolaha a ama o a me kana wahiea mare, o KALAI MANINI kona inoa, mai hoole ia ia, ua hoolele mai i ko laua pili a ua hele aku oia ma kena ano kuokoa iho ma ana la. PAUL P MANINI (LAPAUA)
Kaha Malama Waiwai o P. P. Manani
147-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e PAE w. e hoolona ia ka i Luna Hooponopono Waiwai, no Palila, no Honolulu, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 21 o Dekemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, eia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai. a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hab: Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Dek. 19, 1863. 147 2t