Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 46, 14 November 1863 — KA MOOLELO O ELEIO. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ELEIO.

lIKLU 11. LAILA, ninau ae 1» o Kaululnau i ke JrV kaikunhino, u Auhoa hoi leo kuno a k'iua o Kuk'aleiehiku." '"jr ilai mai la no hoi o Wao, " Oia iio hoi ka mea i kena ae la i na kauaka e kalua i na mea ai na kakou no keia mannwa." Alaila, hoakaka hou aku !a o Kaululaau ia Wao, no kona manao aia no ia ia ka mana hiki ke pepehi a ke hoala paha i kana kane ; ia \va, i aku la o Kaululaau, " E kuu kaikuahine, e noonoo pono mai oe i keia manawa no ke kane a kaua, no ka mea, ua kii ae nei oe īa'u no kou huhu i ke kuamuamu ia e ko kane i ke kauwa ; a ua heie mai nei kaua inainuli oia ano huhu ou ; nka, ano la, ke ike makn ne nei oe i ko kane, a pehea ? Aole anei i pau ae hi kou huhu, e aho no e hoi no oe a noho pu me ko kane." Olelo hou mai ia no o W ao ia Kauiulaau, '• E kuu kaikunane, nole paha kaua i hele mai nei mamuli o ka hoomakamnka. im hele mai kaua mamuli o kuu hilahila i ke ku* nmuamuia i ke kauwa, nolaiia, e hana oe i kau hana i ka ke keiki kane." A lohe o Kaululaau i keia manao o ke kaikuahine, alaila, hoala ae la kela i kona m«tnao e hooko ika makemake o kona kaikuahiue hanau muli. fa manawa, kena ae la kela i kekahi mau nlii ona e kii e pej)ehi ia Kukaleiehiku ; ia manawa koke no, o ka make iho la no ia. Aka hoi, i ka wa nole i mo-a na mea ai i hoomaknukauia'i no ka hiki malihini ana aku o Kaululaau ma, make e ke alii o Hawaii mamua. A make iho la o Kukaleiehiku ma ke kuamuamu nna H kana \v*ahine, alaila, pi-o-o iho la na kanaka, no ka manao e make ana lakou, no ka mea, ua make aku la ko lakou alii ka mea e pono ai ka noho ana. A hai ia mai la ka lohe ia Kauluiaau, no ka makau o na kanaka ia Kaululaau, no ko lakou lohe nnn o Kaululaau ka mea nana i luku i ke akua o Lanai. nolaila, kau e ka ; , haili inaka'u ia lakou. I ■ Alaila, olelo aku la o Kaululanu ia lakou, " Mai inaka'u oukou, no ka mea, e niau no L'i- ko oukou noho ana maluna oka aina e like

no jijf ko oukou noho ana inamua, o ke kauaka noooukou i ni aina ia Kukaipiehiku, ua mau no kona noho ai ainl ana : a «.ke kanaka hoi i a> aina o!e. alaila, na'u hoi ia • • hooponopono me lakou." A p.nu ka hooluolu ana a Kaululaau i na kannka. i mea e pau ai ko lakou maka'u ame kn hopohopo. Ia manawn nne. p laweia mai imua o lakou na men ni i hoomakaukauia'i na lakou mamua a»' o ka make ana o Kuka* leiehiku ; n pau ko Inkou ni nnn i na men ai, ame na men inu. ahiila, hoomaka iho la lakou e knmakamailio no kekahi mnu mea e pilinna i ka noho aupuni nnn o Hnwaii. Akn, ulu e mai la imua o ke kahuna ko<knhi hoomanno nnn, nlaila, olelo aku la ke kahuna ia Kaululaau, u E aho e waiho ka noonoo ana no na mea e ae. eia kn mea pono e noonoo mua ai oe, no kn ha-i ana ia Kukahuehiku, no kn men, he mea mau no in i nn hennn nlii n pau, i nn ī mnke keknhi ulii sii mokn ī kokahi alii nt moku, alaila, e hn-iin nunnei ke nlii i make ni. nolnila ko'u mnnno i ulu mni ī koia innnnwn no kn ha-i nnn in Kukalpiehiku." Alniln, o Knululnnu i ke kahunn, i " K aho e waiooa hiki nku i ke knpu knne. ; nlnila, oin knmnnawn kupono e hai nku ai keia hennn; nka hoi, o nn luna o nn knnnkn, o lakou kn uioa nana e malama ke kino o ke kuI pnpau, o lilo aunnei i ki nihue in, n o nn lu- ; nn mnn i mnlninn ole, no]o au e hanwi i aina no lnkou." Alailn, olelo mni ln ke knhunn in Kaulu'laau. '• 0 knu wnhi no ke Inwo mua ne, n j non ke knnakn in oe i ke Alii, nlnila, inahoI f>e nku hoi ka'u kn ke kahunn." Alnila, ha- : nn iho la no o Knululanu e like loa no me • ka ke kahuna olelo. A pnu kn hni nnn o ke knnnkn, n noa ke knpu Haiau a ke Alii me ke kahuna, alaila, hoonohonoho pono iho la ka noho ana o ka ninn n me nn knnakn, alaila hei. hanwi nku In keia i kelnhi ninn no na'lii a ine na kanaka o ke Alii. A pau kn hnawi nnn i kn ninn i nn'lii n ; me nn knnnka. alaila, olelo nku In ke alii i : nn'lii a me nn kanaka malalo mni o laua " AOhea oukou e na'lii a me nn kanaka o | Hnwaii nakke hai nku nei au i ko'u manao m oukou, poe no o oukou iai nina mnlnlo nku o kekahi, ho pono no ke noho aku malnlo o keknhi me ka hoopanpnn ole, aole no hoi me ke paonioni n me kn holoholo olelo, no ka men, he mnu men ino in iwnena e i ko knkou noho nupuni ann. A o ka poe hoi i nele i ka ninn ole, e nho e noho malie lakou peln. e hele nu e nnnn pono i ka ninn, n ike ;.nu i kn ninn knnnkn ole, nlniln. he pono pn- ; ha e hele aku kekahi mea o kakou ilnila e noho ai." i A mnhope iho olnila, hele aku la o Kaullulnau i ke knapuni ia Hawaii. I * A hiki oin mn Punn n me Hilo, un noho | loihi oia malaila i kekahi mnu mnhinn. ! Aole no i lonn in in ka aina knnwnle ma ; ia wahi, no ka mea, un pnn nae no o Hilo. a ' me Puna i kn nui o nn'lii, a ene nn knnnkn, aole wahi knawale. : A pnu konn noho ana ma Hilo a me Puna, al.iiln, hoomaka hou ne In o Knululaau e hei le i kann huakai knnpuni. j Ia hoomaka ena e hele, alniln, un heie wijkiwiki ne la o Knululaau me kn hoomaopopo | ole i ka aina waiho wale o kekahi mau aina. I Ia Kauluaau i hiki aku ai i Ka-u, alaila, ; olelo aku la oia i na kanaka o laua penei. !"Ua hele kaapuni ae nei au ia Hawuii nei a | puni, aole i loaa ia'u kekahi aina wniho wule, ie hiki ai ia'u ke hoonohonku i ke kannka ma ; ia aina wniho wale, nolaila, nole nu e haawi aku ana i aina no oukou e like ine ka u i kauoha aku ai ia oukou." A mahope iho o laila, hoomakaukau ae Ia o Knululaau e hoi i Maui, no ka inea, aia no kana wahine i Maui kahi i noho ai ia manawa. I kona hoi ana mai, a pae oia ma Puuhaoa i Hana, mailaila mai oia a noho ma kahi i noho mua'i kona inakuahine o Kelekeleiokauia, oia hoi o Lualailua, maiaila oia i noho ai i na mahina ekoiu. Ia ia i noho ai maiaila, alaila, kauoha ia aku la o Luamaheau e hele mai a loaa mai oia ma Lualailua. A hiki mai ka wahine, noho pu laua mai laila me na kanaka no i hele pu ai i Ha\s*aii; o ku nui nae o na kanaka, ua noho aku i Hawaii me ke kaikuahine me Wao, aoka' hapa uuku kai hoi pu mai me ia. | £a laua e noho ana ilaila, alaila hiki mai la \ kekahi kanaka mai Lanai mai, o kekahi ka» naka nae o Molokai i pae mua'i i Lanai i ka; manawa a Kaululaau i nohomuaai i Lanai. j

in īa i hiki mni ni mni Lnnui mai, alaiia. ninau aku la o Kauliiinnu i ua kanakn nei. " Henhn knu huakai i lie'i- 1 mni ne\ i kein mnnnwn." Alnila. oielo aku ke kanaka o Lanai mni m Kaululniu. "Ke iiiki mai ka pahu imua ou o ke'lii, he hann no hoi, no ka men. i ka nmnnwn 011 i hele mai n«-i i Hnwnii, ua pono ole ko maun noho ann me ou mnu innkaainnna, a ua kue mai lakou, noiaila, ua lawe Inkou In i kn mnun mau men knnu, n un olelo mni hoi lakou In in mnun, aole mnua e noho iluna o kahi an i hoonoho mai ai ia maua, noiaila, ua hele ne mnun n hoopili wnio nku no mahope o kekahi mau kannka ou. Aol' 1 hoi e iike me knu i knuohn mai ai ia makou i ko Ia i holo aku ai i Hawaii." A lohe ne In o Knululnnu i kem olelo a kekahi oknm mnu hon i noho pu ai i ke'a ninn mnknmnka o!e o Lnnni. hu mni In no hoi konn nlohn in laua. \ol.iiln. 01010 aku In hoi o Knulnlnnu i keleahi o konnmnu hon moe pnu o kela ninn : knulann nui i kn nui launn ole o ke nkun. " E nho e hoi oe n i ko kokoolua en, e olelo aku op ia in. e hoi olua n noho iho mn kahi n'u i hoonoho iho ni in olun, innlnila olun e noho ai lnn e olelo mni keknhi in olun e hele, mni noho oiun n hele, nole no hoi etunku i kn lnkou olelo mni, no kn men, nole lnkou i luhi i kn pepehi nnn i ke akun, o knkou wnle no kni luhi. nolaila, e hoi no oe n noho i ko knkou ainn." Alaila. olelo ne In o Kaululaau in Knpiipiii Inni keknhi knnnka kupono onn, " E heie pu oe e knmnilio aku i na knnnka n'u i hoo- ; noho nku ai i Lnnai, aole i pono ka lakou ! kipnku nnn mni nei 1 keia mnu kannka, e olelo nku oe in lnkou, e noho no Inunnei ma ko Inun wnhi i noho mun'i." A noho iho In no hoi o Knululanu malniln, e like me kann mau mnhinn i olelo ni ekolu. Pnu in inau inahina, alaila, hooinakaukau koke iho In o Knululnau i konn hoi mni a noho mn kn lai o kn nlu n un o Knululnnu i uhuki nm'ni n kipaku ia'i i Lanai. A hiki mni ln oin i Lnhainn, a noho pu iho me nn knnnkn a me nn'lii onn, oin kn mnnn.wa i hoohnuoli nui ia mni ni ko Knululnnu manao no keia mea he heenalu. a lilo ion ne la o Knululnnu mn in hnnn in mnnawn, aka, aole nae keln i hnnlele lon ikn malama nupimi nnn no konn nupuni. Aole liuliu lon konn noho nnn mn Lnhni- ' nn. n holo nku oia ma Lanni e hooponopono ai i kona mnu mnknninnnn, no ko lnkou noho kue keknhi i kekahi. {Aule i pau.)