Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 43, 24 October 1863 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

He wahi moolelo no Mrs. Maria

 POLIKUA KAPAHUKULA I MAKE

AKU NEI.

            Ua make o Mrs. Maria Polikua Kapahukula i ka la 7 o Oct., M. H. 1863.  Ma ka hora 7 o ke ahiahi. a me ka minute he 17, ma Honolulu, Oahu, malalo o ka malu o ka Mea Hanohano M. Kekuanaoa.  He makamaka a oha, he wahine i aloha nui ia e kona mau hoalauna, a me na hoa aloha ona a pau, oi ae e noho ana malalo o ka malu o na'lii.

            He hoahanau oia iloko o ka Haku ma ka Berita ma Kawaiahao; aka, ua komo oia i ka ekalesia ma ka apana o Ewa, ma ka M. H. 1840 kona komo ana iloko o ka ekalesia, a ua aneane  iwakaluakumamakolu kona mau makahiki iloko o ka ekalesia. me ka hihia ole i na kanawai e pili ana i ka ekalesia a hiki i kona make ana.

            He wahine haipule no oia. aole oia hooki i kona pule ohana, a hiki i kona make ana. Aka. ua loihi no kona loaa ana i ka mai, no ka mea, ua hoomaka kona mai i ka malama o Aperila, ma ka ia 20 o ka M. H. 1859. Akolu ona makahiki ka mai ana, elima malama. me 17 la, he lolo kona mai mua. a mahope, loaa i ke nahu. a ma hope loaa i ka nae. a ua huipuia keia mau mai a hiki i kona make ana.

            Ua hanau oia ma Nuuanu, Oahu, ma ka malama o Maraki, ma ka la 23. o ka M. H. 1814. Ua make oia i ke 49 o kona mau makahiki, i ka aiwa o kona mau malama, a me na ia ehiku.

            Ua noho oia malalo o ka malu o na'lii, aka, me Kekauluohi kona noho mua ana, a mahope me M. Kekuanaoa, ua noho no oia me ka malama maikai i na mea a pau a kena mau Haku Alii i olelo mai ai. a i kauoua mai ai e hana.

            Aka, ua mare oia me a'u i ka malama o Novemaba, i ka la 9, i ka M. H. 1857. A ua maikai no ko maua noho ana, a ua malama i na mea a pau e pili ana ia'u. me he makuahine la i hanau ponoi ia. a ua oluolu no maua iloko o ko maua mau la, oiai e noho ana me na Haku Alii, a nana i hookuleana ia'u, i ikea ai au ma ke alo Alii, a hiki i keia mau la, a hala kela i ka make, a ke noho nei no au ma ia kulana hanohano o ke alo Alii a hiki i keia mau la, a o kana pono i noho ai, malaila wau e noho nei. A nolaila, ua haku iho wau i wahi kanikau, he mea hoalohaloha i ko maua noho ana a me ko maua hele ana ma kela wahi keia wahi, e like me ka makemake o na haku. E like me ia malalo iho:

Kanikau aloha no Maria Poliukua.

Ka wahine i hele hookahi aku la,

I oili pulelo i ka hora ehiku,

I ka la ehiku o Okatoba,

I ka makahiki - kanaonokumamakolu ;

Halulu aku la i ka papaku olalo,

Nei aku la i ka pili o Hooilo.

Keehi aku la i ke ala ula a Kanaloa,

Uhi ka ua noe paa na kuahiwi ;

Poluluhi ka mauna i ke ao kaalelewa,

Hemo ke pani-wai o Kulanihakoi,

Hakoi kuu waimaka hanini i ko aloha,

Aloha ko ke ao nei kanikau ia oe,

Aloha a leo o na Haku i ka olelo mai,

Aloha a bele kuilua i ke aumoe,

Aloha ka Bila hone a na haole,

Aloha ka I-a mili lima o ka aina,

Aloha ka ai haaheo i ke kua o ke kanaka,

Aloha ka nunua a na lio i Polelewa ;

Aloha Aina Hou ia Kilauea.

Aloha Mamala i ka hooiho a na moku,

Aloha Kulaokahua i ka lepo a ka makani,

Aloha ka huikau kanaka o Ulakoheo,

Aloha ka ua kukalahale o Honolulu,

Aloha ka makani nihi kalahale o ke kaona,

Aloha ka makani wehe kapa o Nuuanu,

Aloha no ia wahi a kaua e noho ai,

Auwe! Kuu lei aloha, ua hele loa ---e.

Kuu wahine mai ka malu eehia,

Hoa haihai lauolelo o na Haku,

Hoa hookamalii o ia wahi.

Kuu hoa mai ka uka anu o Kunawai,

Me he wai la ke aloha e lalawe nei i ke kino,

Kuu kino ia e apa ia nei e ka manao ;

E luaieleia  nei e ke aloha,

E uwe ae ana i kahi a kaua e pili ai,

E alo ai i ka po loloa o ka Hooilo,

I ka po kohaihai o ka Makalii ;

O ka Waikoloa ka hoi ka me aloha,

I ka lawe mai i ke ala o ke Kupukupu,

Haupu mai loko e ike i ke kino-wailua,

Elua puolo nui a'u e noho nei,

O ka-u, o ka minamina ia oe ;

Auwe! Kuu lei aloha, ua hele loa---e.

Kuu wahine mai ka pohu o Kona,

Mai ka lai malino a Ehukaipo,

Lai aku la ke Kona a ke Kailua.

I ka lawea e ka makani Malanai,

E ka Olauniu wehe aloha o Kona ;

Hao ka makani Pili-a i kona mana,

I noho aloha laua me ka Opua,

Me ke kai hawanawana o Kawaihae,

E hoi ana e pili me ka ua Malana,

Me ka ua Kipuupuu anu o Waimea,

Anu ka nahele o Waihaka i kahi kapa ole,

Hoopumehana i ke ahi ke kini o Uli ;

A kahi au a ike i ka maeele,

I ka hele o kuu makuahine he wahine,

Auwe! Kuu lei aloha, ua hele loa---e.

            SAMUELA L. KAPAHUKULA

            Pihilolelole  Honolulu, Oct. 20, 1863.

He Kanikau no J. Kapena Apiki.

Ke halia nei au, ke aloha nei,

Ke uwe nei no wau

Ia oe e Kaonohiulaleialaka,

He lei no Laka, no Liawahine,

Auwe kuu makuakane!

Kuu hoa mai na kai ewalu,

Ewalu kai a kaua e hele ai.

O ke kai Popolohuameakane,

Kuu kane mai ka hau o Maihi,

Mai ka ai nana i ka opua ke ola,

Ola la paha,

Ola kuu kane i ka welau a ka makani,

I ke kupikipikio a ka ale,

Na ale makawalu o Kapulau,

Kino lau mai nei kuu kane ia'u,

Hoomaau hoopale ua hele loa,

Huna kaikapu aku la i ka maka,

He maka no kuu kane wali nawali.

O oe kai ka maka o kaopua,

I ke kino o Kamalanai i Kuahea,

Ke hea wale mai la ka uhane i ka lai,

Ke nawele la i ka malie,

I ka hope o Augate.

Ke wehi po nei no loko i ke aloha,

Ikiiki paupauaho i ke hoa,

Kuu hoa mai ka lai o Lele.

Nana makani o ka Ma-a-a.

He alani ko Moanauli,

Huli ka uhane nana i Kawaihoa,

Puhohia e ke Kaelekei,

Alawa ae o ka ua Waahila,

Ke halia mai la i ke pili,

Pili aku maua me kuu kane,

I ke kau mamua i hala aku nei,

Hala aku la oe ke kuleana,

Kuu makamaka o kahi makamaka ole,

Kuu hoikeike o kahi ike ole ia,

Kuu hai noa o kahi alii,

Kuu alakai o ka moku lewa i ke kai.

He laau kekahi ala o maua e hele ai

Me kuu kane i ka makani Kaiaulu o Waianae,

I ka pili a o Kaena.

Ena ka uhane alo Makaehukai,

Kau ka uhane iluna o Haupu,

Inu ana i ka wai o Kemamo,

Alawa ae au nana ia oe.

Malu ka uhane iluna o Waialeale,

E hoopaipai me Kawaiki.

Kuu kane mai ka wai halau o Wailua,

Ke kalukalu moe ipo o Kapaa,

Nana nalu o Makaiwa,

Kau ka uhane iluna o Kalalea.

He aloha au i ke ki o Koolau,

Ua malu wale i ke kukui,

I ka uka o Kahikikolo.

I ka wai o Waiuli.

I ka nahele hala o Pooku,

Pala hinalo o Lumia,

Nana au o Kaukaopua,

Ke hailona mai la ke ao i ka ua.

Ke hanini nei ilalo o Pueo.

Ke koiawe ae la i Hihimanu.

Ka paka a ka ua ke ua la i Kaliko.

He uhane la kai Mamalahoa.

O ke kino la kai Waioli.

Ke aka o ka uhane kai Mahamoku,

Ke kepa wale mai la ka uhane,

I ka ohia o Kupakoili.

I ke one o Hakalau,

Lau aku la ka uhane o kuu kane,

Ke hele haaheo i ke one o Hoohila,

Lilo i ka wai o Kaumaka.

He makamaka no na lehua o Luluu.

O ka lu pua pahelehala o Naueikekai,

Ke hakukai nei no loko i ke aloha.

He aloha au o ka nahele hala o Kapea,

I kahi a maua e momomoe ai,

Ke halia wale mai la no ia'u,

Na hala o Kake i maka Kahaile.

Ahai aku o kilioe i ke aka.

Lilo aku la i na pali a Ola,

Kaiokia aku no o Kainakapu,

Kapu aku la ka uhane o kuu kane,

Ke hele i na pali o Makana,

I ka iwi hoi i ko o noi,

Niau aku la na pali o Kaukiuki,

Haalulu aku la ka wai kuauhoe a kalawaia,

O Hanakapiei kekahi aloha,

I ka i-a maka peke a maua e ai ai,

Ai aku la kuu kane i na ko a Kaaalahina,

I na kalo a Ola i ka pali,

Ola ka uhane o kuu kane,

I na lae makani o Kikiopua,

I ke kai i Pohakuenaena.

Enaena aloha mai ana ia'u,

Ka pali o Kolokini iuka.

Ke one o Kahuanui e waiho nei,

O Honopuuwaiakea kekahi,

O waialoha me Koamano.

Na ale o pipi i ka haka o Nualolo,

I ke ahi lele o Kamaile.

O ka auhau ke one o Nohili i ka pali,

Ke hili wale mai la no ka uhane,

I ke kaha o Kamakaopoii,

I ka huli o Papiohuli,

I ke kapa pili o Kahelu.

I ke kaha o Lolomauna,

I ke ko o Malaekoa,

I ka ike o Ainaike.

Ike aku la ka uhane o kuu kane

I ka wai liula o Mana.

Ke paa maila i ke Alia.

I ke kula wale o Kamaomao.

I ka uka aku o Ahuanu,

Anu aku la ka uhane o kuu kane,

I hele hookahi aku nei

Aole lua kokoolua no Limaloa,

I ka lilo i ke ako hale,

Ke kipulu mai la i Waiolono,

Lono wale aku no i ka hale ohai.

Hale malumalu o ka uhane.

Ka ke aho o ka malu a ka naulu.

I na la i ke kaha o Kaunalewa,

Ke ohewa wale la no ka uhane i ke one o Luhi,

I ke kai o Papaenaena.

Kahi a kaua e nononoho ai,

He aloha au i ka ua ula Kapahoa,

I ka wai ula iliahi o Makaweli,

Ke lana ala la i kai o Mahaihai,

Hai ole iho nei ka manao,

Ka uluku aloha ia oe e ke hoa,

Auhea oe kuu makuakane---a.

            N. KEKAI.

            Iwilei, Kapalama, Oct. 19, 1863

He Kanikau aloha no J. A. Puniwai.

            E oluolu paha oe e ka Luna Hooponopono nupepa, e hookono iho ma kahi kaawale o ka Nupepa Kuokoa, i ka hapa moolelo a me ke kanikau o J. A. Puniwai i make aku la ma ka la 16 o Mei, A. D. 1863.

            Eia kona moolelo.  Ua hanau ia o J. A. Puniwai ma ke kauhale o Holualoa, ma ka makahiki o ka Haku 1842, i loko o ka mahoe mua. (oia hoi o Iulai) ma ka la 11 o ua malama la.  Na Kanakaole a me Kamaewa keia keiki; aka, aole nae hookahi wale no hua a keia mau makua, ekolu paha lakou; aka, o Puniwai no nae ka hiapo kane a keia mau makua.

            Aka, mai kona wa opiopio uuku hoi a hiki paha i ke ono o na makahiki, ua ikeia no kekahi mau hana a keia keiki i hana'i.  O na hana no hoi o ka wa kamalii, a kakou i ike pu ai, oiai i ka wa kamalii; aka, iloko o keia manawa i hoikeia, ua piha no kona mau la i ka popilikia.  Eia kona ano. ua noho malie oia ma ka malu o na makua. ua hoolohe no i ka leo nahenahe o na makua; he keiki makemake ole keia i ka paani aku a kona mau hoa.  Aka, he keiki kolohe no, no ke kolohe no, wela ka lima a me ka lihilihi i ka pauda. aole nae he kolohe e like me kekahi poe e hana nei i na mea haumia.  O na hana no a ka naaupo. aole hoomaopopo ae he eha keia, hana iho la no, o ko ke kamalii mau.  Aka nae; he hoa hoomanawanui o Puniwai me kona mau hoa kamalii.  I ke kokoke ana i ka umi o kona mau makahiki, komo aku la ia i ke kula me kona mau hoa kamalii no, aole liuliu haalele no i ke kula, a haehae no i ka palapala. pela ke ano o kona noho ana iloko oia mau la opiopio.

            A mai ka umi o na makahiki a hiki i kona make ana.  he nui na hana i hanaia, ua ulu maikai i kahi manawa. ua emi iho i kahi manawa.  I loko nae o keia mau la hope, ua noho mau ae i ke kula. a ua mahaloia keia keiki e kona mau hoa no ke akamai i loaa ia ia; pela no kona noho ana iloko o na kula apana. a hala kekahi mau la, komo aku iloko o ke kulanui, a kokoke pau na makahiki ekolu, loaa ika oia e aka plikia ma kona kino, a o ka holo no ia i ka make.  Aka, he keiki makaukau no, ua mahaloia no e kona mau hoa o ke kulanui.  Nolaila, he nui ke aloha ia ia na boy oia uka.  A loaa oia i ka pilikia, hoi aku oia ma kona wahi ponoi, ma Holualoa, ma ka malama o Ianuari, o keia makahiki no.  A ma ka la 16 o Mei, make iho la ia.  Auwe ka mea aloha e!!  Minamina wale na makua i ka make ana o ke keiki aloha, helelei pu no me ka waimaka. Aole e paa mai, ua lawe ke Akua i kana o ka uhane. 

He kanikau aloha ia oe e John A. Puniwai.

Ke hoa imi o ka naauao, o ka hale puka anini nui o ka naauao,

I hoomanawanui ai i ka wela o Puupanoa, me ka ai kailiili i ka lima.

Ka nee ae a ka ua Pilipiliula hone ia ka lalo o Maunaihi,

Ua ihiihi oe ua komo i ka iani kapu a ka Haku la e---a,

Aloha wale ke hoa i nalo aku la, o John A. Puniwai ua make,

Kai ka make ana o ka mea naauao, a kaumaha ka manao o na hoa,

Aole i nawaliwali i ka imi naauao ana, ua lawa nae ka huina o na la.

Ua hoi aku i ka hale mau o na kupuna, i ka ilina mau o ke kanaka,

Ke kanikau nei makou nou, na hoa o kou papa i komo pu ai,

Na hoa paio o ka naauao, i ka palauahe makani la he Aa,

I noho pu kakou i ka malu hale nui o hoonui ka ike la---e.

Aloha oe e ka pua kukilakila iluna o Maunahoomaha la e---a.

Ka hikuhiku o na boy o ka uka anuanu o Halona e---a,

Ke ahi lele welo mai Panaewa mai, i ka lai ulu o Lele,

Ka papale gula haule ole i ka makani, ka mea aloha ua make,

Ua hala ka aala a ka pua Solomona, ua lumilumi ia e ke anu.

Ka pua i ona ia e ka manu, i haiamu ia no ka nani,

Aloha wale na hoa luhi o makou, i naue aku la aole hoi hou mai,

Me kahi a makou e noho ai, o ka la poniuniu ai ole,

I hoomaona ai i ke ahe makani, i ka mea luhi o ka imi ana he naauao.

Nahoa lulana o ka malu kukui o kaukaweli,

I nanea ai kakou i ka olu o ka wai huihui o Auaiawao,

E hoao mai ka manao e na hoa, o lilo i ka aaia la.

He aloha ia oe e ke hoa lupea a ke anu, a me ka wela o ka la.

            Na ka PAPA-AKAHI.

            Lahainaluna, Maui, Oct. 14, 1863.

OLELO HOOLAHA.

HANAU a me ka MAKE.

MAMULI O KEIA PAUKU 765 O KA

KANAWAI KIVILA.

            NA KELA KAHU KEIA KAHUKULA E hoolaha ma kona apana i na inoa o na Luna Kakau o ka poe Hanau a me ka poe Make: a na kela makua keia makuakane (ina e ola ana,) o kela keiki keia keiki i hanau ma keia Aupuni. a ina aole e ola ana ka makuakane. a ina hoi he keiki kamehai: alaila, na ke makuahine maloko o na malama ekola mahope iho o ka hanau ana, e hai aku i kekahi Luna Kakau ma kona apana, i ka inoa a me ke kama, a me ka la i hanau ai ua keiki nei; a na kekahi hoahanau hoi ma ke kino o ka mea make, e hai ae i ka Luna Kakau ma kona apana i ka inoa a me ke kama o ka mea i make iloko o ka hebedoma hookahi mahope iho o ka make ana.  O ka mea hai ole e like me ka olelo maluna, ina i hookolokolo ia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, a ku ka hewa. e hooukuia oia hookahi dala.

Ke hoolaha aku nei au i na inoa o na Luna Kakau ma ua Apana Kula o Honolulu nei.

1. Ma Moanalua, D. U. Kalau--Kumukula.

2. Ma Kalihi. J. H. Kanepuu--Kumukula.

3. Ma Kapalama. Kaholua--Kumukula.

4. Mai ke Alanui o Liliha a hiki i ke Alanui o Nuuanu maka iho o ke Alanui o Puunui, Pualewa, Kumukula ma Kaumakapili.

5. Mai ke Alanui o Nuuanu a hiki i ke Alanui Papa G. Kamai, Kumukula k.. ma Roma.

6. Mai ke Alanui Papu a hiki i ke Alanuio Likeke, Kilikina, Kumukula wahine ma Roma.

7. Mai ke Alanui o Likeke a hiki i Kulaokahua. Emelia Kalauii, Kumukula wahine ma Kawaiahao.

8. Mai Kulaokahua a hiki i Punahou.  S. H. Petero. Kumukula ma Makiki.

9. Mai Punahou a hiki i Kamoiliili. J. W. Kale. Kumukula ma Komoiliili.

10. Ma Waikiki-kai. Kamaikohi, Kumukula wahine ma Waikiki-kai.

11. Ma Waialae. Wailupe a Maunalua. S. Kaiii. Kumukula ma Wailupe.

12. Ma Palolo. Aberahama Hyatt. Kumukula ma Palolo.

13. Ma Manoa. Kupahu. Kumukula ma Manoa.

14. Ma Pauoa. Lydia Kaawa. Kumukula ma Pauoa.

15. Ma Nuuanu mauka ae o ke Alanui o Puanui. J. K. Kaunamano, Kumukula ma Maemae.

            J. S. Low, Kahukula

            Honolulu, Sept. 5, 1863  93-3m

OIHANA LOIO!

            JOHN L. NAILIILI.  AIA KONA KEENA Oihana Loio. ma ke Alanui Nuuanu, makai iho o KA Hale Kuai o A. S. Cleghorn. ma Ka Hale Ai o na Kanaka Hawaii, i Kapaia

O HALEOLA.

            ma Honolulu, Oahu.  Ua makaukau oia e KOKUA ma ke ane Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai. no kela hewa keia hewa i hoopii ia ai oukou. a na makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa. a me ka pololei. i ko oukou mau Palapala Kuai o kela ano a me keia  ano, me na Palapala Hoolimalima. me na Palapala Haawi Waiwai Paa a Waiwai Lewa. na Olelo Ae Like o kela ano a me keia ano, na Palapala Hoopaa o kela ano keia ano. na Palapala Moraki. Waiwai Paa a Waiwai Lewa. o na Palapala Hoohui o kela ano a me keia ano. a me na Palapala Hoopii i na Ahahookolokolo. no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na Palapala Kauoha a pau, a me na Palapala a pau o kela ano a me keia ano.  E ninau no ia ia no ka uku.

            Honolulu. Nov. 7, 1863. 50-ly

Na Pauku Hoololi

O KE KUMUKANAWAI I HOOPUA IA A HOOHOLOIA E LIKE ME KA PAUKU 105. O KE KUMUKANAWAI.

            E hooholoia e ke ALII me na Lii a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina i ako: koa ilolo o ka Ahaolelo kau Kanawai :

            PAUKU 1. E hoololiia ka Pauku 25, a penei e heluheluia'i:

"Ma keia ke hooholoia nei. ua mau loa aku ka noho Moi ana o ke Alii Kamehameha IV, a me na keiki ponoi ana, i loaa malalo o ke Kanawai, a me na mamo a lakou i hanau ia malalo o ke Kanawai ; a ina e nele ia mau mea. alaila, e ili aku ka Lei Alii maluna o ka Mea Miekie, Lota Kamehameha. a me na keiki ponoi ana, i loaa malalo o ke Kanawai, a me na mamo a lakou i hanau ia malalo o ke Kanawai ; a i nele ia. e ili aku ka Lei Alii maluna o ka Mea Kiekie Victoria Kamamalu Kaahumanu. a me na keiki ponoi ana i loaa malalo o ke Kanawai, a me na mamo a lakou i hanau ia malalo o ke Kanawai.  E ili aku ka Lei Alii maluna o ke keiki kane i hanau mua ia. a me na mamo ana ; a ina e nele i ke keiki kane ole, alila, maluna o ke kaikamahine i hanau mua ia, a me na mamo ana.  Ina aole he hooiluna ma ke koko. alaila. na ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o na Lii e koho a e hoolaha aku i hooilina Alii nona. oiai e ola ana ka Moi ; a ina hoi. aole i kohoia a i hoolahaia pela, a ua nele ka Noho Alii i ka Moi ole. alaila, e kahea kokeia na Hale Ahaolelo a i elua. e ke Kuhina Nui, a na lakou e koho ma ka balota hui ana i Moi no ke Aupuni."

            PAUKU 2.  E hoolohia ka Pauku 35, penei e heluheluia'i :

"I'e kapu loa ke kino o ke Alii Nui a me ka maluhia ; maluna o na Kuhina ka hihia o na Oihana.  No ka Moi ka mana hooko ; e kakauia ka inoa o ka Moi ma na Kanawai a pau i hooholoia e na Hale elua o ka Ahaolelo. a e kakau pu ia ka inoa o ke Kuhina Nui.  O kana mau hana e ae a pau e pili ana i na Oihana, e aponoia no ia e like me na mea i kauia mana Kanawai, koe nae na mea a pau i kuhikuhi ponoia e keia Kumukanawai."

            PAUKU 3.  E hoolohia ka Pauku 76, penei :

"E mahele like ia ka Poeikohoia e na makaainana. a e hooponopono mau loa ia mamuli o ka nui o na kanaka i hoomaopopoia ma ko ke Aupuni helu ana.  I ka makahiki Hookahi kaukani ewalu haneri me kanaonokumamaha, a i ka pa umi o na makahiki ma ia hope aku, e hooponopono ia ka nui o ka Hale o ka Poeikohoia e ka Ahaolelo e like me keia a me ka Puaku 75."

            PAUKU 4. E hoololiia ka Pauku 77. penei :

"Aole no e kohoia kekahi no ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia ina ua pupule, a upo paha, a ua hihia paha i kekahi Karaima nui ma ka hookolokolo ana, a he ole ia he kanaka maoli, a kupa paha o ke Aupuni Hawaii, a ua hiki ole aku oia i na makahiki he iwakaluakumamalima. a ke ike ole hoi i ka heluhelu a me ke kakaulima, a me ka helu. a i ole hoi oia i noho ma keia Aupuni i hookahi makahiki mamua iho o kona kohoia ana, a aole hoi ona waiwai paa, hihia ole iloko o keia Aupuni, ua like me na dala elua haneri me kanalima. a i ole ia, o kona loaa i kela makahiki keia makahiki, aole i emi malalo o na Dala Elua haneri me kanalim."

            PAUKU 5.  E hoololiia ka Pauku 83, penei :

"Na ka Ahaolelo e hoonohonoho i kela manawa keia manawa i na Aha Hookolokolo Kaapuni, e like me ka mea kupono i ka pomaikai o ka lehulehu, a e kohoia no ua mau Ahahookolokolo nei i Lunakanawai Kaapuni, aole e oi ka nui o na Lunakanawai no ka Aha hookahi mamua o ka akolu, a noho lakou ma ia Oihana, oiai lakou e noho pono ana ; hiki no nae lakou ke hoopii luna nuiia."

            PAUKU 6. Ua hoololiia ka Pauku 91. penei :

"I ole e kaumaha na kanaka no ka noho liulu me ka makaukau ole, a ewaewa paha, ma kana mau hana o kekahi Lunakanawai Apana, e apu no a e lilo i mea ole no hoi na palapala hookohu a pau a na Lunakanawai Apana, i ka pau ana o na makahiki elua mai ka la i kakauia'i ua mau palapala la.  A i ka pau ana o ka palapala hookohu a kekahi, e hookohu hou ia no ia. a i ole ia. e hookohu ia kekahi mea hou, e pani i ua hakahaka la, e like me ka mea kupono. i ka noho oluolu o ke Aupuni.  Ehiki no nae i ka Ahahookolokolo Kaapuni, a i ka Ahahookolokolo Kiekie paha, no na kumu i hoomaopopo lea ia e na Lunakanawai o ua mau Aha la i ka lakou olelo i hooholoia, e hoopau i ka noho LUnakanwai Apana ana o kekahi o ua mau LUnakanawai nei, a maopopo ia ia na kumu o kona hoopiiia ana. a hoolohe pono ia no hoi kana olelo nona iho."

            Aponoia i keia la 23 o Augate. M. H. 1862.

            KAMEHAMEHA.

KAAHUMANU.

Ke hoike nei maua ua kope pololeiia keia.

            L. Kamehameha.

            94-3m  J. I . Dowsett.

OLELO HOOLAHA.

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU LOA O kela ano keia ano. Kane, Wahine, Keiki, Haole, ame ka Pake, ke papa aku nei au ia oukou a pau loa.  Ua kapu loa na alanui maluna o kuu Aina Kula,

                                                ma Koloa uka, Kauai,

o ke alanui mai Kahoaea a hiki i Kapalikea, oia ke alanui ma uka loa; a pela hoi ke alanui maluna o Maunahuihui, a hiki i Poeleele, a pela no ke alanui ma Puuohewa, a hiki aku i Waikanono, o keia mau alanui a pau i haiia maluna, na kapu loa, aole e aeia kekahi mea e hele maluna o kia mau alanui. Ina e loaa i kuu mau Luna kekahi, alaila, e uku no i $0.50 no ka mea hookahi; a e lilo keia i kanawai paa ma kela mau alanui. mai keia la aku a hiki i ka la e hoopukaia mai ai keia  Olelo Hoolaha ma ka Nupepa Kuokoa.

            G. CHARMAN.

            Koloa, Kauai, Iulai 27, 1863   88-4m

OLELO HOOLAHA.

            KE PAPA AKU NEI KA MEA NONA ka inoa malao nei, i na mea a pau, aole ma ka hookuu wale i ko lakou mau holoholona o na ano a pau maluna o ko'u mau apana aina,

                                                Ma Marshfield,

e pili ia me ka pa o W. Buckle, ma Waikiki-kai, oia hoi kela mau wahi e pili la ma ka aoao komohana o ke alanui e holo la i Waikiki-kai.  E eia hou no, ina e loaa kekahi wahine kanaka, mau kanaka, a mau wahine paha e hele ana maluna o ko'u aina i haha maluna, mahope iho o ka na poo ana o ka la, me ke kumu ole, alaila, e hopu no au ia ia, a e hana hoi ia ia a ia lakou paha, e like me he poe aihue la.  O ka poe a pau e kue ana i keia mau oleo, e hoopiia no ma ke Kanawai.

            JAMES L. LEWIS

            Honolulu, Aug. 5, 1863          89-3m

J. P. Hughes

MEA HANA

NOHO LIO!

            AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa malama nei he Noholio Pelekane a he Noholio Meleka. a me na Noholio Wahine. o na ano a pau. na Noho Paniolo Na Hoa

            Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau.

            Na Kaulawaha. a me na mea e pono Ka lio.

            Na Ili Kano o na ano a pau.

            Na Hao Keehi.

            Na Palaki Lio.

            Na Kahi Lio.

            Na Eke Ili.

            Na Huipo.

            A me na mea e ae a pau loa e pili ana i na Lio a me na Kaaholo, a e kuai ana no ia mau mea.

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

            Aia no ke waiho mau nei malaila na Pela Manu.

            O na Pela Pulu. na Pela Hulu a me Pela Uwaea. E hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai

            Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa. a me ka makepono hoi.

            Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka'u oihana me ka maikai.

            E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka'u oihana. E loaa no wau ia oukou ma Monikahaae, ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Papu.

            J. P. HUGHES

            Honolulu. Sept. 17, 1862  95-3m

A. S. Cleghorn, AKE.

MEA KUAI LOLE

A ME NA WAIWAI E AE.

Ma ke Kuai Kukaa a ke Kuai Liilii.

AIA MA KA

Hale Pohaku.

Ma ka Uwapo.

Ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu me Moiwahine.

Ma Alanui Nuuanu,

MAWAENA O

Alanui Alii me Alanui Hokele.

MA KA AOAO HIKINA O

HALEOLA.

            Honolulu, Iulai 16, 1863  86-6m

MEA HOU, MEA HOU!

AIA MA KA HALE KUAI LAPAAU

O

KAUKA HILIBARANI MA,

MA

MONIKAHAAE!

MA KE KIHI HIKINA O KE

Alanui Hotele me Alanui Papu,

KAHI E LOAA AI NA

LAAU LAPAAU!

O NA ANO A PAU. OIA HOI

KA LAAU HOOMAEMAE KOKO,

HUA ALE, AILA,

AILA PUUPUU,

PAAKAI HOONAHA,

LUPEPA, (Laau Luai,)

A ME NA LAAU O NA ANO A PAU.

Omole Hanai Waiu no na Keiki hou.

EIA KEKAHI. AIA MALAILA NA WAIala o na ano a pau. oia hoi

            KA HUALUKINI, (Musk,)

LUBIN'S EXTRACTS, oia na waiala maikai loa,

            WAIALA ILIAHI.

Na AILA LAUOHO MAIKAI LOA, &c., &c.

            E hele nui mai, mai lohi. he holopono ke kuai ana o na mea a pau o keia hale.  Eia hoi, o AILUENE. he (Haole Olelo e,) Ka mea kuai ma keia Hale Kuai.  O ka mea aole i kuai pu me ia, e pono e hoao i pau kuhihewa, ka ua mea he holopono ke kumu kuai o na mea a pau oia hale ke kuai pu me ia, a he oluolu no oia.

            97-3m

Kela Humuhumu Lole.

O

C. H. NICHOLSON.

            UA LAWE AE NEI AU I RUMI MA KA Hale o Mr. McIntyre ma ke alo mai o kahi o A. D Cartwright, Esg., malai a au e loaa ai i na hora a pau o ka la.  O ka poe mea hana a makemake e waiho me a'u, e hiki no ia kakou ke hana pela me ka hilinai mai; a o ka poe a pau o keia kulanakauhale a'u i aie aku ai. he mea pono no lakou ke lawe mai i ka lakou hana ia'u, no ka mea e haawi aku no au i kekahi bapa o ko'u uku, no ko'u aie.  E hele mai i hookahi! ; E hele mai a pau!

            93-3m

MAKEMAKEIA NA OMOLE WAIALA

A ME

Na Omole Penikila.

KE MAKEMAKE NEI KA MEA NO NA ka inoa malao, e kuai i na

                                    Omole Waiala a me na Omole

                                                            Penikila,

o kela ano keia ano, ke laweia mai ma kona Hale Kuai, ma ka aoao hikina o ke Alanui Nuuanu, e huli la ke alo i ka Hale Kuai Bipi o Ailuene (E. H. Boyd.) a e uku no hoi oia i hookahi dala no ka haneri omole a pau e laweia mai ma kahi i haiia; ke kulike me ka mea i hoakakaia maluna.

            G. C. McLEAN, (Makalena.)

            Honolulu, Iulai 15, 1863         56 3m

E. P. ADAMS, ADAMU,

HALE KUAI HOU.

MA LAHAINA, MAUI.

E HELE MAI OUKOU A PAU E KA poe o Lahaina a me Maui nei a puni, e ike i ka

HALE KUAI HOU,

                        kahi e kuai MAKEPONOIA'I o na mea a pau,

                                    NU HOU O NA ANO A PAU

NA

LOLE ANO HOU ame na

LOLE KOMO,

PA, BOLA, ame na mea ai,

PENA, AILA PENA,

PALAKI PENA, ame ka

PALAKI HAMO PUNA

KOPA, KAULALIO, HO,

PAKEKE ame ka PULUMI,

INIKA, AILA HAMO LAUOHO,

KAMANO, KOPAA, KUI,

KUI WAAPA, PALENA,

PAPAWAAPA.

A ME NA MEA E AKU HE NUI WALE.

            E. P. ADAMS, (Adamu.)

            Lahaina, Aug. 24, 1863          92-3m

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J. T. GOWER. -Makawao, Maui.

J. D. HAVEKOST. -Wailuku, Maui.

C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.

J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
--------

He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

LAAU KUNU O KAUKA JAYNE

hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai ia.

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka UMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?

A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

 

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

HUAALE OLA A DR. JAYNE.

Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,

 

Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO.       89-1y