Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 41, 10 ʻOkakopa 1863 — Na Palapala. He pane in (Nahokuelua.) [ARTICLE]

Na Palapala.

He pane in (Nahokuelua.)

Auhea oe e Nahokurhja : V.\ h»?iuhoi*j ;hc nei au i kou manao hoowahaw.iha i '• r,a Kumu Kalawina;" i pai ia iho nei i-oko o ko A uoAoa. aua mehalo au i ka nanuao o kou na»nao e hoo[vikeioia'i ka iahui H.nv;\ii e kokoke ana o niake. Eki ko kumu o keu nianao. Eeo a.k-u īa i oieio Beritanui, a e liie pa/ia auenei ko (akou c*a ioa r:e ' o mz haoie. Ke ninau mai nei oe, '• Henh* ia ke kunu 0 ko Einmmi nia aua ana ia niakou i k.i wiiwai momona lua o!e. oia hoi ka olel > Bor:t..n>a ?" Me he mea'ia. aoie i;«kou i hoou.vika iki eao ia oukou i ka o!e!o Beritnm. Ke pane aku nei au. m:ilai!a ka lakou ;\o mua an:>, aka. ua poho wale ka nui o ko kou iuhi, aole 1 hua mai ia kihapai i na hoa | momona, he awahia wale no. Ui l;,o j nui ona haumana a iakou īka hewa, a pu- . liilii na kula. O Buiamu wahine kai h;>.. .. ia H. H. i haumana. Aka, i kona iko iki at; • ka oielo haole. ua kuai liloia e kona mak-.:a-kane i wahine na Kap. D. a pe!a i\ke pu -~i nui oua kaikamahme hanai. i'au ke 1 iho'la kela, " Aole au i hele mai noi t ! >.• nai ina kaikamnhine, e iilo wa'e ike kua v Eia kekahi. Ina makahiki mua ok^ kou noho ana ma Hawaii nei, aole i he'e .k: na keiki i ke kula, a o na makua wait ; :t ka mea ao i ka paiapnla. Nolaiia, no\- o hiki ia lakou ke ao ia i ka olelo haoie. Eia hou. aole makou i hoouna ia mai e aku ika oleio haole. Penei ke kauoha akn Haku, " E hele oukou ī na aina a pau e !\;u aku i ka Euanelio." A mamuli o kola kauoha makou i hele mai nei. Ina i haaleie i;u\kou i ka hai Euanelio, a liio nnimiii o ke ,ao ana i ka olelo haole. ina ua puhi wale r,i \i ke Akua ia makou a puehu liilii makou mo he lepo la imua o ka makani, no ko makou haalele ana ike kauoha a ka Haku. Aoio lesu i kauoha i kana poe Lunaolelo, e hele »• • ao aku i na aina a pau i ka Olelo Hehem. i k i olelo " momona lua ole" o ka wa kahiko. i I ko lakou kanheie ana i na aina, heikoiko lakou i ka ke Akua. nia ka olelo a na kaniai aina, ao!e ma ka Hebera. Pela hoi ka makou hana ma Hawaii nei. a ua lohe iea na kanaka, a hauoli lakou i ka mea a lakou i lohe ai ma ka olelo Hnwaii. ina hr nie!o haole ka makou imua o oukou, ina ua naau- s po ka lehulehu o fta kanaka a luki i keia inanawa. Eia hou iho. Ua loaa ia makou ka ike ■ pono, aole e naauao ke keiki Hawaii ke ao i i ka olelo haole ma na kula maoli. Aolo ia I liiki ilaila ke heluhelu ina huke a me i t nupepa haoie, a apo lea ike ano. Aia wa ' no ka loaa oka olelo haole maloko onaku ; i , hanai, kahi ekaawaleaku ai kekamailio i; a ka olelo Hawaii, a ma ka olelo hao!»* w.i'." no ka olelo ana ame ke ao ana. Pela » i n<i!,o ai iloko o ke kula hanai, a pau na mak.ihik; he umi, aua loaa. Pela ke kula ana a i;a Aloi o kakou ma ke kula hanai a Mika Kuke ma. 0 lakou me na hoa kula pu. ona i keiki Hawaii kai ike pono i ka olelo haoie. i i E helu kakou ina dala e pono ai ke a>t i ( na keiki Hawaii maloko o na kuia hanai, aiaila, e maopopo lea paha ka hiki a me ka hiki . oie o ko Ni«hokuelua manao. Maloko o ke kula hnnai kahi e ao ai i k» , « kahi keiki hook;thi, uu hlo na £'200 iioko o ka makahiki hookahi. lna he kuuni haoie ! ka mea nana e ao, he 81000 na da)a ka uku ; hanai ia ia me kana wahine ika makahikj. : ' E olelo kakou ī S(300 jnha kona uku ninka- ; hiki. alaila ina he umi na hamnana rna k>> kahi kuia. ua 1 iio na dala $'J,OOO i ka makahiki hookahi. A no na makahiki he 10, ua lilo he $20.f>0U. Uku hanai ina kwnu. 10M.H. S>j.ooo. Lilo no ka hale noho o k. H. Si.oOo. Na dala a pau i na M. H. he 10. 530.000. Oia na lilo ma ke ao ana i na haumann he 10 iloko o na makahiki he 10 ma ka olelo haole. Mamulioia heiu dala ana, ina he 100 na haumana iioko ona kula hanai he 10, e ho- ] onui i keia puu dala i ka 10, aua lona n i da!a he 5300.000 i liio i ka hoonaau.io ;a lakou he haneri. Iloko ona makahiki he 40 i haia ae n»>i. ua aoia na haumana Hawaii ika neluheiu | huke. i ke kakaulima, a i ka Helukakau. 50.000 o lakou, a ua lilo paha na dala S*J"O. 000 i ke ao kula ana ma keia pae aii.n. Ina paha iaoia lakou maioko o na kula B-.-ritania, ma na kula hanai. he 2,000 na d i ? no ka haumana hookahi ina makahiki he 10. i he 1000 ma na meae ae. E hoonui oe i | keia kumu liio no ka haumana hookahi. me 50.000, ka nui o na keiki Hawaii i ao ;.i. a ua loaa na hanen miliona ehia ? Aole paha e hiki i ka waiwai a pau o na lua guia o Kaieponi ke hookaa ? Ooe ka hoi, he m-.i naauao. Aka, aole ka hoahewa wale no kau, o kipaku mai no hoi kekahi. u E aho e hoi oe i kou home ** wahi au. AoLe makou e hele ana pela. Oko makou home aia no ia iluna, a e kali ana makou, na " Kumu Ka- t lawina" kahiko, ika leo kah«a nni. " E pii I iluna." Ua pau ka makou hananui maanei, | aua pulikiia na puhaka, ua makaukau e he- / jleaku e halawai me ka Haku, ame na hau- J

mana aloha i hala e inamua, i hookipaia'i e ;,3kon iloko o ka nani. Eia ka'u ia oe. e Nahokuelua, o hele oe a k.-i-ii kumu Farani. a e hoohalahala aku iaia i kam» ao oi«? ina kula oieio Farani. He oleio inomona h«>i kela. Aka, ke hai mai nei k'-'ia i kana ma ka olelo HKiwaii imua o ouk 'U, a ke ao mai nei ma ka oleio maoli. Pane anei oe, *• Ke hoole mai paha kela, aoie pono ka oleio eia oukou. -1 * Ua pono keia hoole inai. a pela hoi ka'u, aole poia nukou ka ole'o Beritania i ao hapa ia, ka ike ole i na mea hohonu iloko olaila. B.