Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 38, 19 September 1863 — KA MOOLELO o ELEIO. [ARTICLE]

KA MOOLELO o ELEIO.

HELU 3. A HIKI O ELEIO I KA HALE. A aloha aku la i ka makuahine o ka mea i make, aloha mai la no hoi lakou la. Olelo aku la no hoi o Eleio, "Kai ka hele pu mai nei me ko'u hoa hele, a hoi ae la no i kona wahi." Olelo aku la ka wahine kamaaina, "Aia i hea kou hoa hele i hoi ae la." Wahi a eleio, "aia i kela puoa e ku maila la, aia i laila ia i komo aku la." Alaila, ae aku la ka makuahine o ka mea i make. "Ae. he makuahine hoi paha no maua ua make iho nei, awalu la la ilalo, o ka iwa keia la o po iho. eia ka ua mahaoi hele aku nei a loaa mai nei ia oe." Wahi hoi a Eleio, "Loaa mai nei la hoi ia'u i ke alanui, ua kuhi mai nei au he wahine maoli, aole ka. eia ka he wahine uhane, o ke koi mai nei ka iala ia'u e hele mai ma kauhale nei e ai ai, oia ko'u mea i kipa mai nei maanei." A lohe ka makuahine i keia mau olelo. Olelo aku oia i ka Aipuupuu e lawe i ai imua; i ai ka malihini malaila, a pau kana ai ana, olelo aku la oia, "Aole anei he mea i nalowale a kek kaikamahine?" Hai mai la lakou, "He mea maoli no i nalowale, he Ahuula, he Palaoa, aole nae i paa loa ka ahuula i ka hanaia, hookahi pono i koe aole i paa." Ninau aku la o Eleio i ka makuahine o ka mea i make, "Auehea kona makuakane." Hai mai la kela, "A i aku nei la iuka me na kanaka i ka mahiai." Ninau hou aku la o Eleio, "Aohe o oukou kanaka e ae e noho koke mai ana i keia manawa." I mai la ka makuahine ka mea i make, "He kanaka no, o ka Aipuupuu a makou, eia wale no ke kanaka i hoonohoia iho nei i mea lawelawe na makou." Olelo aku la o Eleio, "E kahea aku iaia, e hele mai a e eli malalo iho nei o ka paepae o ka puka la! ma hoi e loaa, alaila, ua pololei hoi ke kuhikuhi ana mai nei a ka mea i make i na mea i nalowale ; a i loaa ole hoi ea, e hoomanao ae no kakou, no ke Akua no ka hanalepo ulaula, he poa huna ko lakou la i aouli." Ia manawa koke no hoi, o ka eli iho la no hoi ia o ua kanaka nei, ma kahi a Eleio i kuhikuhi ai, a loaa io ae la no hoi ka Ahuula ume ka Palaoa. A i ka ike ana mai o ka makuahine i ka loaa io ana ae o na mea i nalowale ai mai ko laua mau maka aku, pihoihoi loa ae la o ia me ka hualulu, no kona ike pono ana aku i na mea a ke kaikamahine i lawelawe ai. Ia manawa, uwe ae la oia ame na wahine a pau o ko laua alo no ke aloha i ke kaikamahine, no ka mea, oia no ka lakou mea nui i ka wa e ola ana. A no ka piha loa mai o ko lakou naau i ke aloha i ka mea i make, nolaila, hapai nui ae la lakou i kekahi mele hoalohaloha no ua kaikamahine nei, penei: "No kuu kaikamahine makani ke aloha, Aia la i Puakoi, Ua hoohalikelike wale no Kilioe, Me ka wahine noho makani la i Haena -- e. Ua hoeena, ua haalele i ka makua, Kuu lei mae ole he keiki, He hiwahiwa, he milimili kama lei, no na la i hala ae ma Kalalau i kee; O ke alo kai o Lualailua nei la -- e -- la." A pau ka lakou paiauma ana maloko o ke mele; alaila, olelo aku la hoi o Eleio, "Ua oi aku paha ko oukou minamina i ka mea i make." Hooholike inai la lakou me na leo lokahi, u Ae. ua oi aku ko makou minamina ia ia, no ka mea, hookahi wale no ia i ko makou alo i noho iho nei a nalo aku la ; a o kona lua, he keiki kane ia, aia no i llawaii i keia nianawa e noho nei." Alaila, olelo hou aku la o Elelo, " Ina oukou i makemake e ola hou mai oia, alaila, 'ie hiki no ia'u ke hana ia ia a ola e like me kona mau mamua." Ae koke iiihi la no ka makunhine me ka olelo mai, " Ae, e hana koke no oe i keia tnan.nva ano." »j Olelo aku la o Ebio, u Aia a hoi mai ko j kane, alaila, olelo aku oe; ai ae mai e hana ri alaila, pono wau ke hana aku." |l Ai ke ahiahi ana iho oua ia nei, hoi mai QL 1* makuakane oka niea i make ai me na

i'kannk.i :t pia, A h'.ki mai !i lakou i k«r>halt*. a'p.iia. >ke n.*m !a 'nkou i keia kmaka nia?ihīni e nnno ana i ko lakou kulanahnie. I Ai'iiln. nunu nkiHn ke i kana \vahin fj . •' XnhfM m:ii keia knnaka mnlihini o ko kakou wahi nei. nkahi wale no hoi au a ike i kpia krina:»a ano maiihini i ko'u mau mak'H ?" Oielo niai ia kana wuhine, " Aoip no hoi paha w;,u i ike i Ueia kanaka. na ke kaikanuihine make p;iha a kaua i nlakai mai nei a h;ki ia nei : he w iiwai nui nae ka keia kanaka a innkou i ike iho nei la, ua kaliia iho nei nae. nia a hoi mai oe. alaiia, hooponopono hou ia." ; I niai la ke kane, " Heaha kana waiwai nui a oukou i ike ai ?" Alaila, hai aku la knna wahine, " Eia hoi paha la, o na mea a ko kaikamahine a kaua i nalowaie iho ; oia hoi ka Ahunla ame ka J J ;ilaoa. ua kuhikuhi niai nei no hoi paha īa lanei, a ua loaa ae nei tnaialo o ka paepae , r> ka puka haie o kakou kahi i waiho ai, e i ne la ke waiho niai nei. oia okoa no aohe he nie-i i nalowalo ak'H." ! A lohe ke kane i keia mau olelo a ka wahine, nlaila, piha mai la kona lunamanao i ka oiioli ; a kena ae Ja oia i na Aipuupuu e hoomakaukau i ka ai no ko lakou aina ahi hi. ; Olelo ne la oia ia Eleio, •• E hoi kaua i iinua e ai ai." ( A hiki la'ia iinua, alaiia, īiīo ka hana o na mea o mua ia Eleio, aole nae i ike ka :nakuakane o ka mea ī makp o Eleio keia. Noho iho la laua imua, a pau ka papaia awa ana a Eieio, alaila, ai ilio la laua a maona. A mahope olaila, kukakuka iho la laua no kn men i make, no ke ola ame ke ola ole o kana kaikamahine. A lohe aku la ka makuahine no ka laua mau kamailio ana, alaila, olelo aku la Ua makuahine o ka mea ī make, Ina oe e hana i kuu kaikamahine a ola, o oe no ke kane a kuu kaikamahine, no ka mea, o oe no ka mea nana i hana iho la a ola." Aole nae he lana o ko Eleio manno, oia ka hoaluana o ka mea i make, ua mnnao o ia i na e ola, aiaila, o Kakaalaneo ka hoa e kohu ai ke knunu. -Maln pe iho o ke kamailio ana a ka makuakane o ka mea i make me Eleio. hooholo iho la lana i ka manao no ka iapaau ana. la mannwa no, ninau aku la o Eleio. " He nui no nae paha kou mau kanaka ?" Wahi hoi a ka makuakane o ka mea i mnke, »• Ae. he nui no ko'u mau kanaka, no ka mea. mai Waiopai ka palena o kela aoao n Keahuaiea ka palena o keia aoao, n o na maloko oia palena la, oia ko'u mau kanika." 01010 hou aku la o Eleio i ka makuakane o ka mea i make, - E maiu no nae paha ka'u hana ia oe. ame ou mau kanaka." Ae mai la no hoi kela. •• Ae, malu no." Olelo l)ou aku la o Eleio, " E pouo oe ke olelo aku i ou mau kanaka e pii i ka wahie, e hana ka wahie a nui." Aiaila, o ka manawa koke iho la no ia, ua eleu na kanaka i ka pi> nna i ka wahie. (/ k< ia wahie nae i piua'i, he wahie E1« 10 e iapaau ai ia Keiekeieiokauia. j A nui mai la ka hoi ka wuhie.alaiia, hoomaka ke kukuiu ana i hale. i wahi e waiho ai ka mea i make, a no hoi o Eieio| e noho ai me ka makuakane, no ka inea,; aoie e pono kana oihana ia|x.iau i kahi nui o j kannka, aia ma kahi mehameha e pono ai. j I ka makaukau ana nae o ka wahie i na ; kanaka, alaila, hoakaka aku ia o Eleio i ka ] makuakane. He nani hoi ia ke iapaau nei! knua i ko knikamnhine, eia ka mea kapu o; ka'u hana ia ; o oe ea, mai noho oe a moe ; pu me ko wnihine. Mai nolio hoi oe ame ou j mau kanaU a oie'o m*ii; e noho oe me ke | kapu loa. a e noho hoi au ine kn ike oleia a | hiki i ka puni ana o ka niahina, alaiia, ola ; no hoi ka mea make, puka no hoi ko kaua j moa. A.lai a ka hoi, l«una oe me ko w*ahine ; ame ou mau kanaka." ; Ma keia noho ana a Eleio e lapaau i K3 | mea i nmke. akahi a ikeia o Eieio he kaula. | Akahi no hoi 3 uiu mai ka hnohao ia Kaka-! ai.uieo ame na kanaka no ka ioihi loa o keia hele ana a EIpĪO. A n0 ke kali o ke'iii, aole he hoi wawe aku, noiaila, »• Kauoha ae ia ke'lii e huli na k»nak» a pnu o Maui ia Eieio, a ma kahi e loao ai, alaila, e hoopaa ia ia i ke kaula, a e laweia mai oia imua o'u, no ka mea, ua hoohnia oia i kuu oleio, a ke manao nei au e make ana oia." I kn manawa a Eleio i hana ai i kana oi* hina lopnau. hookahi no a Eieio laau, o ka ho-a no i ke ahi, i kela ia keia la, i kela po

: h'ei.i po; peln inau «o e n inau ai ke ai-.i. me k» waiho mai no r:oi o ka i mak". I Ka manawa a Eieie s hana ai. ua ioihi no ka i::anawa o ka hana nin. no ka mea. aoie no p.iha e oia wawe k.i nH j :i make i rri ia poUoie lon. Hookah; wile no p>.hi o " lesu " ka inea hikiwawe i ka Inpaau aua. ma kana oieio ' waie aku no i ka makapo ? kank-'.a, ua kaakaa ae la, a peia w»ie aku no ke ano o kana mau oihana iapaau a pau. Aka, o ko Eieio manawa i iapanu ni. oia no ka mnlama o Hinaiae'ieeie. a o Kekapuku. oia no kana kapu ī hana ai ; no ka nv-n, ma , Kekapuku, po ♦■kolu ,ke kapu ana. e kapu iina i ka po o Hilo, a e noa ana i ke ao o Kuiun. A mnmuli no oia imu ioin» kn Eieio inpnau ana i ka mea i make. a hiki wale i ka inanawa i oln ai ; elima malnma o ka hana nna. loia ke oia, ekolu mainma hou aku. inki i ka iiele. elua maiama hou nku, oia no na malama i hanaia'i ke kino o ka mea mnke. i hoi hou mni ai ka nani o kona k:no e : iike me kona nno mamua. Akn, no kn nunu mnu o i-n men i mnke i ke kni o Luniailun, i kela la keia la. i kela po kein po. Xolai!a, ua hele wde nn pnpnlina oka ; mea e iapanuia nei a nonono, me he knika!mahine la ua hele waie i i;a ia a puia pu na ipapiina me na tnnka i ka uia, me he mea ! ia he ahi ,e a mai ana mawaho o ke k ho. e hoike Mia i kona nno kahiko o kona tnau in Imamua. | A ola ae ia o Keiekeleiokauln, a hoi hou ■ mni konn mnu ia, nlaila, nkahi no n launa |hou kona mnu mnkua. nkn, koe no nne ko Eieio kino noie e hniia ia Kakanlaneo. Maihope iho o ke.ola ana o kn mea ī make. haIpni ae la konn mau makua i nhaaina hookahnkahn no ka iaua kniknmahine. Ia mnnnwn, knuohn koke ne la kona mnkuakane i nn knnnka a pnu o laua. e hoomakaukau koke i na mea no ka ahnninn hookajhnknha a ke kaiknmahine. a o ke konohiki īnme ke kanakn i hoomaknukau oie, e iike :me ke knuoha i kauohaia aku ai, aiaiia, o jko iakou hope, o ka hemo o ka ainn. ; i p-.iu ) i j --