Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 36, 5 Kepakemapa 1863 — He Leta na ka Hawaii mai. [ARTICLE]

He Leta na ka Hawaii mai.

K:a iho in-ii:uo r»?.i kekahi mau wahi nrif a • uuk'.i i laweia noloko mai o ka }.at.ij nia n kekahi keiki papa ih keokeo i hanauia i nei, i hoouna mai nei i k*»ii;i nhan i mnanei, a e noho mai ncr h"i i kf,- knhua kaua, ma ka aono o ke Ati|>uni. He Ka{>ena kona kuiana, oia ti", o k«> kakou makamaka San»uela C. I.ini.iuaika. La komo om, n me knna'papnk<»a t iloko o rm la kaua ma Getebuga; a no k<» makou manao, he mea makemak'.n e ko mnkon mau makamaka heluhelu nu|K:pa, kn lohe ana i na mea o ke kaua i h ii ia mai nei e kekahi keiki kamaaina o onei, nolaila, un lawe ae makou i kekahi o na olelo o kana lela, a eia iho iio mahope nei. Ua kakauia ia palapala ma ke kahua kaua o Getebi:gsi, a no ka i;f !e i ka pepa ole e kakau iho ai, a me ka uahi o >vaho, nolaila, ua kakau oia i k:ma palapala maluna o ka pepa i laweia niai rnai kekahi mai o na koa kipi, e wa111<i ana iluna o ke kahua kaua, a }>ela no hoi i loaa ai ka wahi o waho, a penei kana mau ok lo: Kahlakala o Gktebl*ga, ) lulai 5, 1863. 5 10 , Aloha :—Ke hte aku nei na kipi. a ke hookani ia mui nei ka leo meh'. Star Spangle Banner, e na poe puhi ohe. Ua hauwi aku ka puali o ka Patomaka i na poe kipi, i ka hoeha nui loa ana i loaa ia lakou. Kia o Lee iloko o kahi haiki, a ina e holo pono na mea a pau, aole oia e hiki hou ana i Vereginia. Ke waiho mai nei ka poe i make, " me he limu la no ka moana i hoopuuia iluna o kapakahakai nalu nui," ma ke kula aupuni iwaena o na uoao kaua, a ma na mala huita hoi kahi a lak<>u i hoouka mai ui ia makou. Ekolu hoouka ana mai, a ehia hoouka ana na'u uo i alakai i ko makou papakoa. Me poinaikai aloha kupanaha ke kumu o kuu pakele aua. Ma ka la 2 o lulai, ua kukulu ia ko makou mau koa mawaena o nt» papa pu elua, a ua ki nui ia mai no hoi mak«»u i ka pu, oiai e moe ana makou iluna o ko makou umauma, ma kekahi mala mea kauu, oia hoi ka hapa nui o makou. Aka, im lana nonue ko'u manao i ke ku iluua, me ka makaikai hoomakakiu aku i ka poe kipu akamai, (Sharpshooters,) e t»hi ana na aoao a elua i ka poe o kekahi aoao, a me kekahi aoao. | Mahope iho o ka hnla ana o kekahi manawa, oia palia ka hora elima o ke ahiahi, kauoha ia mai la ko makou papakoa e hele aku ma ka aoao Hema waena,a ua hoouka aku i na kipi iloko o kekahi awaawa e noho ana me ka pakuia e na laalaau. Ia makou i hele ai imua me ua elau, a me ke amo ana no hoi i na pu, aia hi>i. kahea mai la ua poe kipi nei e noho ana iloko o ke awaawa, " Mai ki inai oukoii i ko oukou mau kanaka ponoi!" la kahea una mai, hooki koke iho la makou i ke ki ana'ku. ia oki anao ka inakou ki ana'ku, ain hoi, o ua poe koa kipi nei nana makou i apuhi mai, ki pu mai h lakou i ko makou poe, a haule aku la kekahi poe konaka maikai o ko makou aoao, oia poe ua kapaia ma ka inoa kaulana, Na Tika o Lusiana." Aka, ia uu holo aku la makou i o lakou la me na elau. a ho-a'e la io lakou mai loko ae o ka ululaau a lakou e pee ana, a i ko lakou holo ana, ki uku la ko nuikou poe ia lakou. l'a hoohahani loa makou maliope o lakou, a aohe o kana mai ka nui o ka poe o lukou i make. A nana aku no hoi oe i ka poka a lakou e ki mai ana, hookiokio ma komakou mau ao -o n puni. Aohe no o'u ano makau no ka make, no ka mea, ua makaukau no au iloko o ko'u naau no na pihkin, ina paha e hiki mni ana. A ma ia manawa lu ia aku la na pokaako makou papa koa iwaena o ua poe kipi ala, a hee aku la lakou me he pua hip ala. Ma ia manawa ka-' uoha ia ae la mukou e hoi hopeae, no ko inakou kokoke loa ana i kekahi pa kaua kiekie, emi hoj>e mai la nō makou me ka haunaele ole a hiki i ko makou kahua kaua muu i noho ai, aka, ua nui no nae na koa i make uku, i na inea muke i kiolaia mai e na pukuuiahi a na kipi, mai ka |>apu kipi mai, a inakou i hele ai a aneane e pili loa. Aia hoi, ma ia manawa, e haule ana i ka uiake na koa e ku ana mao a maanei o'u, a o ke Kakiana e ku ana inahope o'u ua ku mai no i ka poka a make aku la, a hee nui no hoi ka poe i hoehaia ia manawa koke. Ua maikai Ipaha ko*u kulana, nka, ua aneane pilikia loa no nae, no kn mea, owuu no kekahi o ka poe e ku ana niamua loa. ia ao ana'e, hoounaia au meko u mau koa elua e hele me na poe kaua lii-

lti a o ke kaawale o na ac>io hr*otika ua emi paha malaio o ka hanr-ri i-a, a e kipu aku ana Kekahi poe i kekahi me ka hoomake nui me ka loaa < ie mai o kekahi i fc£aoao e kaua ana : ua nif>e hke no na koa o na aoao a elua ilalo. me ka pee rnai mahope o ka hakina pa, a iloko no hoi o ka mauu, a pela iho la no: ki aku la no kekahi aoao i kek.ihi, me ka hoomake aku a hoomake ,ma/, a me ka hoeha pu no hoi i na poe he lehulehu wale o na aoao no a elua. Ma ia inanawa, nee h*a aku la ko'u kulana j>nua loa o ka laina, a moe iho la mahope o kekahi pa laau hakahaka, me ke ku no nae iluna i kekahi manawa. e hai aku i ke kauoha i ko ? u mau koa, a ia wa e haule kaiauna mai ai na ppka a puniuu. Ma iii liope iho, hiki mai !a ke kauohaia makou e ala'e iluna a hoouka maoli aku |no i na poe enemi, ia wa ala'e la au me ko'u poe koa a holo aku la imua i kahi a ka enemi e noho mai ana ; holoaku la no hoi kahi poe o na kipi, i ko makou holo ana aku imua, a o kekaiii poe hoi, noiio ! mai la no, me ke kakali e kipu mai a hoomake mai no hoi i keknhi poe o makou. Me eha makou poe Kapen& iloko o keia (hoouka ana, a he elua i ku ia i ka pu, a inake loa iho la ma ko'u aoao, a'he hooikahi hoi i hoehaia, a pakele no au, a ua hele au a: he 50 paha iwilei mai kahi o na laina kipi mai, a ua hoouka aku no makou, a iilo mai ia inakou kahi a lakou i ku mua ai : a ma ia manawa koke no nae,. huli hou mai la no na kipi, a hoouka hou mai la me ka puahi nui i ko makou poe. Ia Ihooul.a hou ana la, aole o kanamai o ka | wela o ka hano o na aoao a eluo. Ua hiolo mai na poka ma kahi a ko |makou poe e ku ai me he paka i;a la, a aohe no he wahi kaawale—ua like no ka I moe ana ilalo me ke ku ana iluna ; ua nui no ko makou poe i make a i haule aku hoi iloko o ia hoouka ana, a mahope iho 'oka emi hope ana mai o makou, holo hou aku laau a ku ma kahi mua a makou i ku ai. Aohe no he kumu o keia hoouka aua'ku i ka enemi : aka hoi, ua kauohaia mai nae, nolaila, ua hooko no i ka : leo kauoha. Ma ia hope iho, hoopauia • ke kipu ana o na aoaoa elua,a lula wale > iho la no ko inakou noho ana a hala paha na hora elua, alaila, hoomaka ke ki pukuniahi nui ana, oia hoi ke kipu aiwaiwa ; loa o ka hahanai kiia, mai ka wa i hoo- ' makaia'i keia kaua. Ua ku komakou papa koa ma kahi ano ;maikai ole, no ka mea, mawaena makou o na pukuniahi o na aoao kaua, a i ka wa e kiia mai ai o na pukuniahi, o ko makou . aoaoame na poka poha, i kekahi manawa, haule koke iho la no na poka poha e pili koke mai ana i ko makou laina, a pnehu ! mai la no na mea make i o makou l.i. Aole o kanamai ka weliweli o ka luaiana mai o kn wuha o na pu i ka lakou ukana o na ! mea make. Aohe mea i like ka nui, a ine ka hooinanaoia iloko o ka naau o ke kanaka me keia hoouka ano, no ka hiwahiwa o ka inui o ka wehweli o na mea i hanaia ilai- , la ; a he wahi inanawa iki ma ia liope iho, aia hui, puka mai la na kipi a pau mailoko mai o na ulu laau a me na u!u laalaau, ua hele mai lakou me ka maheleia ma na laina koa lohm ekolu, a he mau haneri i-a ' ke kaawale o kekahi laina, mai kekahi ' laina, ine na eluu e hulali ana i na kuku- ; na o ka la, a me ko lakou mau hae kaua hoi e welo i na eheu o ka makani ; ia wa a'u i ike aku ai i na laina o na koa kipi |e hele mai ana, ua komoia mai au e ka haalulu, no ka hopena o ko makou aoao je kaua nei. Holo aku la au i kahi a na j koa kaua liilii a makou i ku ai, a ike iho |Ia i kahi wa pono i loaa mai ia makou, ia jwa holo hou aku la au, (ua hoonohoia au lia manawa me na koa ku i ka wa,) a hui iaku la me na koa a me na'Lii koa o ka jpapa koa helu ewalu o Ohio, a hele wiki4wiki aku la n.akou me lakou, a*ma ka laoao o ka laina ko;i kipj, a hoouka koke jaku la makou ine ka holopono. E hai !aku au ia oukou i ke ano o ko'u kupilikii ana ia \ya, kaa loa ae la makou a maniua ponoi o na pu kaa a ko makou aoao, a mamua ponoi mai no hoi o makou na pu kaa a na kipi a me na iaiua pu-kaupoohi-wi, e hoohiolo mai ana i ka lakou alele | weliweli o ka make ; he nui ka poe i kuia jmai i ka pu ; aka, ua hoopakeleia mai no inaeau e ko ke Akua lokomaikai * * He nui wale na poe alii o makou i nee aku a pee ma ke kua o kauhale. aole o'u auo luako'u i ka make, aka, ua hoomanao no nae au, he manawa wale no na ka make e hiki mai ai. No ka nui o ke ano o ka hana ame ke kiekie o ke kulana i hooukaia mai iluna o'u, oia kekahi mea nana i hooikaika mai, a he maalahi

waie i::o no ko'u kipu ole ia ana mai e ko'u poe kanaka ponoi, no ka mea. ua lakou la ia manawa a hiina iauna ole. A aia hoī, hoohuliia'ku la ka laina kipi e ko makou mau papa koe. no ka mea, ua puahi no ka harsa a na papa koa mai 0 a o ; a o na pukaa hoi a makou e hoomake ana i na koa kipi. me he wnele inauu ana'la. No ka nui loa o keia make e kiolaia'na io lakou. nolaila. ua hee aku ia laina koa, aka i loa no nae la laina a hala aku no, nee mai ana no ka lua o ka laina. a ua hana no lakou e hke me ko lakou poe mua i hee ai : aka, aole nae e hiki ke kanalua ia ko lakou mau koa ine he mau liona'la. O ko lakou poe make ua waiho pili loa i ko makou laina, a o kekahi mau paa hae o lakf>u, ua hele maoli niai n<» a hina iluna okekahi pukuniahi iloko o ko uiakou laina ; he mau haneri ka nui o ka poe kipi i hele aku a ma : ke kua o kekahi hale, a waiho iho la i ko lakou mau pu ilalo. (O ke ano oia hana ana he mea e hai mai ana, ua ua hoo pio inai lakou ia lakou iho.) A pela iho la ka hanai i ana ō na kipi ma na wahi a : pau o ko makou laina ; a i ka nana aku o kekahi keia o na kaua weliweii nui i h«>oukaia iloko o keia au kaua, a he lanakila nui hoi no ko makou aoao. Aka, aole nae e hiki ana ia'u ke hoakaka lea aku i ka helehelena o ke kahua kaua ia manawa, oia hoi ka make—ka poe ji hoehaia—ka uwe inenemene—a me na ! pule lioeha naau i pii aku i ka lani, rna ia la a me ia po a pau, a o ka leo mau e lo- ! heia ma ia wa, ma na waha a pau, o ka j huaolelo "E ka Haku." Ai ka wa e j kokoke aku ai kekahi mea ma kahi e . waiho ana o ka poe e inve ana, he noi ; nui mai ua poe i hoehaia i wai, a he mea menemene la'nna ole no hoi ia ; a o kekahi poe, kahea mai la e lawe ia lakou i ; kahi oke Kauka. Oka waiho ana oke ' kiuo o ka poe inake, e paa ana no kwkahi ! poe i na pu, ine na elau kekahi, e like no 'me ko lakou wa i kiiia mai ai e ka ma- | ke, e like no me ke ano o ka wa a ke ola | i haalele iho ai ia lakou, pela no ko lakou 1 waiho ana i ka wa make. | A maauei au e hai aku ai oukou, na hoomakaukau no au ia'u iho no ka make, i ua malania no au he wahi buke uuku me ,'a'u, a lie hoao hoi e hana me he koa la no Kristo. Mai kaumaha oukou no'u, |aia he Akua iluna, ka mea nana e hana | mai i na mea a pau me ka pono. Ile nui | na kaua hou e kauaia'na; a e kaoa noau, J aohe ano e o ko'u manao iloko o ka wa | kaua, ua hoohiki haahaa au iloko o ko'u ! naau, e hnna pono e like me ka mea liiki ; ia'u e alakai i ko'u mau koa,a e lawe mai hoi i ko'u hopena, e like ine ka mea i ku i ke kanaka. | Oke ano oko makou ola ana, he wa- | hi barena no ka ai me kahi kope. i keia ! manawa, i kahi manawa, ua muikai ko i • • jmakou hauai ia aua, a o ka hapalua noo ; ka manawa, ua noho wi no.aia no na kaa |ai a inakou mahope lo.i o ko makou kii- ; na, no ka pono ole ke hookokoke inai ! inamua nei, a nolaila mai ko makou pilikia h>a. Ika wa inaikai,'moe makou i iluna o ka honua maloo, a i ka wa ua, ! moe iho la no iluna oka lepo itenelu. E ! like puha ke ano me ka po nei, (un nee !aku makou he ehma mile, mai kahiaku a I makou i hoomoana mai ai.) Ua ua no ia 1 po a ao, a he wahi huluhulu lahilahi wale ! no ko'u wahi kapa, aka, aole no nae i hoonioniia ko'u hiamoe aua, aia no a ike kokoke ana'ku i ka wehena o ke ao, akahi no au a puoho ae, i nana iho ka liana. ua pulu loa au mai o a o, a pela no i kei kahi mau po lehulehu wale ** *. He | hookahi wale no o'u wahi paa h»le e ko- ' mo nei a hala keia mau pule. a ua helea i omaimai, aole pu i kala ae i ko'u pahika- ! ua moi ko'u puhaka aku iloko o keia puie !okoa. j Eia ke waiho nei ma ko'u lima kekahi jpupanapana i hoonaniia i ke dala, he ' eono waha, a ua l&weia niai ia'u mai S kekahi Aiii Koa kipi mai. Ua halawai au me kekahi Alii Koa kipi ma kekahua kaua, ua kuia oia i ka pu, he Kumuao oia mamua, no kekahi Kulanui o Karolina Akau, he kane ui oia, a he kanaka koa no hoi, a mahope o ka hala ana o ka hapuilua hora o ko maua kamailio pu ana, lilo iho lamauahe inauaikane pumehana loaf Ke kaumaha nei ko'u inauao, e make ana paha ia * * *.