Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 36, 5 Kepakemapa 1863 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Leta na ka Hawaii mai

 

            Eia iho malalo nei kekahi mau wahi manao uuka i laweia noloko mai o ka palapala a kekahi keiki papa ili keokeo i hanauia i Hawaii nei, i hoouna mai nei i kona ohana maanei, a e noho mai nei hoi i ke kahua kaua, ma ka aoao o ke Aupuni. He Kapena kona kulana, oia hoi o ko kakou makamaka Samuela C. Limaikaika. Ua komo oia, a me kona papakoa, iloko o na la kaua ma Getebuga; a no ko anakou manao, he mea makemakeia e ko makou mau makamaka heluhelu nupepa, ka lohe ana i na mea o ke kaua i hai ia mai nei e kekahi keiki kamaaina o onei, nolaila, ua lawe ae makou i kekahi o na olelo o kana leta, a eia iho no mahope nei. Ua kakauia ia palapala ma ke kahua kaua o Getebuga, a no ka nele i ka pepa ole e kakau iho ai, a me ka wahi o waho, nolaila, ua kakau oia i kana palapala maluna o ka pepa i laweia mai mai kekahi mai o no koa kipi, e waiho ana iluna o ke kahua kaua, a pela no hoi i loaa ai ka wahi o waho, a penei kana mau olelo:

 

KAHUAKAUA O GETEBUGA,

Iulai 5, 1863.

 

            E - , Aloha: - Ke hee aku nei na kipi a ke hookani ia mai nei ka leo mele Star Spangle Banner, e na poe puhi ohe. Ua haawi aku ka puali o ka Patomaka i na poe kipi, i ka hoeha nui loa ana i loaa ia lakou. Eia o Lee iloko o kahi haiki, a ina e holo pono na mea a pau, aole oia e hiki hou ana i Vereginia. Ke waiho mai nei ka poe i make, "me he limu la no ka moana i hoopuuia iluna o kapakahakai nalu nui," ma ke kula aupuni iwaena o na aoao kaua, a ma na mala huita hoi kahi a lakou i hoouka mai ai ia makou. Ekolu hoouka ana mai a elua hoouka ana na'u no i alakai i ko makou papakoa. He pomaikai aloha kupanaha ke kumu o kuu pakele ana. Ma ka la 2 o Iulai, ua kukulu ia ko makou mau koa mawaena o na papa pu elua, a ua ki mui ia mai no hoi makou i ka pu, oiai e moe ana makou iluna o ko makou umauma, ma kekahi mala mea kanu, oia hoi ka hapa nui o makou. Aka, ua lana no nae ko'u manao i ke ku iluna, me ka makaikai hoomakakiu aku i ka poe kipu akamai, (Sharpshooters,) e ohi ana na aoao a elua i ka poe o kekahi aoao, a me kekahi aoao. Mahope iho o ka hala ana o kekahi manawa, oia paha ka hora elima o ke ahiahi, kauoha ia mai la ko makou papakoa e hele aku ma ka aoao Hema waena, a ua hoouka aku i na kipi iloko o kekahi awaawa e noho ana me ka pakuia e na laalaau. Ia makou i hele ai imua me na elau, a me ke amo ana no hoi i na pu, aia hoi kehea mai la ua poe kipi nei e noho ana iloko o ke awaawa, "Mai ki mai oukou i ko oukou mau kanaka ponoi!" Ia kahea ana mai, hooki koke iho la makou i ke ki ana'ku. Ia oki ana o ka makou ki ana'ku, aia hoi, o ua poe koa kipi nei nana makou i apuhi mai, ki pu mai la lakou i ko makou poe, a haule aku la kekahi poe kanaka maikai o ko makou aoao, oia poe ua kapaia ma ka inoa kaulana, "Na Tika o Lusiana." Aka, ia wa holo aku la makou i o lakou la me na elau, a hoa'e la ia lakou mai loko ae o ka ululaau a lakou e pee ana, a i ko lakou holo ana, ki aku la ko makou poe ia lakou. Ua hoohahani loa makou mahope o lakou, a aohe o kana mai ka nui o ka poe o lakou i make. A nana aku no hoi oe i ka poka a lakou e ki mai ana, hookiokio ma ko makou mau aoao a puni. Aohe no o'u ano makau no ka make, no ka mea, ua makaukau no au iloko o ko'u naau no na pilikia, ina paha e hiki mai ana. A ma ia manawa lu ia aku la na poka a ko makou papa koa iwaena o ua poi kipi ala, a hee aku la lakou me he pua hipa ala. Ma ia manawa kauoha ia ae la makou e hoi hope ae, no ko makou kokoke loa ana i kekahi pa kaua kiekie, emi hope mai la no makou me ka haunaele ole a hiki i ko makou kahua kaua mua i noho ai, aka, ua nui no nae na koa i make aku, i na mea make i kiolaia mai e na puku@iahi a na kipi, mai ka papu kipi mai, a makou i hele ai a aneane e pili loa. Aia hoi, ma ia manawa, e haule ana i ka make na koa e ku ana mao a maanei o'u, a o ke Kakiana e ku ana mahope o'u ua ku mai no i ka poka a make aku la, a hee nui no hoi ka poe i hoehaia ia manawa koke. Ua maikai paha ko'u kulana, aka, ua aneane pilikia o ka poe e ku ana mamua loa.

            Ia ao ana'e, hoounaia au me ko'u mau papa koa elua e hele me na poe kaua liilii (Skirmishing) a o ke kaawale o na aoao hoouka ua emi paha malaia o ka haneri i-a, a e kipu aku ana kekahi poe i kekahi me ka hoomake nui me ka loaa ele mai o kekahi pomaikai i haaoao e kaua ana; a moe like no na koa o na aoao a elua ilalo, me ka pee mai mahope o ka hakina pa, a iloko no hoi o ka mauu, a pela iho la no; ki aku la no kekahi aoao i kekahi, me ka hoomake aku a hoomake mai, a me ka hoeha pu no hoi i na poe he lehulehu wale o na aoao no a elua. Ma ia manawa, nee loa aku la ko'u kulana imua loa o ka laina, a moe iho la mahope o kekahi pa laau hakahaka, me ke ku no nae iluna i kekahi manawa, e hai aku i ke kauoha i ko'u mau koa, a ia wa e haule kaiauna mai ai na poka a puni au. Ma ia hope iho, hiki mai la ke kauoha ia makou e ala'e iluna a hoouka maoli aku no i na poe enemi, ia wa ala'e la au me ko'u poe koa a holo aku la imua i kahi a ka enemi e noho mai ana; holo aku la no hoi kahi poe o na kipi, i ko makou holo ana aku imua, a o kekahi poe hoi noho mai la no, me ke kakali e kipu mai a hoomake mai no hoi i kekahi poe o makou. He eha makou poe Kapena iloko o keia hoouka ana, a he elua i ku ia i ka pu, a make loa iho la ma ko'u aoao, a he hookahi hoi i hoehaia, a pakele no au, a ua hele au a he 50 paha iwilei mai kahi o na laina kipi mai, a ua hoouka aku no makou, a lilo mai ia makou kahi a lakou i ku mua: a ma ia manawa koke no nae, huli hou mai la no na kipi, a hoouka hou mai la me ka puahi nui i ko makou poe. Ia hoouka hou ana la, aole o kanamai o ka wela o ka hana o na aoao a elua.

            Ua hiolo mai na poka ma kahi a ko makou poe e ku ai me he paka ua la, a aohe no he wahi kaawale - ua like no ka moe ana ilalo me ke ku ana iluna; ua nui no ko makou poe i make a i haule aku hoi iloko o ia hoouka ana, a mahope iho iho o ka emi hope ana mai o makou, holo hou aku la au a ku ma kahi mua a makou i ku ai. Aohe no he kumu o keia hoouka ana'ku i ka enemi; aka hoi, a kauohaia mai nae, nolaila, ua hooko no i ka leo kauoha. Ma ia hope iho, hoopauia ke kipu ana o na aoao a elua, a lula wale iho la no ko makou noho ana a hala paha na hora elua, alaila, hoomaka ke ki pukuniahi nui ana, oia hoi ke kipu aiwaiwa loa o ka hahana i kiia, mai ka wa i hoomakaia'i keia kaua.

            Ua ku ko makou papa koa ma kahi ano maikai ole, no ka mea, mawaena makou o na pukuniahi o na aoao kaua, a i ka wa e kiia mai ai o na pukuniahi, o ko makou aoao ame na poka poha, i kekahi manawa, haule koke iho la no na poka poha e pili koke mai ana i ko makou laina, a puehu mai la no na mea make i o makou la. Aole o kanamai ka weliweli o ka luaiana mai o ka waha o na pu i ka lakou ukana o na mea make.

            Aohe mea i like ka nui, a me ka hoomanaoia iloko o ka naau o ke kanaka me keia hoouka ana, no ka hiwahiwa o ka nui o ka weliweli o na mea i hanaia ilaila; a he wahi manawa iki ma ia hope iho, aia hoi, puka mai la na kipi a pau mailoko mai o na ulu laau a me na ulu laalaau, ua hele mai lakou me ka maheleia ma na laina koa loloa ekolu, a he mau haneri i-a ke kaawale o kekahi laina, mai kekahi laina, me na eluu e hulali ana i na kukuna o ka la, a me ko lakou mau hae kaua hoi e welo i na eheu o ka makani; ia wa a'u i ike aku ai i na laina o na koa kipi e hele mai ana, ua komoia mai au e ka haalulu, no ka hopena o ko makou aoao e kaua nei. Holo aku la au i kahi a na koa kaua liilii a makou i ku ai, a ile iho la i kahi wa pono i loaa mai ia makou, ia wa holo hou aku la au, (ua hoonohoia au ia manawa me na koa ku i ka wa.) a hui aku la me na koa a me na'Lii koa o ka papa koa helu ewalu o Ohio, a hele wikiwiki aku la makou me lakou, a ma ka aoao o ka laina koa kipi, a hoouka koke aku la makou me ka holopono. E hai aku au ia oukou i ke ano o ko'u kupilikii ana ia wa, kaa loa ae la makou a mamua ponoi o na pu kaa a ko makou aoao, a mamua ponoi mai no hoi o makou na pu kaa a na kipi a me na laina pu kaupoohiwi, e hoohiolo mai ana i ka lakou alele weliweli o ka make; he nui ka poe i kuia mai i ka pu; aka ua hoopakeleia mai no nae au e ko ke Akua lokomaikai ***.

            He nui wale na poe alii o makou i nee aku a pee ma ke kua o kauhale, aole o'u ano maka'u i ka make, aka, ua hoomanao no nae au, he manawa wale no na ka make e hiki mai ai. No ka nui o ke ano o ka hana ame ke kiekie o ke kulana i hooukaia mai iluna o'u, oia kekahi mea nana i hooikaika mai, a he maalahi wale ino no ko'u kipu ole ia ana mai e ko'u poe kanaka ponoi, no ka mea, ua hele lakou la ia manawa a hihia launa ole. A aia hoi, hoohuliia ku la ka laina kipi e ko makou mau papa koa, no ka mea, ua puahi like no ka hana a na papa koa mai o a o; a o na pukaa hoi a makou e hoomake ana i na koa kipi, me he waele mauu ana'la. No ka nui loa o keia make e kiolaia'na io lakou, nolaila, na hee aku ia laina koa, aka i loa no nae ia laina a hala aku no, nee mai ana no ka lua o ka laina a ua hana no lakou e like me ko lakou poe mua i hee ai: aka, aole nae e hiki ke kanalua ia ko lakou mau koa me he mau liona'la. O ko lakou poe make ua waiho pili loa i ko makou laina, a o kekahi mau paa hae o lakou, ua hele maole mai no a hina iluna o kekahi pukuniahi iloko o ko makou laina; he mau haneri ka nui o ka poe kipi i hele aku a ma ke kua o kekahi hale, a waiho iho la i ko lakou mau pu ilalo. (O ke ano o ia hana ana he mea i hai mai ana, ua ua hoopio mai lakou ia lakou iho.) A pela iho la ka hanaia ana o na kipi ma na wahi a pau o ko makou laina; a i ka nana aku o kekahi keia o na kaua weliweli nui hooukaia iloko o keia au kaua, a he lanakila nui hoi no ko makou aoao.

            Aka, aole nae e hiki ana ia'u ke hoakaka lea aku i ka helehelena o ke kaua kaua ia manawa, oia hoi ka make - ka poe i hoehaia - ka uwe menemene - a me na pule hoeha naau i pii aku i ka lani, ma ia la a me ia po a pau, a o ka leo mau e lohiea ma ia wa, ma na waha a pau, o ka huaolelo "E ka Haku." A i ka wa e kokoke aku ai kekahi mea ma kahi e waiho ana o ka poe e uwe ana, he noi mui mai na poe i hoehaia i wai, a he mea menemene launa ole no hoi ia; a o kekahi poe, kahea mai la e lawe ia lakou i kahi o ke Kauka. O ka waiho ana o ke kino o ka poe make, e paa ana no kekahi poe i na pu, me na elau kekahi, e like no me ko lakou wa i kiiia mai ai e ka make, e like no me ke ano o ka wa a ke ola i haalele iho ai ia lakou, pela no ko lakou waiho ana i ka wa make.

            A maanei au e hai aku ai oukou, ua hoomakaukau no au ia'u iho no ka make, ua malama no au he wahi buke uuku me a'u, a he hoao hoi e ana me he koa la no Kristo. Mai kaumaha oukou no'u, aia he AKUA iluna, ka mea nana e hana mai i na mea a pau me ka pono. He nui na kaua hou e kauaia'na; a e kaua no au, aohe ano e o ko'u manao iloko o ka wa kaua, ua hoohiki haahaa au iloko o ko'u naau, e hana pono e like me ka mea hiki ia'u e alakai i ko'u mau koa, a e lawe mai hoi i ko'u hopena, e like me ka mea i ku i ke kanaka.

            O ke ano o ko makou ola ana, he wahi barena no ka ai me kahi kope, i keia manawa, i kahi manawa, ua maikai ko makou hanai ia ana, a o ka hapalua no o ka manawa, ua noho we no aia no na kaa ai a makou mahope loa o ko makou laina, no ka pono ole ke hookokoke mai mamua nei, a nolaila mai ko makou pilikia loa. I ka wa maikai, moe makou iluna o ka honua maloo, a i ka wa ua, moe iho la no iluna o ka lepo nenelu. E like paha ke ano me ka po nei, (ua nee aku makou he elima mile, mai kahi aku a makou i hoomoana mai ai.) Ua ua no ia po a ao, a he wahi huluhulu lahilahi wale no ko'u wahi kapa, aka, aole no nae i hoonioniia ko'u hiamoe ana, aia no a ike kokoke ana'ku i ka wehena o ke ao, akahi no au a puoho ae, i nana iho ka hana, ua pulu loa au mai o a o, a pela no i kekahi mau po lehulehu wale ***. He hookahi wale no o'u wahi paa lole e komo nei a hala keia mau pule a na hele a omaimai, aole au i kala ae i ko'u pahikaua mai ko'u puhaka aku iloko o keia pule okoa.

            Eia ke waiho nei ma ko'u lima kekahi pupanapana i hoonaniia i ke dala, he eono waha, a ua laweia mai ia'u mai kekahi Alii Koa kipi mai. Ua halawai au me kekahi Alii Koa kipi ma ke kahua kaua, ua kuia oia i ka pu he Kumuao oia mamua, no kekahi Kulanui o Karolina Akau, he kane ui oia, a he kanaka koa no hoi, a mahope o ka hala ana o ka hapalua hora o ko maua kamailio pu ana, lilo iho la maua he mau aikane pumehana loa. Ke kaumaha nei ko'u manao, e make ana paha ia ***.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            NO KA MEA, UA NOHA MAI KA MEA Hanohano o G. M. Robertson kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Nana w, e hookohu ia i @ i Luna Hooponopono Waiwai no Kaukalu w, no Kaape o Waianae, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na ka@a@a a pau loa, ke pili, o ka Poaono oia ka la 10 o Okakoba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka ia a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

            G. W. BROWN.

            Kakauolelo kekua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Oahu, Aug. 24, 1863.

 

Helena a me ka poe Helene.

 

            O keia mau mea e hoomaikai ana i ka noho ana o ia poe, ua hana uuku ia no: aku, ua hio no nae ia mea, i mea nana e hoolilo i ka noho ana malalo o Tureke, i mea hiki ole ke hoomanawanuiia. A ia manawa no hoi, e ulu ana na mea hoonaauao ma na wahi e ae o ka honua, a ua lilo ia mea i kumu na na poe Helene e hoopili aku ai. No ka maikai a me ka lanakila o ko Enelani noho Aupuni ana, a me ko Amerika kuokoa ana no hoi, i hoonaueue mai i na aa o ka lanakila ma na wahi a pau a na kanaka naauao i noho ai. O ke mea nae nana i hookikina mua, oia ke au kaua huliamahi ma Farani, aole makou manaoio me ko Mr. Theirs manao, oia hoi, o ka Moa Galika ia nana i oo mua ka hiki ana mai o ke alaula      ao o ka noho ana naauao lanakila ma na Aupuni o Europa: aka, ua lilo nae ia mea, i mea e hoohuli ai i ka manao o na kanaka a pau iluna o Parisa, a oia hoi ka mea nana i hooikaika mai ka manao o na kanaka, ma ke ano o ka noho ana Aupuni. A ua lilo mai no i mau mea mau ma na Aupuni a pau i hookaumahaia, e hoopili aku i ka hana a na Farani. Ua houluuluia na poe Helene, e koi i ko lakou noho Aupuni ana, i mea e pau ai ko lakou lei ana i ka lei (bipi) a na poe Tureke; no ka mea, ua ike lakou i ke kokuaia o ia mau hana ma na aina e ae, me na puali kaua, me ka lanakila nui no.

            Ua lilo ka mana o na Ahahui Makaainana i mea nana e hookonokono aku ai i na poe Helena; no ka mea, ua manaoia he hui na pomaikai e loaa mai ana ma ka hoohui liilii ana o na lehulehu ia lakou iho, a ua manaoia no hoi, o na huaolelo, ka mea no hoi i hele a momona ia Helene, ua hiki ia mea, ke hana i na hana a ka pahikaua. Ua hoomaka lakou e kukulu i mau Ahahui Malu, a me na ahahui imi naauao. Ua kukuluia ka Ahahui Philomuse ma Atena, i ka M. H. 1812, a o ka Ahahui Hetairia, na kukuluia ma Odesa, i ka M. H. 1814. Ua kukuluia ia Ahahui no ka ke kaua huliamahi ma Helene, a me ke ao aku hoi i na poe Helena, e hilinai i ke kokua mai o Rusia, ma ke kaua kue ana aku, me ka hoopau i ka mana o Tureke ma ia wahi. O ka poe maloko o ia hui, o na poe kalepa i lilo i inau aie kaa ole, a me kekahi poe imi hana, a me kekahi poe o na aoao hoomana; a ua hoolaulaha aku ka mui o na Ahahui, ma Helene, Constantinople, a me na awa Lukini ma ka Moana Eleele; ua hoomau ia no ka hoomakaukauia o ke Aupunoi Tureke. Aka, aole no nae i lilo o ka Ahahui Hetairia a me na Ahahui e ae i poe nana e kokua i ka hookau ana i ka noho ana kuokoa maluna o ke Aupuni o Helene. Aka, ua lilo lakou i wahi wela mau, e moe ai o na hana kue kuloko, a i mea hoi e poino mau ai o ke Aupuni.

            A pela no hoi, aole i aie aku ke Aupuni i na poe i kapaia he Klephts, a i na alii hoi o o na poe powa, ka poe i hooliloia e kekahi poe kakau moolelo, he poe koa, a he poe maikai. O ka loaa ana o ke kuokoa, ina ua awiliia me ke karaima, ua ikeia he mea no ia nana e hohola mai i ke kaumaha iluna o ka manao o na kanaka o na Aupuni i hookaumahaia; a o ka hoike ana o keia poe powa i ko lakou manao inoino a kue loa hoi i na poe Tureke, nolaila, ua lilo lakou he poe makemake nui loa ia e na kamaaina, i ka wa i hoomaka ai ka hakaka ana a ke Aupuni Helena. **** O ka poe o ka hui Klephts, he poe aihue ino loa lakou, a no ka nui launa ole o ko lakou hohe wale, nolaila, aole lakou e kaua me kekahi poe enemi, ke ole e pa ha ko lakou nui mamua o ka poe a lakou e kue aku ai, me ka hookaumaha aku hoi i ka poe ilihune, a na lakou e malama mai ia lakou i na mea maikai, i hiki ai ia lakou ke noho ma ko lahou ano palaualelo. Ua like pu ke ano o ko lakou koa me na poe aihue o Ladana, a me na poe powa hoi e noho holopono nei malalo o Pio Nono.

            (Aole i pau)

 

OLELO HOOLAHA.

 

            NO KA MEA. UA KOHOIA MAUA I MAU Komisina no na palena aina e like me ke Kanawai i hooholoia i ka makahiki 1862. Nolaila, ke hoike aku nei keia, ua makaukau maua no ia hana.

            P. CUMINGS, Napoopoo, Kona, Hawaii.

            F. S. LYMAN, K@awa, Kau, Hawaii.

 

Olelo Hoolaha.

 

            E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA maori, Haole, Pake, ke nana mai i keia Olelo Hoolaha o makou o na mea nona na inoa malao nei he 20 @ Ke hookapu aku nei makou i ko makou AINA HUI a me ka AINA KULEANA, i pili pu ana me ka kula o Mahulua.

 

Ma Kaelepulu, Kailua, Oahu.

 

Aole e hele wale na holoholona o keia ano keia ano, maluna o ka aina i hai a maluna: ina e hele a komo ka Leo, Bipi, Hoki, Miula e hooukuia i hapalua dala pakahi no ke poo. A e lilo keia olelo hoolaha i kanawai paa maoli maiuna o ko makou Aina Hui a Aina Kuleana hoi. Nolaila, ua koho aku makou ia KUNA, i Luna no ko makou aina, a me na kanaka malalo ona, nolaila, e lilo keia i kanawai paa mai kona la e paka ai ma ka nupepa Kuokoa.

            Na KUNA, (Luna Nui o makou)

            Kaelepulu, Kailua, Aug. 13, 1863

 

A. S. Cleghorn, AKE.

MEA KUAI LOLE

A ME NA WAIWAI E AE.

Ma ke Kuai Kukaa a ke Kuai Liilii.

AIA MA KA

Hale Pohaku.

Ma ka Uwapo.

Ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu me Moiwahine.

Ma Alanui Nuuanu,

MAWAENA O

Alanui Alii me Alanui Hokele.

MA KA AOAO HIKINA O

HALEOLA.

            Honolulu, Iulai 18, 1863

 

OIHANA LOIO!

            JOHN L. NAILIILI AIA KONA KEENA Oihana Loio ma ke Alanui Nuuanu makai iho o ka Hale Koa. A. S. Cleghorn ma ka Hale A@ Hawaii, i Kapaia.

 

O HALEOLA.

ma Honolulu, Oahu. Ua makaukau @ia e kokua ma ke ano @ i ko oukou mau p@ no kela hewa keia hewa i hoopii ia ai oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa, a me ka pololei, i @ mau Palapala Kuai o kela a@ a me keia ano, me na Palapala Hoolimalima @ Palapala Haawi Waiwai Paa a Waiwai @ewa, na Olelo Ae Like o kela ano a me keia ano, na Palapala Hoopaa o kela a me keia ano, na Palapala Moraki, Waiwai Paa a Waiwai Leta, o na Palapala Hoohui o kela a me keia ano, a me na Palapala Hoopii i na Ahahookolokolo, no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na Palapala Kau @ a pau, a me na Palapala a pau o kela ano a me keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.

 

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALEKUAI O LUI C. H. LEWERS.

            ALANUI PAPU kahi e kaai oluolu ai.

            NA PAPA ORE@NA 1 a hiki 3 iniha.

            LAAU KAOLA, oa a me na p@u, a me na opaka e a

            LAAU PA a me na PINE PA.

            LAAU AHO HALEPILI.

            PAPA ULAULA. PAPA PAINA.

            PAPA KEPA.

            PILI ULAULA a me KEOKEO.

            PENA KEOKEO, OMAOMAO.

            ELEELE, ULAULA.

            POHO, GALU, HULU PENA.

            KUI o na aao a pau, LAKA.

            AMI, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINA

            PEPA HOONANI KEENA.

            PANI HALE, PANI ANIANI.

            ANIANI KAAWALE, PATE.

            PANI OLEPELEPE.

 

            Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana i na pahu apo, he hikiwawe, kupanaha. E hele nui mai e kuai a e he wale keia i KAMELO.

 

KAHIKO HALE MAKEPONO

A ME

Na Pahu Kupapau.

 

            ALA MA KA HALEKAMAKA o S. Johnson (Ioane) ma Po@ lewa. Alanui Alii, kahi i kuaina ai, o na

HOONANI HALE MAIKAI

O NA ANO A PAU.

            Na Pahu Kupapau Koa

A MAIKAI NO HOI, A ME

NA PAH KUPAPAU PAPA PAINA

PU NO HOI KEKAHI.

            S. JOHNSON (Ioane)

            Alanui Alii, Honolulu Iauai 18. @

 

Olelo Hoolaha.

 

            AUHEA OUKOU E NA MAKAMAKA A pau o ko'u @ ae apana nei, kahi a'u i noho oulola ai. Ke k@ a aku nei au ia oukou e na makamaka, ma ka pali o Kalalau a A@h@a. Owau e

Capt. A. White,

ke oukou hoa aloha, e noho aha na Hanalei: ke kauoha aku nei au ia oukou, e hele mai @ ku'u Hale Kuai, e nana ai i na ano NU HOU o ka LOLE, kela ano keia ano: a @ KAMAA NU HOU puu o lala, a me na NOHO LIO, o kela ano keia ano. Eia no ma ko'u Hale Kuai ke KO PAA a me ka MALAKEKE, a me na mea kuai nui wale na oukou; e naue mai e nana no oukou iho a mau aku.

            A. WAIKA (Haole)

            Hanalei, Kauai, Iune 16, 1863.

 

He Loio, a he Kokua!

O

A. M. Kahalweai.

 

            UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA inoa @ e kokua ia @ na hihia @ a @ a Hoo@ oki mare imua o na Aha Hookolokolo @ Aupuni; ua makaukau hoi e kakau i na Palapala @ oukou ma Honolulu @ ma ke Keena o ka Mea Kaulana, C. C. HARRIS, @ Kuhina, @ a pau. E hele mai no me ka makaukau hoi @ ka hana @ ka uku, e like no me ka mea @ na aoao elua; e @ no i maopopo.

Honolulu, @

 

MAKEMAKEIA NO OMOLE WAIALA

A ME

Na Omole Penikila.

            KE MAKEMAKE NEI KA MEA NONA ka inoa @ e kuai i na

Omole Waiala a me na Omole

Penikila,

o kela ano keia ano ke laweia mai ma kona Hale Kuai, ma ka aoao hikina a o ke Alanui Nuuaau, e huli ia @ Hale Kuai @ E.H. Boyd a e uku no hoi @ hookahi dala no ka haneri @ a pau e laweia mai ma kahi i @ ke kulike me ka mea i hoakakaia @.

            G. C. McLEAN. (Maka@a)

            Honolulu, Iulai 13, 1863

 

G. W. BROWN, APLAUNU.

LUNA HOOIAIO INOA.

 

            UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA inoa haiia maluhia, ma kona Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, e HOOIAIO i na inoa o ka poe e makemake ana, ma na Palapala Hoolimalima, na Palapala Aelike a me na Palapala @ a pau e pili ana i ka @.

            G. W. BROWN, Luna H@aio Inoa.)

            Honolulu, Iulai 18, 1863

 

MAKEMAKEIA KA IWI BIPI.

 

KE MAKEMAKEIA NEI KA IWI BIPI o na ano a pau, a e ukoia no koi i ka uku kupono no ia mea, ka lawe a mai ma kaa Hale Kuai U@pa o

Kale Olelo e ma,

makai o ka Uapo e pili ia me ka Hale Makeke, ma ke Alanui Moiwahine, ma Honolulu.

            Honolulu, Iulai 18, 1863.

 

OLELO HOOLAHA.

Luna Hooponopono Waiwai.

 

            O KA POE A PAU A Hueu k. I AIE AKU ai, ke kauohaia aku nei e hoouna mai i ka lakou mau Bila i na mea nona na inoa malalo nei mamua ae o ka ia 23 o Sepatemaba ae nei; a o ka poe hoi a pau i aie aku ia la, ke kauohaia ake nei a hookaa kuke mai ano: na mea nona na inoa mahalo nei.

            W. WEBSTER, (Wepa.)

            Na Luna Hooponopono Waiwai

            Honolulu, Aug. 23, 1863.

 

LAAU LAPAAU

AIA MA KAHE O

KAKELA ME KUKE,

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe,

A DR. JAYNE.

 

            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Na@ a me ke K@e a @ hoi na @ makua. O ka poe oia mau mea ko@ a ka lole @ Oia mau mea @ oia ka @ a o ka make hoi i kekahi manawa, a @ mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, @ alulu, pehu, u@ me na mai e ae.

            O ka Laau no keia e pau a ua mau mea ino nei.@

            Eia hoi kekahi. O ka laau ku P@ k@a ka poe pilikia ka wela o ka houpo @ i ka @ mai @ i ka @ hoopailua @ i ka pon@ o ka @ wa@ a me na mea like.

            Penei no e inu ai i ka laau hoopau Na@ me @ K@.

            Ina no kamalii e hanai aku i hookahi @ i ka manawa hookahi no ke keiki malalo @. Mai ka makahiki hookahi a hiki i @ elua hapakolu o ka puna @ pono. Malaila @ hookahi no puna okoa ka pono. a malaila aku @ kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha @ ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui@ ka laau @ wai maoli. Oia hoi, @ hookahi ka puna laau, alaila @ me na puna wai maoli eha, a pela no e inu ai ma ke @ awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, @ elima inu @ i ka la, penei i kakahiaka, @ auwi ka la ahiahi.

            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,

JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

 

                        He laau maikai i a @ u @ H@ ka Naha Na@ Wela o ka Hou@. H@ Nahu me ka uwe no hoi @ a keiki nuku a me na mai like he nui.

            Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki a@ paha ona malama, a elua paha,he umikumamalua paha ku@ a hiki i ka iwakalua ka pono.

            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama @ he hapalua puna ke ka pono. Mai ka makahiki @ a hiki i olua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka @waiu o ka makahiki, ilua puna ka pono, a no kauka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, @a like ka wai me ka laau, a pela e inua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kom @ kekahi @ pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau H@ Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha @ i ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

            I na e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a @ a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waihe mahe no hoi ka @ ma ka opu.

            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO: na

 

Laau Kunu a Kauka Jayne,

 

i hoike aku ai i ke ola o @ a mea a pau i hoakaka mau laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

 

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

 

a me na mai e ae no hoi he nai wale; a o na mau HOOKII @ i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao @ e ka poe i mai ia.

 

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI HOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?

 

AOLE ANEI HE KUNU OO OU?

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANIE OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HUI MA KA iwiaoao?

 

            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.

Mai O Ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O k@ nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

He pono ke ai koke i ka laau a Huaai@ Ola a Kauka Haune, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai @ nele ke makemake i na laau hoomaha @ a mai nui no hoi ka poe @ ana me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, @ ana oukou o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a @ kekahi manawa ua make no, a ina @ maluna pono ia a e inu @ alaila, oia no @ No ka ho@ ia ana mai @ keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

I Iuaale Ola a Dr. Jayne.

            Me ka laki ke hooia’ku i ka maikai, a na ka @ ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na @ a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola @ A ina @ ana ia lakou, a @ he mau mea @ hookapu @ ma ka @. Aole e @ Ma ka @ haawina @ a me ka holoi pau i ke @ o ka opu

DISIPEPESIA,

            @ a ka mai @ ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka @ hoi o ka @.

            O @ Huaale H@ a kauka Jayne, he maikai, he maikai loa @ ia mau oihana @ mau kino @ alaila, e hikiwawe ke ola @

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me na KOE,

A Kauka JAYNE,

NO NA MAI MA KE AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU.

KA MAI O KA ILI,

KOKO INO,

MAI NALULU,

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE,

ame ka MAI HOOPAILUA.

            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA,

ALAALA,

KAOKAO

PUUPUU

PEHU,

KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO.