Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 32, 8 August 1863 — HE MOOLELO [ARTICLE]

HE MOOLELO

k/» Halawai >fnknhiki o k n Ahahui l!nn-nf-lio Hannii. i'mal»maia ma Honolnln. m;ii Innr 3. a Inlai 1. l s A.l. V- i ka AHAHUI- EUANELIO HAWAH mrv Hr.r>oblu. i ki h 3 o Imv. W'-i. '• /.ke rr.«- kom :.co;*n r.*e nna i keU v..V. A in 1;-:.oia o W. P. A!oxinfler i Lunni o 0. H. Huli-k i Kakauolelo. E;A ,VA IIOA I iilKl M.U. N' H — K'V. T. Coan. Kf:v. D. R Lv"; .1 me Ka- ka Witmoro, no Hilo; Kev. ' •. H (' ■ ' n no W-iiohin'i: R«*v. J. D. Pan*. > K . ,k' -. .; K' v. E. B r:d. no K<ihala. - V 1 —R"v. S. K. Ki-hop, no Hann; R':v. l' A: no Waiiukt); Kc v. J. F. Po- ;• ' . i L'j;.riio4'ur.a; Hw. D. ILiMwin, f;o L'':: ). M' A. O. For l <fS no Kaiua- :: I . Oah* .— K' v. A. Bishnp, Kcv. P. J. Gu-ii'-k. K'v. L. Andr"'.v.. K<?v. E. W. C!ark, Kf-v. L. S;nith, K»?v. E. Cor\virj, Rcv, S. C. Dih on. Kev. H H. Pnrker, .Mr. S. N. Castie, Mr. A. S. C>,oUf, r»o Hono!«Ju; Kf.-v. C. T. .M;,is, !iu Pwn.'ihou; K(.*v. J. S. E(ner>on, no W:t.;tiiKr; K« v. H. W. Purktr, no Kaneohe. K.'.l ai.—K . v. G. IL Koweli, r!0 Wnimen: L\v. J. W. Stmth, Kev. D. Dole, no Koloa. t K> v. L. Johuscm, Mr. A. Wilco.\. no Wnioli. Eia hoi na Hoi\ i noho Inuna n.e ka Ahn inn k:i nouoiia m*u. K< v. K. An>!'. rs<.n, D. D., no Bosctona. A ::icrik:ttiui, ii• ■ v. E. T. Do;tne, no MmkonisM; K<*v. J. liieknell, Kaukn (i. P. Juclcl, .Mr. E. O. Hall, no Honolulu; a me .Mr. W. D. Aie.xaniJ»/r, no Punahou. I .i h<...'iuhelu mai ke!a hoa koia hoa o ka Ahi i paiapahi hoiko i kana hana ana ma knna kih;ipai iho. 0 ka linna nui n:ie a ka Aha, oia n.i mea i u'.o mni noioko o ke kukakukaana ma na kumum.'iino, na mea a R< ; v. K. An<Jerson i waiho mai imua o ka Aha; oia hoi kona mea i hi l' 1 mai ni i Hnwaii noi. AV Kumumanao 1. "110 m<\i maikai paha !.<' iiookumui.i na ekalesia okoa, ma na wnhi kup"u<» n pau n keia Pae Aina, mnlnlo iho nar o ka m:t!u u na Ahnhui Ek\lesia mn kei i nn.»kupuni k'oia mok\ipuni,-he mea maika: pilin, a he mea hiki ke ioaa mai a kukulu li"i i na kalni Hawnii no nn ekale>ia i iiookuuiuia ma kela mokupuni keia inokupuiii, — l .i hiki u ai paha ka mnnawa e hoopau ai i ko ka misionafi kiai ponoi ana inaluna o :ia kahu Lkalesia Hawaii, n waiho ia hana i na Ahaiiui a henha ht»i na palena 0 keia kiai ana? " 1 a like Li mamu», he mea maikai i na hoahaoau Kn>liano ke hooku:;uiia lakou i eka- !< >ia oktm. mn k ihi i hiki ai lakou he hala'vn pu iu) ka hi'omana ana i ke Akua, a me ka malama nna i nn o:hnna a ka Haku i kauoha mai ai; n uolnila, he pono !oa ke mahel"ia kok'ihi mau kihapai akea i mau ekale.sia 1 i.oa, he ohua no, aole he lala kekahi no keknhi, ua luii nne iloko t» ka Haku hookahi, i! i ! i" o I-.'mi Kri>(<», n ua hui malalo iho o ka '• | '•!" o ka Ahahui o ia mokupuni. . Il<' i'.u a maikai m» hoi k'e hoolakoia kela < .i u-'ia ekalesia i kona Kahu pouoi. Aole i kapakahi ka ke Akua hana ana, ua )i< uiolele c»koa no; iua ua ' hea inai oia i na k imaama o llaw.ui nei noioko o k.i pouli a : ka malamnlama, a mai ka mana o Sataua a i k A kua, a ina ua hc>okumu oia i mau eka- !• • .a no kona moa, alaiia, ua hoomakaukau ī o !hm oia i kekahi poe e liio i mau Kahu no k< :a r,»uu a e hiki no na Ahahui, Lmiena o kela mokupuui keia mokupuni ke! :;;r. aku i ua mea kupono, a hooinnka koke i k; ia hana. O ka mea e ikaika ai a e kuikahi ai keia maa ekal< sia okoa, t»ia ko la kou hui nna inaia o iho o ka inalu o kekahi Ahahui hoopouop >:u»,Ek:iiesia: o na okalesia ma kekahi ni«!;upu ni e hui lukou malalo iho o ka Ahahui i o ia inokupuni iho, a na ka Ahnhui e iiooponopuno i na hemnhema. na keekee r.'.e ua !alau o na eknlena a me na Kahu. ! Ki>r;umanao 2. "He mea maikai aneij n.a keia hope aku, ke ao ak\i i kekahi poe ; knuaka Ilawaii no ka oihanao ke Kahu ekales;a; a {vla hoi e no aku ai i na kaikaiuahine Hawaii o u.\ makahiki kujwno. i hoouiakauk.iuia p.iai lakou, e lilo i mau wahine na na kihu? O keia ao nna hoi, mahea kahi ei :.\:vi'i. a nawai )a ia e hnna? " l. a hookumu kc Ak\ui i ka oihana Kahu « ualesia i mea o pomaikni ai n» cknlcsia; a u.i īkoia, me ka like ana o ka naaimo, ka! i'.wnao ikaikii a me ke ano haipule o ke Ka-I hu. pela uo b\ nnauao, ka manao ik'Hikaa! me ke ano haipule o ia Nolaila, he j>ono k? hooikaika nui e hoomakauknu io i kekahi poe Hawaii no keia oihana. A ua !u hoiom, e wne i nn hnumaua e puka aku* uki mai L;»haiuaiunu aku. i na mea i make-i make e hooinuknukau e lawelawe ma keia oiiwna, ia lakou pu me na inea e ae ihoapo-! m.ia e na Ahahui Ekalesia t a e haawiia lakou " nn Rev. W. P. Alexandere ao aku i hookahi a alua paha maknhiki ma na mea pili io i ka! oihami knhu; a e hanaia keia mn Wailuku : Maui. 'j Ua hoa{K>uoia hoi, ke l\apaiia ka hana iik t J iua kekahi inau uiokupuni e ae. O ka hoomaknukau ana i na kaikamahine V Hawaii, e li!o lakou i mau Kumukulaa i mauwahme na na Kahu, oia kekahi hana e pono'

:r.,; k-..i H' * wī'.;i ;n iniinimnine kupor.i he 14 [-oh.i m «T;a* kah'.hi a o\ aku pahn.a h<? j>vjo k<- !akou ma m mea e naauao ai ;rn ka ok ■"> z e 2oī:i i.o he; lako'.; rr.n m h"ni h.na ku- ; kn wnh:r;c r.'.>ho m-iik?J, ; • h> iikoa i ::.z\; nhkni o na kaikamihine o fi ii n'h. I ka hoou ana i ni kula o k*n ano. he p: no ke nookurr.u;a rr«a k"»hi k~ii r.a aw3 ku r;.oku. a r;;c ni k : ;;:unkau*ia!e nei, :na kahi kuaaina. A ua he pono paha e h>->omaka ;-e:a ma Wniohinu i Kau. Hawiii, kekahi: ?i rna Makawao, Maui. paha kekahi. Kumumanao o. -Na bukc a me na pniapala ha:pu!en hoonaauao ma keia Pae Ainn; na hemaheina mahiiiL'; a me ka hana e pono O ka hoolaha r.na i na pn'npuia, i;e mea nui ia e auhee ai ka {iou!i, a u!u ae hoi ka ike. La huoiKaika nui na ma keia hana.mai kinohi mai. L'a haawiia i kanaka ka Palapala Hemo'.ele, o ke Kauoha Kahiko a me ke Kauoha Hou. a i;;<- na huke e ae. a he nui no na mea wehewehe i ka pono. a me na mea hoonaauao. Ma keia mau makaliiki nae he uini i haia ae nei, ua emi ka ikaika i ka hana aua i na huke, n ua hemahema na kanaka i na palapala kokua i ka huli ana i ka Palapala Hemoleio, a me na mea hoonaauao e ae he nui no. A o ka hana e pono ai, o ka heoikaika hou no ia e hoomakauknu a hoolaha aku i n?i palnpnia kupono. Kumumanao 4. 4< o ka pomaikai i hoimai • maluna o'kein Pae Aina, i ko iakou iioolaha ana i ka euanelio i na u!nn o; me ka molowa ole i hana like e pono ai n.i walii neie ma keia pne aina; he pono paha i keia manawa e hnpai i keknhi hana e hoolaha ai i ka euanelio i na kihapai nele ma Hawnii nei." O ke nuo o ka haipule iloko o lesu Kristo, hookahi uo ia ma na aina a pau loa: aia a hu ke ah>ha ia I 's\i, īnakemnke no ka haipuie e hooko i ke kauohn hopo a k'ona Haku; " E ; hele ne oukou e hoohnumana aku i na lahuikanaka a pau. " lioko o na makahiki he ' umi i hn!a, ua hoounnuua aku ko Hawaii ī na <'!e!e e hai aku i k"n euaneiio i Maikouihia. a i ko Nuuhiva pne nnn: a un maopopo lie oiaiu ka olelo. "i.-ooheielei kekahi, a uui hou ae uo une.'' ••() ka mea e hoomanawalea aku, e momona ia, " •■o ka mea e hoomauu aku, e ho!»mnuuia mni oia. " "E haawi aku, a e haawiia mai ia oukou, n.e ke ano pt»no ' kat)iniia iho, i p:!i pu i ka hooiuiiiuiiia a hanini iwnho, e haawi mai ai iakou iloko o ko oukou [oli. " Ua oi aku ka pomaikai o ka haawi ana aku mamua o ka lona ana mai. " Ua maikai wale no keia hann, a un maikai kona mau hua i hua mni; a eia nae ka hemahema, o ka hana ole i hana like e lako ai na kihapai nele ma Hawaii nei. Ua hooikaika nui no e kukulu i mnu halepule, nkn, ke noho hemahema nei na kihapai he uui me ke knhu ole, a he inea pono ke hui na haipule e kokua i keia hann, i holo ia. Kumumanao 5. "Hoponoanei i len Ahahui Misionari Amenka e hoouna hou mai i. mau paahana mai Amerika mai e pani i na hakaliaka, ke nalo aku na misionari inak la ? E hiki anei. i na keiki mi.sionari ke p ini i na haknhaka kupono ? Ua ike anei na Keiki inisionari i ka oleio Ilawaii ? A heaha hoi ka ; luuia kupono e ike ai lakou ia oleio ?" Aole i pau ka hana a n:\ kuinu mai Amerika mai, ua koe no. Eia hoi ke mahuahui nei na haole mai Kahiki mai e noho pu ana me na kanaka, noiaila, aole paha e pau nna ka manawa e pouo ai ka i.oho ana o ke Kahu ekaiesia haole ma kekaiii mau wahi; aole ■ nae make kii aku i ka aina e. Eia maanei na keiki misionari, nona keia one hanau, ke hapni nei i ka hana. Ei:i na mea o lakou ehn i komo mai iloko o ka oihana hai euanelio a me ke kahu ekalesia, a e loaa hou ana = uo' paha "uoloko o lakou na mea e puni ai na hakahaka, ke ae mai ke Akua. He hemaheuia no kekahi o iakou i ka olelo Hawaii, o ka nui me o iakou, ua hiki ke kamaiiio pu ine ko Hawaii. lun i imi ikaika lakou, aole : he emo a ike no. Pono lakou ke heluheiu i : na buke a me na nupepa Hawaii, ]x»no ke ; lilo i mau kuniu kula, a komo hoi iloko o ua ; kula Sabati e ao aku i na kamalii Hawaii. • Kumumamio 0. 44 He pono anei ke iiio na ; haipule huiia nui keia pae aina ī keia manawa, i alakai ma ke kukuiu aua i ke Aupuni o Kristo ma Hawaii nei; n na Amerika e ; kokua wale mai. a ina i hooloiiia ka hana ; pela, heaha la'uanei ka hope , Aoie mea kunaiua, nii lehova no i alakai • mai i kona mau eiele i Hawaii nei, a nana j no i hooholo i ka hana a ko lakou mau lima, \ iloko o keia mau makahiki he kanaha a keu, Ua hala ka wa pegana } ua ano hou keia la- j huikanaka, ua lilo no i iahui Kristiano. AleJ he mea ia ua kanaka makua na haipuie huiia ma keia pae aina, a ua pono ke kuuia maluna o lakou ua hana a pau o ke kukulu ana i ke : Aupuni o ke Akua maanei. Me he kamaiii | la 100 a haele aku mai ka hale o koua makua, | a noho ma koaa hale iho, peia e pono ai ke ! kuokoa na haipuie o Hawaii nei, a kokua wale mai ko Ameiika i kekahi mau maka-} hiki, a ulu ka ikaika oonei. - 0 ka hooiii ana mai o keia mau hana maiuna o nu haipulo oonei, a oia kekahi mea e ; uiu ai ko lakou ikaika: e nui auanei ko la-! kou mannwaiea, a rae ko lakou kokun ana j ma na mea e pono ai ke aupuni o ka Hnku, > no ka mea, no lakou ponei ka hana: e uiu: hoi ko Inkou manao ikaika io; ka waiwaj

hmno ; wn.;h'" la r7n: nn ;.nk' i h'm; a •; xa ike 3na i ki nui o ka hana a n? k-> e loaa*uan-:i ka '■•- ekoa ; k*? Ak : n. i ka me-a e hiki k- • a'.o. L hot k?"i i rn«=-a ? inna nm r*: *a mo o ko Arrierik.i i ku him 3;: i i ki k" Aku.i hana ma tn a'.m ;••.•>:i.i, r.o -n ;;a koiihana :nn Haw.nii nei. He mea hoi keia e pono nui ai m ;r:-ku-pum p*. s gnnri nn k-ia uioma. Mai H.*.waii nei aku a h ki in hkon ua kokoke. nolaiia, nui v.*v n'e inuna ak\; !;:e .iko.:, hooiii ak'j j iia mea e pono ai. Auf:iui.'uinao 7. •• 0 ka nuho ana o na mis:onari mai Amenka mni, o ka pono e kokua ia :itai lakou ma na in-'-n o k-i k:i;o mai Amerika mai, u:e ka hi'iinai ole. ma keia hope aku, maiuna o na hoahnmu o Ihwaii nei." A;n a okiokiia na kihapn: nui. n hookumu ;a na » knie>:a r.kn.i ma k-.-ia wahi ko'.a wa|;;. a hoohkoia kela ekalesia kein ekaiesia i kona kaliu ino. aiaila, aoiepaha e hiki i na men » koe ke mahma i ko lakou kumu kahiko. A i ka hookuinu ana i na ekalesia, he iiemahema a ihhune kekahi, a ua pono ke kokuaia ■i kekahi mau makahiki, ma kn hanai ana i ko lakou knhu ; nohila, he pouo ke himwi ia mai ke oh no na mis'ionari n.ua m:\i Auierika nm, i hiki i na hoalnnau ma ko 'akou : mau kihapai ke kokun i na wahi nele. Kunmmanao S. " Ile mea īnaikai an*ri ke hui ka poe haipu'e n pnu o Hawaii nei main'o ilio o lea Ahnhui Eunneiio Hawaii. o n.n Hawaii a me na haole pu ? Pehea ka ham e hiki ai koia ? iie pono anei i keia Aha.hui ke hookumu i Papa no ka hooko ana i kana mau iiana, ma ke kokua atm i na eka!esia i nde mnanei, ma ka hoouna ana i na misionari i na aiua e, n,n ka h 'Omakaukau ana i na kahu ekalesia, a me uawahiue laiponona lakou, a mn ka hooiaha ana i na huke ?" He mea maikai io ke hui na haipuleapau 0 Hawaii nei, no ka mea, ua hui lakoua pau me ke Poo hookahi me Kristo. O ka hui ana. oia ko iakou mea e ikaikai ai, oia hoi ko hkou mea e kuikahi ai, e maluhia ai, a e mau ai ka launa pu ana. l a hookumu īa ka Aha'nui Euanelio Hawaii i ka mnkohiki IS*J3. a ua hooponopono hou la kona Kumukanawai i ka makahiki ISSI. l'a kau no kona malu maluna o na ekal esia mni Hawaii a Kauai; O kona mau hoa e uo.ho i>-i, oia no na misionari mai Amerika mni. a n:e na haiolelo haole e ae i launa pu me !akou, Ua hiki no i keia Ahaluii ke hoopnnopono hou ia ī keia manawa t 1 ko ai keia inanao. Ile pono e liio na Kahu Ekn!e?ia Hawaii i mau hon, a o na luna kekahi mai na ekalesia mai. Ua pili nui hoi ko Hawaii mau ekalesia me ko Nuuhiva. a me ko Maikonisia» noiaiia, he pono ke lilo misionari o ia mau waiii, i mau hoa o keia aha. Aia a hooponoj)onoi.\ | eia, aole e hiki i na hoa ke kukaknka a lnwelawe ma kn oieio Inole, nohi!a< he pono ke hnn:ii;t kann m;iu hnnn ma ka oielo iiawaii. He mea pono no hoi ke hookumu keia Ahahui i Papa Uooko. i hoio na hnna. Na keia l\.pa e lawelawe mn ke kukulu nna j ke aupuni o ke Akua mannei. a ma na aina e: nnna hoi e hoomakauknu i mnu kahu eka!esui a me na wahiue na lakou, a uana lioi e hoolaha aku i na huke a mo na palapn'.a e hoonanuaoni. I hoio keia manao, ua hooponoponoia ke Kumukanawai o ka Ahahui Euanelio Hawaii, penei : Kv; Ku.mukanawai o ka Ahaiiui EUA.nkl'io e» Hawaii. Pauku 1. E kapaia keia nha o ka Ahahui Ei"ani:lio o flawa;i; o kona mau hoa, oia na mea i kon\o mai mnhlo iho o ke Kumukanawai i hooponoponoia i ka maknhiki lSt>l, olakoupu me na Kahunahaiolelo o ko lakou aono pule, ina p=.iha he Hawaii, ina paha he lmoie, ma keia pae aina, a ma na mokupuni o Maikonisia a me ko N T uuhiva, a o na luna kekahi i waeia i kela mnkahiki keia makahiki e na Ahahui Apana; penei. e waeia na luna elima no Hawaii, ekolu no Maui a me Molokai, eha no Oahu, d ekolu no Kauai a me Niihau. E hiki no hoi i ka Aha ke koho i mau hoa noloko o na hoahanau aole i lilo i Haiolelo, ke loaa eiua hapakolu o na ba!ota 0 ka Aha. Pauku '>?. Eia na luna o keia Aha, he Lunahoomalu a me i<e Kakauolelo, a e Koho makahiki ia iana ma ka Ixilota ana i na halawai niakahiki, a e noho no laua a paniia ko iaua hakahaka ma ke koho hou ia ana. Pauku 3. O na hana a ka Lunahoomalu, oia na hana i maa i na Lunahoomalu o na Ahakuka. Na ke Kakauoielo hoi e knkau a nialama maikai hoi i ka moolelo o ka aha, ma ka olelo Hawaii kekahi. a ma ka oieio Beritania kekahi, a nana hoi e malama i na palapaia o kela ano keia ano i waihoia raa kooa Uma. Paukli: 4. La hookumuia keia Aha i mea e kōkua aku kokua inai kekahi i kekahi iloko o ka hana nui e hooiaha ai k;i Euanelio, a e hooholo like i na hana e ulu ai ka ike a me ka haipuie ana, a e hoopale aku ai i ka hoOmaioka, na manao hhu a me ka hewa. Pacec 5, E halawai makahiki keia aha 1 ka manawa a ine ka wahi ana e hoohoio ai. Pacsit 0. E hooponopono no keia aha i na pilikia a me aa luhia i haiiia inai imua ona mai na Aha apana mai, a e hooikaika mau ia i maemae a kuikahi hoi na ekalesia. Pacs*c 7. E hookumu keia Aha i Pap»

Hooko, e ka:«\n O \x Pa?a <> sa AHA3r; - HA-.vEii :va hoa o kon P.'.pn. h- a me ka Pu:;v: Wa:-.v.ii i ko v ;o makahik: ;a e kei Ahahun o •! : a oi ak.: p-iha : * puk t nk\; a::a k-.-kah: o nkou. ; kv..i :: r.-c. vk; makahiki. hiki :n-? k»? k?!".•;• h;•»: e mh-:!e ka hapa akahi. nkolu; e puka aku ;n hoa o ka hnra akahi i ka pau r.:n o ka inakahiki nkahi. a o ka hara ahn ; na makahiki e!ui. a o k i hapa akoiu i :n imkahiki ekolu. E ham no keh Papa i na hnm i haawiia mai eke Ko:n::c ok: Ahahui Mis\onan Amer:ka, i nn mea p;!i i ke o!a o na mis;onari kahiko o ka Ahahui M:sionari Amerika ma keia pae nim. a me ke ao ar.a i ka lakou mau keiki ma Hawaii nei. Na keia Patvi ::o hoi e kokua i ka !;oor.oho ana i na Haūueio. na Kahu ma na kihapai i nele; m !akou hoi e i:ni i na mea e naauno ai, a e maknuknu ni na knnaka Hawnii e komo i ka oihnna lunahaiolelo a me ke kahu ekalesia; na lako'.i no hoi e hookumu i na kuh e aoia m.ni na kaikamahine Hawaii i mnknukau e li'o i mau kumu kuh a i mau wahine piin na na knhu; na lakou hoi ka hoomakaukau nna, ke pai ana a me ka hoohha ana i na buke a rne na pahpala e pono ai, na hkou no hoi e hwehwe mn ka hoolaha ana i ka oiejo a ke Akua i na aina e. ma nn mea e hiki ;ti a i kupono no hoi; na lakou hoi e lawe, n malnma a hooli'o aku hoi i na elala a me na waiwai a pau i haawiia mai no no keia mau hnnn, He pono i keia Papa ke hoike makahiki i ka Ahahui Euaneiio o Hawnii nei i mooolelo o kana hana ma keia mau mea a pau, koe wale no ka mea akahi. Pauki; S. E hui keia Pnpa ika manawa e malnma nna kn Ahahui Euanelio i kona ha!awai niakahiki, a e liiki no ia ia lee hooliana i kona innu hoa iho a me na mea e ae ma kona mau Komite. Pauku 9. He mea hiki ke hooponopono hou ia keia Kuinukanawai i ka halnwni mnknhiki o ka Aha, ke kokua mai ekolu hoa pahana hoa i nkoakoa pu. Pauku 10. E hoomakaia, a e hoopnuia ■ na hahwai a pau o keia aha ma ka pule. (.lole i ihi)