Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 32, 8 August 1863 — Page 3
| This text was transcribed by: | Tamara Moan |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
i ke puni ia i ke ahi, ma ka hora 4 o ia ahiahi no. Ekolu paha tausani kanaka i hele pu mai me ka huakai ia manawa, e huli ana no kahi i noho ai o ka poe haki koa. No ka hele ana o ke Kiaaina i kahi e aku, nolaila, ua hoopukaa`e o Mr. Opdyke (Opakaike,) Meoa (Mayor) o Nu Ioka, he olelo kuahaua e ahewa loa ana i ka poe hoohaunaele, a ua hoomaka ae no hoi o Gen. Wool, e hoomakaukau no ka hoopau koke ana i ua hoohaunaele la. O na nekelo (nika) a pau i loaa a ike ia e ua poe hoohaunaele nei, ua pau koke no i ka pepehiia a make, a o kekahi poe ua hoeha hoomainoinoia, he 20 a keu ka nui o na nika i make. O ka poe nana i hookumu ka haunaele, o ka poe haole, Airisimana, (na haole Irelani,) ame na poe olelo e.
Kuikahi Hooki i ke Kaua.
NU IOKA, Iulai 11.--Ua hoomakaukau ino ka poe Repubalikana o ka Akau, he mau olelo a me na kumu a lakou e ae ai e hooki i ke kaua ana me ka Hema, a penei no ke ano o ia mea i waihoia`ku imua o ka Peresidena e Mr. Chase, ke Kulina Waiwai o Amerika Huipuia. O ka mua--e hoopau loa ia ka hookauwa ana, mahopoe iho o ka M.H. 1874, ma na wahi a pau o ke Aupuni o Amerika Huipuia. O na keiki kauwa a pau i hiki ole i ke kanaka makua ana, e noho kauwa no a hiki i ka 21 o kona mau makahiki; a o ka poe a pau i oi na makahiki mamua o ka 21, e hoopauia ko lakou noho kauwa ana, aia no i ko lakou makemake ka noho hou aku me ko lakou mau haku mua; me ka hoakaka no hoi i ka uku no na kauwa i hookuuia mai na mokuaina pili aupuni, a o na kauwa i hookuuia mai na mokuaina kipi o ka Hema, aole no e ukuia e ke aupuni. Elua--e kaheaia i halawai makaainana e noonoo no ka hoololi ana i ke Kumukanawai, ma ka hoopau ana i ka mahele alima, e pili ana no ka hookauwa ana, a me ka hoolilo hoi i ka hookauwa i pono e hiki ai ke manaoia, ame ka ae ana hoi e hookuuia na kauwa e like me ke ano i hoakakaia maluna.
Ua hoike ae ka nupepa Herald, i ka olelo pane a ka Peresidena o Amerika Huipuia, i ka poe mahiai o ka mokuaina o Lusiana, ka poe i noi mai ai e aeia e koho i mau luna no ke aupuni holookoa, a me na mokuaina malalo o ke Kumukanawai. Aole i apono ka Peresidena ia mea. Ua manao kekahi poe hanohano a kuonoono no hoi o Lusiana, e kahea i halawai, no ka hapai ana i ka noonoo e hoololi i ke Kumukanawai o ia mokuaina. Ua manao ka Peresidena, aole pono o ia mea i keia manawa, a malia paha o lilo i mea e alaiia mai ai ka hooko ponoia ana o na oihana koa ma ia wahi, ame ka hookaumaha wale aku i ka lakou hana ana. A ua hoopau ka Peresidena i kana olelo ma ka hai ana`ku me ka hooia pu aku no hoi, aole e nele ana ka mokuaina o Lusiana i ka manawa kupono e koho ai i mau Luna no ke Aupuni Hui, ame ko lakou mokuaina iho.
Ma ia pepa no hoi, ua ikeia ka hoomakaia ana e kamailio no ka hooki ana i ke kaua iloko o ka Aha Kuhina o ke Aupuni, o ke kumu o keia hapaiia ana o ia manao, no ka manao i hoopokaia e ke Kuhina Kalaiaina, Mr. W.H. Seward, (Suwada) e noi ana i ka Peresidena e hoopuka`e i olelo kuahaua, e haawi ana i ke kala ana i na kanaka o na mokuaina o ka Hema, ka hoopau i ke kaua ame ka mana o ke kanawai e hao ana i ka waiwai o na poe i kipi i na poe a pau o ka Hema. Me ke kala pau loa`ku i ko lakou mau hewa a pau, koe nae na Luna aupuni, ame na Luna kaua. Manao o Mr. Sewada, he pono ke hoihoiia ia lakou (na Luna kipi a pau) ko lakou waiwai, aka, aole nae e hiki ia lakou ke noho ma kekahi oihana aupuni. Ua kokua o Blair ame Bates ma ia manao; aka, ua kue o Stanton, ame Chase, a ua manaoia e kue ana no o Wells. Aole i hoopuka ke Paresidena i kona manao no ia mea. Ua ikeia mai nei no hoi ke kumu o ko Mr. Stephens (Setepano,) ka Hope Paresidena o ka Hema, holo ana ae i ka akau, (e like me ka kakou i lohe mua iho nei,) oia hoi i halihali mai nei he manao no Jeff. Davisa, ka Paresidena o ka Hema, e hooki i ke kaua ana, a e noho kuikahi hou no na mokuaina e like me ka wa mamua`ku o keia kaua huliamahi ana, ke aeia na mea i oleloia ma ka Mr Hunter haiolelo, mamua aku o ke kipi ana--oia hoi o ka noho aupuni okoa no o ka Hema, ame ka akau, aka, i hookahi no Paresidena. Oia no hoi ka lawe ana i na nika mailoko ae o ka lilo ana i kumu hoopaapaa aupuni.
Ua hookuuia na koa kipi he 32,277 e Gen. Grant o ka akau, ma ka Parole, i ka la 8 iho nei o Iulai ka pau loa ana. O ka helu i haiia maluna ka huina nui o na koa kipi i pio mai ia Gen. Grant ma Vikibuga.
Kaletona Karolina Hema.
KALETONA. Iulai 13--Aohe mea hou ma nehinei. Ke hana nei ka enemi (oia hoi na koa aupuni.) i mau pakaua no na pu ki loihi a lakou, mawaekonu o ka Mokupuni Morisa (Morris Island.) me ke kokua pu mai o na mokuhao elima o lakou. O na moku laau o lakou ke kipu nei i na pakaua ma Papu Wagner ame Gregg, a me ka aoao Hikina Akau o ka Mokupuni Morris. BIURIGADA.
PAPU MONORO, Iulai 14 -- Ua hiki ae ilaila ka moku kaua Union Jack, a ua haiia mai ke pio ana o Morris Island i ke aupuni, koe nae o Papu Wagner. Ua make ma ia mau la kaua ma Morris Island, he 7 a hiki i ka 800 koa kipi. Ua lana no ka manao o na koa aupuni, e pio koke ana o Papu Wagner. Ke holopono nei ka hana a na koa aupuni ma Kaletona.
No Europa.
Ke mau nei no ka hauwalaau kaua ma na Aupuni nui o Europa, a ma Parisa nae ka nui loa. Ua olelo wale ia mai, ua ae no o Rusia i na kumu nui i noiia mai e na Aupuni nui o Europa, no na mea e pili ana ia Polani; aka, aole nae i hiki aku ka Rusia pane maoli. Ke holo mua nei no na Polani, aohe kanahai iki mai.
[Ua ike iho makou i ka manao o ka Polunesia no na mea e pali ana i na nu hou i hiki mai nei, oia hoi aohe no he lanakila iki i loaa i na poe koa Aupuni ma Getebuka, Peniselevenia, aole nae makou i ike i kalu i loaa mai ai o kona lono no ia mea ana i hai ae nei. LUNA HOOPONOPONO.]
KULA OHANA.
A AO HANA HOI MA KA
Olelo Beritania!
NO NA
KAIKAMAHINE OPIOPIO!
A ME KA HUI MA KA PULE O KA
EPIPANIA MA LAHAINA.
Papa Hooponopono:
Ka Rev. W.R. Scott, Luna Hoomalu.
KE KIAAINA O MAUI.
T. HUTCHINSON, Esq., M.D.
H. DICKENSON, Esq.
Luna Hooponopono, Mrs. SCOTT.
Kahu Kinaina, Miss PERRIER.
UA MAKAUKAU KEIA KULA E LAWE mai i na Kaikamahine Hawaii, a malaila e loaa ai ia lakou ka ike maopopo loa i ka Olelo Beritania, me ke akamai pu no hoi i ka humuhumu, ka malama Hale, a me ka Kuke ana, a me na mea e ae e paa ana i ka hoomaikai aku i ko lakou noho ana ma keia hope aku, oia hoi ka hoolilo ana ia lakou he poe wahine kupono no na kane, a mau makuakane maikai hoi no na kanaka, a e hele mau ana lakou i ka wa pule, a e hoomaopopo pono ia no hoi ke ao ana i na mea kupono o keia ao, a me na mea e pili ana i ko lakou hoomana. E moe no hoi kela a me keia haumana ma ke Keena kaawale. A ua hoopiha ponoia no hoi ua wahi noho me na mea a pau e pili ana i ka hooluolu maikai i ka noho ana, me ka malama makaala ia no hoi e ke Kahu Malama, a na maikai no hoi a oluolu pono na rumi a pau.
Ka Uku Ana--He $70 00 no ka makani ai hookahi, me ka huina o na lilo a pau, koe nae ka lele aahu. E hoounaia na palapala noi e komo na keiki i ke Kula, ia Mr. Dickenson, ke Kakauolelo ma Luhaina, a i ole ia, ia Rev. W.R. Scott, M.A.
89 2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AU AUANEI NA MEA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke kauoha aku nei au i na Haole, Pake, a me na Kanaka maoli, mai ka la puka i Haehae a ka la welo i Lehua. Mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare,
Ia KAOLELO,
no ka mea, ua haalele mai oia i ko maua home, anu ko mana wahi moe, ua hele aku oia mamuli o ka hana a ke kino me ke kane manuahi. Ina o ko poe hoaie mai ia ia, aole loa au e hookaa ia aie, maluna no ona ko oukou poho. Ke hooki nei ko'u pulima maanei. E hoi ka ui o Manoa ua ahiahi, ua uhi ka ohu i na pali. Owau no me ka mahalo. J.P. KAMAKA 83-1t
Makaulio, Manoa, Iulai 27, 1863.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AI ANEI NA KANAKA A PAU, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke papa aku nei au me ka hoomalu ana i kuu kuleana aina i no na ka Helu 5383, i hoi keia ma ka Palapala Sila Nui, e waiho la ma
KAHUKU, KAU, HAWAII.
Nolaila, ua kapu loa na holoholona, aole e hele wale ma ua aina la, ina o ka Lio a me ka Bipi e hele wale ana ma ua aina la me ka hoopau i ka mauu, e hooukuia i hookahi dala pakahi no ke poo: Hipa, Kao, Puaa, he hapalua dala pakahi no ke poo. E lilo keia i Kanawai i kona la e laha ai. IOELA NAOHE.
Maemae, Augate 4, 1863. 89-22
Lio Nalowale.
ILOKO O NA PULE EKOLU I HALA iho nei, mai Kawaiahao aku, he Lio Kane Waihooluu Ahinahina. Ua kuu ia ma uha akau ww. Ua manaoia, ua holo loa paha i Ewa, a i ole ia i Waialua. O ka mea nana e hoihoi mai i ua Lio la i ka Hale Kuai o
Kakela me Kuke.
Kuka pono ia no 89 2t
I KA POE KANU KO!
O NA MEA NONA NA INOA MALALO nei, na Luna Nui o ka
Hui Hoomae mae Ko o Honolulu,
ke hoike aku nei i ka poe a pau e pili ana i ke Kanu KO, ma Honolulu nei, a me na wahi e pili ana e manao ia HUI: olelo ia, e hana i WILI KO NUI ma kahi e pili i ka
Hale Hoomaemae Ko,
i wili e wili ai i ke KO i kanuia ma kea wahi. E ae no ka Hui e wili i ke Ko ma ka mahele, a i ole ia, ma ke kuai maoli ana aku no i ke ko a ka poe mea ko, me ka haawi aku i ka uku makepono.
He Willi Ko Maikai Loa!
ka wili i manaoia, a o ka Puhi Ko akamai loa o ka aina nei, ka poe nana e puhi ke ko. A ke hai hou aku nei hoi keia Hui, e hoomaopopo iho ka poe Kapu Ko o Honolulu a me na wahi e pili ana i ke kahua maikai a ka Hale Wili Ko o ku ai, no ka mea, ua kokoke ke laweia mai ma ka moana, a me ka aina paha; he kokoke ke loa ka hale i ka Uapo, a o na alanui no hoi o ka aina, ua maikai kupono no ke kauo kaa ana. No ke kumukuai, e ninau ia ALDRICH, WALKER & CO.
59-1m
Ka hoike kula ma Waiolama.
E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:
Ma ka la 10 o Iulai, oia ka poalima. Ua hoike ke kula a H.B. Naiimu, o Waiakea, ma ia la, ma ka hora ewalu o ke kakahiaka, ua hoomaka ka hoike ana. Ua akoakoa mai na makua mea keiki a pau ia ia. O ka mea Hanohano R. Keelikolani kekahi a me ka mea Hanohano A. Keohokalole, a me ko laua mau hoa pu me laua. Ua hele mai lakou a pau e ikemaka ma na mea a ke kumu i ao ai i na haumana. A ua hoomaka ka hoike ana ma na palapala, ma ka nana ana'ku i na haumana, ua holo maoli ka ike i na mea i aoia e ke kumu; a ua nui ka hauoli o na makua i ka ike ana`ku i ka lakou mau keiki, i ka holo maoli o ka naauao. Ma ka heluhelu buke, kakaulima, Helunaau, Helukakau, Huinahelu, Palapala Aina, Ana Honua, Aokiko, Pa-ko-li, a me na mea e ae i aoia e ke kumu.
Ma ko makou nana ana`ku i na keiki, ua holo no ko lakou ike; a ua nui ko makou mahalo i ke kumu, no ka ikaika i ke ao ana. Elua nae mea oi loa ma ia hoike ana ma na palapala a pau i aoia, o Kailona, he kaikamahine; o Lehuanui, he keikikane; a o laua ke keu o ke akamai ma na mea a pau i hoikeia ma ia la. Lilo makepono loa no ke dala o ke Aupuni i ke kumu ikaika o ke ao ana i na haumana.
Ua nui no ka oiloli o na makua, no ka holo o ka ike mawaena o ka lakou mau keiki, a no ka ikaika no hoi kekahi o ke kumu ma ke ao ana i na haumana; o keia kumu o H.B. Nalimu, he keiki kupa no no Waiakea nei, a ua noho no ma Lahainaluna, a i kona manawa i puka mai ai, ua hoi mai no oia a hapai i ka oihana ao kula ma Waiakea nei, a i kona noho kumu ao ana, ua nui kona mahaloia e ka poe i ike i ke ano maoli o kana mau hana.
Aole paha o makou wale kai mahalo no keia kumu, o na mea no paha a pau e heluhelu ana i keia mau mea i haiia ae la maluna, a o ko ka Papa Hoonaauao makemake nui no paha ia, o ka au aku o na keiki iloko o kahi hohnu o ka ike a me ka naauao O keia hoike ana, he hoike Apana no; aole no i hoikeia ma ka Luakini, a aole no hoi i hele kino mai ke Kahukula ia la, o na haumana wale no me ke kumu.
Me ka mahalo,
J.W.K. KAPULE.
Kalepolepo, Hilo, Hawaiii, Iulai 25, 1863.
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIAI 'NA 3 LIO, i ka Poakahi, la 10 o kela malama, 3 Lio i ka Poakola, la 12, ma ka Pa Aupuni
Ma Pauoa,
ke ano me ka hao malalo nei.
Poakahi, Augake 10.
1 Lio kane hulupaia i i me ka lahe N-K.
1 Lio wahine eleele wiwi, elua hao ano e.
1 Lio wahine ahinahina, aole ike pono na ka hao.
Poakolu, Augake 12.
1 Lio wahine ulaula, ano he ka hao h.
1 Lio wahine ulaula wiwi kuapuka, hao EE
1 Lio kane ulaula makapaa,hao NV.
Na Lio Komo Mai.
2 Lio kane ahinahina me ka laho, aole i kuniia.
1 Lio wahine puakea wiwi, ekolu hao ano e.
1 Lio wahine paukea ulaula, elua hao ano e.
1 Lio kane ulaula me ka laho, hao manamana ano e.
1 Lio wahine ahinahina wiwi, hao MP aku. H A.
1 Lio wahine ulaula wiwi, hao NO e kekahi mau hao.
1 Lio wahine ulaula maikai, hao JKI akau elua hao ano e.
E kii mai i na Lio hou, me ke dala pu mai, oi pekole na la, o haia na la he 15 nele oukou.
NAPUNAKO. (Luna Pa Aupuni)
Pauoa, Augake 7, 1863. 89-1t
OLELO HOOLAHA.
Waiwai o Hulimai, no Waimea.
Kauai, i make aku nei.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI WAU, E. Makakoa, no ka hookohu ia V. Knudson, i Luna Hooponopono maluaa o ka waiwai o Hulimai, no Waimea, Kauai, i make aku nei: Nolaila, na hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 31 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia no ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana, a me na mea hoale i hoikeia aia ma ko`u Keena Hookolokolo, ma Nawiliwili, Kauai.
H. A. WIDEMANN,
89 2t Luuakanawai Kaapuni o ka Apana Eha.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AU ANEI NA MEA A PAU KE nana mai i keia palapala, ke papa aku nei au i na kanaka a pau e noho ana maluna e ka Aina Kuleana o kuu makuakane o KAIWIKAOLA, e waiho ana
Ma Wailuanui, Koolau, Maui,
aole e noho, aole hoi e mahi iho kekahi mea me kau ae ole. A ke hai aku nei au i na mea a pau, o NALIMANUI ka mea nana e malama a mahi, a hooponoono i ua aina la i alalo o`u, a e hiki no ia ia kepaku aku i na mea e ae, a aia no ia'u ka hoopau aku ia ia ke hewa kana hana ana. KAIWIKAOLA.
Leleo, Honolulu, Augate 4, 186e. 89 2t
Palapala Hoolaha
A KA
Luna Helu, o 1863.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU ma Maunalua, Kuliouou, Niu, Wailupe, Waialae, Kahala, Kaalawai, a me Palolo. Ke kauoha aku nei au ia oukou, hele mai oukou, e haawi mai i ko oukou mau auhau, e like me ke Kanawai. Penei: Ma Maunalua a me Kuliouou, ma ka Hale Kula o Kuliouou, ma ke kakahhiaka o ka Poalua, oia ka a 12 o Augate ne: ma Wailupe a me Niu, ma ka Hale Pule o Wailupe, i ke kakahiaka o ka Poakolu, la 13 o Augate; ma Waialae, Kahala, a me Kaalawai, i ke kakahiaka o ka Poaha, la 14 o Augate; ma ka Hale Pule o Waialae; ma Palolo, i ke kakahiaka o ka Poalima, oia ka la 13 o Augate, ma ka hale o Lilia Koekapu.
W.H. PEASE,
89-1: Luna Helu o Kona, Oahu.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano o G.M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Hana Hooipo, e hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no Kauhi k. no Honolulu, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hookeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua oia ka la 15 o Augate, i ka hora 9 o kakahiaka oia ka ia a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio o keia mea ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. G.W. BROWN.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oahu, Au. 6, 1863. 89 2t
OLELO HOOLAHA.
KE PAPA AKU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, i na mea a pau, aole na ka hookaa wale i ko lakou mau holoholoia o na ano a pau malama o ko'u apana aina
Ma Marshfield,
e pili la me ka pa o W. B@, ma Waikiki-kai, oia hoi kela mau wahi e pili ia ma ka aoao komohana o ke alanui e holo ke i Waikiki-kai. @eia hou no, ina e loaa kekahi wahine kanka, mau kanaka, a mau wahine paha e hele ana maluna o ko'u aina i haiia maluna, mahope iho o ka na poe ana o ka la, me ke kumu ole, alaila, e hope no au ia la, a e hana hoi la ia a ia lakou paha, e like me he poe aihue ia. O ka poe a pau e kue ana i keia mau olelo, e hoopilia no ma ke Kanawai.
JAMES L. LEWIS.
Honolulu, Aug. 5, 1863. 89-3m
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI
KAKELA ME KUKE.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ne kekahi, e like me ka lepo paa, naiulu, pehu, ukake, a me na mae e ae.
O ka laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine; a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka laau hoopau naio me na koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka pana ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Malaila a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a malaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, in a hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
--------
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
LAAU KUNU O KAUKA JAYNE
hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai ia.
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka UMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO. 89-6m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano o G. M. Robertson, @ o na Luna kanawai i ka aha Kiekie, e Ke@ @ Luna Hooponopono Waiwai no KAIMI@A@ no Wailea, Maui makemake nei. N@ ia @ na kanaka a pau @ ko @ ka @ la 13 @ kekahi aka, @ keia @ @ i na ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. G. W. BROWN
@
Honolulu, Oahu @
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano o G.M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KEPAA, e hana @ H @ no KAMALII, no K@, Oahu, i make ana nei. N@ @ na kanaka a pau, @ ke @ G.W. BROWN
Kakauolelo @
Honolulu, Oahu @
@
Olelo Hoolaha.
NA KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano i Ioane Ii, kekahi o ka Lunakanwai o ka Aha Kiekie o Kapa@ @ na kanaka e @
ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu
G W BROWN.
Kakakuolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Oahu, Aug. 3, 1863 89-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AU ANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai mai ko o ka waiwai o Kua@ @ no HOnolulu, Oahu i make aku nei, o ka poe, i @ a ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e h@ke mai ia @ o ka mea @ IOANE Ii kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Halehookolokolo i ke kumukauhale o Honolulu, i ka Poakolu, i ka la 19 o Augate, e loaa mai ana, i ka hora 10 o ke kakahiaka la manawa e hooponopono ia ka @ ka wai a Dan@ Kaika@ua, ka luna hooponopono waiwai a ke mea i make, a o hoike mai i kau wahi ki@ aka he kumu @ a na @
G. W. BROWN
Kakauolelo @ ka Aha Kiekie
Honolulu, Augate 3, 1863 @@
Olelo Hoolaha.
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kaa@ ma ka Apana k@lu, ma Waimea, Hawaii, e hoomaka @ i ka Poalua oia ka la 1 o Sepetamaba, M. H. 1863.
Ioane Maei, S. Kukukekahe,
John Parker Mokuela
P@p@ J. K@awi
Nawaii, J. Ka@ani
A. W. Pepulenui Alapai
Huakua Naihe,
Kapuukolo J. D. Olohana
J. Nalanipoo Aiwehi
D Kahoonaululu F. Honuaiwa
Kalaimanuia Halemanu
K@amokui@ K@iakau
Kaaikuahiwi L. Kalua
JNO E. BARNARD
83-4t Kakau olelo i ka Ala Kiekie
Olelo Hoolaha.
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kani@, ma ka Apana Ekolu, ma H@ o Hawaii, e hoomaka ana i ka Poalua, @a ka la 8 o Sepetamaba, M. H. 1863.
I@a Ike@l
Kawaiahe Kumai,
Lo B. Kaupa
Kui Mikaeleai
Ka@e Lau@ui
Kaniukahi Kuah@pa
Heleinauna Maka
Kauluwale J. B. Kahapu
Haae Heani
Kaui Nakapuahi
Makuena Kup@le
E. BARNARD
89-4t Kakauolelo ka Aha Kiekie
OLELO AELIKE.
O MAKOU O KA POE NONA NA INOA malalo iho nei, na mea a pau i kuleana iloko o ka auwai o KAMAAUWAI, ma Wailuku. Ke aulike nei makou i na olelo a me na pauku i kakauia ma aie, e lilo i Kanawai ko makou.
PAUKU 1. Eia na Luna o keia Aelike, he Peresidena, oia hoi ka Puuku, he Kakauolelo, a ekolu Luna Hooko.
PAUKU 2. E noho Luna Hoo@ia ka Peresedina, a o kona kope paha, ma na halawai a pau, a e kahe kela i ka halawai ina ke noi kona lala elima. E malama oia i na dala a pau o keia Aelike, a e h@ale i ke dala mamui o na mea i holoholo a ma na halawai nui elua o ka makahiki; a @ mau halawai e hoike ai ma i ka poe Aelike no na dala i loaa mai a lilo aku, no na malama eono mamua iho.
PAUKU 3. No ke Kakauolelo e kakau i na mea a pau i hooholoia ma na halawai, a e malama i na Buke.
PAUKU 4. E hooko na Luna Hooko i na Kanawai a pau o keia Aelike, a me na mea a pau i hooholoia ma na halawai.
PAUKU 5. E kohoia na Luna a pau ma ka balato, ma ka halawai makahiki, ma ka la 4 o Iulai.
PAUKU 6. E hana like na mea kuleana a pa loa i ka aukai, mai ka apana uuku a hiki i ka elima eka, e hana i hookahi kanaka mai ka elima eka a hiki i ka umi eka, elua kanaka, a pela aku. E hana like lakou, mai ke kahawai a hiki i Pohakukapu, a malaila aku e hana na mea kuleana i ka auwai. E kahea na Luna Hooko i na kanaka i ka hana auwai, i ho kahi la mamua o ka wa e hana ai.
PAUKA 7. E kahe mau ka wai ma kela auwai keia auwai, nana Luna Hooko e mahele no kela mea kela mea, e like ma ka nui o kon aaina kanu, aka, e hiki ia lakou ke hoonui i ka wai no ke ko i ke ao. Aole nae e hiki i kekahi ke lawe i ka wai a oi aku mamua o ka mea a ka Luna Hooko o ae aku ai, aole hoi e wawahi wale i ka wai.
PAUKU 8. E auhau ia kela mea keia mea no kona aina e pili ana ma keia auwai no na lilo a pau, e like me ka nui o kona aina i hookahekahe ai. Na na Luna Hooko a me ka Peresidena i auhau a i hookaa ole mai kekahi, a ehiki ia lakou ke ohi mailoko mai o kona waiwai.
PAUKU 9. E ukuia na Luna Hooko i hookahi dala no ka malama hookahi, ke hoapono mua ia ka lakou hana i ka halawai hapa makahiki.
PAUKU 10. He mana ko na Luna hooko e ho@ pai i ka mea hele ole i ka hana auwai, aole oi mamua o ka ekolu hapawaiu, a he mana hoi e hoopai i ka mea kue i ka Pauku 7, aole mamua o na dala elima, aole nui malalo o ka hapalua, a e hoopa hoi i ka mea kue i na luna ma na la hana auwai, i hookahi dala.
PAUKU 11. Elua halawai nui ma ka makahiki, o ka mua, ma ka la 4 o Iulai; a o ka lua, ma ka la 4 o Ianuari.
PAUKU 12. E hoolohiia keia Aelike ke ae ka eiwa hapaumi o na lala ma ka halawai nui.
J. D. Havekose Unu
A. Kaumu Poholowai
W. P. Alexander Kamaka
J. M. Alexander Palaile
E Bailey Alihi
H. Kuihelani Kolawaia
Pae Paele
Kalaaione Awa
Napue Kekahuna
M. Akaila Kahaule
S. W. Kalaikau Kahuli
Pakaki Pala
Kamaka Kamakauahoa
M. Puiuaia Kekuanui
Opunui Hiolo
Kuahine L. Makahanohano
Namaihou N. Kahauolopua
Kamaole Maaho
Palake Ka@oo
Kahuana Kaawa
Piiana Paukuwahie
Noa Pali J. Sinclar
Ehu George Kaauwai
Kane@hi W. S. Pahukula
H. N. Laniford J. H. Napela
Kaiapoopeleleu A. P. Jones
K. Kauwe Kaa@moku
Kapaiulu Apio
Henry Chamberlain Kolopapeia
Kekahuna Malaihi Kolopapela
Keawe Halaelua
J. G. K. Parke Kahilikaula
S. Halbeck Kaiaholokuau
J. McInsyee Pepee
Henry Co@ Kekuihopu
Kahalelaau C. Car 90-1t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA KOHOIA MAUA I MAU Komisina no na palena aina, e like ma ke Kanawai i hooholoia i ka makahiki 1863. Nolaila, ke hoike aku nei keia, ua makaukau maua no ia hana.
P. CUMINGS, Napoopoo, Kona, Hawaii.
63-3m F.S. LYMAN, Keaiwa, Kau, Hawaii.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU LOA O ke ka ano keia ano. Kane, Wahine, Keiki, Haole, ame ka Pake, ke papa aku nei au ia oukou a pau loa. Ua kapa loa na alanui maluna o kou Aina Kula.
ma Koloa uka, Kauai,
o ke alanui mai Kahonea a hiki i Kapalikea, oia ke alanui ma uka loa, a pela hoi ke alanui maluna o Kaunahuihui, a hiki i Poeleele, a pela no ke alanui ma Puuohewa, a hiki aku; Waikanono, o keia mau alanui a pau i laiia maluna, ua kapu loa, aole e aela kekahi mea e hele maluna o keia mau alanui. Ina e loaa i kuu mau Luna kekahi alaila, e uku no i $0.50 no ka mea hookahi; a e lilo keia i kanawai paa ma kela mau alanui, mai keia la aku a hiki i ka la e hoopukaia mai ai keia Olelo Hookaha ma ka Nupepa Kuokoa.
G. CHARMAN.
Koloa, Kauai, Iulai 27, 1863. 85-4t
KA MOKUAHI
'KILAAUEA,'
E HOLO ANA O "KILAUEA" MAI Honolulu aku, ma ka
Poakahi Aug. 10
Ma ka hapalua o ka hora Elua o ke ahiahi.
NO
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
ULUPALAKUA,
KEALAKEKUA,
KAILUA,
KAWAIHAE,
HONOIPU,
A ME HILO.
MA KEIA HOPE AKU, E HOLO ANA I KA
Poaha Aug. 20
Poaha Sept. 3
Poaha Sept. 14
Poaha Sept. 24
Ma keia hope aku e hoomau ana no o "KILAUEA" i ka holo ma na wahi a pau i oleloia maluna.
JANION, GREEN & CO
L H A H M
Honolulu, Aperila 9, 1863. 83 tf
E hana hou ia lua ka Mokuahi Poalua o "ANNIE LAURIE," aia a mahope aku, alaila, hai hou ia aku @ oia manawa e h@ hou ai i Kaua.
JANION, GREEN & CO
L H A H M
Honolulu, Iulai 24, 1863 83 tf
I KA POE KANU KO!
O NA MEA NONA NA INOA MALALO
@
I Hale Wili Ko,
@
JANION, GREEN & CO
Honolulu, Aug. @, 1863 @
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e J. W. H. Kauwahi, L@ o D. K@hauielio, e hoan@ i ka Palapala Kauoha o Pupuka, o Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ke h@ keia nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 13 o Augake, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i olelo ia, e hoolohe ai no keia noi ana mai, a me na mea hoole i hook@a, e hoolohe @ no ke a noi ana mai, a me na mea hoole i hoike a, ina ma Lahaina, lahi e lana ai.
@ W Hi D HISON
Lunakanawai Kaapua@ o ka Apana Elua
Lahaina, Maui, Iulai 22, 1863 88-2t
Olelo Hoolaha.
NO KA MEA, UA NOHA MAI AU E HULIH@A. @
Nawiliwili, Kauai, Iu@ 22, @
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU E HULIHIA, e h@ i ka Palapala Kau ina o Halakuk@, no Koloa, Kauai, i make aku nei. Nolaila, kekahi keia aku nei i na mea a pau i pili, o ka Pokahi, oia ka la 31 o Aug., i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora @ 14, e @ @ ko'u Keena Hookolokolo, ma Nawiliwili, Kauai.
H. A. WIDEMANN.
Lunakanawai Kaapuni ka Apana Elua
Nawiliwili, Kauai, Iulai 22, 1863
OLELO HOOLAHA.
Waiwai o Mokuha @ no Kalalau.
Kauai, @ make aku nei.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI WAU E PAHU KU, no ka hoike ku ia Pahuku i luna hooponopono a pau @ o ka waiwai o Mokuhaole, no Kalalau, Kauai, i makae aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakahi, ma ka la 31 o Augake, i ka hora 9 i kakahiaka, oia ka la a me ka hora i @, no ka hoe i @he i ka @ @ a me na mea hoole i h@ keia, aia ma k@ Keena H@ ma Nawiliwili, Kauai.
H. A. WIDEMANN
Lunakanawai, Kaapunio ka Aha a Elua
Nawiliwili, Kauai, Iulai 22, 1863 89-2t
OLELO HOOLAHA.
Waiwai o Nahulikanu a me K@a, kana wahine
no Kalalau, Kauai, i make ano nei}
NO KA MEA, UA NOHA MAI WAU E PIILANI a me Kaapawai, maluna o ka waiwai o Nahahaanu a me Kolia, no Kalalalu, Kauai, i make aku nei. Nolaiala, ua hu@ kela i na kanaka a pau, ke p@, o ka Poakahi, ina ka la 31 o Aug
i ka hoe @ o kekahi aka. A ka la a me ka @ hoolole i ka @ o keia @ a@, a me na mea hoole i h@ ikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Nawiliwaili, Kauai H.A. WIDEMANN.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua
Nawiliwili, Kauai, Iulai 22, 1863 88-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O KAMAKA w, KUE I kana kane o KEALO, no Wailuku, Maui, ma@ @ i ko laua mare a@a, o ka haalele wa e ana @ makahiki ekolu o KEALO, i kana wahine. E ha@ala keia hoo@ o ka Mea H@ o Ioane Ii, k@ Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la @ kakahiakai, @ ka Hae H@ ma Honolulu, Oahu
G W BROWN,
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Oahu, Iulai 27, 1863
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maikai @ ka waiwai o P@ no Ewa, Oahu, i make aku nei, i ka poe i a@, o ka pili @ a pili paha ma ka'u @ e ae, ka la@ @ keia @ ia lakou iho, imua o ka Mea Ha@ o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale@ o i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poano, oia ka la 9 o Aug., e hiki mai ana, i ka hora 9 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ka moo waiwai e Wahineeu, ka luna hooponopono waiwai, a ka mea i make, a e h@ mai i kauwahi @umu, @ paha he kumu oiaio kana i ole e hook@ na @ waiwai ia, @ hoopauia ka uhana a ua mea hooponopono waiwai ia.
G W BROWN
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Oahu, Iulai 23, 1863 88 2t
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai manao o ka waiwai. K@, no Moanalua, Oahu, make aku nei, o ka poe i @, o ka poe @ a pili paha ma kahi no @ e ae, na lakou e hele mai a e @ake mai ia kakou iho, imua o ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo, i ke kulanakauhale o Honolulu, Oahu, i ka Poano, ma ka la 21 o Aug., e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka la manawa e hooponopono ia ai ka moo waiwai a Kekahi, ka Luna Hooponopono Waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai ia, a e hoopiaia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai ia.
G.W. BROWN.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie
Honolulu, Iulai 30, 1863. 88-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Pa, e hoonohoia o J. S. Kaawa, i Luna Hooponopono no ka Waiwai o P. Kuahine kona kupana kane, i make aka nei, no Waihee, Maui. Nolaila, ke hoikeia nei i na mea a pau, i pili, o ka Poaha, oia ka la 13 o Augake i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, o hoolohe ai no keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
F.W. HUTCHISON,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Iulai 22, 1863. 88-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E KA POE MEA waiwai a pau, na Haole a me na Pake o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au ia oukou, mai hoaie oukou i kuu wahine mare, ia
KAIKUAANA,
ua haalele mai kela ia'u, a ua holo aku ma Honolulu, ina a hoale oukou ia ia, no oukou no ia poho, aole au e hookaa ana ia aie mai keia ia aku a hiki i ka la e laha ai ma ka Kuokou.
KAIKAMAHINEALOHA
Puumoi, Hilo, Hawaii, Iulai 27, 1863. 88-3t