Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 31, 1 August 1863 — Ka Lanakila me ka Mahalo Aina. [ARTICLE]

Ka Lanakila me ka Mahalo Aina.

He haiolelo i hoopukaia i la la 4 o Iulai 1863, no na Kanaka Amerika e noho nei ma Honolulu e Rev. E. Corwin, ke Kahunapule o Kaukeano. Helu 1. E NA HOA AMERIKA:–Ke hoomaikai aku nei au ia oukou, i ka hiki hou ana mai o ka ka la makamae ia e na poe Amerika io; oia hoi ka la hanau o ko kakou Aupuni. He oiaio, eia kakou i ka aina malihini; aka, me he me ala nae, eia hou kakou i ko kakou aina; a ke malama nei ko kakou mau puuwai olioli i ka la hauoli. O ka pana nui o ke aloha aina, ua au mai mai ka Hikina loa maluna o ka aina puni ole, a ua loaa mai kakou ka poe e noho ana ma keia aoao o ke kai. Aohe keiki a ko kakou aina makuahine i kipakuia, iwaena o kana mau keiki aloha aina; aohe manawa, a aohe wahi kaawale o ka noho ana e hiki ai ke mokuia ka nakii aloha nana e hawele i ka puuwai aloha aina i ka home o ka lanakila, a me ka aina a kakou i aloha ai. O ke aha la auanei ka oukou e makemake nei iaʻu e olelo? O ka la no a kakaou e hauoli nei ka haiolelo maikai loa. Maluna mai o na moana nui ke lohe nei kakou ia ia e kaniuhu ana ma na wahi kiekie a pau o ka aina; mai na towela a me na halebele me ke o nui ana i hoopukaia e na tausani alelo. E hoolono! Me he mea la e aneane aku ana no oe e lohe i ka halulu hekili mai ma ka waha o na umi tausani pukuniahi. A i ka o ana mai o ka malu o ke ahiahi i i i ka wa kokoke iluna o ka palena Hikina, a, me e hoi ua lapalapa lua ole o ke ahi o ka lanakila, ma ka wawae o ka la e napoo aku nei, a hiki wale i ka wa e puni ai ka uhilani o ia aina i ke ahi malamala nui. He iubile lokahi keia: o kela mea keia mea e hoike ana i ka hauoli i iliia ia ia ma kona ano hoa lawe no ka hooilina o na hoopomaikai Aupuni. A owai la ka mea nana e u-mi a e kaomi hoi i ka hanini ana mai iwaho o ko ke Aupuni lokomaikai a me kona olioli? Owai la ka mea ake ole e ike i ka puuwai kaulana e pana pono ana i na olelo maikai loa, na manao nui o ka lanakila a me ka mahalo aina, ka mea nana e hoonaue mai nei i keia la i ka lehulehu o ke Aupuni ikaika? Aia la ma kahi hea o ka papalina o ka honua, kahi e loaaʻi o na kanaka e hoomana ana me ka puuwai hahana i ko lakou hauoli Aupuni? Aohe wahi; a no keaha? No ka mea, aohe poe kanaka e ae i ike i ka honua oiaio a me ke kumukuai nui hoi o ke ano o ko lakou mau oihana noho Aupuni ana. Ilaila, a aohe i kahi e ae, kahi o na oihana kau kanawai o kanaka a me ka balota lokahi ana i ao mai ai i na kanaka i ka naauao, no ka mea, aole ona kuleana; aka, o ka mana kino, a me ke kaumaha kino pu no, kai pili ia ia ma na Oihana Hooponopono Aupuni. O ka huina o ko lakou kino, ua hoomaamaaia, e manao a e kamailio ma na mea pili Aupuni a pau; no ka mea, ma na apana kula a pau, ua aneane e lawa like i na hale hoopaapaa, mau keena haiolelo, na hale halawai, na nupepa, a me buke no hoi; a no ia mea, iloko o na hoopaapaa ana, ua ulu ae na manao kue hoonaueue uhane, a no ia mea o na kane a pau, a me ka hapa o na wahine, he poe akamai ma na oihana o ka noho Aupuni ana, a he poe naauao hoi, ma ke ano Dipolomatika. Ilaila aole e hiki i ke kamaaina haahaa loa ke hoeike mua ae i ka manawa e hiki no i kana mau keiki ke pii ae i ka noho ana o ke Aupuni. Aia ilaila e keakea ole ia mai ai ke kanaka, mai ka hiki anaʻku i ke kulana kiekie loa, ke ilihune a poinoia paha kona hanauna. Ilaila, ilaila io, kahi kulana o ka poe kiekie aka, aia no nae ilaila kahi i noho hoa ai o na mea a pau. O na manao hohonu a pau o ka noho ana Aupuni ma ke kaulike, i hoomoakaka lea ia, he hoike oiaio no hoi ia no ka pono hiki ole ke lawe ia, ma ke kukalaiaʻna o ko Amerika Kuokoa ana, oia no na rula kupaa o ia mau manao, o ke kahua paa hoi i ku ai o ia hale, i kukuluia iloko o na makahiki he

kanawalu kumamahiku; a hiki wale hoi i keia la, ua hoolaula ae he aina puni ole i ke kai, a he kuahu nui lua ole hookahi hoi no ka lanakila, i kukuluia ma ka honua nei a puni. Kupono wale ke aloha ana o ko Amerika poe, i ke ano o ko lakou noho Aupuni ana; no ka mea, ke ike nei lakou i keia manao o ka noho like ma ke ano Aupuni ana, oia ka honua paa o ka lakou mea i manaolanaʻi e kukulu. E lawe ae i keia, a e hoonoho i ka noho kaulika ana ma ke kino alaila, ua like ia me ka ae anaʻku i na moeuhane hoopunipuni a ka poe kuhihewa, a lawe wale ae i kahi o ke kaulike a me ka holo mua ana. Oia no na kanaka i kupono no ia mea, ke ano maikai loa o ka noho ana Aupuni ana, i hooiaia mai ai ko lakou noho ana Aupuni, ma ke kaulike i haawina hanau no lakou, a me ka waiho akea aku i kela a me keia mea me ke keakea ole ia, e huli i kuleana kiekie nona iho. Ua hookomoia ke kue mawaena o ka hana a me ke dala, o ka ilihune hoi, ame ka waiwai, ua hooenemiia ko laua noho ana, i ka wa a ka hanohano waiwai e lanakila ai, me ka hoapono ole ia hoi o ko ke kanaka hanauna haahaa. Aka, oiai i ka wa e na ai kapoe e hu-a lili mai ana, a me ka pau no hoi o na ulai a pau i ka hoopaleiaʻe, me ka haawi pu aku hoi i ka noho ana Aupuni ma ke

ano kaulike; o keia ano kue, ua hoolaula loa ia, ma ka hoao ana e hana i mau kanawai i komo kekahi poe ma ka noho ana hanohano i kuko ia ma keia ola ana. O ka manao nui o ua hoolaha ana la i hooholoia i na makahiki he kanawalukumamahiku i halaʻku nei, oia no o ke ano o na noho Aupuni ana, ua hookumuia iwaena o na kanaka i mea e hooia mai i ka loaa ana i na mea a pau ke kaulike o ka noho Aupuni ana, a e ke Akua i hoolako mai ai ma na pono a pau o ko lakou ano kanaka, oia ka pohakupapa a ke Aupuni o Amerika i hilinai iho ai. A no ka ikeia o neia mau pono nui, ke kumu i maliu aku aku ai ka puuwai o na kanaka ilaila. A oia ka mea nana e hoomaliuliu mai i ka puuwai a pau o ka poe e hiilani ana i ka noho ana lanakila, ma na aina a puni wale. Oia ka mea nana e kauo nei ilaila i na a-u pio ole o na malihini, me ka lilo hoi i puuhonua no ka poe i hookaumahaia, a i Paredaiso no hoi no ka poe ilihune. No ka mea, aia ilaila kahi e hoikia mai ai o ka manao nui o ka noho Aupuni ana, oia hoi, ua hoohalawaiia mai me kana uku kupono, a ua haawiia hoi i kela a me keia kanaka, ka pono ao ka imi akea ana i na pono nona iho. Maluna no o keia kahua paa kahi i kukuluiaʻi o keia Aupuni holookoa; a i ka hoomaha ana ilaila, aia pu no ilaila na manao aloha aina, e hilinai ana no i kona kupaa ana. A aole no hoi ko kakou he hilinai makapo no ka noho ana Aupuni i mahaloia, no kona kupaa ana; aka, no ka ike no i ka poe aloha aina i ka hoomaopopoia, i ka pili no i ka holomua ana, a me ka maluhia o ko lakou hanaia ana. Aohe poe kanaka i oi ka ike ma keia mau mea, e like me na huina o ka poe kanaka Amerika. Owai la ke keiki i aoia iloko o kona mau kula maikai, kahi a na keiki waiwai i hui ai me na keiki ilihune, i kamaaina ole i na mea nui o ka Moolelo? Owai la ka poe naaupo loa o kona mau kanaka, i ike ole i kekahi o na mea nui o kona mau kanaka kaua? Owai la ka mea e huli hou aku ana e hookolo i ka maawe o na laina o kela a me keia ano o ka noho Aupuni ana me ka haaheo ana iho, e nana i na mea i hooholoia i na wa he nui wale, mahope iho o ka wehewehe kupono ia ana e na kanaka? (Aole i pau.)