Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 28, 11 July 1863 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Kanikau Aloha no S. Kaluau.

 

He kanikau aloha keia nou e S. Kaluau.

Kuu kane mai ka wa naaupo--a. 

He @ @ @ keia i ke aloha o ke kane--a. 

I ae ai @ o ke kane, ka hoa papau anu,

O @  makamaka hoi o kela aina.

H@ ai ke alo i ka makani Moae.

O ka lele hoohuelo mai a ka wai o Malelewa.

I keia houpo, e loku ana i kuu manawa.

Kuu kane mai ka pea hulilua o ka Boat,

O ka hele @ai mai o ka ihu o ka Boat. i ke kai o Pailolo.

He ano ae o ka owe a ke kai o Puaole.

Aole e paa ka waimaka. ke kuleana hoi a ke @.

P@ @ ike ana i ka luhi o keia ao,

H@ aku la ka uhane me ka mea Mana Loa.

Aloha ka malu hale o Maunakea, i ke kai-@.

A ka @ o ka Lio, oia kula wela i ka la,

A @ @ ka malu hale o Hoomauikealoha,

I @ @ @ na koki kula haole e hooluana'i,

E @ @ @ ana i ke aloha, aole e na,

U @ kuu oku aliua loko i ke aloha,

A @ @a kuu kane mai ka piha kanaka o Ka@@@.

E @ @a ae ana i ka hoa pili he kane.

O @ @ h@ mai a John Aa.

A @ la ao no hoi kuu makua.

K @@ @ koakane mai ke kai leo iki la--e,

A @@ ko leo i ka pane ana mai.

L @ @ @ iki ae no au, a hoi nai no i keia la,

O @@@ @ aku nei aole oe i hoi mai nei.

O k@ @ no ka ia, hele loa.

I ka la ekolu o Iune, pale ka ike.

Ua @ @ @ @la kou kino, ua hala ka nani.

H@ aku la ka uhane i ke ao malamalama,

Malama hoi au i ka ukana a ke aloha,

Aia paha oe me ke Kalahala o ke ao nei,

Kuu kane mai ke kai leo nui o Haihala,

Hala aku la oe i ke ala maewe ula a Kane,

Noho iho nei au, me ka u me ka minamina,

O ka uwe helu mai a Nakeleawe, aloha kuu hoa pili,

I p@ e kaua ka ua. ka la ame ka makani,

Mai ka makani kuehu lepo ua aina nei la,

He u me ka minamina, pau ole i kuu kane    la--ea.   

          MRS. M. KUAANA.

Kawela, Molokai, Iune 6, 1863

Ke kumu o ka naanao ana.

 

Kahu pono ka Baibala e hoopomaikai i ka Lahui Hawaii.

          Ke ku hookahi nei ka Baibala, me he hae la pulelo hookahi ana ma na eheu o na makini kupikipiki-o o ka pouli, e hooia mai ana ma kona mau ano, me he mea la he oiaio mai ke Akua mai.  O ka mea no hoi keia i Kapaia e kekahi poe, "Ka hao mageneta e kuhikuhi ana i ka poe haipule i ko lakou wahi e maha'i, &c."  A ma keia mea hookahi no ka hookuikahi ana o na iini o na mea Akeakamai o na kau i hala.

    Aole nae malaila ka iini o ko'u manao e hai akua aku ai aku ai imua o oukou; aka, i ke kohu pono ana o ka Baibala e hooko i na imi o keia lahui; a ina pela, alaila, e huli hou aku i ke kahua o ko kakou noonoo.  Eia iho no ia malalo nei.

    Ua kohu pono anei ka Baibala e hoopomaikai i ka Lahui Hawaii?  Eia kona haina.  "Ae, ua kohu io, a kohu maoli no;" aka, i ko kakou wehewehe ana i keia ninau, he pono ke lawe ae i mau kumu hoolele noonoo i ekolu.

    Eia ka mua.  Kohu pono ka Baibala e hoopomaikai i ka Lahui Hawaii, ma kona hookaawale ana aku i kekahi mau mea e komo okoa aku ai keia lahui iloko o ka pilikia ia me ka poino.  Aia a kilohi aku kakou i ke kau o na kupuna o kakou i hala'ku la i ke ala hiki ole ke hoi hou mai: he nui a lehulehu wale na hana a lakou i hanu'i, a he @ hana wale no e kauo ana i keia lahui i ka poina.  Eia kekahi mau hana a lakou i hana ai.

    (1)  O ke Kaua.  Aia i ke kau o lakou la, ke nui ke kaua mawaena o na'lii o keia Aupuni: aka. i ka nana'ku, o oukou no na kini @ukanaka o keia aina.  Nolaila, ua ike, a na lohe no hoi paha oukou i ka ino o nei @a la he kaua.  E aho nae ke lawe mai i kekahi o na kaua a Kamehameha I, i kaua ai no kona Aupuni. me ka hoopiii pu iho i ka noonoo.  Ehia ka nui o ka poe i make ma ke kaua o Kauaawa?  Ehia hoi i hoehaia ma ke haua o Mokuohai?  Owai la hoi e hiki ke hela i ka nui o na kanaka i palemo a make mawaho mai o Kohala, Hawaii?  Aole e hiki no ke aha la?  Eia, no ka nui loa ka!  e like me ka la e kau ana ma ke kauwahi o ka Hokulani. e kuupau mai ana i kona mau kukuna wela a pa i na mea kanu, i ulu a li polipo. a kakou i makemake nui ai, a pau loa iho la lakou i ka make; pela no keia mea o ke kaua. e puahi wela nei i ke ola o kanaka, no ka mea, hooleleia mai la na haolele a ka make iwaena o na aoao a elua e hoouka kaua ana. a pau loa iho la lakou I ka make, a haalele i ka la. i ka mea pumehana.  Aloha iho! Nolaila, e o'u mau makamaka, aole anei keia o kekahi o na hana e ume ana i keia lahui a poholo pu iloko o ka poino?  I ka nana iho, oia no.

    (2)  O ka Hoomana Kii.  Kupilikii loa ka manao o na kapuan o kakou, no keia mea o ka hoomana kii, me ka olelo iho.  "He mea make ke ai i na mea i hoomakaukauia no na kii akua o lakou."  He manao kuhihewa loa nae keia o lakou, aole no nae i pau loa keia ano kuhihewa, ke kolo moowini mai la no iloko o ka naau o na keiki a ka hoomaloka a hiki i keia wa.  Nolaila, e na kupa hoolai o ka aina. e haalele loa oukou i ka ka hoomana kii; no ka mea, o ke kaikuaana no keia o Anaana, hoapili o Hooipoipo, a me Hoounauna, na hoa kuawili o Lapaaukuhihewa &c., a pau ai hoi na mea mai i ka make; a nolaila ia, e kakou ia ae.  Aole anei keia o kekahi o na mea ino. e puiiki paa loa ana i keia lahui a holokiki aku iloko o ka nenelu poho o ka make?  Na oukou ia e  noonoo.

    Pela aku no ka ai-kapu. umi-kamelii. a me kekahi mau hana hauinia e ae i hanaia i ka manawa kumakena. i ka make ana o na ilii aloha o lakou. a me kekahi mau hana ino e ae he nui wale.  Me ka lana maiki no o ko'u manao. ua ike no oukou i ka poino o kanaka ma keia mau hana: a ina pela. eia ka ninau, "Auhea la hoi ia mau hana i keia wa?"  Aole, na hala.

    No ka mea, aia i ka A. D. 1820, oili mai la ka Baibala me kona malamalama olinolino, i kaikai lima ia mai e Binamu ma.  Ua hoomakaia ka lakou hana ma kahi nahelehele o Kailua, Hawaii: a kapalili loa aku la a i Honolulu, Oahu: a hoohuelo loa aku la a i na pali hauliuli o Kauai; aole i loihi loa ma ia hope iho, mao pono ae la ke ohu pouli maluna o na keiki a ka hoolohe ole.  Alaila, pehea iho la ke kaua?  Pau ae la ia, ka mea nana e hoonaueue i keia mea la o ka lai o ke Aupuni.  Pehea hoi ka hoomana kii a me na hana ino e ae?  Emi hope aku la a koe iloko o na puuwai lokoino o kekahi poe, a e kaohi ana i ko lakou mau iini mamuli o na aoao kuhihewa o na kupuna o kakou i alo ai, pela no ka hohe wale ana o na hana a pau a lakou i hana'i imua o ka Baibala; a nolaila, ua hala aku la keia mau mea e poino ai.  Heaha la auanei ka hope?  E uhi mau mai ana ka olu kolonahe o ka Baibala maluna o kakou, e pulumi pau aku ana i kekahi mau mea e koino kino loa aku ai keia lahui iloko o ka poino.  Pehea la ko oukou manao no keia?  Aka, i ka nana aku i ko oukou mau ouli, me he mea la e hoolai ana ka puuwai i kana hana, e i ana, "Lai pono maoli ka Baibala, e hoekaawale aku i na mea e poino ai ka Lahui Hawaii."

    2.  O ke aoia ana o keia lahui ma na mea a na kupuna o lakou i ike ole ai, a heaha la ia  mau mea?

    (1)  O ka ike ma ha palapala.  He wahi momi makamae maikai loa keia, i huipuia iloko o keia kau, a i laha ole ia hoi iloko o ke kau o lakou la i hala e aku; no ka mea. aia ae no kona hoomaka ana i ka A. D. 1820, a ua ulu maikai mai no a hiki i keia wa, a he kia gula no hoi ia e naueue ole ai ke Aupuni.

    (2)  O ka loaa ana o ka hoomana kupono. I ka wa o na kupuna o kakou, e hou hewa ana no lakou iloko o ka pouli o ka hoomana kii, no ke aha la?  Ea! no ka nele i ka Baibala. aohe mea nana e kaili ae ia lakou mai ka noho ino a i ka maemae.  Aka, i ko kau o ka Baibala, na kukulu ia ka hoomana kupono: a e kuhikuhi ana i ke Kalahala oiaio. a e hoakaka lea ana i ke kawele kupono e maemae ai ka naau o kanaka.  Kahaha!  Nani ka nui a me ka makolukolu o ka waiwai a ka Baibala. e paki haalele mai nei no ka lahui.

    E like me ka hau e pa kolonahe ana i ka pili o ke ao, e hooma-u ana i na lau uliuli o ka nahelehele; a emoole mai la ko lakou ulu ana, pela no ka Baibala.  A pa ia mai na kuna hoomalamalama o ka Baibala i ko ke kanaka naau, a ike lea lakou i ko lakou mau hewa, a mihi, a huli, a manaoio,a ua lilo ia i mea e pomaikai ai ka lahui, a o kekahi keia o na momi makamae loa a lakou la i milimili ole ai.

    (3)  O ke kauia ana o na Kanawai kupono.  I ke kau i hala aku la, e noho ana no nae na keiki papa o ka aina, malalo iho o na kanawai hooluhi a na'lii o lakou, a i ole ke kanaka e ae aku, o ka make no ka hooilina, a pehea la i keia manawa?  Ua nalo, a ua hala aku la ia, pela no ka mokio pu ana aku o na kanawai kohu ole o lakou.  A i ke kau o ka Baibala ea, ua kauia na kanawai ku i ka hoopomaikai i ka lehulehu, a me ka hoomau ma ka pono, a me ka maluhia o ke Aupuni.  A ina pela, aole anei keia o ke kohu pono ana o ka Baibala e hoopoinaikai i ka Lahui Hawaii?

    Ma kona haawi wale ana mai i keia mau pono i haiia ae la maluna, na mea hoi a na kupuna o kakou i malama oie ai.  I ka hoo maopopo ana iho, kupono maoli i ke kau o na puukani Hawaii.  E pau ka luana ana malaila, a e hoowalea kakou ma ke kolu o ka manao.

    3.  Ua kupono ka Baibala e hapai i keia lahui ina na noho ana hanohano o keia ola ana.  Aia a huli aku i na Kaao a me na Moolelo kahiko o keia lahui, mamua aku o ka hiki ana mai o ka Baibala; alaila, e ikeia iho no nae ka ilihune maoli, a huhai pu mai no ka popilikia a me ka nele, haahaa loa, a aneane hiki ole ke lanakila maluna o na hololona e komo kino okoa ana iloko o na kiowai lepolepo o ka poino.  Pehea la i keia manawa?  Aole ia ano, ua hala aku la ia:  aka, pehea la kou manao ana e ka mea e ku mai ana a e kue i keia?  Nawai la i kaao ae ia oe a hoonoho iho ma kekahi o na oihana o ke Aupuni, hooko ana i ou mau iini au e punihei nei ma keia ola ana?  A ia ia nei iho hoi.  Nawai la i hookau mai i ka maluhia maluna o ka aina, i lai pono ai oe ke naue iho me ko mau mea nani au i manao ai ua kohu?  A ia lakou la ae hoi.  Nawai la i hoopau ae i ko naue ana me ko mau wahi wawae, e makuu lua ana maluna o na lio?  I ka lana maikai ana o ko'u manao, a me ke kokua pu mai o kuu lunaikehala, na ka Baibala no.

    Ua ike ae nei kakou mamua, ua hala aku la na mea e poino ai o keia lahui, a ua hooiahaia ka naauao. a ua loaa ka noli. ana kupono: kau ia na kanawai kupono, na hapaiia kakou a kikekie:  pilipili aina ole iho i ke kau o lakou lakou ia i naua aku ia.  Nolaila. e o'u mau kiei makamaka. aole anei kela o ke kohu pono ana o ka Baibala e  hoopomaikai i keia lahui?  I ka nana an ino.  Oia no.

Me ka mahalo, W. G. MAULILI.

K@hale, Hanalei, Kauai, Iulai 1, 1863.

I mea e pono ai ke ola o ka

LEHULEHU.

_____

E ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe --

    Ma ko'u noonoo. he mea kupono ke hoakakaka'e i mea e pono ai ka lehulehu. ma ka nana ana. ua huikau ka noho ana o ka lehulehu me na kanaka i loaa na kumu mai ino.  A penei ko'u manao hoakaka mua.

    1.  E hookaawaleia ka Mokupuni o Kahoolawe, i wahi e noho ai na kanaka i loohiaia i ka Mai Puupuu Pake.

    Ma ka ike wale ana. ua ulu loa ae keia kumu mai ino, a kakiwi aku kona lau iluna o na keiki opiopio o keia mau la. a me na kanaka kahiko kekahi, a o ka poe ui no hoi kekahi.  O ka noho huikau ana o kekahi kanaka a mau kanaka paha i loohiaia e keia mai ino. ke kumu e pilikia ai ke ola o ka lehulehu, ina peia. he kumu kupono no ia e hiki ai ke hookaawaleia a hoonee loa aku i ka mea a mau mea paha i loohiaia e ua mai ino la. ma kahi loihi loa aku. e like me ka mea i oleloia maluna.

    Aole nae no ka hemahema o ka Papa Ola i ka noonoo ana i na mea e hiki ai ke hoonee aku i ka poe i loaa i ua mai ino la; aka hoi. i mea e pakele ai ke ola o ka poe e ae. a loohia ole ia hoi e ua mai ino la. ke kumu o ko'u kamailio ana; aka, i kumu e alakai ai ia kakou. i ole ai kakou e noho iloko o ia kapuahi enaena. a i mea hoi e hiki ai i ka poe pili i ua kanaka mai ino la ke huna ole iho. me he mea la he mea maikai. a e pomaikai ai; aole, aole loa no.

    He mea maikai i na makamaka ke hoike ae i ka mea i hoohiaia e ua mai ino la, ina ma Hawaii, a ina ma Kauai. a ma kekahi mau wahi e ae paha. ke manaoia hoi he kupono io ka hookaawale ana ia Kahoolawe. i wahi e noho ai no ka poe i loaa i ua mai ino la, i kumu e pakele ai ke ola o kekahi poe e ae, a o ka ohana ponoi paha o ka mea i loaa i ua mai kumu ino la, me ka haumia ole ma i ano.

    Penei ka mea i hooholoia ma ka Pauku 301 o ke Kanawa Kivila. e pili ana i na rula hooponopono a ka Papa Ola i kau ai, i pakele ai ka lehulehu:

    "Na ka mea hale, a malama hale ahaina, a hale noho paha. a pela aku; e hai aku i ka Papa Ola. a i kona hope e noho koke ana, ina he kanaka ma ko lakou hale, a mea e ae a lakou e manao ai, a ua make paha no ka mai puupuu liili. a mai e ae paha e pilikia ai ke ola o ka lehulehu."

    He nui no ka uku hoopai i oleloia ma keia pauku, no ka poe e hai koke ole aku ana i ka Papa Ola, no kekahi kanaka i loohiaia e kekahi mai ino e ae, nana e hooponalo i ke ola o kekahi poe e ae.  Ua ikeia ke noho pu nei kekahi kanaka mai o ia ano, me kekahi poe e ae i loaa ole ia mai. e nana aku ma ka aina o Moanalua, ma Kahookane, a ua pau nae kakahi o ia poe i ka make; a ma Palikea kekahi, ua hai aku anei ka poe pili i ua mea mai la, imua o ka Papa Ola?  Malia paha aole i hoikeia pela.

    Ua oleloia no hoi ma ka Pauku 302 o ke Kanawai Kivila, a penei no ka heluhelu ana ma ua pauku la:

    "Ina ua loaa i kekahi kanaka ka mai puupuu liilii, a mai e ae e pilikia ai ke ola o ka lehulehu, alaila, e hiki no i ka Papa Ola a i kona hope paha, ke hoonee aku i ka hale e, ina hiki ole ke hoonee aku i ke kanaka mai no ka pilikia o kona ola; alaila, e hiki no i ka Papa Ola ke hoonee aku i ka poe e ae ma kahi kaawale, i mea e pono ai ke ola."

    Ua hiki i ka Papa Ola ke hoonee aku i ka mea mai, a i ole e hiki pela, alaila, e hiki no ke honee ia ka poe e noho pu ana. ma kahi kokoke nae, ina pela ke olelo nei au, "Aole no ia he kumu e pau ai ka hohono o ia mai ino."  Aole no hoi i manaoia he mea ia e pakele loa ai ke ola, ke hookaawaleia ma kahi loihi; aka. ua ahona iki nae ia mamua o ka noho kokoke loa ana.  Mea hoohalike, ina e ku ana na kanaka he nui wale ma ka waha o kekahi pu-kuniahi nui i ka wa e kiia ai ka poka pahu, owai o lakou e pakele?  Aole loa lakou e pakele. pela no ka poe e noho kokoke ana ma kahi o ua mai ino la. oiai hoi he mai lele kela e pilikia ai ke ola o ka lehulehu. oia hoi ka poe i loohia ole ia i ka mai Pake-

Me ka mahalo. J. K. KAUNAMANO.

 

No ka make ana o Kekua ia

KAAIKAULA.

______

    ALOHA OE E KE KILOHANA POOKELA:  Ka olali pakelo o ke Aupuni Hawaii, e haaheo ana mai ke kai nu o Puna i ka uluhala, a hiki i ka wailele kowelowelo o Namalokama iluna o Hihimanu, e heihei ana me na ohia o Kupakokoili.

    Ke waiho aku nei au i ko'u manao imua o na poo he lehulehu, a me na pepeiao elua o ke kino holookoa o na mea ola hanu uhane noonoo, ka mea a ke Akua i hoalii ai ma Edena, ka hiapo o na Home a pau loa o ke ao nei.

    Ua make o Kekua ia A Kaaikaula, ua hai mai nei o H. L. Haup@ i ma ka leta o ka la 1 o lune i ke kumu o kona make ana. o la ka hookelohe aihue ana o Kekua me kona iwaoao ponoi o Kahakauia.

    E nana kakou i keia make, a e noonoo; ua make ke kanaka ia ia ma ka aihue i kona ola. a me kana waiwai makamae, ike ole ia o kono kumukuai.

    1.  Ka wahine mare, he papale alii ia no kana kane. he kaula gula no ke aloha e paa ai. he hale papaa no ke kane mare ponoi. he waiwai nui no ke kane i na la a pau loa: maluna o ka wahine i hoahuaia'i kona waiwai a pau a me kona ikaika.

    2.  Ua like ko ke Akua (hana kanaka, a hana wahine,) manao me ka wahine mare. a   me ko ke kane mare ma na hana pono a pau. no ka mea, he hoohalahala ke Akua i ka aihue a me ka moekolohe. a me ke kuko i ka hai wahine.

    3.  Ma na kanawai anoano o ke Akua i na  mano o ka Isaralela. i kauia ma ka mokuna 20 o Pukaana.  "Mai moekolohe oe. mai aihue oe. mai kuko oe i ka wahine a kou hoalauna," a kolu kanawai i haki ia Kekua.

    Ma keia mau kanawai ekolu i haki ia Kekua, ua palua ka oi imua o ke kanawai i haki ia Kaaikaula: a o ke kanawai hoi i haki ia Kaaikaula. oia ke kaikuaana o na kanawai oolea a pau i hanaia e ke kanaka, mai ka hooko ana o na kanawai a hiki i keia ia.

    Nolaila, ua make o Kekua ia Kaaikaula. ina ke kumu pono, o kana wahine mare; aole anei i like ko ke Akua manao me ko Kaaiakaula manao, a pehea ka Moi ilihia ka hoolilina Kalaunu o ke Aupuni Hawaii?  Aole anei i like kona manao ma keia?

    Pehea la ko na kanaka naauao manao ana ma keia hana o Kaaikaula?  Aloe anei i kukuli iho ko lakou mau Lunaikehala ma keia mea hookahi?  Ke olelo aku nei au ma na noonoo kuloko a pau loa, ua like ko ka honua a pau ma keia mea, a ua hooia mai na mea a pau loa i keia ano.

    4.  O ka "aihue," aole hookahi kanaka ae i kona waiwai e aihueia?  O ka "moekolohe," aole kanaka e ae i kana wahine mare e moekolohe me ke kanaka e?  O ke "kuko," aole kane e ae i kana wahine e kukoia mai. no ka mea. oia ka mole o na hana ino a pau loa.

    O ko kakou makamaka hoi o Kaaikaula, ua kukulu iho kona pepehi maluna o keia mau kumu ekolu a Kekua i hana ai. ua weliweli a me ka maka'u i keia make ana o ke Kanaka anunu hewa, a makee ia Kahakauila ka wahine mare haawiia na Kaaikaula.

    No ka mea, ua ku mai eha hoike oiaio. e olelo ana na Kaaikaula kela wahine mare. 1 o ke Akua, 2 o na Makua, 3 o ka Moi me ke Kuhina Nui, 4 o na Kanawai o ka aina-

    A ma keia mau kumu, ua ike kakou ua make ke kolohe i ka Lunakanawai o ka hooponopomo pololeo. oia ke kumu kulanui a ka naau,ka "Lunaikehala."

    5.  Ma ka mokuna 7, pauka ekolu o ke Kanawai Karaima, pauku 5, me ka S.  Ua pulu o Kaaikaula ma ia mau pauku Kanawai, "no ka lawe ola me ka manao ino ole mamua e make," a o ka hoopai he mau makahiki e like me ka noonoo o ke Aupuni.

    Nolaila, e na makamaka a pau loa, e kakali ana i ka hiki mai o ka Milenio, a me ka Hemolele o na Hemolele, ka mea haalele ole i na Amene a pau o ka honua. e noonoo pono ma keia mea, a ma na mea paakiki hiki ole ke noonoo, e hilinai aku ma ka uhane i ke Akua o ka poe ola, a nana e hoike mai.  Ko oukou hoa o ke awawa o Niuhelewai.

Me ke. aloha.                S.D. KEOLANUI.

Niuhelewai, Oahu, Iune 20, 1863.

Ka hoike kula ma Koolaupoko nei.

______

 

E ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe:

    E ahonui iho oe me ka hoomanawanui i keia manao, a hookomo iho hoi ma kahi kaawale o kou punana hooili manao o na mea a pau.

    Ma ka la 29 o June, ua hoike ia na kula aupuni mai Waiahole a Kualoa. ua hui ia nae ka hoike ana ma ka luakini o Waikane.

    I ka nana aku, ua makaukau no na haumana ma ia mau kula, elike me ka mea i ao ia e na kumu.

    A ma ka la 30 hoi. ua hoike ia na kula mai Waimanalo a Kahaluu.  O na kula Katolika, ua hoike ma Heeia; a o na kula hoolepope hoi, ua akoakoa ma ka Halepule ma Kaneohe.  I ka nana aku no hoi ia mau kula, ua makaukau no.  A ma ia la hoike no, ua kuupau mai o J. W. Kea, i kana ipu makani, me kana mau haumana puukani, i ko nana aku, aole o kanamai o ka lealea o na pepeiao o ka poe makaikai, i ka hana a kela kamaeu o ka pali o Koolaupoko.  Kunahihi okalakala no hoi ke keiki Lumaawe i kona manawa puukani ma ka ohe.  A ka mau aku hoi na wahi kula e ae.  A pau ka hoike ana, ku mai ke Kahukula o W. E. Pii, a hai mai i kona manao paipai imua o na haumana, a me na kumu, no na mea e pili ana i ka hooikaika ma ka imi ana i ka naauao, a imua hoi o ke anaina kanaka nui kekani manao aloha, a pau ka pule, hookuuia ke anaina.

    Ma ka la 1o Iulai, hoike ke kula o Ahuimanu, nui ka poe i akoakoa malaila, na  kanaka a me na haole, no ka nana ana i na mea i aoia i na haumana ma ia kula, i ka nana aku, ua holopono no ka ike o na haumana ma na mea i aoia ia lakou.

    Nolaila. e na makamaka mai Hawaii a Niihau, e kokua pu kakaou ma ka hoonaauao ana i keia Lahui.  E like me ka olelo a ko kakou Moi.  "E hio kona Lahui i poe naauao io."             

                                                D. W. R. PUHI.

    R@po@@, Kailua, Koolaupoko. Iulai 4, 1863.

J. H. COLE.

LUNA KUDALA.

Ma ka Hale Pohaku o Mi.  Aniani ma.

Ma ke Alanui. Alii Wahine.      59-6m

 

H. W. SEVARANA.

Luna Kudala a mea Kalepa.

Hale Mahoe.

Alanui Aliiwahine.         59-6m

 

OLELO HOOLAHA.

______

    ME KA MAHALO KE HAI AKU la ka mea @ @ @ @ @ @ @ @ @ HANAHANA KAMAA @ @ poi @ @ @ @ ama i ka @ @ ame ke kani@a, @ @ @ makamaka. ma ke.@a hooka@i @ le mau iho @ makamaka @ @ li @ @ o ka alanui Numou ma ke @ alqanui M@ @ Aia makaka e han@a na KAMAA MAIKAI LOA.

GEORGE CLARK

Honolulu, Iune 17, 1863.        82-4t

 

OIHANA LOIO!

______

 

JOHN L. NAILIILI. AIA KONA KEENA Oihana Loio, ma ke Alanui Nuuanu. i @ ka Hale Kuai o A.S. Cleghorn, ma ka Hale Ai o na Kanaka Hawaii, i Kapaa

 

O HALEOLA.

 

ma Honolulu, Oahu.  Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai, @ no kela hewa keia hewa i @ @a ai @ u. A ua @ ikaukau @ @ @ @ @ ma ka maemae loa. a me ka @ l@i. i k@  @ @ Palapala Kuai e kela ana a @ @ ke @a@. m@ Palapala Hoolimalama. me @ Palapala Haawi Waiwai Paa a Waiwai Leu. na Olelo A@ Like o keia ano a n@ k@ a @ @ @ Pila, @ @ @ kela au@ ke a ano. ua Palai aia M@.  Waiwai Paa @ Waiwai Lewa. o ma PalaPala @ @ @ @ au @ a me k@a ano i @ @ me na Palapala Hoopooni na Ala@ k @ kele. u @ k@ @ @ k@ a @aka hewa Kivila a Kar@u a. me La Palapala K@ @ @ ia Palapala a pau o kela ano a me Keia a @.  E @ me ia ia no ka uku.

Honolulu, @ 7, 1862.       50-ly

A. S. Cleghorn.  AKE.

MEA KUAI LOLE

A ME NA WAIWAI E AE.

Ma ke Kuai Kukaa a ke Kuai Liilii.

AIA MA KA

HALE POHAKU.

Ma Ka Uwapo.

Ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu me M wahine.

Ma Alanui Nuuanu,

MAWAENA O

Alanui Alii me Alanui Hokele.

MA KA AOAO HIKINA O

HALEOLA.

Honolulu, Ianuari 16, 1863. 60-6m

KEENA LOIO!

UA HOI AE NEI KA MEA NONA KA hoa malalo nei, o ka hale nai o Kapena S@ Kano'a na ma aukau hoi me ka makemake e k@ua i  kapaa a pau ma na hihia kanawai nona o na AHA HOOKOKOLO  a pau o keia Aupuni.  A na ka mea heli ua na makaukau ua i ka Unohiolelo kupono, nolaiia, na lilii: ia ae kakau i @ @ palapala o na ano a pau. ma ka Olelo Hawaii a me ka Olelo H@ A no La mea hoi, ewau no kekahi Lina Hookalo. @ ia @. ua hiki a'u ke hoomakaukai@ i na palapala a pau. @ ke kope ai a ilanou o ka Bake Aupuni.    A. B. BATES  (Mi Beti)

    Honolulu, Aperila 24, 1863     74-@@

 

HALE PAI KII.

 

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA

"Nupepa Kuokoa."

Emi ka uku no ke kii.  hoolahi wale no@lia no kii, ke elaa dala ka uku i ka poe Pai Kinu ua  E paia loke ke enaa o ke

ANIANI a me ka PEPA.

E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.

H. L. CHASE (Keiki.)

67-6m                  Mea Pai Kii.

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALE KUAI O LUI (C. H.  LEWERS,)

ALANUI PAPU, kahi e kuai oluolu ai.

NA PAPA OREGONA I a hiki 3 iniha,

LAAU KAOLA, oa a me na pou, a me na opaka e a

LAAU PA a me na PINE PA,

LAAU AHO HALE PILI.

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA,

PILI ULAULA a me KEOKEO.

PENA KEOKEO, OMAOMAO.

ELEELE, ULAULA.

POHO, GALU, HULU PENA.

KUI o na ano a pau, LAKA.

AMI, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINA

PEPA HOONANI KEENA.

PANI HALE, PANI ANIANI.

ANIANI KAAWALE, PATE.

PANI OLEPELEPE.

    Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana i na paha apo, he hikiwawe, kupanaha.  E la ia nui mai e kuai a e ke wale keia i KAMELO.

 

KAKELA ME KUKE.

MA KA HALE POHAKU HOU, MA POLELEWA kahi kokoke i ka Halepule Bereta ma Honolulu, Oahu.  Na laua no e kuai i na lole o

Kela ano keia ano.

NA MEA AI,

NA BAKEKE,

NA IPU TINI,

NA PA LEPO,

NA KAMAA,

NA PAHI me na O-O,

NA PAPA me na NOHO,

NA IPUHAO,

NA NOHO LIO,

NA MEA E KAKAU,

NA PENA ME NA AILA,

NA MEA MAHIAI.

A me kela mea keia mea.

Me na laau a Dr. D. Jayne.

Honolulu, Dekemaba 1861

OLELO HOOLAHA.

AUHEA OUKOU E NA MAKAMAKA A pau o ko'u mau apana nei. kahi a'u i @ @luolu ai.  Ke kauoha acu nei au ia @u@u e na makamaka. maka paii o kalakau a An-no a.  Owaa o

Capt. A. White,

ke oukou hea aloha e noho ana ma Hanalei: ke kauoha aku nei ao ia oakou. e hele mai oukou ma kelu Hale Kau.e nana ai i na ano NU HOU o ka LOLE. o keia ano keia ano: a me na KAMAA NU HOU pau o lake, a me na NOHO LIO, o keia ano keia ano.  Ea no ma ko'u Hale Kuai ke KO PAA a me ka MALAEEKE a me na mea kuai he nui wale na oukou; e laue mai e nana ao oukou iho, a mau aku.

A WAIKA. (Haole)

Hanalei, Kauai, Iune 16 1863.                83-3m

OLELO HOOLAHA

A NA

LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.

UA KOHOIA MAI NA MEA NONA NA inoa malalo e ka Aha Hookolokolo Hooku Kau ha@: Lona Hooponopono Waiwai, no na waiwai o HINAWALE, o Honolulu. i make aku nei: nolaiola. ke kauohaia ana nei ka poe a pao i AIE mai: na mea ia i make anu, e uku koke mai; a o ka poe hoi ana i aie aku ai. e waiho koke mai i ka lakou mau bila aie, mamua mai o ka la 13 o Iuni, 1863.

J. E. CHAPMAN, KAWAHA MAALEA.

Honolulu, Iune 19, 1863.        82-@

OLELO HOOLAHA

I NA KANAKA HAWAII!

Makai iho AIGUPITA

Ma hope iho o ka Pa

O MAHUKA!

KA

Pa Kuai Papa

O

LEWERS & DICKSON,

MALAILA E LOAA AI NA PAPA O KELA ano keia ano, me ke kumukuai makepono loa, nolaila, e naue mai oukou e ike i ka oiaio o keia leo paipa, ia oukou e na makamaka Hawaii.

NA PAPA OLEGONA,

LAAU HALE A ME NA POU,

LAAU KAOLA-A ME NA PINE PA,

LAAU AAHO HALE PILI MAOLI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA A ME KA AAHO,

PILI ULAULA A ME KE KEOKEO.

Eia ka mea

KUPANAHA

Ma keia hale -- maanei i wiliia'i ka

PALAOA a ma ka HANA PAHU

e like loa me ko

ULAKOHEO

mamua, i kona wa e kau ana, aole i pau i ke ahi mamua; nolaila, e naue mai e makaikai.

Na Pena Keokeo a me ka Omaomao,

Na Pena Ulaula a me ka Eleele,

Poho, Kolu, Hulu, Pena,

KUI o na ano a pau,

LAKA o na ano a pau,

Ami, Kilou, Kui kakai moena,

Kui Nao,

Pani Hale,

Pane Aniani, Pake,

Aniani kaawale,

Pani Olepelepe.

A PELA WALE AKU.

    Aole o maua hoolimalima i poe e koi aku i na kanaka e kuai mai ma ko maua wahi; aka, he hilinai no maua ini ma ke ano maikai o ka mamua mau mea kuai, a me ke kumukuai o ka maua papa, me ka malama pono hoi i ka maua oihana iho, i hoomau ia mai ai ka domaikai, iloaa mau ia maua mamua aku nei.

Honolulu, Okatoba 30, 1862.             75-@

EMAKAALA!

OWAU

O KAMUELA,

KA HOA KUAI O NA

KANAKA HAWAII,

NONA KA HALE KUAI PAPA MAuka ino o ka

HALE HOOKOLOKOLO

ma Honolulu.  ke hai aku nei au ia oukou, he mau la ku wale no keia ol kuu moku papa,

"CONSTITUTION!"

a ke ku mai oia, e loaa ana ia'u na

LAKO KAPILI HALE

o kela ano, keia ano.

EIA NO KE WAIHO NEI.

NA:

PAPA O KELA ANO, KEIA ANO.

LAAU HALE. o kela ano.

PILI HALE.

PINE,

AAHO,

KEPA,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

OLEPELEPE,

KUI,

PENA,

AILA PENA.

WAI HOOMALOO PENA.

IA MEA AKU, IA MEA AKU.

    Ua makaukau au e kuai aku me ka oloelu i keia mau mea, a no ka maopopo no paha ia oulou he KEIKI KAMAAINA au, he hiki ia oukou e ka Lahui

Mai Hawaii a Niihau,

ke kipa mai i o'u nei.  E hiki ana no na moku papa o'u i na manawa a pau, a hoolako mau ia'u.  He mea mau i na poe o ka hiki mai ka haanui, a me ke kaena.  A he mau Luna kekahi i hoonoho ia e lakou  e alako ana i ka poe maikai, me he lawehala ia Aka, he hiki oie ia'u ke hana pela, o ko'u ano no ka oukou e imi mai a loaa, maopopo  no na hana a kakou, no ka mea, o ko Hawaii nei kupa ihola no ia o ko oukou makamaka.

KAMUEKA, (Kaikaina o Kimo Pelekane.)

Honolulu, Ian. 8, 1863.               75-8m

OLELO KAHEA A KA

LUNA PAI.

O KA POE A PAU I LAWE I KEIA PEPA, e uku mua mai i ke DALA HOOKAHI no ka pepa. e pono ke hoomaopopo e pau ana ka manawa o ka oukou aku ana i ka la

27 o Iune,1863.

A mahope mai oia la, o ka poe e makemake ana e lawe hou i ka pepa, e pono e UKU MUA mai no i hookahi dala, aole no e haawiia ka pepa ke uku e ole mai.  O ka poe wale no e uku mua mai ana, ka poe e haawiia aku ana i ka pepa.

Ma ke kauoha a     H. M. WINI.

79 3m                Luna Pai o ke Kuokoa.