Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 28, 11 July 1863 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU. IULAI 11, 1863.

 

No ko makou heluhelu ana i kekahi palapala maikai a p@ pono hoi, i na mea e pili ana i ka pomaikai o keia lahui kanaka, i kakau ia e kekahi mea nona ka inoa a Patria, ma ka nupepa Pol@an o ka pule i hala iho nei, a no ko makou manao ana hoi, ua pili io i ka pono o ka lahui holookoa, he pono hoi ia Hawaii nei a pau ke ike ia mea, nolaila, ua hookomo iho makou ia mea, ma kahi o ko makou mau manao ponoi. Elua paha helu p@ palapala a eia no ia malalo nei.]

            I mea e holopono ai kekahi aupuni, aia a hana a hoopomaikai puia mai hoi e ke aupuni lokomaikai e kokua ana i ke kanaka e hoowaiwai ia ia iho, me ka manao iho, ua maluhia na mea a pau iloko o kona malu.

            O na kanaka Hawaii mahope iho o ka hala ana o na Keneturia he nui o ka hooponopono @ ana o ko lakou hana e na’lii a lakou; aia hoi, ua loaa hikiwawe ma ko lakou malu ka aina, ame keaupuni lokomaikai. Ano, pehea la e hiki ai ke lilo ia mau aina i mea e hoowaiwai ai ia lakou? Ma ke ano hea la e hiki ai i ka hana a ka poe paaua-ka poe hoi e hoowaiwaiia’i na aupuni a pau-i hiki ai ke hoopomaikai mai i keia aupuni?

            O na kanaka o keia aupuni, he poe mahiai wale no, a aole no hoi he kumu e hookuku aku ai me na aupuni kahiko, ma na mea hana. Na na poe lehulehu wale e noho nei ma na palena kai o Amerika ma ka moana Pakipika, e kuai mau nei i na mea kanu o lakou, ke Kopaa, ame ke Kope, a pela’ku; a na na aupuni kahiko no hoi e hana mai i na mea a pau a lakou e makemake ai, me ka waiho iho hoi, ke pii nui ae na mea kanu, e like me ka mea kupono io, i ka waiwai puka no ke aupuni.

            Nolaila, o ka ninau a he pono hoi e lilo ia maluna ae o na mea a pau e manaoia nei o ko kakou mau Luna aupuni, oia hoi-Pehea la keia oihana mahiai, kahi hoi e hiki ai ia kakou ke ola ma ke ano aupuni, ke malamaia a ke hoonuiia ae hoi?

 Aole paha he mea nana e kue mai ke ano nui o keia ninau ; aka, me he mea la nae ua makapo na'lii ame na Luna Makaainana o na kanaka, ame ka hoonalonalo iho hoi i ka oiaio, oia hoi, o ke aupuni i akahi no a hoomaka e hele hookahi, ua like me ke keiki nuku, ka hiki ole ke lawelawe nona iho, a ina e o oleia mai ka lima hoomakua e keia aupuni, alaila, e make io ana no-no ka mea, heaha ka ke aupuni, ame ka poeikohoia e lakou, i ko lakou wa o ka akoakoa ana, i hana’i, i mea e hoike mai ai, ua ike lakou i ke ano nui maoli o keia ninau? Ehia la dala, oiai, ua hoonui mai ka nakui ana no ka naauao, i hooliloia, i mea e kua-i ae ai ka waiwai o loko ae o ke aupuni? Heaha la ka nui o na dala i hooliloia no ka mokupuni o Hawaii, iloko o nei mau makahiki he umi, i mea e weheia’i ona mau alanui, ma ia mokupuni waiwai, kahi hoi i na ma kona ano momona, ua like me ekolu hapalima o ke aupuni holookoa nei? Auhea la ka hana kupono i hanaia i mea e hoala mai ai i ka poe paahana nui wale e waiho ku-pu mai nei ma na kuaaina? O ka olelo pane o keia mau ninau a pau, oia no ua alanui inoino-aole he alanui, aka, he wahi ala hele wawae wale no, ame ka lahuikanaka ilihune.

 O ka poe mahiai liilii, o lakou no ka iwi kuamoo o ke aupuni; aka, ua ili mai ka hilahiia iluna o ko kakou mau buke kanawai, a a na ka poe kau kanawai no ia i hewa, no ka hana i ke kanawai e kau ana i ka auhau ma ke ano uku dute iluna o na lako mahiai a ka poe ilihune, oiai hoi o na lako mahiai a ka poe mahiai i waiwai, ua hookuu waleia me ke dute ole.

 O na pono a pau i hanaia iloko o ke aupuni, he hikiwawe ke houluulu ae, no ka mea, eia no lakou a pau ma Honolulu nei: O Ainahou, o ka Waipiula, ka Mokuahi, ame kekahi mau mea e ae, a no ia mau mea wale no, ua aie ke aupuni a hiki i ka $180.000. A o ka nui o ka pomaikai i loaa mai na mea oloko ae o ke aupuni no keia mau mea mai, he hiki no ke ikeia mai, me ka wehewehe ole aku.

 He maikai no nae ka aina hou (Esplanade) o kakou, ua maikai ka hanaia ana. He lawa kupono no ka waiho ana i na mea kanu a pau a kakou, i uku aku ai i ko kakou aie, me ka hoowaiwai mai no hoi ia kakou. Ke ku hookahi nei ko kakou Hale Dute ma ia wahi iloko o kana nani a pau, ame kona inoa ano maikai no hoi o waho, me he mea la e koi mai ana i na kalepa o kakou e hoi aku e noho pu ilaila. E hele ana no lakou (na kalepa) ke maopopo ka waiwai-aole nae mamua mai. He mau mokuahi no hoi ko kakou nana e lawe mai i na mea kanu a kakou i kahi e kuai ai. A o ka mea i koe ia kakou, o ka mea kanu e lawe mai ai. He mea hoemi hope i ka makemake ame ka hauoli i ka ike ana iho ma na mea i hanaia iho nei, ka hoomakaia o ka hana e kakou ma kona huelo, aole hoi ma ka mua mai; aka, ua hoomaka kukou i ko kakou wa opiopio, ame ko kakou wa ike ole. Ua hiki anei ia kakou, ke ike ke nana mao aku o na ulumomoku Okohola nana e hooponaionaio mai ana i ko kakou mau maka ma ke awa o Honolulu, a aole anei kakou e pane aku me ka inaina i ka mea e hai mai ana ia kakou ia wa, aia i na apana kuaaina o Hawaii kahi e loaa’i o ka waiwai io? Ua ike no kakou he mokupuni nui o Hawaii-ua hele a elua hapakolu o keia mau moku holookoa-a he hiki ae no hoi na moku i Hilo, ame Kawaihae, no ka hoolako ia makou iho i na mea ai. a ua ike no hoi kakou he mau kuahiwi nui elu, a he luaopele ma ia wahi, he mea akeia no ia e ike. i na aohe pono e ae o ia wahi. He hiki anei i kekahi poe ke kanalua, o na dala i hooliloia iho nei no Honolulu, ame ke awa o Honolulu, i na e hooliloia ia mau dala ma Hawaii, ame na mokupuni e ae o keia paemoku, no ka hoomaikai ana i na alanui, ame na awa kumoku me ke kokua ana hoi i ka poe mahiai ilihune, ma ka mahiai ana i kona aina e waiho lapuwale nei, ame kona mau lio lapuwale, a o kekahi no hoi a kakou e olelo ae ai, ma ka ike ana aku i ke ano o ka pono ana e hana nei nona iho no kona one hanau, ame kona wahi kino iho no hoi?

Aole no he mea hou ke kokua o kekahi aupuni i kona poe mahiai iho ma ke ano dala. He nui na aina ma Europa i waiho hua ole mai, a i laweia hoi e ka poe mahiai ilihune e hana, me ke kokua ikiia e ke aupunia ua hooliloia ia aina, i aina hanai holoholona, a i mau aina kula no hoi i hoohua nui mai i na hua. A o ke dala hoi a ke aupuni i haawi mua ai, me ka hoomalu aku i ko lakou mau aina no kekahi mau makahiki, ua pau hoi i ka hookauia’ku me ka uke panee pu, e ka poe mahiai i hoopomaikaiia. Ke hoike mai nei ia mea i ka hoolilo aku i mea e waiwai ai ke aupuni, a he mea pono hoi na ko kakou mau Luna aupuni e hoohalike aku ai.

 He mea makepono ka oihana wai o kakou, a aohe paha he oi ae ka pomaikai ma Honolulu, e hoolilo aku ai i na dala waiho wale o ke aupuni ; aka, o ka poe mahiai o Honolulu, o lakou hoi ka hapanui o ko kakou poe kamaaina, hoolawa no nana iho i ka wai e lawa pono ai ke kanu ana i kona aina-a ua makaukau pono loa no hoi oia i ka hana ia mea.

 Pela no hoi na Kalepa, he makemake no lakou me ka makaukau no e kokua i ka hana huhewa a ke aupuni e hoolimalima nei i ke dala i mea e maikai ai, a e pono ai hoi ko lakou noho oluolu ana ma Honolulu nei, oiai hoi o na pilikia o na kuaaina, kahi nona mai ke kumu kalepa, ua waiho wale ia iho no.

 O na mokumahu o kakou, aohe mea nana e kanalua ka oi ae o kona pono mamua o na moku pea, ma kona ano alanui, ua hiki no ia kakou ke nana ia ia, ma ke ano mea hoopomaikai kuloko. Aka, aole anei he kumu pono e kuihe ia'i ka makaulii o ke aupuni, ma kona uku ana, (a me ke poho loa aku paha i kekahi manawa)-i na tausani dala a kakou i ike ole ai; i na makahiki a pau, no ke alanui hookahi, a ka makani kamaaina a me ka poe mea dala no hoi e hoolako mau nei, me ke kupono no na mea a pau i makemakeia, oiai hoi o na alanui ma na wahi kuaaina, kahi hoi a na kanaka hune maoli i noho ai, a aia wale no ka hiki ke hoohamamaia, a ma ka lima kokua o ke aupuni, ua waiho manao ole ia? Aole kokua, he aina hana nui, a kalepa nui hoi e like me Beritania, e ku ai ka hookupu aku la no na mokumahu, i hikiwawe ai ke hoolauna aku i ka poe mea hana, a me ka poe kuai mai, a i ke kalepa hoi a me kona mau moku. O ko kakou pono wale no o ka mahiai. Aole no anei he kumu no ke kanalua i ka pomaikai, oiai aole wale o ka waiwai, aka, o ke ola o ka lahui kekahi mea nui loa, nana e apono mai i ko na kanaka noho ana ma ko lakou mau wahi me ka hana, o ka hoolako ana aku i ka mokumahu a na ia mea e koi mai ia lakou e aea, a e noho palaualelo wale iho? "Aohe laalaau o ka pohaku kaa." Aka hoi, aole no nae he mea nana e hoole ae ka pili pono ana o na mokumahu i keia wahi. A ina paha i hikiia mai oia e kekahi mea e poino ai, alaila, e minaminaia’na no; no ka mea, ua lilo oia kekahi o na oihana paa o Hawaii nei, a ina o ke kaulana a me ke ku ana i ka makemake o ka lehulehu ka mea a na Luna Aupuni i manao ai e hoike no ko lakou akamai, alaila, ua holopono io no ia, a "E mau kona welo ana." Aka, aole e hiki ke hunaia ka oiaio. Oiai oia e ku ana i keia manawa, he Alanui Aupuni, ke auhau nei oia i ka lehulehu e holo nei maluna ona, a me ka poe no hoi i holo ole; ka poe i hoopomaikaiia ma ona’la, a me na poe hoi i pomaikai ole. Owai la ka hapanui?

 I mea e hoikeike aku ai i ka makaulii o ko kakou noho ana aupuni me ka mau o ka waiho ino loa ana o na alanui o na aina kua, ua like kona mau alanui, me keaa-koko nui e holoana mai ka puuwai aku, e lawe ana i ke koko mailuna a hiki ilalo o ko kakou mau kino, kahi a na aa-koko liilii e pili ai, me ka olelo iho hoi, o na dala no e hiki ai ke malama i ke aa-koko nui, oia no na dala e hiki ai ke malama ke aa-koko ia ia iho me ka maimai ole. Oia hoi, ina e malama ke aupuni i na alanui o ke kuaaina, alaila, e hiki mai ana no ka poe mea dala iloko o ka manawa, nana e hooholo i mau mokumahu, i e mea nana e lawe i na mea kanu a kakou, oiai hoi ina me na hana e hanaia nei, aole no e holopono iki ana.

 O ka ninau nui i na Luna Aupuni o kakou e noonoo ai, o keia no ia. Pehea la e hana'i hiki ai ke hoikeia mai ka waiwai o ka aina nei me ka loaa hoi o ka pomaika pookela? He hana ia i ku i ka noonoo ia me ka hooholoia ina no hoi i oi ae mamua o ka mea hookahi. O ka ninau mua nae e ku nei imua o kakou oia no keia: O ke aha la ka mea ulu kupono i hiki ke hilinaiia kona kumukuai iloko o na makeke i na wa a pau, me ka pili pono hoi i ka aina a me na kanaka paaua? He mea oluolu loa ka hai ana ku i kona haina-o ke Ko!

 I mea nae e hiki ai ke hooulu i ke ko, aia a lako i na paahana ame ke dala. O ka hana, aia no ia ma ka lima o na kanaka maoli-ua makaukaku, a ua makemake no hoi: aka, o ke dala, ke kumu hoi i lilo ai ka aina i mea ole-auhea ia? He hiki no ke loaa mai. O ke aupuni i maikai ka inoa ma ka aie aku i dala e hana’i i mau uapo, a e eli ai hoi i kona awa i mea e pomaikai ai kona kulana kalepa, he hiki io paha ke aie aku i mau dala, i mea e weheia'e ai ka waiwai mahiai, no ka mea, o na waiwai ulu, ke aa@olo o ke ola a na oihana kalepa. E hooikaika kakou me ka hoomau, me ke akahele no nae; e hoowaiwai kakou ia kakou iho, aole ma na mea a kakou i ike iho nei iloko o ko kakou noho ana opiopio wale no, aka, o na mea i ikeia ma na aupuni kahiko e holopono nei ka hana ana. Aole e hiki ia kakou ke hoao i na mea i hoike pono oleia ka holopono ana.

 Aole e hiki i na moolelo ke hoike mai i ke ano maikai o ka huai pau ana i ka waiwai o ka mahiai, e like me ko Holani, ame Amerika Huipuia. Ua like ke ano o ka laua hana ana. Ua kokua like laua i na poe mahiai ilihune. O ke ano o ka Amerika hana, oia hoi ka haawi aku o ke aupuni i ka poe e hoomaka ana e noho ma kekahi o kona mau wahi i ka aina, me ka hoakaka waleia no o kekahi kumukuai, me ke koi ole aku hoi no ia mea, a hiki i ka wa e holopono ai na aina e pili ana, aole ia e pono ana maanei.

 E hoopili kakou i ke ano o ka Europa hana ana, oia hoi ka mea i maopopo ka holopono mamua'ku o ka mea i manaoia, a o na kanaka hoi o ia wahi, aole no i oi ae ka naauao, a aole hoi i akahi hapaumi ke aoia o ia poe e like me ko kakou, a o kahi hoi ina e hoohalikeia na pono ame na pomaikai e like me ko kakou, aole i loaa mai ka hapalima o ko kakou pomaikai. (Aole i pau)

 

 KA HIHIA PEPEHI KANAKA.-Ma ka Poalua iho nei ka hoomaka ana o ke kau Jure o keia malama, a o ka hihia mua i hanaia, o ka hihia o ke Alii vs. J. Kaaikaula, no ka pepahi kanaka. Ua hookolokoloia ma ka Poalua, a ma ka auina la o ia manawa, ua hoopaneeia ka hana, mamuli o ke koi a J. W. H. Kauwahi, Esq., ka Loio o ka mea i hoopiia, a ua hoopaaia no na jure iloko o ka Hale Hookolokolo, a hiki i ke kakahiaka o ka Poakolu. Ua hoomaka hou no ka hana ma ka hora 9 o ia la, a ma ka hora 5 o ke ahiahi, pau ka hana a na Loio a na aoao a elua, a waihoia aku no hoi ka hana i ke jure. Ua noonoo ke jure a hoopuka mai i ko lakou Olelo Hooholo, e ahewa ana ia J. Kaaikaula, ma ke degere alua o ka Lawe Ola, a ma ka hora 9 o ke kakahiaka o ka Poaha iho nei, hoopuka mai ka Aha i kana Olelo Hooholo, e hoopai ana ia J. Kaaikaula, he ehiku makahiki ma ka hana oolea, a me na koina pu no hoi o ka Aha. Ua piha ka Hale Hookolokolo i na poe makaikai i ka wa o keia hihia i hookolokoloia iho nei; no ko lakou ake nui paha e ike i na ninau noiau, a me ua hoopaapaa hiehie a na Loio akamai o na aoao a elua, oia hoi o ka Mea Kaulana C. C. Harris ka Loio Aupuni, ma ka aoao o ke Alii, a o ka Mea Kaulana J. W. H Kauwahi ke kanaka Hawaii i au ole iloko o na buke naauao a na haole, ma ka aoao o ka mea i hoopiiia; a ua nui no ka laua mahaloia e na kanaka a pau. Aole hoi o ka haole, nona no hoi ka naauao pono ; no ka mea ua pepeekue ka noho ana o ko lakou aina iloko o ka naauao ; aka, aho e hoonuiia ka mahalo no ke kanaka ili ulaula, ka poe ne Waawaaikinaaupo iloko o ka M.H. 1820 iho nei, me ke ao ole ia a me ka nele hoi i ka ike i na mea hoonaauao o keia ola ana ; a ina paha na Loio Hawaii i lako i na buke pili kanawai o na ano a pau, a me na moolelo no hoi o na Aha Hookolokolo, mai mua loa mai a hiki i keia wa, ina no la hoi paha ua akamai kupono no na Loio Hawaii i ka noho ma ka oihana Loio Kuhina, a me ka noho ana Lunakanawai Kiekie no ko kakou aupuni iho nei ; aka, he manaolana ko makou, aole no e loihi ka wa e hala, e hiki mai no ka wa e akamai loa ai na kanaka Hawaii i na oihana naauao no a pau.

 O ka hoike hookahi no i ikemaka i ka pepehi ana a J. Kaaikaula ia Kekua, o Kahakauila, ka wahine mare a ka mea i hoopiiia, ua hoike oia, ua hana no laua i ka hewa moekolohe, i ka wa a J. Kaaikaula i hiki ai i kahi a laua e noho ana; aka, ua hoole mua nae oia imua o ka Lunakanawai Apana o Waialua, a me ka Loio Kuhina, a ua hoole no hoi i ka Makai Kiekie. A me he mea la, o ke kumu i koi ai ka Loio o ka mea i hoopiiia e hoopanee ka Aha ma ka Poalua iho nei, me ke kuhikuhi wale aku no o kona mau hoike i Waialua, a i Wailalau paha, he mea hoimi akamai wae iho no ia, a aole no he hoike io i manaoia e loaa mai ai ka pono i ka mea i hoopiiia; aka, o ke kumu nui paha o ia hana ana, o ka houluulu i ka manao aloha o ka wahine i kana kane mare, i huli mai ai oia a hoike ma ka oiaio : no ka mea, i ka Poakolu nei ae mai no ua wahine i ko laua hana ana i ka hewa me ka mea i make, a akahi no a loaa ka hoike,a akaka no hoi ke akamai a me ka noiau o ka Hawaii imiloa. Me he mea la o ke kumu ia o ko J. Kaaikaula nauikiuki loa ana, a no ka paa no hoi o ke koi ma ka lima, o ka huli iho la no paha ia a pepehi make loa ia Kekua, no kona wehe ana i ka maluhia o kana wahine mare-kono hapalua makamae-kona io-kona hoahele hoi o keia ola ana. E na makamaka, he mea pono ia kakou ke hoomaopopo i ke ano nui a hemolele no hoi o ka wahine mare a keia mea keia mea. He io ponoi no ia no ke kane a ina ke kane mare e keakea ole i ka hele ana o kana wahine i ka hana hewa, me ka hoapono hoi i ko ka wahine hana ana ia mea ; alaila, e aho e laweia ka inoa kanaka mai ona mai la, a e kau i ka inoa holoholona nona. O ka maluhia o ka wahine, he momi makamae loa ia, oia ka mea nui loa a ke kanaka iloko o keia ola ana, a peia pu no hoi ka ohana.

 Ma na aina naauao, he nui wale ka pepehiia o ka poe e hoowalewale ana i na wahine mare, me ka ako ae hoi i ka pua o ko lakou maluhia, e na kane a na wahine. Pela no ma Wasinetona, Amerika Huipuia, iloko o kekahi mau makahiki i hala iho nei ;oia hoi ka hihia a Daniel E. Sickles i hana kue ai ia Mr. Key, ka Loio Aupuni o Amerika Huipaia. Aole no nae iloaa pono aku o Mr. Key ia Mr. Sickles e hana ana i ka hewa me kana wahine ; aka, ua hai wale ia mai no oia, a i ka wa i hoomaopopo ai oia i na mea a pau ana i haiia mai ai, o kona wa no ia i hoomakukau ai i ka pu, a hele e huli i ka mea nana i ako ka maluhia o kana wahine mare; a i kona loaa ana ia ia, ua hai aku oia (ke kane mare a ka wahine.) i ka mea hoowalewale e hoomakaukau ia ia iho, no ka mea, e make ana oia no kona hoopoino ana mai i kona hapalua makamae, a ua paha a palima paha kona ki ana ia ia i ka pu a make iho la. Ua hookolokoloia o Sickles e ka Aha Jure holookoa o Amerika Huipuia, a ua hookuuia e ka poe naauao nana i noonoo ia hihia, a ke noho nei oia he Alii Koa no ke Aupuni, me ka hanohano nui no hoi. O ke kumu o kona pepehi ana he lohe wale mai no ia hai ; aka, no ka ike o kona manao he mea makamae loa ka maluhia o kana wahine, nolaila, ua pepehi aku i ka mea nana i hoopoino mai ia ia, ma ka ako ana'e i ka pua kapu o kona hapalua palupalu, oia hoi ka maluhia o kana wahine. A no ka nana ana paha a na Jure nana i noonoo kona hihia, a he kumu kaumaha io kona mea nana i alakai e hana i ka hewa pepehi kanaka, nolaila, ua hookuuia oia. He aiwaiwa loa iho nei hoi ke kumu o ko J. Kaaikaula hana ana i ka hewa, i ikemaka maoli aku no e hanaia mai ana ka hewa imua ona, a ua kau iho ka huaolelo Ikaboda maluna o kona hapalua makamae ; no ka mea, ua hala ka maluhia mai kana wahine aku.

 

            NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

 E pono i na makamaka mea Kaa Bipi, ke hoomaopopo i ka olelo hoolaha a S. Spencer (Kipine.) ke kakauolelo Akahi o ke Keena Kalaiaina, i paiia ma ka pepa o keia la.

 

 KA LA HOIHOI EA O KA AINA.- E pono i na Kanaka Hawaii a pau e aloha ana, a e hauoli ana hoi, no ka loaa ana o ka maluhia a me ka maikai i keia aupuni, ke hoomaopopo i ka palapala a J. W. Kaikainahaole i paiia ma ka pepa o keia la, a e pili ana hoi i ka hana ana i kekahi ahaaina nui, no ka hoomanao ana me ka hauoli oiaio i ka la i hoihoiia mai ai ka Ea o ko kakou aina nani nei, oia hoi ka la 31 o keia malama nei.

 

 AHAAINA HOOKKUPU.-Ua loaa mai ia makou he leta na O.W. Nakanaka, o Kapoho, i kakauia i ka la 22 o Iune. E hai mai ana i ka hanaia'na o kekahi "Ahaaina Hookupu Dala" ma ia wahi, ma ka la 19 o Iune iho nei, a penei no kana mau olelo:

 "Ma ka la 19 o Iune iho nei, he Ahaaina Hookupu Dala na na keiki mai Kapoho a hiki aku i Kahuai. O ka hana mua o ka halawai, a o ka lua, o ka paina ana, a o ke kelu, o ka hookupu dala. O ka nui o na dala i loaa ia hookupu ana, 880 00 a oi ae. He nui no na hana iloko oia la ma ka lealea Hawaii. Kukuluia ke kula pa-ko-li a J. Kaikiumi, ua nui no ke aluka ana mai o ka aha kanaka a piha ka Luakini. A pau ia, hookuu ia ka aha kanaka mawaho o ka Luakini, a hoomaka aku o Puhi ma ke olioli ana, he nui no ka mahalo ame ka iini nui ana o ka puuwai ia ia. Ku mai o Kilauea, a hana no hoi ma kana hana, ma ke kuhi ana o na lima, he olu maikai, oia na hana lealea ia manawa, a hookuuia ka aha kanaka, a o ka pau no ia o ka hana ana."

 

 E AHO KE KUAI I WATI.- Ua lohe mai makou i kekahi o na Kahunalapaau haole o Honolulu nei, i ka pilikia pinepine i loaa ia ia iloko o kana mau kaa hele ana e lapaau i ka poe i loaahia i ka mai; no ka mea, ma kekahi wahi ana i hele ai, aohe i lako i ka wati, a nolaila, ua hiki ole i ka poe mai o ia wahi ke inu i ka laau a ke Kauka i haawi aku ai, i ka wa kupono. Ke kuai nei kakou i na lole nani, ame na kahiko maikai, a e poina a nei kakou i ka hoolako ia kakou iho i ka mea e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo iho i ka manawa? No ka nele o kakou i na wati, nolaila, ua makau na Kauka i ka haawi mai i ka laau ikaika, a maikai loa hoi, paewa auanei ka manawa e inuia'i, a loaa ka poino i ka mea nana e inu, no ka nele i ka wati ka mea nana e hoomaopopopono mai ka manawa kupono o ka inu ana i na laau. Aole no na wati he mea lapuwale, aka he kahiko hale maikai no, anolaila, aole no e poho na dala, ke hooliloia no ia mea, no ka mea, nana e ao mai ia kakou e hoomaopopo i ka waiwai o ka manawa. E hoomaopopo e na makamaka e, e kuai koke mai i na wati no ko oukou mau hale.

 

 KA LA 4 O IULAI.-Ua o mai na kukuna o ka la i ka Poaono i hala iho nei, me ke anoano nui, e holoke ana na poe lehulehu wale i o a ianei, me he mea la ua ulumahiehie i ka la a Amerika Huiuia i kukulu ai i kona noho ana aupuni kuokoa ana ; e welo ana na hae i ka makani, e pa ana he wahi makani kolokolonahe mai ke kukulu aku mai, ua aahu kela mea keia mea, i kona mau wahi kuupau, e kanana ana i kahi a kona manao e aiako ai ia ia. Ua kiia he mau pu i ke kakahiaka, a ua hoonaueueia ka waiho malu ana o ka aina e ua mau pu la. Ma ka hora 10, he haiolelo nui ma ka Halepule Kaukeano, ma ke kihi o ke alanui Papu, ame alanui Beritania, ua kahikoia oloko o ka Hale i na hae o na aupuni nui. O Rev. E. Corwin ka mea nana i haiolelo, a mai ka mua a hiki i ka hope o kana haiolelo ana, ua hololea i ka maikai wale no; a aole no paha he mea hiki ke hooi i ka maikai o ke kamailio ana ame ke kumumanao no hoi, mamua o ka mea i kamailioia e Rev. E. Corwin. No ka mea, ua kalakalaia ke ano o ke kumu manao, a ua lilo he mea e maikai ai ka manao o ka poe o na aupuni a pau e noho ana iloko o ke anaina hoolohe. E pai ana makou i na olelo i hoopukaia ma ka pepa ae o ka pule e hiki mai ana. Ua hiki mai ma ia wahi o ka Mea Hanohano E. H. Allen, Lunakanawai Kiekie, Mea Hanohano G. M. Robertson, ame ka Mea Hanohano Ioane Ii, na Lunakanawai o ka Aha Kiekie ; R. G. Davis, Lunakanawai Hoomalu, ame na Luna ao a pau o na aupuni e; oia hoi, o Ka Mea Hanohano James McBride, ke Kuhina noho o Amerika Huipuia. Ka Mea Hanohano W. F. F. Synge, Komisina o Beritania Nui, Mons. Varig@y, Kanikela o Farani, ame Messrs Cartwright, Caldwell, Waterman, Von Holt, Hueck, Pfluger, Wicke, ame Stapenhorst ; oia hoi na Kanikela e noho nei maanei. Mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo ma ka Halepule i oleloia, puleia ka pule hookuu e Rev. Rufus Anderson, D. D. A hele aku na poe ma ka ahaaina i hoomakaukauia ma KAPUNAHOU. He ahaaina no hoi kekahi ma

KALIA

 I hoomakaukauia e P. Naone Esq. A ua nui loa na kanaka Hawaii i hele malaila, me ka ai, ame ka inu no hoi a kena ka puu i "ka wai a ka naulu." A ua himeniia kekahi mau mele lea, e kekahi o ia anaina maikai.

MA MOANALUA

 Kekahi ahaaina i hoomakukauia e Kimo Pelekane (James l. Dowsettf, Esq., he mea e hookipa oluolu ai i ka poe paahana haole a pau o Honolulu; no ka mea i ka wa mamua iho nei, ua hoopoina mau ia ia poe, a o ka poe o ka papa akahi ke kauohaia mai e hele aku ma na wahi ahaaina e lealea ai, oiai hoi o ka poe nana e hana, a e luhi, ua hoopoina loa ia, no ia mea kona koii'na mai e hoomakaukau i ahaaina no ka iwi kuanoo o ka aina. Ua hoomakaukauia na mea ai o na ano a pau, na mea no hoi a ka naau e nakui ai, ua hanaia he lanai ahaaina ma ka poli o na kukui lau niu e ku nei ma ke kulanahale o kahi i ahaaina ai, ua kahikoia i ka maile me ka awapuhi, a ua hookuwelu wale ia iho no hoi ka lau o ka palapalai, ua hele a "nolu pe i ka lehua makanoe," a "ua puia pu ke kula i ka nani-e." Ma ka hora akahi o ka auina la hoomaka ka paina, a mahope o ka paina ana, hoopukaia he olelo mahalo aku me ke aloha i ke kamaaina, ia Kimo Pelekane, e H. L. Sheldon, a mahope hoi hoopuka mai o Kimo Pelekane, he olelo, e hoomanao maikai ana me ke aloha i na Moi Hawaii, a ua hoopukaia no hoi na olelo mahalo no ka la i hoomanaoia, ame na olelo maikai e ae no hoi he nui wale. Luana ike ke anaina a ma ia hope iho, kukuluia o Mr. Price, (alias Gov. Price) iluna o kekahi papakaukau e haiolelo ai, a ua piha pono ke anaina i ka akaaka i kana mau olelo. Ma ia manawa mai, hele kekahi poe i ke ki manu Pelehu, a o ka mea no e make ai ka manu, lilo no nana; ua nui no na manu i make. Ua lealea ka poe a pau me ka maikai, aole he ona rama, a aole no hoi he haunaele ; oiai ua nui ka mea inu o kela ano keia ano ma ka papaaina. O ka maluhia o keia ahaal@a nui, he hoike kupono ia nana e hooiaio mai, i ka hiki i ka poe paahana, ke lealea me ka maikai, ame ka oluolu no hoi.

KA MEA HILU LOA.

 O ka mea hilu loa i keia la kulaia, o ka maluhia maoli no, a no ia mea, i ka Poakahi iho nei la, aohe wahi hihia hookahi i hookolokoloia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu nei. He hoike pono keia nana e hooia mai i ka holomua ana o keia kulanakauhale ma ka pono, ame ka maluhia ; no ka mea, i ka wa mamua, he nui wale ka poe e hoopaaia no ka ona ame ka hoohaunaele ma na la kulaia e like me nei.

 

 Aole e holo ana ka mokuahi Kilauea i keia pule ae, a ia i kela pule aku e holo ai.

 

NA MEA O NA AINA E.

 

 -Ma ka mokuaina o Kalolina Akau, ke laweia nei ke kui kakia pili hale no ke kumukuai he elua keneka pakalii.

 -Ua kauohaia o Gen. Sigela, e hoi ae i Wasinetona, a ua hoonohoia oia ma kekahi kulana hanohano o na puali koa.

 -Ua piha na Hokele a pau o Nu Ioka, a ua aneane e hu i waho, a ina e manao ana kekahi mea e holo aku ilaila e hoomaha'i no kekahi mau la, e hai aku i elua la mamua’ku o ka wa au e makemake ai e hele aku.

 He umi tausani bipi waiu nana e hoolako nei i ke kulanakauhale o Bosetona, i ka waiu kupono no ko laila mau kanaka. O ka nui o ka waiu e inu ia nei i kela ame keia makahiki he 5.800.000 galani, a o ka nui o ke dala lilo a ka poe ai waiu, no ia mea, he $1,051,2000.

 -Ua hai ia mai e kekahi Alii moku Beritania i noho aloha ma ka aoao Akau, ke hoomakaukau nei o Com. Maury o ka Hema i na moku hao kaua ma Enelani, ame ka manao no hoi e kii e hoopio aku i na moku a pau o Amerika Huipuia e holo nei ma ke Kaiwaenahonua, a ua aneane e makaukau ua moku la ana i hana ia mai nei.

 -O ka nui o na dala i hooliloia no na kula ma Charlestown Masakuseta, iloko o ka makahiki i hala iho nei, he $37,217.71. Ma ka la mua iho nei o Januari, he 37 kula ma ia wahi, he 92 Kumuao, me na haumana, he 4,794. O ka uku o na kumu no ka makahiki hookahi, he $1,400, a hiki ilalo i ka $32@.00.

 -Ma ka mokuaina o Misisipi ma kai loa, ua hiki ke kumukuai o ka pepa kui pine, i ka elua dala no ka pepa hookahi.

 -Ua hapaiia kekahi pukauwahi uiuihapa he 150 kapuai, mai kahi aku i hapaiia aku ai, a hiki i kahi i ku hou ai, aole no i haule kekahi pohaku hookahi. He mea hou keia.

 -O ka nui o ka aie o na Moku Hui o ka Hema, he $800,000,000, a wahi a kekahi nupepa o Karolina Hema, he $84,000,000 ka lilo i ka makahiki, ma keia hope aku, oia hoi ua ane like me eluku dala maluna o na poe a pau, na kane wahine, ame na keiki, ka poe keokeo, ame ka poe eleele, oloko o ka 12,000,000 kanaka, o ka Hema; ua pakeu loa ia mau auhau, mamua o na auhau i kau kiekie loa ia mamua i Karolina Hema.

 -Liilii no hoi na mea a pau i ka naauao; aia ma Ladana, ua hiki ke hoomoeia ka uwea Telegarapa liilii mai ka hale o kekahi mea, a i ka hale o kana makamaka, o ka u-ai ia mai la ia o kahi manao e kokoke loa.

 -Oka nui o na moku kaua o Beritania e holo nei ma na kai o Amerika Akau. Amerika Hema, ame na palena kai o ka Pakipika, he kanalima kumaha moku, a he 61,930 na tona o lakou, o ka nui o na pu maluna o ia mau moku, he 9@1, a he 11,6@7 luina, a ua nui hou paha i keia wa. Ua malama pono ia na kanaka a pau o ia mau moku.

 -O ke Alii kipu kuniahi o luna o ka Alabama moku eu o ka moana, oia ke kanaka akamai loa i ke kipu kuniahi ma ke kaua moana ana o na aumoku Beritania. Ua uku ia oia, haawiia kona palapala hookuu mai ka nohoana malalo o na moku o ka Moiwahine, iloko o na pule mamua iho o ka hoomaka ana o Alabama e holo e powa, a ua lilo oia i luna kipu no ka Alabama, me ka loaa iaia o ka uku kiekie, oia hoi 1,000 dala, (ma kegula e hookaaia ai,) no ka malama hookahi. Aole no i kana mai ka pii o kona uku, no ka mea, ina ma ke dala pepa o ka Hema e ohi ai ia i kona ulu, alaila, ua like ia me $42,000 no ka makahiki hookahi.

 -Ua olelo kekahi poe haole akamai, a kulana kiekie no hoi o Enelani, ua kupono ia Amerika Huipuia ke koi mai ia Enelani i na poho a pau i loaa iaia, mai na moku kipi, i holomalu aku mai ke awa aku o Bertania.

 -Ua haalele ka keiki hiapo a Rev Dr Wilberforce i ka hoomana hoole pope, a ua hoi aku ma ka hoomana Katolika Roma. O na keiki a pau a eha a ua ka@ana kaulana hoole hookauwa nika la, ua pau loa i ka huli ma ka hoomana Katolika Roma, a hookahi no keiki i koe ma ka aoao hoole pope, oia hoi o Dr, Samuela Wilberforce, ka Bihopa o Oxford.

 -Hookahi hooleia'na o ke duke o Welenetona, aole e komo aku iloko o kona, keena Alihikaua, no ke kuhihewaia he mea e a pela no hoi ka Moi Wiliama ka IV. o Bertitania, ua hoole ia mai oia e kona hoa kiai ponoi, no kona kuhihewa he mea e, nolaila, pane mai ua mau wahi koa nei i