Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 26, 27 Iune 1863 — Ka Moolelo o Maui. [ARTICLE]

Ka Moolelo o Maui.

NO KE KUOKOA. He wahi keiki o Maui na Hina me Malo, oia hoi o Kaanomalo. Aia ia wahi i Kipahulu o Maui nei, ma kahakai o ia wahi. Aole nae o Male ka inoa o ka Hina kane hoao maoli, he kane wale iho no ia i loaa ia Hina i kona wa i hele ai i ka wau limu; a o ka inoa o ka Hina kane hoao maoli, o Akalana no ia, a na Hina a me Akalana, mai na keiki ekolu, oia na inoa i kapa ia mai, o Maui-mua, o Mauihope, o Maui-kiikii, a o Mai-akalana, a oia ka Maui nona keia moolelo a kakou e lohe ai. Penei ke kumu i loaa ai o ia Maui. Noho ua Hina nei kukukapa maloko o kekahi ana, ma lalo o ka hano ai, i kapaia mai o Oheo, ma laila kana noho ana kuku, a ono i ka limu ua Hina nei, ka hopu no ia i ka laau kahakai aia nei, i ka ipukai, i ka eke kahakai, o ka hele iho la no ia. I keia manawa wa'e [na'e] no hoi ka hele ponoi o ua Alii wahine nei i ka lawaia limu. Ina e ono limu ua Hina nei i ka wa mamua aku, o na kahu no ka mea nana e kii ka limu, pela ka mea maa mau, aka, i keia hana ana hoi, ono no i ka lima, o ka hele ponoi iho la no ia. A ia ia nei i hele ai i kahakai, aole hoi o ianei hele iho ma kahi nui o ka limu, a wahi kokoke no hoi, ka hele loa no ia i kahi i kapa ia mai o Kaanomalo. A i ko ia nei hiki ana aku ilaila, kiei iho keia e waiho ana he malo ula, ko ia nei iho aku la no ia, hopu i ua malo nei, o ka pa-u ae la no ia o ianei a paa no hoi i ka pa-u, ko ianei hina aku la no ia make i ka hiamoe, ka waiho no ia, a aui ka la, puoho ae ka hana, ua aui ka la, ko ia nei ala ae la no ia, aole i loaa ka mea ana i ono ai o ka limu, make e keia i ka hiamoe. Ke huli mai nei na kahu iaia nei, e hoi aku ana no hoi ua Hina nei, a hiki i ka hale, ninau mai la na kahu, "ihea nei la ou a po," I mai la no hoi ua Hina nei, e like me ka mea i olelo ia mamua, a pane mai o Akalana, "E loaa hoi ko kaua haku." Noho aku no lakou nei, a hanau ae la, kapa ia iho la o Maui-akalana, hanai ia no hoi a nui, a o ka ai no lakou nei, aole i hoomoaia, a o ka ai no lakou e ai ai, o na mea i hoopalaia ma ka lepo. No ka mea, aole ka he ahi ia manawa, e hoomoa ai i na mea ai no lakou, a no ka mea ole e moa ai ke kalo, ka uala, ka uhi, ke ki, a me na mea a pau e loaa ai ia Akalana. Ninau ua Maui nei ia Hina, "O ke aha la hoi ka mea nana e hoomoa i ka kakou ai?" Pane mai ka makuahine ia ianei, "O ke ahi ka mea nana e hoomoa." Aia la hoi ia wai ke ahi?" wahi a Maui. Pane hou mai ka makuahine ia ianei, "Aia i ka Alae ke ahi." Olelo aku ua keiki nei, "E kii hoi ha wau i ke ahi?" Pane mai ka makuahine ia ianei, "He ikaika no nae oe; aia a nui ka ikaika a me ka mama, alaila, loaa ia oe ke ahi." "Ae," wahi a Maui. Alaila, a-oa-o pono mai la o Hina ia ianei, "Ina oe e kii i ke ahi, aole i ka nui manu o lakou, aia la i kahi manu uuku, oia hoi kahi manu Alae-iki." Ia manawa, ko ianei kii no ia, hele keia a hiki i Waianae, Oahu, ia hiki ana aku o ua keiki nei, e a mai ana ke ahi a ua poe Alae nei, o ka poe Alae nui wale no. A penei ka olelo a ua poe Alae nei, "E, ua moa ka ke Elehuapi, he keiki mama ka Hina." Eia nae ke kumu o keia olelo a lakou, no ke alualu pinepine o ua Maui nei mamua aku, a ua ike ua poe Alae nei

he ; m:na Ke*a. 1 j aku ka h.l* r;a oia huīui aku la n-3 hke'J 'i. ke ahi, oka maia, oka :*•.:»u. oki u nku 'a hko « h i ka hoia ia kv:i, pela aku. aku kai.i*:».'i k.'i ::;au ar.a. loaa ihoana. ia ia nei kahi inahu uuku. e pu'upu';; ana ka ua wahi manu r.'.*; i keahi. a kau iho i ka maia. e hopu aku ana o ua Maui nvi. o ka wuhie, oka maia, a o ua wahi :r.ar.u Alae , nei, paa ia ia nei, kupee iho ia keia e unii, no ka hooinaina o ua Maui nei ike pi oka A'ae ike ahi. Pane ae'la ka ua \v:.hi Alae nei, " E. mai p?p*i'hi oe la'u. o īoaa eie auanei koahi." N'onoi aku !a no hoi ua wahi keiki nei, " E haawi inai hoi ha oe ia'u ike ahi." OIe!o mai !a ua wahi Aiae nei. •• E he!e aku oe e hia i ka ha o ke ka!o. aia ka i;oi ilaiia ko ahi." Heie keia hiahia, ao!e a o ke ahi. oia ka ka mowae o ka ha o ke kaio, a kakou e ike nei. Koi hnu aku !a no ua Maui nei, " E haawi mai oe ia'u i ke ahi, ina aole oe e haawi mai make oe ia'u, aole ou wahi e ola ai.*' Pane hou mai ua wahi manu nei. " E kii aku oe i ka iau ki." Kii aku ia no o Maui, hiaiiia i ka lau ki, aohe a, oia ka ka mowae o ka lau ki, no ka hiahia ia e Maui. Hoi liou aku ia no iioi o Maui e pepehi i ua . wahi manu nei, pane mai no kela e like me inamua. Olelo hou mai !a no e kii o Maui e hiahia i ka wai, he oielo nane keia no ua wahi manu nei. aole o ka wai maoli, o ka laau i kapaia inai \\ aiinea, kii keia hia i ka wai. aole loaa ke aiii ia ia nei, lioi keia e pepelii iiou iua waln manu nei. Aiaila, i mai ua wahi Alae nei, " kii aku oe i keia laau eku mai ia,oia hoi ka Waimea," kii no hoi keia hiahia, a ke ahi, e kuni aku ana ka o Maui i ka lae o ua waiii manu nei. oia ka ka ula o ka iae o ka Alae a kakou e īke nei la; oia ka ka ioaa mai o ke ahi ia kakou i keia manawa. A pau ia, ua loaa ke ahi ia : Maui ia manawa. Ole.'o aku ika makuahine, j)ane mai ka makuahine, Aia hoi i hea : kau, ke kuhi mai ka kau he ponoka'u e iiana :aku nei, o ke kuku aku no j>aha kau, aoiee pae pono aku kahi nao ia,o ke kapoo no ia o I ka la, ha!a ka pule, hala ka mnhina, aiaiia, oki kalii kapa hookahi, i kaulaiaku ka hana, 'aoie e maloo. ke kapoo no ia o kn la, pela * inau i ke!a manawa keia manawa. o ka mea ! e maloo ai o kahi kaj>a hookahi, o ka iioa i keahi." Pane aku ua keiki Maui nei, " Aoie ia hoi au e pono e ku e oki ī na wawae o ka !a ?" 1 inai la no hoi ka makuahine, " He īkaika no nae oe ?" Ae aku la no hoi ia " Ae, ; he ikaika no au." Ninau mai o Hina, lk He - aiia kau inau mea make e make ai ka La ia oe I aku ia no hoi ia, '• O ko'u īkaika no hoi j>aha, e pakele hoi ia ia'u," ae mai o Hina, " Ae, o iiele, eia nae na mea e paa ai ka La ia oe." Haawi aku ia o Hina ina aha he umikumamalima. a me ka i mai ao!e o keia mau niea wale no, e hele oe a i ko ku- , punawaiiine, aia iaia na inea i koe, a!ai'a. ! make ka La ia oe, a nana hoi ia e kuhikuhi ■ pono aku ia oe, no ka mea, oia ka mea nana e hanai ika La." Oka inoa o ua kupuna nei o ianei, o Wiiiwiii-puha, " Aia i kou hele ana a hiki i ke kumu Wiiiwiii nui e ku ana ia.aia no ka hoi ua kupuna aia ou iiaila, o ka inoa o ka iiale o ua La nei e hanai ia ai, o Haleakala." Aoao j>ono mai la no hoi o Hma ia ianei, "Noho auanei oe iiaila a kani mai ka moa kuakaiii, a kualua, i ka moa kuakolu, nana aku auanei oe i ka puka ; ae o ka luahine nui, oia ka hoi ko kupunawahine, i pulupulu auanei kela a-a ke ahi, a kau i ka maia, alaiia auanei oe lalau iho i ka eka maia, a i hanu auanei i o ianei, a lianu ae auanei iluna, a i ninau ae, nawai ke kupu o oe, aiailai hai aku oe, nau no, i ni* nau liou mai, na'u nawai oe, iiai iiou aku no oe, nau m Hina." Aoao mai ia no hoi ua makuahine nei a j>au pono, hooinaka keia i ka hele mai a hiki i Kaupo, ma uka pono o Nuu, j>ii aku la no hoi o Maui a hiki i kaiii a Hina i kuhikuhi ai ia ianei.