Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 24, 13 June 1863 — No na Inoa. [ARTICLE]

No na Inoa.

No ka haiawai pinopine ana me makou o na inoa o kela ano keia ano, a no ko makou manao ana hoi. aolo i hooko ponoia ke Kanawai i hooholoia i ka la 24 o Augake, M. H. 1860 ; oia hoi ke Kanawai i knpaia, " He Kanawai e hooponopono ana i na inoa," nolaiia, ua lana mai ko makou manao e kamailio me ko makou mau makamaka no ia moa iY«/. I kumu e hoohewahewa ole ai na makamaka, nolaila, ua pai iiio makou i ko Kanawai i oleloia, a eia no ia : HE KANAWAI E 1100PON0POX0 ANA I NA INOA. E HOOHOI.OIA fke Ahi me na'Lii, a me ka Poeikokoia o ko Huwaii Pae i akoakoei i'oko o ka Ahao.'elo kau Kamneai : Pauku 1. Ona wahine maro a pau e ola nei, me nu wahine a pau e mare ia ana ma keia"ho|)e aku, ma keia Pae Aina. mai ka la aku o ka hooholo ana o keia Kanawai, e lawe no lakou i ka inoa o ka lakou inau kane i inoa ohana. Pauku 2. Ona keiki a pau i hanauia iloko o ka mare ana, mai ka hooholo ana aku 0 keia Kanawai, e lawe no lakou i ka inoa o ka mnkuakane, i inoa ohana. E lawe no hoi lakou i inoa Keristiano kupono no ko lakou ano, he kane a he wahine paha. Pauku 3. Ona keiki kamehai a pau.i hanauia mahope o ka hooholoana o keia Kanawai, e lawe no lakou i ka inoa o ka makuahine. i inoa ohana. E iawe nohoi lakou 1 inoa Keritiano kupono no ko iakou ano, he kane a he wahine p;iha, Pai ku 4. Ona keiki a pau malalo ona makahiki iwakalua, e lawe no lakou i ka inoa o ka makuakane i inoa ohana. Pauku 5. Ona inoa a pau i laweia e like me ia e hoakaka aku no ia, i na luna i hooholoia e helu i ka nui o kanaka o ka makahiki e noho nei. Pauku ti. Aole no ekui ke Kanawai ke hooioliia kekahi inoa i luweia a haawiia paha mamuli o keia Kanawai. Aole no hoi e

ku i ke Kana\v;\i ke hooloiim kekahi inoa i laweia a haavyiia paha mamua o ke kau ana ■ O'keia Kanawai. Pauku 7. 0 ka makuakanea makuahine, paha o kekahi keiki i hanauia mamua o ka hooholo ana o keia Kanawai. e hoike aku ia ? i ka inoa, a mau inoa paha. o ua keiki nei i ka mea nana i kakau i na h>nan no ka apana kahi i hanauia'i ua keiki nei, iloko o na mahina ekolu mai ka hanau ana aku o keiki nei. i Pauku S. E hlo keia i Kanawai o keia Pae Aina mai ka la aku o ka hooholo ana. Ua apoiioia i la 24 o Auijate. M. H. ■ 1860. KAMEHAMAHA. ; KaAUUMANU. E like me ka makou i oioio ae nei maiuna, ■: no ka nui o ka halawai ana mai o na inoa ano lehulehu wale, nolaila mai ke kumu 0| ko makou koiia'na mai e kamailio iki aku' nia ia mea. £ manao mai paha auanei ke-! kahi o ko niakou mau hoa, he mea oie wale ka inoa; ina io pela ka manao o kekahi o ■ oukou, alaila, ke hai aku nei makou he kuhihewa nui ia o oukou, no ka mea, he mea ; nui ka inoa, om ka mea i oi ka makamae | mamua o na mea a pau ; wahi a kekahi kaInaka akamai o Enelani, oia hoi o Williaim i Shakespeare. " O ka mea e aihue i lea'u leke dala,tia aihue i ka opala; aka, o kamea | mea e aihue i ko'u inoa maikai, ua iawe ai- | hue oia i ka mea e waiwai ole ai ia, a e hoi-

uhune io mai ai hoi ia'u." No ia mea :a. he hiki io īa kakeu ke hoomaopopo iho i ka liio o ka mahma ana i ka inoa ohana. he mea nui. ahe mea makamae no hoi. No ka ike ana o ko kakou po-e kau Kanawai i ka nui oia aiea. no'iaila lakou i kau ai i Kanawai nana e hoomaopop<3 i na inoa ohana ; a he kumu alakai ponoia nana kakou e kuhikuhi poioiei i k3 maiama ana i na inoa o ko kakou mau ohana. Ma ia mea wale no e hiki ai ia kakou ke hookolo aku i na mamo, a me na pua o kela a me keia ohana o Hawaii nei. ina paiia o helauanui, ka inoa o ka makuakane o kekahi keiki, he pono no ke kapa ia i inoa Karistiano e no ua keiki la ; aka, o , kona inoa ohana no nae o Kekauanui no. Ina o lot»a ka inoa i kapaia i ua keiki nei ; aiaila. o Jo6a Kekauanui, kona inoa kupono; i ke hanau mai hoi ka loba Kekauanui keiki, e kapa uo i inoa Karistiano nona, e iaa piha o loane. aka. o ka hoohoio loa ana no nae o : kona inoa, o '-loane Kekauanui." A ina 1 p?la e hana'i na ohana a pau o Hpwaii nei, |aiaila, e hoomau loaia no na inoa o lakou, ; mai la hanauna aku, a ia hanauna aku, e lii ke hoi ine ke ano o na ohana haole. Ua hiki i na haole ke noho ma Hawaii s nei, a ua hiki pono i ko lakou mau makamai ka e noho nei ma ko lakou one hanau, ke ! kakau mni i na ieta na lakou ; me ka hiki ; pono mai, aoie he iauwiii a ponalonaio iki o ka lawe ana mai ia mau leta, a loaa ka mea ; i knkauia mai ai. No ke aha la ke kumu i | poloiei ai o ia mau palapala i hoounaia mai i ai mai na wahi mamao mai ? No ka mea, ua ! 7 | maopopo* hi i noho ai o ka mea nana ka | palapaia, ma ke nno o kona inoa ohana. ■ Aka, ina e like me ka lauwili o ko kakou : mau inoa, alaila, he mea maopopo e lauwili j ana no na paiapaia e hoounaia mai ana na j kakou. No ke aha ?No ka mea, aole i hoo- ' maopopoia ko kakou mau inoa ohana. ina paiia kakou e kakau aku he palapala na

i l4 Keawe "ma ke kulanakauhale o Kaloa, ■ Kauai, aia nae malaila kahi i noho ai o na 1 " Keawe " he lehulehu wale, pehea la e maoj popo ai i ua poe " Keawe " nei, ka " Keawe" ! nana ka palapala ? Aole e maopopo iki ana, , aia wnle no ma ke koho wale aku e ane hiki ; ai ke ike iho i ka mea nana ka palapala. Pela ' no ka lauwili o ka inoa o na haole, ina aole j e hoomaopopoia ka inoa ohana eia poe. He i nui wale na haole i kapaia ma ka inoa Karistiano hookahi, oia hoi o " Keoni," o " Kale," o " Wiliama," o " Kimo," o " Samuela,'' i a pela aku ; a ina nole lakou i malama, a i i kukuluia hoi ko lakou mau inoa ohana, i na | no li, ua hauhili no e like me ko kakou nei ! auo. No ka mea, he mau tausani na Kale," " Keoni," " Wiliama," "Kimo," a me na " Samuela," ma kekahi o na aupuni nui, a me kekahi mau wahi e ae no hoi o ka hoi nua nei; a ina aole o lakou inau inoa ohana, i na la ua hiki ole ke hoomaepōpo i kela a | me keia mea e kapaia ana ma na inoa i haiia inaluna—i na ia ua hiki ole i kona makuakane ponoi, (ina ia ma kau wahi e aku kahi ' i noho ai,) ke ike iho i kahi i noho ai o kana keiki, ina o kona inoa wa'e no o " Kale," a ; aole hoi he inoa ohana kekahi. He mau , hoike kupono keia nana e koi mai kakou, e hopu koke i ko kakou mau moa ohann, a e i hoopaa ia mea, ma ka papa hoomanao o ko ; kakou mau puuwai. He mea ia e akaka'i i kela mea keia mea, o keia ohana keia ohana, i ka inoa o kona mau kupuna, a me ka aina j hoi nona mai kona mau makua.; a ina ua I hanaia kekahi hana kaulana e ka poe kupu- ' na nana i kukulu i kona ohana, alaila.e hoomaikaiia ka lakou mamo, mamuli o ka hana ana a na kupuna ona, i kekahi mea e ku ai ika makemakeia eka lehuiehu. Ma ia mea :e loaa'i i kela a me keia mea ka haawina kupono no ka hana maikai i hanaia e kona mau kupuna .; a ma ia mea no hoi e loaa'i ka hoopai kupono maluna o ka poe i hana i ka i ino ma ia mau mea. ' . E nana kakou ia Napoliona, ka Emepeni Nui o Farani, ua ili mai iiuna ona ka pomaikai nui, oia ka lilo ana i Moi no ke aupuni Hanohano o Farani. Oke aha la kona kumu i hiki ai ia wahi hanohano ? O ka

f hoomanao mauia o ka hana maikai a kaulana no hoi i hanaia e kona makuakane, (L rnci le) e Napoliona mua. I na paha aole i mai lamaia kona inoa ohana, i na la, ua maopopo ole ka hooihna a me na pua, a ke keiki koa a kaulana no hoi, o Kosika ; ka mea nana j hoonaueue (i kona au e ola ana.) i ke ana ikau malie o ka noho ana o na aupuni nui o • Europa. Aole o keia mau mea wale, ka mea nana e hooiaio mai i ka pomaikai o ka \ malama ana i na inoa ohana, aka, he kini a ■ mano, na mea nana e apono mai i ka malai ma ana i ka inoa o na ohana : A o ka hana {ku hoi i kela a me keia o na mamo o na ohana a pau. o ia no ka malama hiipoi i na | inoa o ko lakou mau makua, o iliia mai e ka mea e haumia ai, a e eleele ai hoi ka inoa i maikai, a ko kakou jpau kupuua i waiho mai ai ma ka iima o ka kakou ka lakou ,mau ■ inamo. | Eiai no kelahi mea kupono ia oukou e na makamaka mai na kai ewalu a me na makani eha, ke hana ; o ka hoomaopopo no ike ; kapa aku i na inoa Karistiano kupono no na jkeiki; aohe pono o ke kapa aku ia iakou ma • na iooa ano ole, a haumia no hoi. Ua maoI popo no ia kakou, he nui wale ka poe i kapa • ia ma na inoa aoo hilahila, oia hoi na inoa ; penei: Moekolohe, Aihue, Lehelehenui, a

rr.e na inoa p*?la>;-!a e ae no e kapa?a n«?i. : iluea o na keiki a kekahi poe o kakou ; ua hiki no peha ia ir.au m* a i ka wa naaupo. no ka inea. aole hoi kakou i ike i ka ino o ia : mea ; aka, he wa naauao ke;«\ a he kupono ;ia kakou ke kio!a haaie'e !oa i na mea haumia o wa kahiko. a e hoopiii ae hoi i na mea maikai owa hou nei. He oiaio, aole : ia kakou wale keia mea. o ke kapa i na inoa ano ole. a me na inoa ano haumia, no ka mea, pehi no r.a hao!e o na aupuni naauao. 1 ko lakou wa e noho ana iioko o ka naaupo. Ma Beritania i ka wa kahiko, he lolohili a ano o'e no hoi na inoa e kapaia'i o koiai'a p.->e ; eia iho ke ano o kekahi o na inoa i ka- , paia'ku i'.una o kekahi o koiaiia poe kanaka i ka wa kahiko ; i ikemaka'i no hoi kakou i ke ano lolohili o na inoa o ka poe o Enelani, i ka wa naaupo, penei kekahi o ia mau inoa : \ Evan-ap-GriiUth-ap-David-ap-Jenken. A' eia hou iho 110, kekahi inoa i hapaia no ke ; mea non*i ka hoomaikai ana o ka inoa o ka : ihal«puie o Lian<ro!ien ma \Vaies; ua hoomaikaiia ua haiepule nei ia ka mea Hemoī iele Collen-ap-Gwvnnawg-ap-Clyndag-Cow. ; dra-Caradoc-ap-Freichi"ras-ap-Llynn-ap- Mer-im-ap-Ernion-ap- \ rth-ap- Cunedda-ap- W iedior. Aohe no keiS iie inoa i kanamai oua , i mea he loiiii; aka, o ke ano no ia o ia ma--1 nawa naaupo, a i ka wa hoi i hohola mai ai | • o na kukuna o ka naauao maluna o ia wahi, ; ua hoopau kokeia ia mau īnoa ano naaupo ; ; pela no hoi kakou ; ke kapa nei kakou i na ; inoa ano haumia, a ano pelapela no hoi, iiuina oka kakou mau keiki; me he mea la o : jko kakou wahi koena naaupo no īa, a i ka ihohola heie ana mai a ke ao olinolino o ka noho ana naauao iwaena o kakou, pela no hoi e auhee aku ai ia mau haua hupo mai o kakou aku. Aka, e na makamaka e! Ke manao paa nei makou, ua hiki mai ka mana- : wa kupono ia kakou e kiola ai i na hana naaupo mai o kakou aku, a e apo hoi i ka naauao nona lea malamalama e aa nei iwaena o kakou, e hoopau i ke kapa ana i na inoa hau- ! mia a pelapela no hoi, iluna o ka kakou mau ikeiki, a e malama makamae no hoi i na inoa o ko kakou mau ohana, i hookoia'i ka mea i manaoia e ke Kanawai i hoikeia mamua'e : nei; a i kukulu ai no hoi kakou ina inoa oko kakou mau kupuna, a ine na makua, nia ka ipapa hoomanao e poina oleia'i.