Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 23, 6 June 1863 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

mua o ka Haku wahine ou, a hiki i ka aoao ma@ o ke ao ne@”

@ ia ke kauwa.  “Oia hoi ka’u i ninau @ aka, he man@o okoa ko ke Alii ma ia mea @ , ke hooia@ aku nei wau @ ku@ Haku wahini, o ka @i keia o na kupau ma ka honua nei; aka, e loaa ana no @ oe ka pono iloko o ka olua palapala hoopaa, a e pomaikai io ana wau, aka, e loaa ana he pilikia nui no’u ma keia hope aku.

“Nolaila, ke ninau aku nei wau ia oi, @aha la ka hoike o ka hooiaio ana no kou launa kino me Losinehama i oleloia iloko o ka olua palapala hoopaa.”

A no ka ninau hope a ke kauwa, i aku la o Seremaneda. “Aole i hai mai i ka inoa o ka hoike a’u e hai aku ai; eia wale no ka mea i oleloia, aole e manaoia, ua lilo ka wahine ia ‘u i ka hoowalewaleia, ke hoi ole aku mau me ka mea pili ma kona kino; pela wale no ka mea i oleloia, a heaha la ia mea ma kona kino e p@ mau ai, o ke kauwa no kai @ ma mea e pili ana ia ia.”

I aku la ke kauwa.  “E hoi oe, no ka mea, e pomaikai ana no oe; e kali mai nae oe ia ‘u i keia kakahiaka mawaena o ka hora umikumamakahi o ke kakahiaka, a me ka hora akahi o ke ahiahi, a i hiki aku wau iloko o ia manawa, ua pomaikai oe, aka hoi, i hiki ole aku wau ia manawa, ua nele oe.”

Ia manawa, hele aku la ke kauwa, a hoi aku ia no hoi o Seremaneda ma kona hale, o ka ewalu nae ia o na ia, eha la i koe, pau ka manawa i ae a ma ka palapala hoopaa.

I ke kauwa i hele aku ai i kuai mea ai na ko@a Haku, hoi aku la oia a hiki i ka hale, a hoolale aku la i na mea lawelawe malalo ona e hanaia i mau mea ai no ka aina kakahiaka o ke Alii.

A makaukau na mea ai, lawe aku la ke kauwa i na mea a pau ma ka papa aina, a ai iho la ke Alii wahine.

He mea mau i ua kauwa nei ma ka malama ana i kona Haku, aia o na mea a ke kauwa e olelo aku ai e ai, he mea pono ia na ke Alii e hooko mai ai.

Aka, i mea e ko ai ka laua olelo me Seremaneda, lawe ae ia ke kauwa i hookahi omole waina, a ku maluna o ke pakaukau, i inu iho ai kona Haku mamua o ka ai ana.

I aku la ke kauwa, “E kuu Haku, iloko o ko’u noho ana malalo o na Haku mua, ma ka’u oihana lawelawe, he mea pono ke inu mua i elua kinha waina mamua o ka paina ana, pela i malamaia ai na Haku maikai i oi aku mamua ou, a pela mau na rula o ka poe maikai.  Nolaila, he pono i kuu Haku ke inu elua kiaha, i helu puia ai oe ma ka papa helu o ka poe kiekie o ke ao nei.”

I aku la kona Haku, “E ke kauwa, heaha oe i olelo mua ole mai ai ia’u e palua ka inu ana i na kiaha waina? No ka mea, nau no i hoomaka ka haawi mau i hookahi kiaha, a heaha mai nei keia ou?”

I aku la ke kauwa, “Aole wau e hookikina aku ana ia oe e inu papalua, aka, e hoakaka wale aku ana no wau.”

I aku la kona Haku, “Ua pono no kau olelo, a nolaila, e hooko no wau ma kau mau mea a pau e olelo ai, e like me ko’u ike ana he kauwa maikai oe.”

Ia manawa, lalau ae la o Losinehama elua kiaha waina, a inu iho la mamua o kona ai ana i na mea ai.

Hoko o ko ke Alii wahine wa e ai ana, loohia iho la oia i ka malohilohi, a kau mai la ka hoomaka o ka ona i ke Alii, no ka mea, u@ komo iloko ona elua kiaha waina; ia manawa, hooki ae la ke Alii i kona paina ana, a kau iho la ka hiamoe nui maluna ona.

I ka pau ana o ka ke kauwa lawelawe ana i kana hana, hele aku la ua kauwa nei a ma kahi o ke Alii e moe ana, hoala ae la me ke kahea iho, “E Losinehama!  E Losinehama!!”  Aole nae he ala ae, a palua ka hea ana a ke kauwa, aole i ala mai ke Alii.

Ia manawa, lawe ae la ke kauwa i ke komo mai ka lima ae o kona Haku, a lawe aku la ma na hale hana komo; me ka olelo aku o ua kauwa nei i ka mea hana komo, “ E hana oe i komo no ke Alii e like me keia komo, aole kekahi ano e koe aku o keia komo, ke hana oe i ke komo hou, a e loaa no ia oe ka uku nuiia.”

O keia komo, oia no ka mea i loaa mua ia laua i ko laua la i mar@ia’i, a penei no ka laua olelo hoohiki mahope iho o ko laua mare ana, oiai o laua wale no.

“E paa mau keia komo ma ko kaua mau lima, aole e weheia mai o kaua aku, eia wale no ke kaawale o keia komo mai ko kaua lima aku, aia a haule kekahi o kaua i ka haumia, alaila, @ hookaawale kaua i kela komo, i ole ai e pili aku ka haumia o ka lima i ke komo, oia ka hoailo@a maopopo no ka hana haumia ana o kekahi o kaua.”  Oia ka olelo a Losinehama i kana kane, a ua lilo nae ia i olelo kupono i waena o laua.

A paa ua komo nei i ka hanaia, alaila, hoihoi aku la ke kauwa i ke komo hou, a hookomo iho la ma ka lima o kona Haku, a lawe ae la ua kauwa nei i ke komo mua, a hele aku la i ka manawa a laua i olelo ai me Seremaneda, a halawai aku la laua.

I ka manawa a Seremaneda i ike mai ai i ke kauwa e hele aku ana i ka manawa i oleloia e laua, akahi no a mama ae ia kona kaumaha no kona waiwai.

I ke kauwa i hiki aku ai ma ko Seremaneda hale, olelo aku ia oia, “Auhea oe, e ke Alii; ua loaa ia oe ka pomaikai i keia manawa, aole nae ma ka oiaio, aka, ma ka hoopunipuni e pono ai.  O keia mea i oleioia i hoike no ka lilo o Losinehama i ka hoowalewaleia e oe, oia keia komo.”  Hahai aku @ o@ i na mea a pau ana i hana ai no kona Haku Losinehama.

A loaa keia mea ko Seremaneda lima, haalele iho la oia ia Sepania, a hoi aku la i Italia.

Mamua nae o kona hoi ana, kauoha ae ia oia i ke kauwa, “Eia wau ke hoi nei, a i loaa io ia kaua ka pomaikai ma keia hana ana au, alaila, e ike auanei oe, e malamaia ana oe maloko o kekahi hale hanohano i oi aku mamua o kou Haku wahini a pau kou ola ana ma keia ao.”

Ia Seremaneda i hiki aku ai ma ke awa kumoku o Italia, ma ke kakahiaka o ua la la, oia no hoi ka la hope i oleloia ma ko laua palapala hoopaa.

I ka moku e hoomaka aku ana e ku, u-u ae la ka malamamoku i na hae a pau, aole hookahi kaula e koe, he mea e hoike ana i ko Seremaneda oholi no ka lilo o Losinehama i ka hoolwalewaleia, a he mea maopopo hoi i ko uka ua lilo o Losinehama i ka hoowalewaleia; aka, o Raukesila hoi, heaha la ia mea i kona manao.

A ku aku la ka moku i ke awa, a pau ka aoao mau o ke Alii, lele aku la oia iuka, aia hoi, ua akoakoa ae la na hoaai a pau ma ka papa aina.  (Aole i pau.)

 

Pane no na Palapala.

 

E ike mai oukou e na makamaka kakau manao no keia pepa; ma keia hope aku e nana oukou no na mea i hanaia’ku i ka oukou mau palapala, ka hookomoia a me ka ole; ka waihoia, a mahope aku hookomo, a pela’ku, a me na ieta i pili i ka oihana Kuokoa ma keia Kolamu e paiia’i.

MALAILUA.—Ua loaa mai no ia makou kau leta, e kauoha mai ana, e ninau aku makou no k@u mau makua, a mau hoahanau no hoi e noho nei ma Keamae, K@olau, Maui.  E hana no makou e like me kau kauoha, a lohe makou, alaiia, h@ aku i ka lohe a loaa oe i Yankee Hill, Butte County, Kalafonia.

D. MASON—Ua loaa mai nei kau leta i kakauia i Stertinyomel, Oregon, i ka ia 30 o Maraki iho nie, e hoopuka ana no makou Hoko o keia pepa. i ka wa ona e iaawale ae ai.

KEKAHIHOOIKPOPE—Ua ioaa mai no ia makou keu kukulu manao nona ke p@, “Ia A. Kupaa, L. F. Katolika, Kaimi@iaio,” ua hoomoeia ma ka papa, no ke kakau ole ana mai i kona inoa ponoi, a me kona wahi e noho ai.

DANIFLA KAHIPA—Loaa mai no ia makou kau leta no na lole i hoikeia mai hei-e oi, oia hoi he nu hou wahi au, ka loaa ana o ka Rabita ma Haleakaia, he oiaio no ia.

KAUAKANILEHUA—Loaa lima mai nei ia makou kau leta i keia pepa, nona ke po@ “Pane ia Beni,” no ka piha loa o ka pepa, ua waiho@a a mahope aku hookomo e kakau pu mai oe i kou inoa ponoi.

S. H. MOKIKEANU—Ua ike makou i kau palapala, e hai mai ana i ka hap@ia’na o ka mahiai e na Luahine, a me ka Elemakule o Kalihiuka, o ka makou e kauoha aku ai ia oe e ua hoa iuiana nei o ka el@le waha ole, o ka ike aku i ka mahiai ia poe, alaila, hoopili aku, aole hoi o ka hele loakaha wale iho no a luna o ka puu kiekie e hooho ai me ka leo nui.  “He mahiai e!  He mahiai e !!”  O ka lalau pu aku o ka lima ka pono, aole o ka hoolehelehekii.

P. L. MONUAIKAUA—Hiki mai no kau leta me ka hai mai i ka make emoole ana o kou kaikoeke, o Kimo, a ua kaukau mai no hoi oe i kou aloha nui i ka makamaka ou i iaweia’ku nei e kona mea nana i hana, ua pono no ke aloha ana; a aloha waleia ka hoi o Kaunuohua he oioina wale iho no ia.  E hookomo ana no makou i kau palapala i keia pule ae.

W. H. L. KAWELOHNA—Loaa mai nei no kau palapala ia makou, e hoin@ ana ia E. P. Kamaipelekane, a no ka makemake ole e kokua i ka wahapaa kumu ole iwaena o na mea elua wale no. nolaila, ua moe ko kumu manao ma ka papa, a ua hiamoe loa.

A@IOU Y. M.—Ua loaa mai kau palapala no k@ia pepa, no ka piha loa, nolaila, ua waihoia a mahope aku e hoopuka’i.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

HONOLULU, IUNE 6, 1863.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

NA BUKE KUOKOA.—Ke kauohaia’ku nei ka poe a pau i waiho, a i hoouna mai hoi i ka lakou mau pepa Kuokoa e hana i buke, e kii koke mai, no ka mea, ua makaukau ua mau buke’la i keia wa.  E hoouna koke mai, mai hoopanee.

            AHAAINA ALOHA.—No ka malama pono ana o Kap. A. G. Taylor o ka moku Yankee i na ohua Hawaii i holo pu aku nei me ia, i hoike no ka hihia o Kaheleiki, nolaila, i mea e hai ai i ko lakou aloha, a me ko lakou mahalo hoi ia ia, us haawi ae kekahi o ua poe ohua la he ahaaina aloha, ma Hamohamo, Waikikikai.  Ua nui na hoa loha hanohano i hiki ae ma ia ahaaina aloha, a ua nui no hoi na mea ai, me ka maikai pu.  Ua lohe mai makou i keia mai a C. K. mai.

            KA OIHANA KINAI AHI.—Ma ke ahiahi iho nei o ka Poakahi, oia ka la mua o lun@ nei, ua koho ka Hui Kinai Ahi o Honolulu ma ka hale o ka Hui Polohuku, malaila kahi i weheia’i o ka pahu balota, no ke koho hou ana i mau Luna no ke Keena Kinai Ahi.  A eia na poe i kohoia o

R. B. NEVILLE—Luna Nui o ka Oihana Kinai Ahi.

DANIEL FOSTER—Kokua mua   “      “     “

J. A. HOPPER—Kukua elua        “      “     “

            He poe e ae no kekahi i balotaia, oia hoi o W. E. Cutrell, ma ka noho ana Luna Nui, a o Hopper ke kokua o mua, a o J. P. Hughes ke kokua alua, ua haulehia nae ia poe.

            EKE MONI.—Ua kakau mai o C. P. Haae, o Kohala Akau, i ka loaa ana o ka “Eke Moni” ma ia wahi, oia hoi o ka aina mahiko hou o ka Hui nana e mahiaiko nei malaila, a no ia mea, ua piha loa oia i ka olioli no ka loaa ana o ke kumu loaa ia lakou, o ia hoi o kahi e loaa’i o ka hana.  He olioli pu makou me ia, a he manaolana mau no hoi, e mau aku ka lawa ana o na makamaka o ia wahi i na hana e loaa mai ai ke dala.

            I NA MAKAMAKA.—Ke haiia’ku nei na makamaka a pau mai ka la hiki, a ka la komo, ina lakou e kakau mai ana i ka poe make, ka poe mare, a me ka poe hanau, i paiia’i ma keia pepa, e pono ia lakou ke kau i ka hoailona leta maluna o na palapala a lakou e hoouna mai ai; no ka mea, ina aole e kauia ka hoailona uku leta o ke aupuni, alaila, aole e hoounaia mai @ ua mau palapala’la a oukou, maloko o ke eke leta o ke aupuni; pela mai ka Luna Leta Nui ia makou.  Nolaila, e hoomanao oukou e na makamaka.

            KONOHIKI HOOKAUMAHA.—Ke i mai nei o Kaalea, o Kailua, Hawaii, i ka hookaumaha ia o kekahi o na poe makaainana o ke alii, a penei no kana mau olelo no ia mea:

            “E hai aku wau i ka moolelo o keia mau Konohiki hookaumaha. o P. Kapae, a me J. Z. Waiau, i na e pololei ole ka laua hana i na bipi a kekahi poe o onei; o na bipi i komo mua. ua pono iki paha laua ma ke kuai ana. eia iho o na bipi i komo i nehinei, a kuaiia no i keia la, a o na bipi no i kai nei kahi i hele ai, hui puia aku ia iloko o ka bipi i lawehala, pau pu i ke kuaiia.  Ke uwe nei ka poe nona na holoholona i hanaia pela, eia hoi, he mana no ka ko laua e kukala, pehea hoi keia, ua pono anei?  Pono io no.”

            KA AHA HOOMALU.—Eia malalo nei ka palapala ame na inoa o na hihia i hanaia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu, no ka pule e pau ana i keia la.

            JUNE 1.—JOHN BROWN.—Ona ama ka hoohaunaele.  Belaia @6,00.

            JUNE 3.—KEPILINO.—Aihue kaula.  Hookuuia.

            JUNE 3.—KALALO (k.)—Moekolohe.—Hookuuia.

            JUNE 3.—KAUEINA (w.)—Moekolohe.—Hookuuia.

            JUNE 4.—MAKIA (k.)—Hakaka.  Hookuuia.

            JUNE 4.—KAMAKAIOKIA (w.)—Hakaka, a ua hoopaiia 2 pule ma ka Hale Paahao. @1 koina.

            AHAAINA MA LAUPAHOEHOE.—Ua haiia mai makou e S. P. Aikane, o Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, i ka hana ia ana o kekahi ahaaina nui malaila, ma ka la 22 of Mei iho nei, a penei kana mau olelo:

            “Eia no na hana i hanaia i ka la 22 o Mei, M. H. 1863, ma Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, e T. Spencer (Poonahoahoa.) ua kauia na hae maluna o na laau e welo ana i ka makani kolonahe a ka malanai, a me na ano a pau o ka ahaaina ana, a ua nui na k@naka i hele mai, a o ka huina oia poe a pau, elima haneri a keu ka nui o na mea i hoomakaukauia, eha bipi, ehiku puaa, a me na ano a pau i hoomakaukauia no ka hana eleu, a ua hoopalupaluia ko makou mau puawai e na hana, a ke kanaka noiau ma ka hana.  Eia no na hana, heihei eha kanaka i opeia a holo aku; hookahi mea mama loa, hookahi makapo i alualu, hookahi puaa, a ua hamoia i ka aila ma ka huelo; a me na hana hoeha naau a ka poe maka palupalu puukani maka onaona o kaliula.”

            KAMAAINA ALOHA.—Ua ili mai ia makou ke kaumaha luuluu i ke one o Hanakahi, i ka hai aku i ka lehulehe, i ka make ana o Mr. Charles Brewer 2d (Kale Burua.) ma ka hora 2 o ke kakahiaka Poaha June 4, ma kona home ma Maunaala, Nuuanu, Honolulu.  He 17 na makahiki o kona noho ana ma ka oihana Kalepa me keia pae aina, a ua komo no hoi oia i ka hana mahiai ko, a nona no hoi kekahi aina Wiliko ma Maui Hikina.  Ua waiho iho oia he wahine i mea nana e kanikau kona hele ana, ame na makamaka no hoi. na hoalauna o ke anaina Kalepa o keia pae aina, na hoa hoi o ka iu o ka la, a me ka makani kukala hale o Honolulu.  He haole oia i mahalo nuiia e na kanaka o keia aina, no kona oluolu, i ka wa ana e hui ai me lakou, ma na mea e pili ana i ka oihaa Kalepa.  Aia me ka wahine kanemake ko makou aloha menemene ame ka manao kaumaha no hoi, no ka poino nui hoi i ilihia mai iluna ona.  Ua hoolewaia kona kino kupapau ma ka hora eha o ke ahiahi i nehinei.

            NO KE KUOKOA BUKE 1.—Auhea oukou e ka poe lawe i ke Kuokoa Buke 1, ka poe i uku ole mai i ke dala, no ia mea?  Ua hala ka wa kupono o ke kali ana no ko oukou hookaa mai, a ua ili mai ia makou ka haawe kaumaha no ko oukou lohi ana.  Aohe pono ke hooneleia ko makou poe paipalapala i ko lakou uku kupono, a me ka poe hoi nana ka pepa keokeo, aole e pono e kali loihi loa no ko lakou uku; nolaila, ke kahea hou aku nei makou i ka poe a pau i aie mai, e uku koke mai i ko lakou aie ia makou, i hiki ai ia makou ke hookaa aku i ka poe a makou i aie aku ai.

 

E HOOMAOPOOPO:

 

            Mahope iho o ka la 15 o June nei, e kauoha no makou i na hope o makou ma na wahi a pau, e Hoopii Kanawai, no na dala o ka poe e aie nei no ka Buke 1 o ke Kuokoa.  Aole o makou makemake e hoopii no kekahi mea; nolaila, e na makamaka, mai koi mai ia makou e hana i ka mea a makou i make make ole ai.

            KA LA HELE MALIHINI.—Ua hanaia kekahi mau hana nui ma ka halepule Katolika Roma, i ka Poaha iho nei, oia ka la 4 o keia malama, oia hoi, he haipule nui, a he huakai no hoi i kaahele ma na alanui; a penei no na mea i hanaia ma ia la.  He hoomana pule ma ke kakahiaka a hiki i ka auina la, a ma ia wa ua kukuluia ka huakai hele malihini, no ka hele ana imua o ke akea, oia hoi, ua kahikoia na poe a pau o ka huakai i na lole keokeo, me na hae ulaula a keokeo no hoi, me ka huailona Amana ma ka lima o ka poe o ka huakai.  Penei ka hele ana, o na wahine ka mua, a o na kane aku, mawaenakonu o ka huakai na wahine Viritini, mahope mai ke kuahu, me ka Bihopa, me na wahi keiki uuku e lulu ana i pua maluna o ke alanui, kahi a ke kuahu a me ka Haku Bihopa e hele mai ai, e pi@i koke ana mahope o ka Bihopa ke Kahuna Kiekie, a me kekahi mau Kanuoa e ae no hoi, a mahope mai o ia poe na hoahanau Katolika kanaka Hawaii, i kahikoia me na kapa ulaula, a me ka poe puhiohe, a me ka poe himeni no hoi.

            Ua hoomaka ka huakai e pii aku ma ke alanui Papu, mahope iho o ka puka ana o ka makamua mailoko ae o ka pa o ka Halepule, a huli ma ke alanui Beritania, a malaila’ku a hiki i ke alanui Ema, malaila kahi i ku ai o kekahi Kuahu, ua hoomana no hoi ka huakai ma ia wahi.  A pela no hoi ma ke kihi uka o ke alanui Ema, a me ke alanui Puowaina, a hiki wale i ka hoi hou ana mai a hiki i ka Halepule, he 500 ka nui o na wahine o ka huakai a me na kaikamahine, a he 275 na kane ame na kamalii, he 775 paha ka nui o ka poe oloko o ka huakai.

            Ua piha loa na alanui a me na wahi e pili ana i kahi a ka huakai i hele ai i na poe makaikai o na ano a pau, mai ka poe hanohano a ka poe lopa, mai ka elemakule kokolopupu, a ka poe kamalii liilii, mai ka poe ui a ka poe alauka, o ka poe no o na kulana a pau.  Nana’ku oe i ka poe ui a maikai no hoi o ka aoao palupalu, ua hehia na maka e ke kukuna wela o ka la, ua hele wale hoi a makole, a ilaila makou i ike ai i na pua nani o na ano a pau o keia aina, ke hele la a “Li ka io i ke anu o Hauailiki.”  O ka huakai hoomana maikai loa keia i hoikeia imua o ke akea ma keia pae aina.  Ua ihiihi ka hele ana, a ua eehia a kapukapu no hoi ka helehelena i ka nana’ku; ua maluhia no ka hele ana a ka huakai.

 

NA MEA O NA AINA E.

 

            Ua hanaia kekahi hana koa nui e na aumoku manuwa o ke Aupuni, ma ka muliwai Misisipi, ma kahi e pili ana i Vikabuga, o ke koa nui hoi a lakou i hana’i oia no ka holo ana’ku ma ke alo o na papu kipi me ka wiwo ole, i hiki ai ia lakou ke hui aku me ko lakou poe koa e noho nei ma ka aoao makai aku o na papu kipi, me ka lawe aku i na mea ai, a me na lako kaua na ia poe.  I kekahi mau po mamua aku nei la, ua aa na poe o kekahi mau moku lawe ukana, a lawe mea kaua no hoi, e holo aku mamua ponoi o na pakaua kipi, a malaila e hiki loa aku ai ma ka aoao makai o na wahi o na kipi, ma Vikabuga, a o ka lakou (na poe Aupuni) mau mea wale no e hana’i i mea e pale ai i ka make a ka enemi, o ka wahi i ka aoao hema o ka moku, i na bela pulupulu.  Ua holo pu aku me ua poe moku nei, ka moku kaua Von Phul, a maluna hoi ona na poe kaulana he nui wale, oia hoi o Gen. Grant, McPhearson, Logan, a me elua haneri o na ‘lii koa kaulana o na puali o ke Komohana.  Penei ka olelo a ka nupepa Dispatch no ia mea. “Ua hoomakaia ka huakai e ka moku Tikawahine, me ka a-a ole o ke kukui maluna ona, me ka manao e lana malie, a na ke au no e lawe mai a kaa mamua ponoi o na papu kipi, a ina e ikeia mai e na enemi, alaila, e hookuupau i ka holo o ka moku a kaa makai o na papu kipi, palekana, a pela no hoi e hana’i na moku a pau, me ka holo kakaikahi mai.  He hapalua hora paha ko ua moku nei holo ana’ku, aia hoi ikeia’ku la, he ula wena iloko o ka pouli, a ma ia wa no hoi lohe ia’ku la he leo me he hekili la ka halulu, a maopopo iho la no hoi i na aumoku Aupuni, ua ikeia mai ko lakou hoa, e na kipi; no ka mea, ma ia wa koke no, ki nui mai la na papu kipi, a hoa-a ia mai la no hoi na puu ahi he nui ma na wahi he nui wale, e pili ana i na wahi o na kipi, a kiola mai la ua mau puu ahi nei i ka malamalama nui maluna o ka aina a puni.  Ma ia wa, nee koke aku la ka moku Von Phul, a ma ka waha o kahi auwaha i kohiia iho nei; a malaila na poe oluna o ia moku i makaikai ai, a aole no hoi o kanamai ka nani o ka lele ana mai o na poka, a me na poka enaena i ke ahi, i kiia mai, i pau ai i ke ahi na moku o ke Aupuni.  O kahi nani loa nae. o kahi a na moku i holo aku ai a hiki i kekahi lae, malaila, ua ike maopopoia aku ka luai ana mai o na papu kipi i na poka he nui wale iluna o na moku Aupuni.  Ua hiki ke ike maopopo ia’ku ka lele ana mai o na poka, mai ka wa i haalele ai i ka waha o ka pu, a hiki wale i kahi i hauleaku ai.  Ua hoomauia ke kipu ana a hala na hora ekolu, a ua kiia mai i na moku na poka he 600; aka, me ka pomaikai, a me ka maalahi lua ole o na moku Aupuni, a me me ka poino ole.  O ka moku Moderator kai hoopoinoia, ma ke pahu ana o ka poka poha ma kahi o kona mau ipuhao, a me ka moku Tigawahine, ua kuia oia i ka pu, a ua piho koke no.  O na kanaka nana i lawelawe i keia mau moku, he poe no noloko ae o ka poe puali koa, i komo no ma ia wahi, no ko lakou makemake iho no, aole no ke koiia mai e ko lakou mau alii koa.”

            --O ka lole komo o ka wahine a ka Hooilina o ka Noho Alii o Beritania Nui, ua hiki aku ke kumukuai i ka ewalu tauisini dala.

            --Ua laweia kekahi o na waiwai o ke Kuhina Kipi Slidell, e ke Aupuni, oia kona waiwai e waiho la ma Nu Olina, a o ka nui o na dala o ua waiwai la, he elua haneri me kanakolu tausani.

            --Ke hele mau nei o Dr. Winship, kekahi kanaka ikaika loa i ka hapai ana i na mea kaumaha, e kaapuni hele ana ma na wahi he nui wale, me ka hoikeike i kona ikaika.  He hiki ia ia ke hapai pono i na mea e hiki ana ke kaumaha i ka iwakalua kumamalima haneri paona.  Aole no o kanamai ua mea he ikaika.

            --Wahi a kekahi o na nupepa o Kaletona, ua piha loa na Hotele o ia wahi i na malihini kaulana he lehulehu wale o na aina e mai; e kali ana lakou ilaila me ka manao e ike i ka hoouka kaua nui, e hooukaia ana ma ia wahi.

            --O kahi o ka muliwai Misisipi e waiho la mai Vikabuga a hiki i Port Hudesona, he 200 mile ke kaawale; aole no he mau pakaua a na kipi ma ia wahi, nolaila, ina e lilo o Vikabuga a me Port Hudesona i na koa aupuni, alaila, o ka lilo holookoa no ia o ka muliwai Misisipi i ka poe o ka Akau.

            --Ke holo mua nei ka oihana hana kamaa i keia mau la, no ka mea, ma Lynn ma Bosetona, ke hanaia nei na kamaa e ka Masini mahu, ua hiki ke hanaia he mau haneri paa kamaa iloko o ka wa pokole loa.

            --I ka hiki ana’ku Admirala Semmes, (ke kapena o ka Alabama.) ma Manatika, i kekahi manawa mamua aku nei la, ua hele mai kekahi loio Malata, (keiki na ka nika,) he kanaka waiwai nui nae no ia wahi, a ua noke mai i ka hailiili, me ka hoonaukiuki mai @ o hoi ia Semmes, me ka manao paa e a-a mai ana ia i ua Malata nei, e hakaka pu lana; aka, aole no i a a mai ua eu la o ka moana, no koi ala makemake ole no paha e hoohaumia i kona lima iluna o ka mea i manaoia he waiwai ma kona aina.

            --He pilikia nui loa ma ke Komohana Hema o Misouri.  Hoko o na makahiki elua i kaahope ae nei, ua hele mau na puali o na aoao a elua e kaua nei ma ia wahi, a ma na wahi a na poe puali koa i hele ai, ua nui ka pilikia a me ka nele, i lilo i hoailona no ko lakou mau kapuai.  Ua lilo na mea a pau i mea ole, na hale, na pa hale, na bipi, a me na holoholona no a pau, a me na mea hoi e ola’i o keia ola ana—ua pau ia mau mea i ke au@ee aku, mai ke alo o na ohana e noho @ nei ma ia wahi:  eia nae ka mea kaumaha loa, o ka hapanui o na kane o ia wahi, ua pau i ka hele i ke kaua, me ke aupuni kekahi, a me na poe kipi no hoi kekahi—a no ia mea, ke naue malie nei keia poe i ka make, noloko mai o ka pololi.

            --Ua haiia mai e kekahi poe o Tenesi, e hiki no i na koa aupuni he 5,000, ke kipaku aku i na koa kipi a pau mailoko aku o ia wahi; no ka mea, o ka hapanui o na kipi, he poe i komo aku ma ka aoao kipi iloko o ka hookaumaha wale ia.

 

Ke ano nui o ke Kaua.

 

Eia no ke ano nui o ke kaua ma Amerika a me na mea e hanaia nei ma Europa, i ikeia iho ma ka nana ana i na nupepa i hiki hope mai nei i o kakou nei.

            O ka maikai o ke kulana o ka aoao Aupuni, a me ke ano nawaliwali o na kipi.

            Ka lokahi o ka manao o na poe kamaaina o Polani.

            Ma na mea a pau i loheia mai nei, ua ikeia ka lokahi o ka manao o na poe a pau, ma ka hooia ana mai, i ka pii o ka ikaika o ka Akau i keia mau la, oiai hoi ke emi nei ka ikoika o na kipi.  Aohe manawa i kaahope ae, mai ka wa i hookama’i ke kaua huliamahi ma Amerika, i maikai ai kona Waihona Dala, e like me keia manawa mai nei.  O ka mea nui nana oia e keakea i na la hope ae nei, oia no ke ano nawaliwali o kona Waihona Dala, i lako ai na puali koa i ke dala no ko lakou uku, a me ke dala e kuai ai i na mea kaua, i hiki pono ai ke hoomau i ke kaua ana.  O ke dala no ka iwihilo a me ke aa ikaika o keia mea he kaua, aole e hiki i kekahi Aupuni ikaika ke kaua loihi me ka nele i ke dala.  O na loaa mai o ke Aupuni o Amerika Huipuia i keia manawa, ua pii loa iluna.  noloko mai o na dute koikoi e kauia nei maluna o na waiwai kalepa—na waiwai e laweia mai ana mai waho mai, nolaila mai ka nui loa o na loaa mai o ke Aupuni i keia mau @a, a e hiki ana paha ka nui o ka loaa o ke Aupuni i ka M. H. 1863, i ke $300,000,000.  O ke kumu nae o kekahi ikaika o ke Aupuni.  o kona lanakila ana i kekahi mau la mamua aku nei.  me ke kuemi hope ole no hoi, ma ka hooikaika ana e kinai i keia kipi ana o kekahi o kona poe makaainana, a no ia mea, ua hilinai mai no ka poe mea dala nui o Europa.  me ke koi mai i ke Aupuni e hoaie mai ia ia i na dala 100,000,000, a o kekahi poe no hoi, ua aa mai e hoaie i ke Aupuni, me ka uku hoopanee emi loa, i na dala i like ka nui me kana e makemake ai e aie aku.  He mau kumu keia e hilinaiia’i ka pau koke o keia kaua, me ka ikaika no hoi o ke Aupuni.

A eia hou kekahi mea maikai i ulu mai i keia mau la, oia hoi o ka lokahi o ka manao o ka poe o ka Akau, me ke kupaa mamuli o ke kinai ana i ke kipi, a me ka hoomau ana no hoi i ka noho hui ana e like me ka wa mamua’ku o keia kaua huliamahi ana ma ia Aupuni.  He mau hoike keia nana e hooia mai i ka pii ana ae o ka ikaika o ke aupuni, a me ka hilinai no hoi o ka lehulehu i ka poe ia ia ke kaulawaha o ke Aupuni.  Ua nui loa ka hoahewa ana o ka lehulehu i na Lu@a aupuni, i na mahina mamua aku nei la, aka, ua ano e ka manao o ua lehulehu kaiue la i keia manawa, a ke pii mai nei ke kainui o ko lakou mahalonuiia, me ke kokua hoi mamuli o ka manaopaa, e kaua ano—e kaua mau aku a hiki i ka lanakila ana, a me ka hoihoi houia’na mai o ka maluhia i hoohaunaeleia iho nei e keia kipi ana.  A i ka puka ana mai o na poe kulana koikoi, e like me Mr. Seymour, ke Kiaaina o Nu Ioka, a me John Van Buren o ia wahi no, a me Mr. Catron kekahi o na Lunakanawai o Ilinoe, me ka hoopuka mai i ko lakou mau manao, me ka paipai mai hoi i ka lehulehu e kupaa mamuli o ke kaua a hiki i ka lanakila ana, ua maopopo aohe wahi e hiki ai ke kanalua ae i ka holopono ana o na hana a ke aupuni ma keia hope aku; no ka mea, he poe alakai lakou no ka aoao Demokarata, oia hoi kekahi o na aoao ikaika loa o ka Akau.  A no ia mea, i ko lakou o ana mai i ko lakou lima e kokua i ke aupuni, a nolaila, he mea i maopopo, aole e hemahema ana ke aupuni, no na mea nana e hoolako, a e hooikaika hoi ia ia, ma ka hoomau ana i ke kaua, me ka hoopau i ke kipi ana, a me ka hoihoi hou mai i ka maluhia, maluna o ke aupuni o Amerika Huipuia.

Eia kekahi, o na olelo a kekahi o ka poe kaulana i hai@a maluna oia hoi o Mr. Van Buren, iloko o kekahi halawai nui ana ma Nu Ioka, a penei no ke, ano nui o kana mau olelo:

“***No ka mea hoi, o ka oiaio iho la ia, aole o’u kanalua ma ka olelo ana, ua makemake nui au i ka olelo hooholo i hooholoia iho nei, (huro ia.)  Eia au mamuli o ke kaua ikaika me ka hoomau ana.  Eia au mamuli o ke kaua aku a hiki i ke pio ana o keia kipi, (huro ia.)  Eia au mamuli o ka hoohiolo aku i ke aupuni haowale, i kukuluia’i maluna iho o na mokuaina o ka Hema.  kahi mea e kapa nei ia ia iho, ‘ke aupuni hui o ka Hema;’ a ina e ko ia mamua o ke ko ana o ia mau mea, ina e hoopukaia mai kekahi olelo no ke kuikahi ana, mamua o ka hooko mua ana i na mea i haiia, alaila, e @ na olelo o ia ano a pau he mea lapuwale, (huro ia.)  A no ko’u lilo ana mamuli o ke kaua, a no ko’u kue i ka hooki ana i ke kaua, nolaila, ua kue pu au i ka poe a pau e koi ana e hookiia ke kaua.”

He mea hoikeike wale no keia i ke ano o na manao i hoopukaia e @ poe luna nui o ka aoao Demokarata; a ina e hoomau keia poe ma ka hilinai ana mamuli o ke Aupuni, alaila, e nawaliwali io ana no na poe kipi; no ke mea, ua hilinai nui lakou ma ka noho ana ku-e-e kuloko o ke Aupuni, a ma ia mea e pelupeluia mai ai kekahi ikaika o ka Akau, a ua nui ko lakou hilinai ana ma ia mea; aka, ua poholo pu na kipi ma ia manao@ana ana o lakou, a ua ike no hoi lakou i ko lakou hihnai ana mamuli o na pua ula mae wale o ke kula.

O ke ano a me ke kulana o Amerika Huipuia i keia manawa, ua maikai loa, a ua ano e hoi ko ka Hema.  He oiaio ke paa nei oia iloko o ka poualo o ke kaua huliamahi iloko ona iho, me ka hiki paha o ka lilo no ia kaua ana i ka $500,000,000; aka, no ka nui loa nae o kana loaa mailoko mai o na dute maluna o na mea ai i hoounaia’ku ma na aina e, a ina e hoomau aku ka loaa e like me ko keia wa, alaila, e hiki ana paha ke kumukuai o na mea i hoounaia’ku i kahi e, i ka $200,000,000, a me ka $60,000,000 ma ke dala maoli.  Noloko mai keia mau dala o ka huita, bale, a me na mea e ae