Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 14, 4 ʻApelila 1863 — Page 3
| This text was transcribed by: | Collin Kaaikaula |
| This work is dedicated to: | Herbert Lau my beloved Great Grandfather |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Kokua Manawalea ma Waipio, Hawaii.
I ka Moi Wahine aloha Emma, a me kona mau Komite hemolele: Ma ka mahalo.
No ko makou ike ana ma ka Nupepa Kuokoa. Buke 11. Helu 8, i ka ulu ana mai o kekahi hana hemolele a ko kakou Moi Wahine aloha. A me kona mau Komite lokomaikai e noho nei iwaena o kona Lahuikanaka.
Oia hoi keia. E haawi manawalea aku me ke aloha, i puu dala na ka poe pilikia, ilihune a hele hoi, e noho la ma Lancashire, Enalani, no ka loaa ole o na mea paahana, e hiki ai he malamaia ko lakou ola, a me ko lakou ohana. A ke hele aku la paha lakou iloko o ke au o ka pilikia, a me ka nenelu poho o ka make.
Ua kuahauaia mai no hoi na manao o na mamo a Wakea, na hoa hoi mai ka hikina a ka la i Haehae, a ka welo ana a ka la i Lehua, e ala e ka Lahui Hawaii, a e hoikeiko oukou lokomaika i ina Aupuni naauao o ka honua.
Nolaila hoi, ua kokolo mai nei keaweawe o ke aloha i loko o na keiki o ka malu, e noho anaika hekuwa e na pali hulilua o Waipio, e hoolawa akuika makana oluolu imua o na keiki a ke aloha, e noho mai la iloko o ka pilikia ma Enelani, e hapai ana hoi me ka manao lokahiika haawi akuika hapaumi, Hapawalu, hapaha, hapa lua, a pela’ku, e like me ka mea hiki ia lakou, a e hooili aku i na dala i loaa ma ka lima o ka Luna Nui, a nana no e hooili aku i Enelani, e like me keia poe i kakauia na inoa malalo nei:
O. W. D. Halemanu 12 Koko………………… 12
Kaulele................... 13 Makaa,………………..13
Kahananui…………… 12 Kukane,……………… 12
Kaaui.................... 13 Kaohie,………………. 13
Kaha@kaua…………… 13 Mio,…………………. 25
Kaha@kaua2…………….. 13 Keo,...................... 12
J. W. Kauwahi……….. 50 Kapule,………………. 13
Ana 25 Kikau,………………. 12
Kua................... 12 Keaka,……………….. 13
Kuana................... 25 Kaluna………………. 12
Hoke.................. 13 Puaanui……………… 25
Pahau.................... 12 Kailikea,………………. 13
Kinea..................... 13 Pahao,……………….. 12
Kal@pu’u……………. 12 Mahoe……………….13
Makua@ana............... 13 Kahaolenui,…………… 12
Ka@kuhi…………… 12 Kahili……………….. 13
Kanakzna (Haole,)…….. 50 Kekumu,……………… 10
Nawihine…………….. 13 Kaumelelau & Ana,……. 12
Kawaihine…………….. 12 Moi,…………………. 13
Lele…………………… 13 Palupalu,…………….. 06
Makaikane................ 12 Kealanahele,…………. 12
K. Kaahalama,........... 25 Kuapuhi,…………….. 13
Kaihelele................. 25 Solomona,……………..12
T. Waokalehua,........... 25 Kanakehaikuli,………… 13
Kamee.................... 25 kaelemakule,…………. 25
Kaluna................... 25 Muliwai……………….. 12
Awaiai................... 13 Kukahekahe,………….. 13
Kailik@,……………… 12 Pupulenui,……………… 12
Kula@,……………. 13 Paaoao,……………….. 13
Kui@ai,…………… 12 Naiwi,………………… 13
Ka@@@@,……………… 13 Maka…………………. 13
Kaheloahiki,………….. 12 Ikeole,…………………. 12
Kaai.................... 13 Napua,………………… 13
Kalekoa,…………….. 12 Mamakakaua,…………. 12
Nalua……………….. 13 J. W. Kahiamoe,………. 25
N. Kokenui……. ……. 12 Kuhawalu……………… 25
Kap@he………………. 13 Haahaa,………………. 25
Paele…………………… 25
Huina, $11 78
G.W. D. HALEMANU.
Waipio, Hawaii, Mar, 28, 1863
Lalau ka olelo a A. H. Anuenue.
E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :
No kuu manao ana o hoohuliia ka manao o kuu mau hoa puni heluhelu nupepa e noho mai nei, malalo iho o ka maluhia lua ole i loaa i ko kakou MOI ILIHIA IOLANI KAMEHAMEHA 4, ma ka ike ana iho i ka manao i kukuluia me ka wahahee, e ko kakou hoa o ka wela o ka la o ka Lai o Lele, e hoike ana hoi ma ke poo o kona kukulu manao ana, Haiohlo poomaku a L. Aholo. Aia hoi malaila kuu manao hoike aku ma ke akea, i ike mai ai oukou a pau i ka oiaio ole loa o na mea i hoikeia ma ko A. A. Anuenue kukulu ana, aia hoi ma ka la Sabati i oleloia, ma ka Helu 20, Buke 2 hoi o ka Hoku Pakipika, owau kekahi ma ka luukini o Wainee, a i ko kakou hoa oiaio o ka iu o ka la, ka mea Haiolelo, oia no hoi o L. Aholo, aole wau i lohe iki. a aole no hoi i lohe nui i na manao alapahi a A. H. Anuenue i hoopuka ai ma ka Hoku Pakipika, a ke manao nei au, ina no la hoi paha o ua o A. H. Anuenue kekahi ma ka luakini o Wainee ia la Sabati, ina no la hoi aole oia e hoopuka ae ma kona waha i ka apaapa, a me kana kukulu manao ana i ka lapuwale loa : a he mea makehewa wale ka hoopuka manao ana ma ke akea, me ka lohe pololei ole, a me ka malama ana i ka lohe mai ko hai waha mai: a no ia malama ana i kona lohe i kapa aku ai o ua o A. H. Anuenue ia L. Aholo he naaupo, e ole no nae ua o A. H. Anuenue e malama i ka lohe ona, ina no la hoi ua nele a oki loa i kahi manao e hooana’i, a kau ia mai la ma na kowa makamae o ka Hoku Pakipika ; aka, ua ike a ua hoomaopopo mua no oia e haku wale i manao ma ke ano paonioni, a o ke kumu nui no hoi ia o kona huna ana i kona inoa ponoi, a kakau ai ma ka pau ana o kona kukulu manao i ka inoa wahahee oua o “ A. H. Anuenue.”
A owau no hoi kekahi i malama, a i hana hoi i Ahaaina ma ka la hanau o ko kakou Moi, malalo o ka inoa “ Ahahui Aloha,” a o L. Aholo no hoi kekahi lala oia Aha Hui, a o L. Aholo kekahi o na mea nana i kukulu mua keia Aha Hui, ma Maunahoomaha e h@ke me ka A. Makekau i kakau ai ma ka helu 20 o ka Buke 2 hoi o ka nupepa Hoku o ka Pakipika, a ma ka oiaio ole o na mea i hoopukaia e A. H. Anuenue ma ka inoa hoomeamea ona, ma hole mai nei kuu mau hoa pepeiao i lohe like ia la Sabati a maanei iho hoi kakou e hoomaopopo loa ai i kona hooioi ana ia ia maluna ponoi iho o ke kahua onaiao ia’i i ka wahahee. Aia ma ka Nupepa Kuoloa, Helu 9 o ka Buke 2, e nana a e hoomaopopoina olelo aua ma ia pepa, me he mea la ma kana e olelo la iloko oia pepa he malihini mai oia ; aka, ma keia hoi, ke hai aku nei au, oia mea hookahi no i kakau hou ai oia i ua inoa hoomeamea nei ona ma ka pau ana o kona manao i kakauia ua huaolelo, “ No ka lai o Lele ke aloha. E nana iho, a e ike auanei ma kekahi o kana mau olelo. “ Ua hele aku au ma kahi Ahaaina o ka Ahahui Aloha, e ake ana e ike aku i na mea i hanaia ma ka papaaina; aka, kipaku e ia mai la au.” O ke kumu o ko’u kamailio ana e like me na mea i kakauia maluna’e, no ka mea, owau no hoi kekahi Luna malalo o Mrs. Sally Treadway, a ia’u ka mana kahea aku, a me ka haawi i wahi e noho ai, a ina au ii ke ia A. H. A. malaila ia la. Ina ua like kona hookipaia ana me ko na hoa Haole Hahohano o Kahaina nei. A ma ka pau ana o ka makou paina ana, kaheaia na makaikai a pau, he kahea hoi ka meaiike ia ia la, oia maoli ka mea io; aka hoi, ua hoopukaia ae nei he mea iwi. Oia hoi keia o ke kipaku aku ka. O ko’u manao maoli ma kana kukulu manao ana, oia no ka hope Luna Nui o ka Ahaaina Ahahui Anuenue. A nolaila kona manao paonioni hilahila ole, he Ahaaina keia, a he Ahaaina hoi ka lakou, me ke kokoolua hoi o Laieikawai, a kakou i ike pu ae la ma ke kukulu manao Iana o A. H. Anuenue, oia hookahi no me keia a A. H. A., a oia no hoi ka inoa ponoi o ka lakou Ahaaina, i kapaia ka Ahahui Anuenue a Laieikawai me Laielohelohe, o ka pau no hoi ia o ka hui pu ana me na hoa a pau.
Ua pau me ke aloha huihui i ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, ke hoi nei ko Kelawea keiki. i ka hao mai a ka lepo o Puopelu. The Aha Hui Aloha will never fall.
PETER K. KALAIKINI
Lahaina, Maui, Mar. 5, 1863
No ka inu Awa.
E ka Nupepa kaokoa e : Aloha oe
E oluolu paha kou mau Luna Hooponopono e waiho iho i keia mau hua e kau ae la maluna ma kou mau kowa kaawale, oia hoi keia, no ka inu awa.
He hana keia i maa a kamaaina i waena o keia lahui, mai ka wa mai o na kupuna o kakou i naue aku laikea la poliku a kane, ka hooilina hoi o na mea a pau e ola nei; a ke mau loa mai nei no keia mea a hiki loa maiikeia kau a kakou e noho nei. A ke hoao pu nei hoi me ka hanauna opiopio, ka poe hoiimanao ia he mau kumu hoolaha kupono no keia lahui,ikeia mea o ka inu awa.
Nolaila, eia ka mea a kakou e nana mai ai e na makamaka o’u, mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Manokalanipo.
Heaha la na pomaikai e ili mai ana maluna o kela poe non aka inu ana i keia mea o ka awa.
He nui no na pomaikai e ili mai ana maluna o kela poe non aka inu ana i ka awa. Eia na pomaikai e ili mai maluna o lakou.
1. O ka nakaka o ka ili me he Kumukou la.
2. O ka haukae o ka makaika piapia a makole hoi e like me Pele la.
3. O ka ukele hoi o kahi waha.
Oia iho la no na pomaikai ili mai i ka poe nona ka inu ana i ka awa.
No ka mea, o kea no o keia huaolelo pomaikai, oia ke ko ana o ko ke kanaka iini i ka mea ana i imi ai a ko ai keia imi o ke kanaka, o kona pomaika Iho la no ia. Ina pela ae la kea no o keia huaolelo pomaikai, alaila, aole auanei na pomaikai i keia poe non aka inu ana i ka awa, ua ko ko lakou mea i iini ai, o ke ko’u o ka puu wahi a lakou i ka wa lepo o ka awa, hele kela me he kiowai la ina ku ia e na ohana puaa ka pualena o ka lepo.
Ina pela ae la na pomaikai e loaa mai anaika poe non aka inu anaika awa, alaila, manao mai auanei ko kakou hanauna opiopio e hahai mamuli o keia hana hupo a na kupuna o kakou,iloaa e mai keia mau meaihana ae la maluna ia oe e ka mea opiopio, oia hoi keia; o ka nakaka o ka ili, iloko o kou au la opiopio.
Ina e makemake mai oe e ka mea opiopio e loaa keia mea ia oe ea! alaila, o oe kekahi mea e keakea ana i ka laha koke ana o ka olelo a ke Akua ma waena o keia lahui, a o oe hoi kekahi mea e huki ana i keia lahui iloko o ka moana lipo o ka make, e like me ka puaa i hoouhiia i ka lole a maikai, aka, aole oia i manao mai ia maikai, holo koke aku no ia iloko o ke kiowai e luu ai pela no ka mea opiopio i manao mai e inu ana i ka awa, aka, ua oi aku ka holoholona mamua o ka mea e inu ana i ka awa, no ka mea, ike no ke kanaka he mea awaawa ia inu no nae, pela anei ka holoholona, aole, aole loa no e inu ka holoholonaika mea awaawa.
O ke ano o keia poe i kapaia mai he poe inu awa, he poe hoomanamana i na Akua kii. he poe hilahila ole i ka hele i ko hai kauhale, he poe makemake hoi i na mea lealea, elike me ke mele, oli, hula &c.
A ina pela ke ano o keia poe, alaila, manao mai anei kakou e hahai aku mamuli o lakou, i loaa ai keia mau ano ia kakou? Ina pela ka manao ana ea, alaila, ke hai aku la au ia oe, e aho ka Holenetata o Aperita, a me ka Pegana o Fatuhiva, ka poeiao nui oleia i ka pono o ke Akua. Mamua ou e ka mea i ao nuha, ailohe pinepine hoi i ka ke Akua mau olelo, a hoolea nae i kou a-i, e like me ka holoholona, wahi a Solomona 29:1, penei ka mea i palapalaia malaila, “ O ke kanaka i ao pinepineia a hoopaakiki hoi i kona a-i, e make koke no oia aole mea e ola ai.” Aole anei he maopopo ka oi ana o ka hupo o na aina Pegana o ka moana Pakipika nei mamua ou e ka mea i ao pinepine ia, oia no, aole mea hoole malaila.
No keia mea hookahi no o ka inu awa, ua haalele na kane i na wahine a lakou, a me na keiki pu hoi; pela no hoi na wahine i na kane a lakou, a pilikia ka noho ana o ka ohana ma keia no, aka, pakela loa aku nae ka pilikia ma kela no.
Nolaila, e nana mai oukou i ka hope: o keia poe, a me na pomaikai e ili mai ana maluna o lakau, he maikai paha; aole paha? Aka, i ko’u noonoo ana aole maikai. Oia iho la no, ke hoi nei ko Kauakanilehua keiki. P.A. KALALAUPUNAAKEONAUNA.
Lahainaluna, Maui, Feb. 20, 1860.
Ke maule nei ka naauao e make.
E ka Nupepa Kuokau e : Aloha oe:
E oluolu anei oe. E hai aku i na kini miliona o kuu aloha, no ka haule ana o ka naauao e make. Ma keia Apana o Koolauloa. A no ke kokoke loa ana mai o kona mau la e hele ma kea la hoi ole mai, nolaila, ke kamau aku nei kona aho e lohe i ka leo o kona makua aloha nui, oia hoi ka Paresidena o ka Papa Hoonaauao, a ina e pane ole mai kona leo, o ka mauliawa no ia, a lele loa kea ho o ka naauao ma keia Apana, hala ka malamalama me kona nani nui , noho mai ka pouli, me Kaneiahuea, ka Paresidena nui o ka poe hupo o Kawaapae, a me Kiipaulina, ke kakauolelo nui, a ka makole iho hewaiMakua. Aloha ino ka naauao.
Eia ka wa kupono e imi ai kakouike kumu o ka pilikia o ka naauao ma keia Apana, oiai e amo mai ana kona mau maka. A penei ka imi ana. E imi muaina hana a ke Kahukula oia Apana, Mai kona la i lilo ai ma ia oihana, a hiki i keia la. Eia kekahi mau hana ana.
1. O kona hoike ole i na kula o keia Apana i na hapaha makahiki a pau o kona noho Kahukula ana. A hiki i keia la.
2. O kona hoopau ana i kekahi mau kumukula mua, naauao, ano maikai, i keia ka makaukau a me ka holo o ka ike o na keiki ma ka lakou ao ana. A hoonoho hoi i kekahi mau Kumukula kupono ole, a hihia hoi i kekahi hewa Karaima.
3. O kona hoolaha ole, a hoike ole i na la mua o ka makahikiika poe naauao, a ano maikai, e makemake ana e ao kula iloko o keia Apana.
Ua maopopo loa, na keia mau mea ekolu i kaawe ka naauao, a pau kea ho, a nae iki, a ke mauleule nei oia iloko o keia mau la huihui. A ina he mea nui ka naauao, e like me ko Solomona manao, penei kana: “O ka naauao ka mea nui, e imi i ka naauao a loaa me na mea a pau au e imi ai, e imi pu i ka ike a loaa.” Ina paha e loaa i ka naauao ke aloha ia e kona makua, ka Paresidena o ka Papa Hoonaauao, alaila, hookahi wale no laau e ola’i o keia pilikia, oia no ka hoopau aku i ke Kahukula, ke oluolu ia i ko ka Paresidena manao, alaila ola hou ka naauao ma keia Apana. A no ko’u aloha a me ka minamina i ka naauao. Nolaila, ua lilo au i Olali nui no na pali Koolau. A i Pilikua hoi no kuu lahui, e kai huakai nei iloko o ka pouli lipolipo o ka naaupo.
Ma keia mau hana ekolu a ke Kahukula i oleloia maluna, ua lilo ia i mau pokakau huila nana e hiupalaku nei i na keiki mai ka naauao a ka naaupo, mai ka malamalama a ka pouli. A he mau eheu nui ia e lele kawa nei ke dala o ke Aupuni,ika hohonu o ka moana, me ka waiwai ole.
He ma’u ia wahi kio hapuu, o kahi wai momona iho o ke aloha, pohala na maka. Me ke aloha no i ka naauao.
W. L. KAHOLOKAHIKI
Kualoa, Koolaupoko, Mar. 26, 1863
Na ouli kupanaha o na Iudaio.
Ua wanana mua mai o Iesu i na poino o na Iudaio no ko lakou pepehi ana ia ia, ka poai puniia a me ka hiolo ana o ka Ierusalema, ka wawahiia’na o ka Luakini, a koe ole kekahi pohaku maluna o kekahi pohaku. Aka, ua hele mai kekahi Iesu anoe e wanana i ke ao, a me ka po i ko lakou poino koke e hiki mai ana; penei ka hai ana o kekahi hoike ike maka, o Iosepa: eha makahiki mamua o ke kaua ana, elime hoi makahiki mamua o ka puniia’na o Ierusalema, he kanaka i kapaia o Iesu, ua hele mai oia mai kuaaina a i Ierusalema i ka hoano o na halelewa, i ka wa e malu ana ke kulanakauhale, a hanohano no hoi, ia Manawa, hoonui ae la oia i kona leo a nui loa ma ka Luakini me kaiana : “ Leo no ka hikina, leo no ke komohana, leo kue i na kanaka a pau.”
A pau ia, holo ino kela i o ianei ma na alanui o ke kulanakauhale me ka olelo mau ana e like me ia. Kaumaha kekahi poe kiekie o na Iudaio no ka lohe ana ia mau ouli weliweli, a kenaia mai la e uhau i ke kaula ia ia ; aka, aole kela i olelo hookahi. No ka hoapono ia ia no ke kue i ka poe i hana ino paha ia ia ; aka, hoomau aku la no ia ma kana kahea hooiloilo : Ua manao na Luna he mea ia i uluhia e ka uhane o ke Akua, ia Manawa, alakai lakou ia ia imua o Alabino ke Kiaaina o luda, mamuli o kana kauoha uhauia oia i ka laau, a weluwelu kona i-o a hiki i ka iwi, aole oia i auwe i kona eha, a kulu mai kona mau waimaka ; i kela a me keia uhau ana, hoonui no oia i kona leo kumakena ? “ Poino ! Poino o Ierusalema !!” Ninau aku la ke Peresidena, “ Owai oe, a no hea mai oe? No ke aha kou hea ana pule la, ma ia Manawa ahiki i ke kaua ana, aole kela i ekemu iki aku i kekahi mea e ae, eia wale no na huaolelo ma kona waha i kela keia la? “ Poino! Poino o Ierusalema!!”
A mahope oia hele kukala ana aia nei, ia manawa, hookuu ke Kiaaina ia ia me he pupule la, ma ia manawa a hiki i ke kaua ana, aole kela i ekemu iki aku i kekahi mea e ae, eia wale no na huaolelo ma kona waha i kela keia la? "Poino! Poino o Ierusalema!! Aole kela i hoino i ka poe i pepehi mai ia ia, aole hoi i hoomaikai aku i ka poe i haawi ia ia i ka ai, o kona pane ana, oia mau no ma kona hooiloilo hookahi ana. A nui aku kona leo i na la hoano. Pela ka hana ana a hiki mai ka poe Koma e poai puni ia Ierusalema ; alaila, ua hookoia kana wanana. I ka wa o ka poai puni ana, aole i emi ; aole hoi i ha kona leo, ia wa, pau kona ola ana, a pau no hoi kona kuhea ana. i kekahi la e kaapuni ana oia i na pa kaua o ke kulanakauhale, a nui loa aku kona leo ? “ Poino ke kulanakauhale ! Poino ka Iahuikanaka !! Poino ka Luakini !!!” A i ka pau ana , hea aku la ia ? “Poino wau !” ia wa, lele mai la ka pohaku, haule ia ilalo o kona make no ia. Hookahi keia iwaena o na ouli weliweli a lehulehu, e nana i ka poino i hiki hope mai maluna o na Iudaio no ko lakou pepehi ana ia Iesu ke ola. Ua lilo ia inoa ola, i inoa e poeno ai iloko o keia Iesu ano e. Na’u na D. K. Kupa
Lahaina, Maui, Mar. 19, 1863.
He aniani kilohi ke Aupuni naauao.
Elua no ainapuniole ma ka honua nei. Ua kapaia laua : o ka ainapuniole Hikina, a me ka ainapuniole Komohana. Aia no o Amerika Akau, a me Amerika Hema iloko o ka ainapuniole Komohana. aia hoi malaila, he aupuni kaulana Amerika Hui.
Na aupuni kaulana hoi ma ka ainapuniole Hikina, o Beritania nui, Ferani. Rusia, Sepania, Perusia. Geremania, Auseteria, Belegiuma, a pela aku a nui wale.
Ua oleloia ma ke poo o ko kakou kamailio. He aniani kilohi ke aupuni naauao, e like me ke kanaka haaheo e kilohi pinepine ana ia ia iho iloko o ke aniani : a pela no hoi na’lii noho aupuni e kilohi neiika nani o ko lakou noho aupuni ana.
Ua oleloia hoi, o Beritania Nui, oia ke aniani kilohi o na aupuni a pau o kea o nei, pela io no paha iloko o kona mau la, malaila i nana aku ai na aupuni a pau o Europa i ko lakou ano iho ; a ua Akaka, ua kapakahi ko lakou mau kii.
Ma na la mua o ke aupuni o Farani, he aniani kilohi ia ma kekahi mau hana naauao, ua kilohi like aku na aupuni a pau o Europa iloko ona, ma ia puka hookahi like laua, he mea nae i ana na aupuni a pau o ia aoao e nana aku ai.
E kamailio kakou no ke aupuni o Amerika ma kela aoao ae, ua oleloia o Amerika Hui, he bipi waiu, a o kona waiu ka mea a na aupuni e ae e omo nei, a ua oleloia hoi, he kumu o na poo-wai mapuna. A eia hoi, na kumu waina momona o Esedola, a eia hou, ka hoku kau wanaao oloko o Iubika, e like ana me Kaawela.
Iloko o na la o keia aupuni, ua pii ae oia ma na anuu o ka naauao iloko o nah ana luaole. Ua nui ka naauao, ua nui na kanaka, ua nan ike aupuni, ua hanohano n kulana o kona mau kuahiwi.
Ma keia holo o ka naauao o ke aupuni o Amerika Hui, e kapaia aku ai, “ Ke Alii wahine o kea o nei,” ke aniani kilohi o na aupuni a pau o Europa, e ike iho ai lakouiko lakou kii ua kapakahi, a kapakahi hoi na hana, a me ua noho like ana.
Ma ko’u manao, o Amerika wale no ke aniani kilohi o na aupuni a pau malalo ae o ka la, a oia no ka papa akahi o na aupuni a pau o kea o nei, aole au i helu ae ia Beritania Nui, a me Farani, Geremania, Rusia, a pela aku, ma ia papa hookah, ua manao au o ka papa elua no ia mau aupuni. O ke aloha no.
J. K. Poliahi
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA. UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Punini (k,) e hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai no Kulani (k,) no Manoa, Oahu. i make aku nei: Nolaila, ua hoike i aina ka naka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 16 o Aperila, M. H. 1863. ik a hora 9 o kakahiaka, oia ka hora a me ka la i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mar. 30, 1863 71-2t
KAA KUAI!
HOOKAHI KAA HALE MAIKAI me ka Ili Kaa.
E ninau ia
P. C. JONES. Jr.
71-3t Ma ka Hale Kuai o Wilcox, Richards & Co.
Olelo Kahea.
I KA NUPEPA KUOKOA. ALOHA OE O ka la 23 o Aperila ae. Oia ka Poaha. E kukulu ia ana e na wahine o keia apana. O Kealia, Kona Hema. Hawaii, he ahaaina. Nolaila, ke kauoha ia aku nei ko Kona holookoa nei. Mai Keahualono a Kaheawai, e hele mai i ka ahaaina i hoomakaukauia’i no oukou, me ka makana kupono mai. O ke kane keiki. e haawi mai anaika makana hookahi Palahaku (hookahi dala) e loaa ia i aka makana maikai. Papale kane, Loulu aiai ; aole no e papa ia aku ke haawi mai he hapaha. a he hapalua, e loaa no ia i ana mea e ae. Ina ua pilikia kekahi, a hiki ole mai, a ua nui no nae ke aloha i keia mau wahine e ake nui nei e pau ka pilikia o ko lakou Hale pule, e hooili mai noi ka makana i ka mea e hele mai ana. Ina makamaka mai o a o, mai ka hikina a ke komohana. mai ka akau a ka hema. “ e alu ka pule a Hakalau.” ike Kilohana Pookela o ka lahui Hawaii ke aloha, e wiki oe. Ma ke kauoha
J. S. KEKUKAHIKO, (Kakauolelo.)
Kauhako, Kona, Hawaii, Mar. 24 1863 71-1t
OLELO HOOLAHA.
KE HOOKAPU LOA NEI MAKOU I KO makou mau apana aina kuai e waiho nei
Ma Haukoi, Mooiki, Manai,
Ma ka apana o Hamakua, Hawaii. Aole e hele wale na holoholona a pau maluna o keia mau aina me ke kumu ole. Ina e loaa ia makou na Lio, Bipi. e hooukuia ka mea nona ka holoholona hookahi dala ($1 00) no ke poo hookahi, ma ka hewa hookahi. Ina he Hoki, Kekake, he hapalua dala (50 keneta) ka uku no ke poo hookahi : no ka Hipa, Kao, Puaa, he hapaha dala (25 keneta) ka uku no ke poo hookahi. A i na e poeno na mea kanu, e uku no e like me ka nui o ka poino. Aole no hoi e kii wale na kanaka a pau loa i na mea ulu, a me na mea e awe maluna o keia mau aina i hai ia maluna ae. Ina e kii wale kakahi, a loaa ia makou. e hoouku ia oia hookahi dala ($1 00) no ka hewa hookahi. Ina e ku-e kekahi ina mea a pau i hai ia ma keia Olelo Hoolaha, e hoopii no makou e like me ke Kanawai. PALI. S. PA, A ME W. H. HEIA.
Haukoi, Hamakua, Hawaii, Mar. 12, 1863. 71-3t
Olelo Hoolaha
O WAU O KA MEA NONA KA INOA malalo nei , ke kauoha aku nei auina Haole, Pake, a me na Kanaka maoli, mai hoale mai Oakoaikuu wahine mare,
Ia HAPUKU,
No ka mea, ua haalele mai ia i ko maua wahi moe, ua hele aku oia mamuli o kona manao. Ina o ka poe haaawi mai ia ia, aole loa au e hookaa ia aie. Maluna no ona ko oukou poho
D. KAPULE
Halepuaa, Puna, Hawaii. Mar. 21, 1863. 71-1t
Ana Aina ! Hana Palapala Kuai !
UA LAWE AE NEI KA MEA NONA KA inoa malalo nei i ke keena o J. W. Aukina Loio, ma ka
Hale Leta.
Ma Honolulu. A ua makaukau oia e ana i ka Aina ; a ua makaukau pu no hoi au e kakau i na Palapala hoolilo o kela ano keia ano, me ke kumukuai oluolu no. W. H. PEASE, (MIKAPI.)
Honolulu, April 4, 1863 71-3m
Ahahui Lahainaluna.
NO KA MEA. E HOIKE ANA KE KULANUI o Lahainaluna nei. ma ka poalua hope o Aperila, M. H. 1563, oia ka la 25. Nolaila, e akoakoa mai oukou e na Lahainaluna a pau loa, mai Hawaii a Niihau. E makemake ana i ka
Halawai Lahainaluna,
Ma ka Mokupuni o Maui ; a e halawai auanei ua Aha la iloko oia mau ka, ke naoe pu mai kakou. Ma ke kauoha.
L. AHOLO.
Lahainaluna, Mar. 11, 1563 69-1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke papa aku nei auina mea holoholona a pau. mai hookuu wale ma kuu aina, ma ka apana
O Palolo a me Wailupe,
Ina o ka poe e hoolohe ole anaikeia leo papa. alaila, e hopuia no ka holoholona o kela ana keia ana, a e hoopaiia e like me ko Kanawai. Ua kupo pu no hoi na mea aha a pau o luna. Me ke aloha i ke Kuokoa Na’u na KAMAKA.
Palolo, Oahu, Mar. 21, 1863 70-2t
Lalau ! Lalau loa !!
Pela mai o Kealoha ma ke Kuokoa. Helu 13. Pela ia no. lalau o A. M. K., a lalau hoi o Kealoha. Aole o kanamai o ka lalau ana o laua elua i ko laua hoopaapaa ana no ka lahuikanaka no na Aposetole mai. Penei mai e Kealoha, “ ka aoao Roma ka aoao hoomana hookahi hoikeia mai e na Aposetole.” Auhea oe e kealoha, “ Ina i lilo na moana i inika nou, aole e lawa kou inika no ka hoike ana ia mea.” Nolaila, e kuu makamaka, “ Makehewa kou luhi ana.” He hoopaapaa kumu ole a hope ole ka olua.
He pono hoi keia olelo a Kealoha. “ e pono no ia makou ke hoolohe i ka ke Akua, aole i ka ke kanaka.” Pono ia no ia ; nolaila, e hoolohe kakou i ka Iesu, he Akua ia, aole i ka ka Pope. he kanaka ia, aole i ka Heneri the 8 th . he kanaka ia, aole ike Kalavina, he kanaka ia. E kupaa kakou ma ko Iesu aoao i hoikeia mai ma ke Kauoha Hou. O ka aoao manaoio no ia. Malaila ka ekalesia oiaio. Aole ma ka lalani kanaka. Me ke aloha no. MANAOIO.
AWA O HONOLULU
No ka Moku ku mai.
Mar. 28-Kilauea, mai ua awa mai o Hawaii a me Maui, me 83 Kukaa pulu, 130 ia bipi, 10 @aa p@p@a. 56 ope ia kao, 56 pahu a me 18 eke ka. 33 barela malakeke, 79 Kukaa hulu hipa, 35 barela uala. 16 eke puili, 10 eke kope, 10 ope ili, 3 pahu aila bipi, 3 pahu waiuhata, 160 pai ai, 2 lio, 38 hipa, 24 puaa.
28-Okohola Am. Champion, mai Hilo mai. me 150 barela aila.
29-Annie Laurie, mai Koloa mai, me 413 pahu ko, 62 barela malakeke. 3 lio, 2 bipi. 6 puaa. 20 poi ai, 2 kakini moa, 39 eke ko. 13 ili bipi. a me 33 ohua.
30-Okohola Am Adeline, mai Kaleponia a me Lahaina mai, me 400 barela aila.
Aper. 1-Kamehameha IV. Mai Maliko mai. me 138 pahu ko, 52 barela malakeke, 250 kapuai laau kukui, 3 puaa, a me 30 ohua.
1-Okohola Am. Califonia, mai River Plate a me Lahaina mai, me 275 barela aila. 1200 paoua iwi kohola, kalewa wale no mawaho.
1-Moiwahine, mai Hanalei mai, me 100 pahu ko, 9 paila wahie, 43 eke kope. 30 eke padi, 800 alani, 12 ohua.
1-Jeannette, mai Kauai mai
2-Hokuau, mai Mai@ia mai.
HANAU.
Feb. 11, ma Lahaina, Maui. hanau o Ana Hill Namahana Wainee w, na R. Wainee me Malie.
Mar. 8, ma Maumau, Hilo. Hawaii, hanau o George Kekulai k, ua Kapela me Kaleikaukahi.
Mar. 8. ma Nini, Honolulu, hanau o laisa w, na Keai me Kahalewai.
Mar. 11, ma Moanalua, Oahu, hanau, o Huaole w, na H Kamaihiili ma Naleina.
Mar. 14, ma Naalehu. Kau. Hawaii, hanau o Ema G. Ulunolani w, na G. S. Wahamoku me Ema G. Kauwa.
Mar. 27, ma Honuakaha. Honolulu, hanau o Rahela Kalalaweikaapookalani w, na Akoni Manuela me Napuahola.
March 30, ma Kamanuwai, Honolulu, Oahu, hanau o Keoni. k, na Kamanao me Keokipine.
Ma Kaumakapili, hanau o Pia, w, na Naukana me Kalulo.
MAKE.
Mar. 13, ma Moanalua, Oahu. Make o Kaluahine w.
Mar. 20, ma Halimaile, Honolulu, make o S. P. Lahaina K.
Mar. 27, ma Makiki, Oahu, make o Hamau w.
HOKELE
NEW WORLD.
KE HAI AKU NEI AU I NA kanaka a pau o keia poe moku, ua makaukau au ma ko’u Hokele
Honua Hou!
Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me Alanui Kalepa, maka iho o ka
LOIALA HOKELE!
E hoolako aku wau i na poe a pau e makemake ana i na mea e pili ana i ka ai, a me na mea e ae no hoi e hanai ana i ka pololi o ke kanaka, me ka maikai a me ke kupono no hoi. Eia ma ko’u hale na mea ai
O KELA ANO KEIA ANO!
O na mea maikai no a pau ; ka ai Haole, ka TI, KOPE, a me na mea e ae he nui wale. E loaa no i ke
Kanaka Hawaii
e hele mai ana i ko’u Hale Ai. Na mea ai maikai loa, e like me ko na Haole. Ua like ke Kanaka Maoli me ka Haole i ko’u manao. A he emi no hoi ka uku no ka ai ana. E hele nui mai e na makamaka ii ke maka no oukou iho
Me ka mahalo HENRY WALTON (Hanale)
Honolulu, Mar. 28, 1863. 70-1m
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa, o maua o na mea nona na inoa malalo nei. Ke hookapu aku nei maua i ko maua i ko maua mau aina kuleana e waiho la ma ka ili aina.
O Puulena, i Manoa,
aole loa e hele wale a nakii kekahi o keia mau holoholona malalo nei : Oia hoi ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, Kao, Puaa, ua kapu lo aka hele ana o kekahi o keia mau holoholona i haiia ae la maluna. O ka mea e kue i keia olelo hoolaha, e hopa no maua a paa, a e hoouku aku no ke poo hookahi, i ($1 00.) a i ole maua, o ko maua mau hope paha. Ke hoi nei na keiki o ka lai. ua lai Kauakuahine i Manoa, i Puukaa ke aloha, ka lai o na keiki uneune puuwai o Wehekaolu Me ke aloha no.
J. H. PAALUHI A ME KULEANA.
Manoa, Puulena, Oahu, Mar. 24, 1863. 70-4t
$10 Makana!
E UKUIA HE UMI DALA I KA MEA nana e hopa ke kanaka kolohe, nana i Aihue he e ua
Kumu Rose,
mai ko’u wahi Kanu kupapau aku. Ma kahi Kanu Kupapaa Haole, ma Maemae, Nuuanu, iloko o keia mau la iho nei he umi.
B. F. SNOW
Honolulu. Mar. 30, 1863. 69-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOI IA MAI KA MEA Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e kauhane a me Kaakolu, no ka hoolaio i na Palapala Kauoha o Isaac Waolani (k.) o Honolulu, Oahu i make aku nei. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau loa, ke Pili, o ka Poa no, oia ka la 4 o Aperila, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, aia ma ka Hale Hookolokola ma Honolulu Oahu. G. W. BROWN.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mar. 23, 1863. 70-3t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O KOALAUII (W.) KUE i kana kane o Ainoa, (Pake.) no Honolulu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, mo ka haalehe wale ana no na makahiki ekolu o Ainoa, Pake, i kana wahine. E hanaia kela hoopii imua o ka mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 20 Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
G. BROWN.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mar. 23, 1863. 79-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa , na Haole, Pake, a me na mea waiwai e ke o kela ana keia ana. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ka hai aku nei au i ka lehulehu mai Hawaii a Niihau, no kuu wahine i mare ia,
O KAILI,
kona inoa, no Kona, Hawaii, ua haalele mai oia i ko mana noho pu ana i ka wa loihi loa, nolaila, mai haole oukou ia ia. Ina haole oukou ia ia, no oukou no ia poho. aole au e hookaa i kona aie, ola ka papa la oukou e ka poe waiwai i lohe oukou. Ke hoi nei ke keiki auao wai o Kalena ua kau ka laina pali.
Me ke aloha hoomau, OHULE.
Mar. 17, 1863. 70-2t
KA MOKU AHI
‘KILAUEA,’
E HOLO ANA O “KILAUEA” MAI Honolulu Oahu, ma ke
Poakahi. Aperila 6,
Ma ka kapalua o ka hora Eha o Hr ahiahi. No
LAHAINA
KALEPOLEPO.
ULUPALAKUA
KEALAKEKUA.
HONOIPU,
KAWAIHAE,
KAILUA,
A ME HILO.
KA MOKU AHI
Kailua
“ ANNIE LAURIE,”
E HAALELE ANA IA HONOLULU
NO
KOLOA & NAWILIWILI,
I kela pula keia pule, e uke me ka wa kupono ia ia me ka lawe ana i ka ukana. A e ku no ma WAIMEA, ma ke ukana nolaila.
JANION, GREEN & CO
Honolulu, Aperila 1, 1863 @@-@@
Olelo Hoolaha.
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, e ka makamaka, ka Poakahi, ma ka la 6 o Aperila. M H. 18@
Kaaiama. J Kom@@kauhuehu.
G N Napahi. K@an@@hua,
P. H. Pilipo, K@@n@kapu.
Keawekalohe, J K Kapani,
Kahali@ne P. Naone,
Kapalikea, Kehikanakaole,
W. Pinehana, D. Lima,
Kanamu. W. Ka,
S. W. Ka’ama. J. K. Kaunamanu,
Kaaihelemoku J. Kahai,
Keaoeleele, J. Moanalua.
Maluaikoa, Napunako
JNO E BARNARD
Kakau olelo o ka Aha Kiekie
Honolulu, Maraki 12, 1863. @@-@@
$3 MAKANA.
UA HAULE MA KA POALUA. LA 17 O Maraki. mawaena o ka pali o Nuuanu a me Kaneohe. He
Kihei Huluhulu Ahinahina,
O ka mea e hoihoi aku ia mea ia R. S. Wakeman ma Kaneohe, a i ole ia ia, i ka L@@ Kuhana C C Harris ( Hailaki), e loaa no ia ia ka uku makana i hai a maluna 70-3t
KE KUMU OLELO HAWAII,
I NA KANAKA A PAU E NOHO ANA MA keia mau mokupuni, e nana mai i keia olelo hoolaha, ina he kanaka kekahi i loaa ia ia ka buke i kapaia
Ke Kumu Olelo Hawaii (Dictionary.)
I unuhi ia ma ka Olelo Hawaii me ka Olelo Haole, he makemake ka mea nona ka in a malalo, e kuai i buke, no ke kumu kuai kupono H. M. WINI.
67-tf Luna Pai Kuokoa
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ka papa aku nei au i na mea holoholona a pau loa. aole make komo ma kuu aina i hoolimalima ai me ka Mea Hanohano O. Kanaina, e waiho nei ma Waikiki, mai ka hapalua aku o Kaluaokau a hiki i Pau Na
Lio, Bipi,
Miula, Kekake,
Hipa, Kao,
Puaa, Moa,
Palehu, Koloa,
KAKA.
A ina ike a’u i kekahi o na holoholona i oleloia’e nei maluna, ua komohewa i keia aina mahi laiki, e hopu no au a hoopaa, a hele imua o na Kahu Kanawai, ke ole e ae mai oia i ka uku a’u i manao ai.
Y. S. AKANA.
Waikiki, Oahu, Ian. 12, 1863. 62-3m
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA a pau. A me na haole, o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. ke hookapu aku nei au i o’u apana kuleana aina kalo, aina kuai, ma Wailuku, Maui, nei; e like me ke kanawai. Eia ko lakou mau inoa.
1. Pauniu 1,
2. Pauniu 2,
3. Kapaaloa,
4. Waiaka.
Ina i komo na holoholona, a hoopoino i ka mea kanu, e hopu ia ola, i hookahi dala no ke poo hookahi ($1 00) e like me ke Kanawai. Mai hookuu i ko oukou mau holoholona,
Lio, Bipi, Hoku, Miulu, Hipa, Kao, Puaa.
Ina ike kuu kanaka. e hiki no i kuu luna ke hopu a pau
KEKIPI.
Wailuku, Maui, Mar. 2, 1863. 68-1m
Makemake 10,000 Kapiki,
KE MAKEMAKE NEI AU E KUAI AKU I 10,000
Kapiki Maikai,
A e uku no auike kumukuai KIEKIE LOA no ia mea. O ka mea kapiki, e makemake ana e hoa kuai, e pono e hele koko mai ma ko’u Hale Kuai ma Kikihale, ma ke kihi o ke Alanui Maunakea me ke Alanui Hotele. E wiki mai oukou.
67-3m G. WILHEM ( Wilhema.)
He Ahai Lono.
KE HAI AKU NEI AU I KA LOHE I IKE na mea a pau, o na Haole a me na Kanaka maoli. O ka poe hoi i aie ma ka Hale Kuai o Duaika, ma Kaluaaha, ma ka Mokupuni o Molokai, a me ko na Mokupuni e ae, i kona wa e noho ana ma ka hale kuai. No Kakela me Kuke ia Hale Kuai, a me na waiwai a pau, a me ka poe a pau i aie, ma ka Hale Kuai o William Delrick. ma Kukumimi, Molokai. E malama i ko oukou mau bila hookaa aie a hoike mai ia’u, oia ka mea a pakele ia’u, a o ka mea i hookaa i kona aie aole nae he iaia, aole i kaa kona aie, ke paa ia no. Nolaila, e ko oukou i bila ia Kuaika, i ole ai kakou e hoi, paapaa ma ke Kanawai. E imi oukou i na dala ili kao, ili bipi, pepeiao laau, oluoa, a o na aie wahie ma Kaanapali, e hana lakou i wahie ; o ka poe ma Kaunakakai, ma ka ho-a puna lakou. A e like me na olelo i haha maluna, e hookaa pololei mai ia’u a i kuu hope paha, aole i ua mea e ae. E. P. KAMAIPELEKANE.
Hale Lita, Honolulu Feb. 14, 1863 68-1m
Holoholona Komo Hewa,
KE KAUOHA AKU NEI MAUA i ka poe nona na Bipi, a me na Kekake a pau, e noho mau nei ma ke ahupuaa o
Lanihau I. a me Keahuolu,
E kii koke mai i ko oukou mau holoholona, me ka uku pu mai no ke komo ana, a me ka poino o ka aina. Elua dala ($2 00) a i kii ole mai oukou a hala ka ia hope o Aperila o kela makahiki ; alaila, e lawe no mana i ka holoholona. e kuai aku paha, i mea e kaa ai ka poino o ka aina, a me ka lilo no ka hoolaha ana.
P. KAPAE.
J. Z. WAIAU.
Kailua. Kona, Hawaii, Feb. 26, 1863. 67.5t. 73-eow
OLELO HOOLAHA,
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA ke nana mai ma keia Palapala Hoolaha, o maua o ka mea nona na inoa mahalo nei, ke hai aku nei maua, ua lilo ia maua ka Hale Will Ko,
Ma Amauulu, Hilo, Hawaii,
A me na mea a pau e pili anaika Hale Wili Ko. Eia kekahi, o na kanaka AIE ma ua e hele mai e hooponopono me maua, me na mea nona na inoa malalo nei. AHUNAKO,
APAKANA.
Honolulu, Ianuari 13, 1863 60-3m