Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 10, 7 March 1863 — Ka moolelo o na hoouka ehiku imua o Rikemona, mawaena o na Koa Aupuni malalo o Gen. G. B. Makalelana, a me na koa Hema malalo o Gen. Lee. [ARTICLE]

Ka moolelo o na hoouka ehiku imua o Rikemona, mawaena o na Koa Aupuni malalo o Gen. G. B. Makalelana, a me na koa Hema malalo o Gen. Lee.

I v k ikauia ka moololo iho nei. e ' ■ iti.. Ahi Koa o ka Hema, he kanaku no a u;j }xiiia iloko o keknhi nu|K'})a 1 ' t ■. a jvn»-i uo kana mau olelo: I k.i iken aua'ku o na koa aupnni e nee : ri ii.'i, ua haaU-le Uoke makou i ko makou ! ' i [nknui ma Iokntaunn, a inahope iho o l--< unk'iu kakia nna i ka waha o kekahi mau [■ 'i 1 k" kui h.io, nee loa &ku makou a na pa-k.i-ia i Wiliamnhupa,' i hiki ai ia nmkou ke -.. ;!■uiiw aku i kr kulanakauhale alii ia Ri- : i. win, i;i i ka hana ana j mau pakaua ikai. t, i ;;i»- ka hoomakaukau maikai ana no ■ 1 * i 'iii ki>;i, .\oio nao i puni'o.Maknlelana, I. i (I> ii- nil i tan o ka Akau, no keia hnalele ii<- ;u: i a makou ia Iokatauna, me )<a ina1.1<. (n ii la hoi ua pio ko inakou puali ; aka, tri" ka wikiwiki a ino ke akamai nui, hoomau ī!" ui-.i i ka hoolele i kona mau koa mai na moku īnai, rn«? ke kukulu hoi i kona mau pakaua. A i ka paunna no o kana hooponopono ana i k'.uin puali, akahi no ia n hele mai imua, me ka ma.iao e hoouka mai ia makou, L T a haale1 i t ii<> hoi na laina o makou ma Wiliainaku kaua ikaika ole aku ; aka, ine k' kuo ikaika nae o Generala Mngruder, (ki. } i.) ua like kona nloha ia kulana, me ke aloi i o ka makua i ke keiki, n o ka hai ne no I "i i ka oiaio, ua kukuluia na nopnknun me I ■ aknmai nui, mnlalo o kona hooponopono nia. A nolaila, oia i makemake ni e kaua i:" ilaiia ine na koa aupuni, a no ka ikaika il'- iio o kona koiia ana ke kuinu i ae ai < : i f hart]fjjt» ia wahi. A ina ia hope iho, maho{)e iho hoi o ka h.unika iki ana a kekahi mau koa kaua lio <> n;i aoao a elua, alaila, hoomaka aku la mak 'u \na kipi) e kaihele i Kikemona, ua ma!i< I' ia k»- kai ana ma na kolamu elua. Oiai p..t<> iloko o keia inanawa, aia hoi un ala mai II ka haiinaele nui ma Rikemona, e hoomnkaukau ana ka poe lehulehu wale i ko lakou mau ukana. a e j»au ana i ke auhee i ka Uer,ta ; a i ka hookokoke loa ana mai o ka puali k >a o ka Akau, nui loa ae la ka haunnele ma ko kulanakauhale alii o ka Heina. Ua hiki <»'e ko hooomiia ka haunaele i aaki paa i ka i.ianao o ka lohulehu ia mnnawa. O ka poe poo Aupuui kekahi i kokua i keia haunaele iiui. no ka moa. hoomaka koke ia ae Ia ke kauoha i na luua nana e malama nna na mea uaua, o lawo aku ia m.ui mea a pau i ka Hema. 0 Joir Davis ka Paresiclena keknhi { komo iloko o kein pupunhulu nui, a holo nku oia iul' kona ohana i Karolina Aknu. A ua hiki no hoi paha ka manaoia no keia pupualiulii ana o na luna Aupuni, kekahi kumu nana i hookahe nui mai i ka inoana woliweli o ka pupuahulu ana iwaena o na makaainana o lukomona. Aohe mea i loheia, o ka hauwalaau wnle tio, ma na kihi a pau o ke kuianakauhale. O na Makai keia ua komo pu i'nko oia haunaele, o na luna Aupuni hoi, ua makomake nui o hana i kekahi mea, aka, aolo nao h«? ike i ka mea e hana'i. Ma ia manawa, hui koke ae la ka poe kipi o Balati« moa, a halawai iho no hoi, me ka hoopuka i kokahi mau oielo hooholo e puhiia ke kulanakauhale o Kikemona, i ka \va e kpmo mai ai na koa Aupuni iloko ona. O ka poe i hiki ke holo malu, ua holo no, I a o ka jH>e koa mai, ua ahai loa ia'ku i na j aina kua, a he nui no hoi na hale maikai i I hoailonaia i ai na ke ahi i ka wa a Makale- i lnna e koino ai iloko o Rikemona, a e kaa ana hoi ka weliweli nui muiuna o ke kulanakauhale oiii o ka Hema ia mau minute. Iloko o keia mau minute weliweluaia hoi, ku ia mai ka Alihikaua uui o ka Hema i ku pu, (o Johnston,) i ka hoouka ana i Seven Pines, a no ia mea, ua iU iho ka hooponopono ana malalo o na lima akamai o Gen. Lee, oia j u*ule no ke kānaka kupono nana e hoihoi ! hou mai i ka maluhia iloko o keia wn hau- j naele nui. A ōa hoomaka oia i kana hana j nui m« kn hikiwawe, a me ka pono no hoi» ! Ua kauohaia na koa waiho wrale a pau, e he- ( le ae i Hikemona ; a ua kauoham o Genera« !

ia StonewaW Jackson, a me koaa puali, e hoi ae i Kikeinooa; ua hookaawakia na halemai a pau, a ua hooniakaukauia na hale e lawa kupono ai, ke malama i na koa i hoehaia he 10.000 ; e kawewe mau nna hoi na koa me na pu, a me na ukuna knua e ae rio hoi i ka po a me ke ao; e holo ana naahai olelo me ka hooponopono o?e. ina na alanui. £ komo mni ana hoi na koa he lehuiehu wnle i na hom a pau, aole nae he Pahu a he 0-Je i hele pu mai me iakou; Ua hele mai iakou me ke koa imi iloko o ko lakou mau puuwai,

: ma na nlnnui a p iu, n ma ka nnna ann'ku i [kolnkou onohi, ua mnopopo no ko lakou ! hooholo e nna, ina nole lakou e lnnakila, 'alnila,, e make no lakou iloko o ka hoao I ann. | Ma ka la 25 o Iune, ua hnlawai hou k*a j Ahakaua. A nmloko hoi oia halawai ana, ua j ikea na kannka kiekie a pau o na puali koa ! o na Moku Hui o ka Hema. Aia hoi o Gen. j Lee e ku ana me he pohaku la e nana ana j me na helehelena oluolu iluna o na hoa ona, | ua mnkhukau mua no hoi iloko oim iho kahi ana e haawi nku ni ia lakou a pnu. E hnule mnu ana kona mau onohi iluna o na helehelena o kela n me keia o kona mau hoa, ino he mea la e inakeinake ana oia e kakau ia mea nia ka papa hoomanao o kona puuwai, me ka manao iho paha, he nui waie oia poe ! e halnwai hou ole mai ana me ia me ke oia.' A mahope iho ona e ku ana ine ke kino nnni 0 Gen. JBaIdwin, a ma kona hema hoi, e ku ana o Gen. Stonewall Jackson, ka punahele a kona mau koa, e kiola ana i kana pahikaua 1 o a ianei, me he mea la he ololi ke keena a lakou e noho ana, a e ake ana no la e ku ma ke poo o kona maU koa kaulana. Ma kekahi aoao iki aku e ku ana na Generala ! Hill a elua, e kuikui ana no ; a mamua iho hoi o iaua, e ku ana o Gen, Wise kahiko ioa,| e kamailio ikaika ana. Ma ka aoao akau iki ae, e kii mai ana o Generala Huger,\ Longstreet, Branch, Anderson, Ripley, Whit-i ing, a me Magruder, ma kahi hookahi lakou i kahi i ku ai. A i ka akoakoa pau ana mai \ 0 keia mau Generala, waiho aku o Gen. L«e! 1 ke ano o kana mau mea i manao ai e haua I aku, a me na huaoielo pokole no hoi oia i kuhikuhi pakahi aku ai i ka hana a kela a me keia Generala. He hana hui mai o a | o, a o ka hopena no hoi ou mau hana, oia no ; ke koa, a me ke kaulana. 1 ka pou ana o j keia halawai, luluHma lik?ae la lakou mai o : a o, a hoi aku la kela a rie keia mea i kahi a kona puali i hoomoana *i. i Ma ka nana ana i ke kolana o na aoao ! hoouka, ua hiki ke ikeia, ua oi ka maikai o

ke kulaoa o ka aoao Hema, no ka mea t aia ko Makaielana mau koa ma na aoao elua o ke Kikahomone, a no ke kin kini o na aiu a me na awaawa, nolaiia, ua hiki ole ia ia ke oni ae mao a maanei, me ka lilo nui ole o ka manawa, ke makemake «a e hoouka'ku. He 20 miie ka loihi o ke bilana o na koa o ka Akaa, me he ano hapa nahina la ke ku ana, e holo ana mai ka mulia*ai James e pili ana me Kikemona, a hiki i Ashiand. A i ka wa a kekahi puali o MakaUiana, i hele ai ma kela i kapa o ka muiiwai o ke Kikahomone, wae ae

la ia i kona kulana ma ka aoao akau o u;i īnuliwai ]a, mai Mcadow Bridgi\ a hiki i Bottom Briilge. Ao na kiekiena a pau o hoopuni ana, via hr.ua ia a lako ina moa kaua, |ft me na papu no hoi, nolaila, me ka loihi , launa oie no o na lama ana, ua maikai no ke kulana, a ua ikaika no hoi. , Ma ka Ia 20 o lune, hoouka ka puali He- ' ma e ku ana ma kona kulana, hele wikiwiki tnai la o Stonewale Jackson, a hiki i Ashland, •a malaila oia i hoomaka'i i kana mau hana , e kue ai ika enemi, īna kona aoao. I ko;na hiki ana maiilaila, auhee mai la na ksa , kiai o waho o ka aoao Akau, a ine ka poino , ole no, holo loa mai la oia a hiki i Hanover ; Court House, amailaila aku oia i hoouna aku ai i ka puali koa (Brigade) malalo o Generala Branch, mawaenakonu o ka mnliwai o ke : kikahomone, a me ka muliwai o Pamunkew i hiki ai ke launa mau me ko Gen. Hill (1) puali, ka mea eae ana ma kela aoao o ka muliwai ma Meadow Bridge. Ua hoomaka no o Gen. Hill nie ke koa nui, e hoouka aku i kahi kulanakauhale o Mechanicsville. Ua koa ke pale ana mai a na koa Akau e noho jana ma ia wahi. Ua hoouka mai na koa o ;ka Hema. me ka weliweli nui, a ua kue ia . aku me ke koa launaole, nana i koi mai i ka f inanao mahalo e ala'e. Ua hoouna pinepine :ne o Gen. Hill no Gen. Branch ,- aka, nole rnae i loaa, no ka mea, ua nui-lon ka lauwili ; o kona alanui i hele mai ai, a eie wale no i ska wa ahiahi, hiki ae aua ia, ua pau e nae ; ka hoouka ana. Oiai i ka wa a ke alaula o ka la 27, i o mai ai ina kukuna o ka malamalama, aia hoi ua hoomakaia ke ki pu ana o na kipi ī na iaina koa mua o ka puali o ka Akau, a ia wa holo mai ana na koa o ka puali o Gen. Branch (o fea Hema t ) a ika ike ana mai o na koa aupuni i ko lakou ane puni i na koa • Hema, m manawa haalele koke iho la lakou; ia Alechaoicsvilie, a emi hope &ku la i kahi uiakai iki aku o ka muliwai, me ka hoomau' no nae i ke kaua. Ia mmute koke uo. oiai ; e hoomakaukau ana na koa Hema e kau aku !

| m.\ kela kapa o ka muliwai o ke Kikahomoine, hiki mai ana ka puali koa nani o Gen. . Longstreet, ka puaii koa kamaaina o ka Po- ; lomaka, me na mahele elua o Gen. Hil! 2. I Ma ia. wa koke no, hoopukaia mai la ke knu- ' oha i na koa a pao e hele imoa ka laioa hof lookoa mai o a o. O ua mahele o Gen. HiH (2,) An<lerson, a me Whiting mawaenakonu, i e nee ona i Coal Harbour; o Gen« Hiii (1) a me Geo. Loogsueet lua ke kihi Hema t & hele ae ia hoi i kai ma kaiaulu o ka muiiwai. O Magruder. ka mea ia ia ke kihi akau o ka

puali koa Henin, ua kauohaia oia e pale \val' 1 mai no i na euemi, no ka mea, he nonehi a pohopoho no hoi ke ano oia wahi nna i noho ai. Ia Gen. \Y ise ka malama oka p.aj>u Darling; ma ka muliwni James. | Ma ka helehelena o kein mnu men, aka |aoao Hema e hoomakaukau ana no ka hoo- | uka mai, a me na hoouka ma ia mau la aku, kainoa la paha e ike mai nna o Makalelana ji ko inakou ake nui e haalele i ka noho piliI kia ana ma Kikemoua, me ka mnkemake nui ! hoi e uai ae a kaawale ke kahua e kaua ai. 0 ka hana pono ia ia ia manawa, o ke kau|oha ae i ko Gen. McDowell puali, ka poe hoi |i noho hana ole a hala na mahina eha ma j Feradarikabuga, e kue mai i na koa o ka Heiina, mai ka hele ana rna ke alanui Rikemoina. Ina e hanaia pela, ina la ua lilo na ha:na a pau a Gen. Stonewall Jackson i mea |ole. Aka, ua kuhihewa paha o Makalelana ii ke ano o Gen. McDowell; no ka mea, ine

kona lohe pololei no i ka huiia o na puali a pau o ka Hema, aia hoi, ua mau no ka noho oni ole o ua McDowell nei, me ka haalele aku hoi i na hana a pau i ko Makalelana puali. ka poe i nui ka make no ka mai, a ua nawaliwali no hoi no ka nui o ka mahuka, a iluna oia puaii wale no e hookui aku ai na koa a pau oka Hema. Aikawa no i lohe in mai ni ka noho oni ole o McDowell e Gen, Lee, o ka wa iho la no ia i puka ai o ke kauoha, e hoouka hui aku mai o a o o ka puali koa o ka Hema iluna o ka puali holookoa o Makalelana. A no ia mea, ika haiia ana mai no ua hiki aku o Gen. Jackson ma Coal Harbour, o ka wa no ia a ka Ahhikaua Lee i holo aku ai a hiki i Gaines Mill, a kauoha koke aku la i na maheie malalo o Hill (1,) Anderson, a me Pickett, e hoouka koke aku. Mamua oka hoouka ana o keia mau puali e kaua, aia hoi ua lohe e ia mai no ka halulu o na pū a JacksoD, e hoike mai ana ua hoomaka ia ika hana. Na ia halulu hoi i hookomo mai i ka hoihoi iloko o na puali e ae.

O ke kulana o ko Makalelana aoao ia wa, ua hele maoli 110 a kupiiikii. Me kekahi o koi!a rhaa puali, oa a'e aka oja ma ka aoao Heraa o ka muliwai o ke Kikahomooe, e kue aku ai ia Alagaruder me kooa mau koa, a me ka iiapanui hoi o kona mau koa, ua kukuluia mahope iki ae ma ka aoao e pili koke :ma i ke alanui-kaa-mahu, a ilaila oia i makaukau ai e a T e mai e hoouka kaua. Ma ke aoo o kana kukulu ana i kooa mau koa, ua hoikeia mai kona akamai, a me kona pupu* ahulu ole iloko oka wa pilikia. Ua noho Weh mahele keia mahele ma kahi o lakou i

hoonohoia'i, kn mnluhia,a me ka oni paa no hoi. Akahi no halawai ana o na noao i hoouka, i ane like ni ka nui o na koa ma na aoao a elua ; aka, o ko na koa aupuni kulann no nae kni oi ka pono. no ka loaa ana o ke alai o ia poe, oiai hoi o ka aoao kipi, ua ku kohakeha lakou imua o na poka o ka Akau. Qa hoomaknia ke kipu ana ena poo koa o Generala Hill (1,) Anderson, a me l J ickett, (o ka Heina.) L T a hele nku ia mnu puali iluna o na enemi rtic na pu-kau-poohiwi, me ka huro ana, me he mea la, he mea lealea ka halawai ana me ka make. Pau aku la na laina īnua o ka Akau i ka hiolo, me he lau laau la i hoopuehuia e ka maknni; aka, aole no nae i emi iki iho ke koa oka aoao Akau. Ala'e la ke okuku o ka hoouka kaua ana, me ka weliweli nui, o ke ano o ke kaua ana, he lima, he lima, he maka he maka, he elau hoi, hoelau. Ona koa o Gen. Meagher, (o ka Akau,) he poe haole wale no no Inlani mai o a o, o lakou no ka poe koa loa. A liuliu wale ka hoouka ana, hoomaka na kipi e emi hope, a ma ia wa koke no hoi, lilo ka leo kauoha i mea ole, no ka mea, ua apo paa mai ka haunaele iioko o ka poe koa Hēma.

Ma ia manawa me ka waha i hele a huahua, me ke poo pap-ile ole, a me ka pahikaua hoi ma ka lima, hiki mai ana o Gen. Cohb me kona puaii, me ka papakoa helu 19 o Karolina Akau, a me ka papakoa helu 14 o Vereginia. A ma ia wa koke no, hoomaka aku la ia poe i ke kaua ; aka, iloko no o ko lakou koa» ua lilo no he mea ole i na koa aupuni. E ku mai ana na koa (Irishman) aupuni me ke kupaa a me ke koa nui no hoi, a ua puka like aku ka mahaloia oia poe mai na'liia pau o ka Hema. Me ke kauliilii a me ka make uui hoi ka hee ana mai o na koa o Gen. Cobb. O ka papekoa helu 19 o Karo]ina Akau, he ewalu paahae i pio, a ua pau no hoi ka nui 0 kona mau alii i ka make a me ka hoehaia. A ma ia manawa no hoi komo hoa o Gen. Hill (1,) a me An<leraon, a me ko laua mau koa iloko o ka hoouka, a ilaila i uhi iho ai kekahi mau papakoa ia lakou iho me ka hanohano nui. Ua kiiohi ko makou mau koa (kipi) i ka make, me he la he mea oie ia, a ua like ko lakou ano me he poe koa la i m»*, 1 ke kaua ; no ka mea, me ia hoom&ke nui mai no o na enemi (koa aupuni) i ko makou mau koa, aole loa no i ikea ke ano pihoihoi mai o na koa kipi, a he nai o na papakoa i komo i ke kaua ia ia, i hauna ole aku ma ia mua i ka pauda. A o na eneoii no hoi (na koa Akau,) ua ku mai no lakoa me ke koa nui. iloko o na hoouka pinepineia'ku e

in:ikru. l":i ku nnu mni kV<;ih« nt:iu koa Ak'uu, k-.i h«>r.\ l n htki i kn hor.i S «> k" .nhhhi ; :\ ho mn no h«»i a» hana koa likou i !u».n;\'i ii.\i!.\ ; n »'i;\ 110 ko l.ikou vnu a«r.i :i i k.i ioiu- an;\ n>:\i n \ luki k.i oiaii o ka m:\hojv mai o Inknu. a(at!.\. 11..I 1 .. om\ki\ Inkou o omi aku imua o tu:\kou ,ti;i ki{>i ) .M»' ia inake nui no o ko lakou mau ko \. ua pmi !*opo aku no lakou me ka 100 ona piihu ♦» kani ana, a iih? na hae hoi e weloana i Wu wvh*lau o ka makatii. mo k*a ahai pu ttku no hoi i ko iakou p<»e i htH»hara,a im' na uknnn pu i>o hoi; a i ke aluaiu ana'ku a na puaii koa iiokipi, o Davi>, a me Wiohham, ua kauaia mai 110 o ua koa Akau.mo ko koa nui, a mo ka wiwo oie no hoi. i fuu )