Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 8, 21 Pepeluali 1863 — Page 3
| This text was transcribed by: | Nancy Pecota |
| This work is dedicated to: | In Loving Memory of Mabel Pecota |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
wawae e Innocent III e noho ana ma Roma maluna o Ioane ke noho ana ma Beritania? He olelo hoohalike wale no paha kau, e ke hoa. Ke hoomanao nei piha oe i ko ka Pope ao ana, paipai ana a hooki ana i ua Alii nei ma kana ano huahanau. a i ka hoopauia ana paha o kona noho alii ana, a aneane like ke aupuni ia hai. Ae, he oiaio no, o ka hana no ia. Aka, ua hanaia pela mamuli o ka ae like o na lehuikanaka Kiritiano a pau o ia wa. O ka Pope, ma kona noho pookeia ana malaluna o ko ka Ekalesia a pau, ma kona ano makua, a me kona ano kaula, e like me Samaela, Natana, Mika, &c.. ua kohoia oia i mea uwao iwaena o na Alii, a me na makaaiaana; a ma ia hana ana, aole pau i ka helula o na hoopaapaa ino, a me ka hakaka, o na haunaeie a me na kaua i hoopau ia, e na poino a me na luku o kela ano keia ano i hookaawaleia, me ka maluhia o na aupuni, a me ka pomaikai o na Alii hoolohe, a me na makaainana.
Ua haaleleia no ia uwao ana, aole nae i ikeaia na emi na hihia, a me na hauuaele, a me ke kaua, a me ka hookaheia’na o ke koko. Pehea o Kale I ma Beritania? Aole aneai i okiia kona poo e na makaainana, i ka malama o Feb. 6, M. H. 1649? Pehea o Iamesa II o ia aupuni hookahi no? Aole anei i kipakuia e na makaainana, a lilo ke aupuni ia Wilaina Nassau mai Holani mai? Amamuli o ia haua, pehea ma Farani, a ma na aupuni e ae? Ua like pu no, a ke naueue nei no na noho alii, a me na aupuni he nui wale.
Iloko o na hihia pili i ko lakou ola, hoopii no ka poe Beritania i ka Pope, no ka mea, he mea mau ia ia wa ma na aupuni Christiano a pau, a oia hana, aole ia he kumu e akaka ai ka hooleia’na o kona mana ma ia aupuni. Ua makemake oleia no ia hoopii ana e ka poe hewa, no ko lakou makau i ka hoohewaia mai. Ua makemake oleia no e ke Alii i kuhikuhiia e oe ma na mea pili i ka lakou mau hana hewa ponoi, aka, hoopii pinepine no lakou ma na mea e ae, e like me ka mea i ikeia iloko o na palapala, a me na hana he nui wale, hiki ole ke haiia’ku maanei no ka loihi loa.
He oiaio no, na Heneri VIII “i hoole loa aka i ka noho mana ana o ka Pope maluna o na Bihopa o Enelani;” a ma ia hana ana, a me na hana e ae i hanaia e kona mau hope, na moku ke “Kaulahao lalani,” a o ka hoomana e noho nei, aole i like pu me ka hoomana kahiko, me ka hoomana ku mau, i huawiia mai e ke Akua.
Ma na mea e pili ana i na wahine a Heneri VIII, aole au i olelo ua hewa ole lakou; nolaila, aole au i “alakai hewa i ka manao o ka poe heluhelu nupepa,” ma ia wahi.
Ua hana no na Bihopa o Heneri VIII a me kona mau hope iho, i na hana he nui wale iloko o ke kipi, a me ke kue i ka manaoio kaniko: ua hoole no lakou i ka “Purgatory,” a me ka “Transubstantiation,” a me na mea e ae i manaoio mauia mai kinohi mai; ua olelo no lakou, me ka hoopunipuni a me ka hulahula ole, i ko makou hoomana ana i na mea i hanaia me he mau Akua la, a i ka lehulehu launa ole o ka poe i pepehiia e ka Aha Hookolokolo o ka “Inquisition,” me he mea la na ka Pope i pepehi; ua hookomo no lakou i na Kaao o kela ano keia ano iloko o ko lakou moolelo, e like me ke Kaao o Joan, “he wahine keia,” wahi au, “i hanau i ke keiki ma ke alanui i ka wa e kai huakai ana ma ke alanui;” aka, ma ka lakou hana ana pela, ma alakai pololei anei lakou i ka manao o na kanaka i ka mea oiaio? Ke hoole aku nei au, aole, aole loa no.
I mea e akaka iki ai ke ano o ka lakou hana, e kamailio iki kaua no kela Pope wahine hanau keiki ma ke alanui. Ke olelo nei au, he Kaao keia i like ka oiaio me na Kaao o Kinoloa, a me Kinolaula. Mumuli o ka poe nana i haku a hoolaha ia Kaao, ua noho Pope ua wahine nei i na makahiki elua a me na malaina keu elima, mahope iho o Leo IV, iwaena o ke Keneturia 9. Aka, eia ka hewa, aole i haiia ia mea, aole i kuhikuia ikiia iloko o na moolelo o ia wa; aole no hoi i loaa iloko o ka mea nana i kakau i ka mooleio o Lupo o Feriere, aole i ikeia iloko o na Haimanawa o Odone, a me Reginone; aoie i hoomanao ikiia iloko o Hinemar, a ke ku mai nei lakou a pau o Benedito III ka mea i kohoia i Pope, hookahi malama me ka hapa mahope o ka make ana o Leo IV. Pela like no o Photius. I de process. Spirit. Sanet. a me Metrophane, I. de Divin, Spir. Sanet,: a no ia manawa no laua elua, a ua koe laua i ka Pope, aole nae i kamailio iki na ua Pope wahine nei.
Ua hookomo muaia ua Kaao la iloko o ka palapala o Marianus Scotus i ka hopena o ke Keneturia 11; a mailaila mai, ua hookomo houia iloko o kekahi kope o Martinus Polonas, M. H. 1277; a na ke kolohe nae i hookomo, no ka mea, aole loaa ia mea iloko o ke kope oiaio i malamaia ma ka Waihona palapala o ka Vatikana, wahi a Leo Allatius, aole hoi iloko o kekahi mau kope kahiko loa, wahi a Burnet, Nouvelles de la Republique des lettres, Mars. 1687: Wahi a Casleu, Catal. Bibl. Reg. Lond. p. 102, wahi hou no a Lambecius, cat. vol. 2, p. 860; a ua kiola kahikoia no ua Kaao nei, e ka poe hoolepope mauao, ma ka puuopala a ke koaka. Aka, o ka mea anei ia e akaka ai ka pololei o ka hoolaaia’na o na Bihopa Enelani, a me ka oiaio o ka lakou oihana? Nau no e nana iho e ke hoa. Me ke aloha nae.
Na’u na Akiou, Y. M.
He olelo pane ia Beni,
NO KEKAHI MANAO PILI I NA KULA.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:
No kuu ike ana ma ka Buke 2, Helu 3, o ka Hoku Pakipika i ke kukulu manao ana o Beni, i kakauia i ka la 28 o Oct., e pili ana i na kula, nolaila ke kupu ana o ko’u manao, e hoike akea aku oe e ke Kilohana Pookela i kekahi mau wehewehe lalau ana ona, maloko loko o kona kukulu manao ana.
Eia ka ninau a Beni, “Ua pono anei ka hoololi ana i na kaula apana ma keia pae ai., na?” He ninau lalau ia, a ina i lalau ka ninau, alaila, aole ona haina. Penei i lalau ai, aohe ano kula e ae i kukulu ia ma keia poe aina, i na hoonaauao i keia Lahuikanaka, ua hoomakaia ka hoonaauao ana i keia poe a ma na mea i paiia ma ka kakou olelo, @ maloko o na kula apana; nolaila, o na kula apana ka mua o na kula i kukuluia ma Hawaii nei, i mea hoonaauao: nolaila i pili ole ai kela hua olelo hoololi a Beni i koa iho nei ma kana ninau ano ole, i na he mea hou na kula apana ma ka hoololi ana i loaa’i, alaila, pono ka ninau.
Eia nae, aole au i manao e ahewa, a apono ole i ka pono o ke ao ana o keia lahui, a i ole ia, o kekahi hapa paha o keia lahui ma ka olelo Beritania, e like me ka mea i lawa i ka makaukau, aole me ka akena wale, a me ka manao piikoi wale aku hoi i ka hanohano, a me ka nui o ka waiwai, e like me ka Beni e olelo nei.
No ka mea, aole paha i nele ke aupuni i ka noonoo, e hiki ai ke kukulu i mau kula haole ma kahi pono i manaoia, mai kela pea a keia pea o keia lahui.
Aka, i kuu manao, o na kula hapa i ku ma kela wahi keia wahi o keia Aupuni, ua lawa ia e like me ka nui o ke dala e malamaia’i ka pono oia mau kula.
Aole like me ka Beni, e hoopauia na kula apana apau, wahi ana, o ka ike i ka loaa ma na kula apana, he ike lapuwale wale iho noia. Eia ka’u ninau ia oe e Beni. Heaha ka lapuwale o ka ike i loaa ma na kula apana?
Elua. Ua makemake anei ke aupuni e lilo kona dala ma ka hoolimalima ana i mea e loaa mai ai ka lapuwale, a waiwai ole kona hope?
Ekolu. Na ka ike anei i loaa ma na kula apana, i alakai hewa i keia lahui ma na hana ku i ka lapuwale.
E wehe mai oe i keia mau ninau, a waiho akea ae mua o keia lahui, i ike na’Lii, a me ka Papa Hoonaauao, i ko lakou hemahema ma ka malema ana i na kula apana, a kii aku ia oe, a hoonoho ae ma ia wahi, i hapuku ohi mai oe i ka wai o Kapaau, holo ka hana, pau na kula apana, paa i mau kumu haole ma ia wahi, o ke ahu iho no o dala ia oe, he mea nui ka iliili i ua kauaka, loaa ke ola o na kumu.
He mea kupanaha no hoi ia oe e Beni, ke keehi i kahi nana oe i ao, a o ka ike anei i loaa ia oe ma ke kula apana, he ike lapuwale ia, nana oe i ao ma ke kakaulima, i ulele ai ko lima ma ke kanana a hoouna i kou mau manao ma ka nupepa, o ka lapuwale anei ia? No ka mea, o ka ike ana o ka hapa nui o keia lahui ma ka heluhelu, a me ke kakaulima i loaa mai loko mai o na kula apana, he mea nui loa ia i makemakeia e ke Aupuni, i na hoi he mea nui ia i makemakeia e ke Aupuni, alaila, auhea iho la ka pono ole o na kula apana, a me ka lapuwale o ka ike i loaa mailaila mai? O kou kuhihewa ia ma kou kukulu manao ana, e manao ana puha oe ua na kula apana i kipaku aku na kula Beritania, a e aua kuhihewa ana ka papa hoonaauao, a me na’lii, a me na makua i nei mea he kula apana, aole, aka, no ke dala ole e lawa’i na kula Beritania, ke kukulu ia ma kela wahi keia wahi, ka mea i hiki ole ai.
Mai manao oe, he hiki wale i kekahi mau makua ke hoopaa ia mau kula oia ano, a lawa ke ola o na kumu, a pela hoi ke hapai o ke Aupuni wale, a lawa, oiai he nui nawahi e lilo aku ai ke dala. No ka mea, ua ike paha oe, aole oe he makapaa ia mea, o ke ola o na kumu haole, he mau haneri, a he tausani, tausani a oi aku i ka makahiki. A o ke ola o na kumu e ku nei, ua alu puia e ke Aupuni me na makua e pono ai, alaila lawa, a koe na makua ano ilihune. i hea ka lakou mau keiki e pono ai? Eia iloko o na kula apana i wahi no ka poe opio o kona lahui e aoia’i ma na kumu mua o ka ike, e na kumu nana e malama ia mau kula, a o ke ola oia mau kumu i ka makahiki, he oluolu no, e haneli ana a oi aku (o na kumukula apana noia.)
A ua maopoopo no, o ka mea loaa ma na kula apana, ke kumu e holo ai ka hana a na kula hoomahuahua i ka ike maluna’e. Ina pela, ua pono, a ua waiwai no ko ke Aupuni malama ana i na kula apana au e hoowahawaha nei me ke kuhihewa.
Ua maopopo ia’u kou ano, he hoopukapuka manao me ke ano ole, e nana ole ana i kahi e pono ai, a pono ole paha o ka manao hoopuka, ua mahalo no hoi au i na kula haole, a pela i na kula apana.
Eia ka ninau ia oe e Beni. Elua laau e ku ana, o kekahi o laua ua ulu kiekie a ku pono kona mau lala i luna, a o ka lua, aole ia i ulu kiekie, aka, ua luuluu a kulou mai kona mau lala i lalo. Auhea ka laau hua nui o laua?
Pela no hoi, e lua kanaka, o kekah o laua, he hikiwawe ma ka walaau ana, a o kekahi, he kali kona leo i ole e hiki wawe ma ka wawa wale. Owai ke kanaka noonoo nui o laua?
Pela no eo, e like me ka laau ulu kiekie a hua ole, me ke kanaka wawa wale hoi a noonoo ole hoi.
He mea lapuwale a nei ka malamalama o ka mahina i kona manawa, no kou ike ana he oi aku ka malamalama o ka la? Me ke Aloha. Na Kauakanilehua.
Hilo, Hawaii, Dekemaba 15, 1862.
OLELO HOOLAHA.
Waiwai o KEAKA,
i make aku nei.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI WAU, E
Kumukou, no ka hookohu ia ia, a me D. B. Mahoe, i mau Luna Hooponopono maluna o ka waiwai o KEAKA, no Aliomanu, Kauai, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Puaono, oia ka ka 7 o Maraki, i ka hora 9 o kakahiaka ola ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka olelo o keia noi ana, a me na mea hoole i hoikeia, au ma ko’u Keena Hookokolo, ma Malumalu, Kauai.
J. Hardy.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Eha
Malumalu, Kauai, Feb. 11, 1863.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA, o maua o na mea nona na inoa malalo iho nei, ke kahea uku nei maua. Ua lilo ia mana, mai keia ia aku, ma ka hoolimalima ka aina aupuni, he loko o Kuliuia ka inoa, a me na koi kalo, a me ke kula a pau loa o kahi e pili ana i ke aupuni ua pili ia wahi me maua, aia ma ka Mokupuni o Molokai. Ke papa aku nei maua i na mea holoholoma, Lio, Bipi, Miuka, Hoki, Puaa, Kao, a mau holoholona paha, aole e hele maluna o na aina la. Ina e komo kekahi o keia mau hoa i oleloia maluna, alaila, ua hiki i ka hope, a luna paha, ke hope a koi i ka uku, ke ikeia ka mea i ka holoholona, ina aole e ikeia, alaila, e lawe ia i ka Pa Aupuni, o ka uku o poo o ka Bipi, Lio, maluna, alila, ua hiki i ka hope, a luna paha, ke hope a koi i ka uku, ke ikeia ka mea o ka holoholona, ina aole e ikeia, alaila, e lawe ia i ka Pa Aupuni, o ka uku o poo o ka Bipi, Lio, Hoki, Miaia, ($1 00; Puaa, Kao, 25 Keneta) Mai hookaki oukou e na mea holoholona, o pilikia oukou i ke Kanawai.
SET HINAU.
J. W. NIHINIHI.
Honolulu, Feb. 13, 1863. 65-1m
O ke kanu Raiki he kupono
ANEI KEIA HANA I KO HAWAII NEI
He mea hou ke kanu raiki ma Hawaii nei, ua ike kakou i kona wahi i kanu ia’i mamaua, aia no ia ma Peleula, ma kahi o Kauka Poka, malaila ka laha ana ae o na hua mua, a i keia wa, ua puni ka aina kupono i ka raiki mai o ao, nolaila, aole paha he haohao, a he uiui, a he ninau, no neia mea he kino a he lau, a me ka hua o ka raiki. Ua maopoopo paha na rula o ke kanu ana, aka, eia ka mea noonoo, a me ka hoomaopoopo, o ke kupono o ke kanu raiki, a me ka ole ma Hawaii nei.
I ka nana ana, a me ka makaikai ana ma na hoike o ka raiki e ku mau nei i mua o kakaou, ua maopoopo lea no kekahi ano, he kupono no i ko Hawaii nei ke kanu raiko.
1 O ke kupono o ka aina i ke kanu raiki; ua nui na wahi kupono i ke kanu raiki e waiho mai nei, o na loi kahiko i hana ole ia i na makahiki i hala ae nei, o na aina i hiki pono ka wai, kupono ia wahi ke kanu ia i ka raiki.
2 O ka loaa ana o ka aina ma ke ano paa loa, oia hoi, ka Alodio, kuai, ame hoolimalima; nolaila, ua kupono i ke kanaka ke hoookaika i ke kanu raiki ma kona aina me ka hopohopo ole.
Olelo mai paha kekahi, he poho ka raiki, ae, pela no paha, ua emi na keneta o ka paona raiki i keia manawa. (1 ½.) Aole pela mamua, ekolu keneta ekolu me ka hapa kekahi, aka, i ko’u manao, aole i poho kakou, no ka mea, no kakou na aina Alodio, kuai, hoolimalima, a heaha ke poho ke hooikaika kakou i ke kanu raiki? Ua ike kakou ma na mea mau o ka honua, aole e mau na kumu waiwai ma kahi hookahi, i kekahi manawa, pii loa iluna, i kekahi wa haule ilalo. E like me ka lole o na Halekuai i keia wa, pii loa i luna ke Kumukuai, pela no auanei ka raiki, nolaila ua pono ia lalou ke kanu nui i ka raiki.
Eia hoi, ua lohe kakou, ua maholo nui ia ka raiki i kanu ia ma Hawaii nei, ma na aina e, no ka maikai loa, oia kekahi mea e hoolana mai ai i ko kakou manao e kanu raiki, no ka mea, e nui auanei ka poe ma ka aina e, e kii mai i ko kakou raiki e kuai mai a nui.
Eia hoi, ke noho mai nei kekahi lahui kanaka nui me kakou, o ka lakou ai nui keia, oia ka raiki. Ina e kanu nui kakou i ka raiki, alaila, pau ko lakou kii ana i ka raiki ma Kina, a koe hoi ia puu dala me kakou.
Eia hou, he ai kupono loa ka raiki i ka wa mai, ina hoomau aku kakou i ke kanu raiki, e loaa auanei ka mea e wehe ai ia pilikia, a koe ia mau lapawalu i ka pakeke.
Eia hou, he hana mama loa a loaa ke kanu raiki, aole pela na mahiai e ae he nui ka hana, a he lohi no hoi ka wa e loaa mai ai ka hua, aka, o ka raiki, he mama ka hana, he hikiwawe no hoi ka loaa, nolaila, he hana kupono ke kanu raiki ma Hawaii nei. Nolaila, mai hoomoe kakou i ke kanu raiki ma ka papa; e aia kakou, e ku iluna, e lalou i na kopala, a me na Oo.
E hoomakaukau i na loi kahiko, e oki, e kulapa, e hoopulu, e kawili, e au, a e lu ka anoano, a ua ulu ka hehu, a e kanu, no ka mea, ua pau ka hooilo, a ua hiki mai ka makalii, na malama kupono o ke kanu raiki.
PII.
Olelo Hoolaha.
E KUAI KUDALAIA’NA NA LIO
Ula me na Bipi he 10. ma ka Poakahi, la 23 o Feb., i ka hora 10; a me na Lio elua, i ka Poaha, ia 5 oMaraki, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka
Pa Aupuni, o Waiawa. Oahu.
E lele auna like mai na manu hulu a pau ia la, me ka makaukau i ke dala. Ke ano a me na hao kuni malalo nei:
1 Lio kane ulaula hauliuli maikai, hao, akau 3, hema LK.
k
1 “ ahina keokeo maikai, hao, ak. U. hema k, ano e.
1 “ puakua hou, aole maopopo ka hao.
1 Lio wahine keokeo maikai, hao manamana ano e.
1 “ keokeo maikai, hao, akau AB.
1 “ ulaula maikai, hao, hema ( ) he poahiahi nae.
1 “ ulaula maikai, hao Lo hema.
1 “ ulaula me ke keiki kane eleele, hao ano e.
1 “ keokeo maikai, hao manamana ano e.
3 Bipi k, a me ehiku Bipi w. hao manamana ano e.
Ua lahe wale ia no Kaie Haole Kamana ka keia mau bipi, ia Mr. Aikake Monekomole ka o Puuloa, ka malama. Ua lohe no ia aole nae i uku mai, nolaila, ua hala na la he 30 a ke Kanawai i olelo ai.
Ma ka Poaha, la 5 o Maraki, e kudala ia keia mau lio maikai elua malaio nei. Ko laua ano a me na hao kuni.
1 Lio kane ulaula maikai, hao, -N- hema.
1 “ uhinahina maikai, hao, ak J. hema OK
O ke keu keia o ke kulala maikai ana o na holoholona komohewa ma keia Pa Aupuni, o ka heke no hoi o ka puu amaama.
D. K. KAAI, (Luna Pa Aupuni)
Waiawa, Ewa, Feb. 16, 1863 65-1t*
PUBLIC NOTICE.
THE ESTRAY ANIMALS CONFINED in the Government Pound,
At Waiawa, Ewa, Oahu.
Will be sold at public auction, on the 23 of Feb., at 10 o’clock, A.M. All persons interested are hereby notify to attend. The following are the descriptions and brands.
1 Bay horse, brand, right 3, left LK. k
1 Iron gray horse, brand, right U, left k, right foot [sign]
1 Dark gray horse, no brnad.
1 White mare, brand, not recognizable.
1 White mare, brand, right hip AB.
1 Bay mare, brand, left hip [sign]
1 “ brand, left hip Lo
1 Bay mare and colt, brand, not recognizable.
1 White mare, brand, not recognizable.
3 Dark spotted and 7 whitish cow, brand, oV
On Thursday, March 3, at 10 o’clock, A. M., will be sold at public auction.
1 Bay horse, brand, left hip –N-
1 Iron gray horse, brand, right hip, J( ), left hip, [sign]
D. K. KAAI, (Luna Pa AUpuni.)
Waiawa, Ewa, Feb. 19, 1863
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA
nei, he 15 holoholona hou mai.
KE ANO ME KA HAO MALALO NEI:
1 Lio kane ano holopala, hao JB hema.
1 “ ahinahina, hao manamana ano e.
1 “ keokeo, hao AK akau.
1 “ ahinahina, hao c.k. akau.
1 “ ulaula, hao manamana ano e.
1 “ puakea, hao M. akau.
1 “ ulaula, hao P. akau.
1 Lio wahine ulaula, hao ano e.
1 “ ulaula, hao manamana ano e.
1 “ ulaula wiwi, hao [sign] uha mua.
1 “ ulaula, hao manamana ano e.
1 “ elele wiwi, hao manamana ano e.
1 “ keokeo wiwi, hao manamana ano e.
1 Kekake kane ano keokeo, aole akaka o ka hao.
1 Hoki wahine ulaula, hao V. akau.
O na hao manamana ano e, aole hiki ke patia.
NAPUNAKO, (Luna Pa Aupuni.)
Pauoa, Feb. 20, 1863.
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA a pau ke nana mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke papa aku nei au ia oukou a paa loa, na Kanaka maoli, Pake, Haole. Ua kapa ke kukulu ana, a me ka hele ana o ka Lio, Hoki, Bipi, Kekake, a me na holoholona e ae ma kuu mau apana aina kuni elua a e waiho nei, ma ka ili aina o Hakepua hookahi, ma Waimea, a ma ka ili aina o Kahoomano hookahi,
Ma Makaweli, Kauai.
o ka mea kue i kekahi o keia mau olelo i haiia maluna, a uka oia hookahi dala, no ke poo hookahi.
J.N. Uu.
Pepehi Kanaka.
E ka Nupepa Kuokoa
Ua paee mai ia makou nei ka mahui lohe, no kekahi mea weliweli i hanaia ma Kapapala, Kau, Hawaii, he poe na make i ka pepehiia, 3 wahine, 1 keiki: 2 hoi wahine, 1 kane i hoeha mainoinoia e Pahee, he kanaka no Pukoo, Molokai mai.
Penei ke kumu o keia pepehi kanaka ana. Ua hunu keia kanaka o Pahee, no ka lilo o kana wahine, (he hapa-haole.) i kekahi kanaka kamaaina o kahi a laua i noho ai, oia ke kumu pono ole o kona naau, no ka lilo o kana mea minamina i ke kanaka e.
I kekahi po, i ka wa i pauhia ai ko ka hale i ka hiamoe, hoala ae la keia i kana hana weliweli, e kau maluna o kona enemi, a me ka poe e pili ana. Lalau aku la oia i ke koi, a oki aku la i kana punaiua, a moku ke kua a me na wahi e ae, a pau ia, pepehi aku i kana wahine ponoi me ke koi, a eha mainoino, manao kela ua make laua.
Kii aku la keia e pepehi i kekahi wahine e ae iloko no o ia hale, a make loa. Haalele kela ia poe, kii hou aku la e pepehi i kekahi poe e moe ana iloko o kekahi mau ana elua, a make loa, 2 wahine, 1 keiki; 1 kaikamamahine i hoeha mainoinoia.
I kona manawa i hele ai e pepehi i ka poe ma ke ana, oia ka wa i kokolo ai kana punalua i kekahi hale e ku mamao ana mai o lakou aku, e hai aku i ko lakou pau i ka make; a lohe kekahi kanaka o Wahine kona inoa, hele mai la ia e nana, o ka poe i pepehiia ma na ana, ua amo mai kela a akoakoa iloko o ka hale, me ka hoomakaukau e puhi aku i ka hale i ke ahi, i pau kela poe me ka hale pu.
Mamua aku o ko Wahine hele ana’ku e ike pono i ke ano o ka Pahee mea e hana ana ia manawa ma kahi ana e noho ana me ka poe i pepehiia, ua hoomakaukau mua kela i ka pu, i mea pale aku ia Pahee, ina kela e kue mai ia ia, a i ka ike ana mai o Pahee ia ia, hpou koke kela i ke koi, a mahuka aku, no ka mea, aohe mea e ae e hiki ke kokua ia Wahine ma ka hopu ana.
Ua lohe mai makou, ua hopuia a loaa ma Puna o Pahee. Oia ka moo’elo o keia pepehi kanaka ma Kau. Ina ua kapeke ma ka’u wahi, e kala mai. Me ke aloha i na makamaka. J.A. Kaelemakule.
Hilo, Hawaii, Feberuari 10, 1863.
AWA O HONOLULU.
No ka Moku ku mai.
Feb. 12 – Annie Laurie, mai Koloa mai, me 16 ili bipi, 4 pahu aina bipi, a me 7 ohua.
13 – Ema Ruka, mai Ulupalakua a me Lahaina mai, me 14 puhu ko, 65 barela malakeke, 25 eke padi, 60 ili bipi, 350 ili kao, 15 eke pepeiao laau, 50 pua ko. 1 barela aila bipa, 1 lio, 6 eepa, 0 puaa, 10 kaalui, 4 kakini palehu, 14 paila wahie, a me 53 ohua.
13 – Kalama, mai Kauai mai, me 23 paila wahie, a me 14 ehoa.
13 – Kamai, mai Kahului mai, me 24 bipi, a me 10 ohua
13 – Neke, mai Hilo mai, me 250 pahu ko, 20 ili bipi, 3 eke pepeiao laau, a me 3 ohua.
14 – Kilauea, mai Hilo a me Lahaina mai, me 158 eke kope, 10 pahu ke, 79 eke pepei o laau, 18 kukaa hulu, 4 pua aila bipi, 6 eke pia, 2 pahu waiuhaia, 6 kukaa paka, 4 pahu uala, 1500 alani, 34 bipi, 11 puaa, 2 lio, 1 liipa, 2 kao, 1 waa, a me ukaua e ae.
15 – Moiwahine, mai Nawiliwili mai, me 107 pahu ke, 30 barela malakeke, 4 pua paka, 5 puaa, 1 lio, 10 olua.
15 – Moikeiki, mai Kahului mai, me na barela malaka ke, a me ehua.
16 – Hana, mai Hilo mai, me 350 pahu a me 210 ke ke, a me 5 ohua.
OLELO HOOLAHA.
KE HOOLAHA IA AKU NEI I KA POE a pau e lawe ana i ka
‘Hoku o ka Pakipika,’
e puka mau aku ana no i keia pule ae. No ka loaa ana o ke kumu hou e hoopaka ai, nolaila mai kanalua ka poe i ka mea i puka iho nei ma keia puie i hala.
D. KALAKAUA.
65-1t* Luna Nui o ka “Hoku o ka Pakipika.”
Olelo Hoolaha.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Haaohaao G. M. Robeetson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e (K) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nelula ua haukeia i na mea a pau lua, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 26 o Feberuari, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka lohelohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me ke noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookokokoio ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN.
Kakaaolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 16, 1863
Olelo Hoolaha.
NO KA MEA, UA NOILA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Hamau, no ka hoomau i na Palapala Kauaha a P. Auwaa (k.) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau loa, k. pili, o ka Poaono, oia ka la 28 o Feberuari, i ka hora i oleloia, no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 17, 1863 65-2t
Olelo Hoolaha.
UA HOOPII MAI O NAALU (w.) KUE I kana kane ia Kawana (Pake.) no Honolulu, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kawana (Pake.) i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la i o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 16, 1863. 65-2t
Olelo Hoolaha.
UA HOOPII MAI O HOOLEWA (w.) KUE I kana kane o Kaina no Kahuka, Koolauloa, Oahu, mamua, e hooki i ko lana mare ana no ka haahele wale ana no na makahiki ekolu o Kaiua i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 8 o Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
G.W. BROWN.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 18, 1863. 65-2t
KA “NUPEPA KUOKOA.”
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no ka makahiki,
ME KA HOOKAA MUA MAI.
Na Olelo Hoolaha – aole o oi maua o 20 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua mea ia mai ke dala o na oielo hookaha a pau e hoouna mai ana e pai.
Kanikai – he hapaiua dala ka uiu no ka aoao hookahi o ka pepa leta.
KA UKU NO KA OLELO HOOLAHA – ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookomo mai no ma ka kela, a hoouna mai i ka Luna Pai.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO – aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa. H. M. WINI, (Luna Pai.)
HANAU.
@
MARE.
@
MAKE.
Ian. 8, ma Paaulau, Hamakua, Hawaii, make @
Ian. 22, ma La@, Hamakua, Hawaii, make @
Ian 28, ma W@p@huku, H@, Haw@, make @
@
HALE KAMANA
A ME KA
ILALE AMALA.
Ma Waialua, Oahu.
UA MAKAUKAU KA MEA NONA ka mea malalo nei, ma o William Clarke, e lawelawe ma ka.
Oihana Kamana a me ka Oihana
AMALA.
ma kona Hale Ohana, ma Paalaa, Waialua, Oahu, me ke kumukuai EMI LOA, nolaila, e pono e na kanaka a pau e makemake ana i na mea e pai ana i na oihana manawa, ke hele a @@ ua koʻu Hale Hana.
WILLIAM CLARKE.
Paalaa, Waialua, Oahu, Feb. 20, 1863
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O HALE @ KUE I KANA wahine o K@, Maui, @ John Ii, @ ka Aha Kiekie, ma ka la 1 o Aperia, i ka hora 10 kakahiaka aia ma ka Hale @ kolo ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN.
@
Honolulu, Feb. 18, 1863.
Olelo Hoolaha.
UA NOI MAI O KAMAKAEHA (w.) MA O KAO @ John Ii, @ O ka la 18 o Feberuari, ma ka ia hana i keia hoopai, ma ka hoia 10 o kakahiaka. G.W. BROWN.
@
Honolulu, Feb. 11, 1863.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOI IA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Ka Luna@ Nolaila, ua @ i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 12 o Feberuari, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora @ ana a me na mea hoole i hookoia, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
G. W. BROWN.
@
Honolulu, Feb. 4, 1863.
Olelo Hoolaha.
UA NOI MAI O KAHANANUI (k.) OIA O M. Keawehunahala (w.) mamua, i ka Mea Hanohano, G. M. Robertson, kekala o na Lunak@wai o ka Aha Kiekie, e ae a@u ia ia e mare h@, w like me ka pau@u 334 o ke Kanawai Kivila. O ka la 21 o Februari, oia ka la e haua ai o keia hoopui, ma ka hora 10 o kakahiaka.
G. W. BROWN.
Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 11, 1863 64-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O
Louisa Lowell (w.)
kue i kana kane o Kalua, no Honolulu, Oahu, e hooki i ko laua mare ana no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kalua, i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, k@ Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 25 o Februari, i ka hora 10 o kakahiaka, ala ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
G.W. BROWN.
Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Ian. 27, 1863. 62-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AU ANEI NA KANAKA A PAU
o maua o na mea n@ na inoa malalo iho. Ke papa aku nei maua i na mea h@ Lio, Bipi, Miula, Hipa, Kao, Puaa, Pelehu. Aole e heie na holoholona i haia, maluna o ko maua mau aina.
I Moakea, Keopukapaiole, Keopukaloa.
Ina e komo wale na holoholona i haiia maluna, Lio, Bipi, Miula, Hipa, Kao, Puaa, Pelehu, $1 12@ o ke poo hookahi: a o ka Puaa, he 50 keneta, o ka Hipa, Kao, Pelehu, he 12@ keneta pakahi loa e hookaa ole mai ka mea nona ka holoholona i ka uku, e lawe no maua i ka Pa Aupuni; a i maua, o ko maua mau hope no, oia o Keia, Kauluiaau, Georgi. A ke papa aku nei maua i na kanaka a pau, aole e lalau wale i na mea maiuna o ko maua mau aina i oleloia maluna, ua kapu loa ka laau, pepeiao laau, ka lai, na k@ lawai, a me na kai opihi, ua kapu loa ia mau mea. Ina e loaa ia maua kekahi kanaka, a mau kanaka paha, e lalau wale ina i na mea a pau i oleloia maluna, a i ko maua mau hope paha, alaila, e hoopii no maua imua o ka Lunakanawai. E lilo no keia olelo hoolaha i mea paa loa, e like me ke Kanawai.
P.H. TREADWAY,
J. NOWLIEN.
Punohoku, Molokai, Feb. 7, 1863 64-1m*
Hale Hana Piula.
MA KE ALANUI NUUANU, MAKAI IHO
o ka Loiaia Holele. Mau mea hana, a kuai Piula, Hao, Kekawe, a me na mea e ae e pili ana i ka hale oihana p@ula. A e hoomoe hoo@ Piuia Wai, me ka hooponopono kupono i na mea a pau e pili ana ia oihana. Ua lako mau i ka Piula Wai maikai. E hele mai e ike no oukou @ho.
F. H. @ G. SEGELKEN.
Bipi Waiu Nalowale.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU
ma keia Olelo Hoolaha, a ka mea nona ka inoa malalo nei. No ka mea, ua nalo iho keia bipi ma ka la 4 aku nei, a hiki i keia ka, he 10 ia no ia o kona nalo ana; a o kona ano, he hulu ulala holookoa maluna, no he hulu pala la, a he mau hulu akai ma kona alo, J. Ii kona hao kuni. Ina e loaa oia, e uku uku no au i ka mea nana e hoihoi ma ko’u wahi ($3.00) maikai.
J. Ii.
Mililani, Honolulu, Feb. 13, 1863. 64-1m*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AU ANEI NA KANAKA A PAU
loa, ua Haole, Pake, a me ua mea waiwai e ae, o kela ano kela ano. Owae o ka mea nooa ka inoa maialo iho nei, ke hai aku nei au i ka lehulehu e noho ana mai Hawaii a Niihao, no kuu wahine i ma@eia,
O Kahoku,
kona inea, no Kapalaoa, Kona Akau, Hawaii, no ka mea, na haalele mai oia i ko mana noho pu ana i ka wa loihi loa, nolaila, mai hoaie oukou ia ia. Ina hoaie oukou ia ia, no oukou no ia poho, aole au e hookaa i koua aie, aia @ la ka hai ia oukou e ka poe waiwai, no ka mea, ua auana ike oleia o ua Kahoka aei, ua lohe aku ka na kihi eha, e hoi ke oki nana o na puu ua lai ka la i na kuahiwi. Me ke aloha lu lima,
KEANINI.
Feberuari 4, @
KA MOKU AHI
‘KILAUEA,’
E HOLO ANA O “KILAUEA” MAI
@
Poaha, Feb. 26, 1863.
Ma ka hapalua o ku hora Eha o ke ahiahi.
N@
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
ULUPALAKUA,
KEALAKEKUA,
HONOIPU,
KAWAIHAE,
KAILUA,
A ME HILO.
KA MOKU AHI
“ANNIE LAURIE,”
E HOLO ANA KA MOKU Annie Laurie.
Ma ka Poakahi, Feb. 23
Ma ku hapalua o ka hora Eha o ke ahiahi.
NO NAWILIWILI.
@
Olelo Hoolaha.
E IKE AU ANEI NA KANAKA A PAU.
@
Lio, Bipi,
Miula, Kekake,
Hipa, Kao,
Puaa, Moa,
Palehu, Koloa,
KAKA.
A ioa ike a’u i ke@ na Kahu Kanawa, ke ole e @
T S AKANA
@
Olelo Hoolaha.
E IKE AU ANEI NA KANAKA A PAU, @
O Kaaawa, Koolauloa, Oahu.
ke hiki aku i ka ia a p@ ai o Feberuari, 1863 @
Olelo Hoolaha.
UA WEHE AE NEI AU HE
Hale K@
Ma Enelani a me Sekotia,
@
Lole Nu Hou!
HE LOLE NU HOU WALE NO!
E HO @ NO KA
Helu 10.
JOHN THOS. WATERHOUSE. @
Olelo Hoolaha.
AOLE O KANAMAI O Ka Lole Nu
Hou @
KUAI NUI.
A ME KE
KUAI LIILII,
Lole kup@ no na kane, na wahine, na keikikane a me ua ia kamahine. A he mau
Noho Lio Maikai,
A ME NA
Kaulawaha Nu Hou
NO HOI KEKAHI, MA KO’U
Hale Kuai Nei,
a me na KEPA pu hoi nana e hoohoihoi i ka M@ e h@ like me ka ho@ o ka Lio.
NA PAHI A ME NA O,
A ME
Na Pa o kela ano kela ano.
&c. &c. &c &c &c &c &c &c &c
&c &c &c &c &c &c &c
&c &c &c &c &c &c
&c &c &c &c &c
&c &c v&c
&c &c &c
&c &c
&c
60-3m JOHN THOS. WATERHOUSE, (Halewai)
OLELO HOOLAHA.
E IKE AU ANEI NA KANAKA A ME
na Haole, o keia ano keia ano. Owao a ka mea nona ka looa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea holoholona.
NA
Lio, Bipi,
Hoki, Miula,
Kekake, Hipa,
Puaa, Kao.
Aole e hele ma kuu aina ku@, ma Maoloa, Hoouaula, Maui. E ma’ama i ko oukou mau holoholooa, mai hookuu wale, o ka mea hookuli i keia olelo papa. E hiki no i kua hope ke hopu a hoopaa, e honaku e like me ke kanawai, ke papa aku nei au i ma kanaka o keia wahi keia wahi, mai kii wale i na mea uiu wale, oia ka maua, ka wahle, o na mea uiu a pau loa maluna o ka aina kuai. Ina o kona kekahi o keia mau mea i oleloia maluna, ola ka Lio, Bipi, Miula, Hoki. $1 00 no ke poo hookahi, Hipa, Kao, Puaa, @ 12@ no ke poo hookahi. Ke haawi nei au ina hana a pau i kuu hope, ia Liki. Uwau @o o
63-2m* S. KAMUELA
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA
ke nana mai ma keia Palapala Hoolaha, o maua o ka mea nona na inoa malalo nei, ke hai aku nei mana, ua lilo ia maua ka Hale Wili Ko.
Ma Amauulu, Hilo, Hawaii,
a me na mea a pau e pili ana i ka Hale Wili Kol. Eia kekahi, o ma kanaka AIK mauna, e hele mai o hooponopono me maua me na mea nona na lo@ malalo nei,
AHUNAKO,
APAKANA.
Honolulu, Ianuari 13, 1863 66-3m