Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 55, 13 Kekemapa 1862 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO

MURATA,

HELU 5.

HE MEA HIKI OLE KE HOOmaopopo i na mea koa a pau ana i, hana'i. Ua noho mau oia iloko o ka hana i na wa a pau, a aole no hoi ana i hoouka'i, i hana ole ai i kekahi o na hana koa. Ma ke kula o Italia, ma ke one o Aigupita, ma ke kapa o ka muliwai o Ioredane, ma ke Danube a me ka kaina maloko o ka hau anu o Rusia — ma na wahi a pau, maluna o na kahuakaua he 10,000 me ka wiwo ole a me ke koa mau no hoi ; a me ke emi ole ke hoouka'ku, ke kuupau no hui ke hoouka mai, ua lele mau oia, mai kekahi kula aku o ka make a i kekahi kula, me he mea la o ke kaua kena mea i ola'i.

KA HOOUKA ANA I ELAU.

Aka ma Elau kana hoouka weliweli loa ana. Ua hooukaia ia kaua iwaenakonu o ka wa anu o ka M.H. 1807. A oia hoi ka hoouka weliweli loa mai mua mai, a hiki ia wa. Aole i like ka nui loa o na koa o Farani, a me Rusia, i kue aku i kekahi a me kekahi, a o ka mea e lanakila loa ana ma ia kaua, na na la e hooponopono mai i ka hopena o Europa. Ua lilo ia Napoliona ke kahuakaua, a oia wale iho la no. Ia wa ua puni ke kula o Elau i ka hau, a o na wahi lokowai e waiho kakaikahi ana, ua paa i ka haupaa, a ua kupono no hoi no ke kaa ana i na pu kuniahi. He kanahikukumamalima koa ma kekahi aoao, a he kanawalu no hoi ma kekahi aoao, ua ala mai keia poe kanaka nui wale ma ke kakahiaka o ka la 8 o Feberuari, a ua moe lakou i ka po o ka la ehiku me ka nele i ka halelole ole, a me ka puni no hoi i ke anu ; ua ala mai lakou e hoouka no na aupuni holookoa.

Ma ka wa kakahiakanui no, ua hoopio e ia no na koa Farani, malalo o Augereau, a o ke kumu hoi o ia pio ana, no ka uhi ana mai o ka pohina a paa loa, nolaila, ua hiki ole ia ia ke ike aku i na koa Lukini, a no ko na Lukini maa no ia mea, nolaila, na keu ae ko lakou pono i ko na koa Farani ia wa, hoouka mai la lakou, a lele pono mai no na poka o na pu a iwaena o na koa Farani, e ahai pu mai ana hoi i ka make nui, no ka nui loa no o ke ohu e uhi mai ana, nolaila, ua hiki na koa lio i kahi o na koa Farani, a i ike mai na koa Farani i ua poe koa Lukini nei i ke ku ana'ku o na pahikaua. No ko lakou puni loa ana mai hoi, nolaila, ua pau holookoa ia mahele i ke pio a me ka make, he 16,000 ka nui o ia poe, o he 1,500 wale no i pakele mai.

Ma ia manawa no hoi, wehe ae la ka ohu, a ike iho la o Napoliona i ke kupilikii o kona kulana, a ma ia wa koke no hoi, kauoha ae la ia i na koa a pau e hoouka koke aku a me na koa lio no hoi a pau. Aohe makemake iki o Napoliona e kuupau aku i kona mau koa ku i ka wa, i keia wa kakahiaka o ka hoouka ana ; aka, aole nae he mea e ae e hiki ai ia ia ke hoopakele ia ia iho.

Ma ia hoouka ana no hoi, ua hooia mai o Murata i kona kupono maoli no i ka noho alii koa ana, a me ka hooili hou iho hoi i na mea koa hou ana i hana'i ilaila, i mea nana e hoopuni mai i kona inoa me ka lilelile nui, a me ka hooia mai no hoi i ka hilinai kupono ana o kona kaikoeke ia ia. Aohe mea nani e like me ka wa a ko kona kaikoeke puali koa Farani e kulanalana ana i ke kahuakaua, a ia Murata hoi e hoomaka ana e alakai mai i kona mau koa lio iloko o ka piko ponoi o ka make ; ma ia minute no, ua anoninoni ke kulana o ke aupuni o Farani, a me ka noho Alii ana no hoi o Bonepate.

He kanahiku papa koa lio ma ka hui ana he 14,000, o lakou ka makamua ma ia iho ana mai, a mahope mai na koa hele wawae i kapaia ka Old Guard. Ua oleloia ua oi ko Napoliona pihoihoi ia wa, mamua o ka wa ona i pakele ai mai pio i na koa Lukini, mamua koke iho no. Aka, i kona ike ana'ku i keia mau papa koa lio he kanahiku e holo mai ana, me ka hoopili paa mai hoi mahope o ka hulu keokeo e kuwelu ana iluna o ka papale o Murata, ua mino koke kona papalina i ka olioli, a ua holoia'e hoi ka pihoihoi mai kona helehelena aku. Haalulu ka honua, a nei no hoi i ka hele ana'e a ua puali koa lio nei, a hele ae la ka hinuhinu o na papale kila, a me ka pahikaua a like me he mea la o ka ale la e kuakea ana iluna o ka moana uliuli. Na ka nakeke o ka lakou mau pahikaua a me ke pahupahu hoi o ke kapuai o na lio i hoonalowale iho i ka leo halulu o na pukuniahi e owaowa mai ana iluna o ke kahuakaua, a hele mai la no hoi lakou a hiki i kahi a ka enemi e ku ana, me ka nee ole ae i o a ianei. I ke kuia ana'ku o na enemi i ua puali koa lio nei, me he mea la ua hiolo mai kekahi kuahiwi iluna o lakou, a ua hiolo mai no hoi ka poe e ku ana ma ka laina mua o ka puali koa Lukini. A ma ia manawa ua hoomaka koke ke kaua ana he lima no he lima, a he pahikaua no he pahikaua, a i ka halawai ana o kila, me he mea la he mau tausani hamare e hookikeke anai i ka wa hookahi. Ma ia wa, komo mai la na koa ku i ka wa o na Lukini, a haule aku la o Murata iluna o lakou, e hoomake ana ia poe ma na tausani. Aka, ua hoowahawaha na Lukini i ka emi hope aku, nolaila, ua hooikaika pinepinepine mai lakou, a pono ole paha ke kapaia he kaua kaulike ; no ka mea, he papa lio okoa e hoouka mai ana i ka wa hookahi iluna o na koa hele wawae, no ka ikaika no nae o ko lakou kue ana mai.

Iloko o ia manawa koke no ko Murata ikeia ana'ku e hana ana i kekahi o na hana koa loa i kaulana loa'i no ia. No ka hele ana'e paha o ka wela o kona inaina a pii iluna no na mea e alai ana ia ia, nolaila, me he mea la ua hoookomo pa umi ia ka ikaika iloko ona, a ke nana'ku ia ia ia manawa, me he mea la he kanaka me ka uhane mana, e hehi wale ana i na poe kanaka e kue ana ia ia. Oiai e hiolo ana na poka, a e walaau ana hoi na pu kuniahi, a me he uila la hoi ka haule ana iho o ka maka o na pahikaua ma kona aoao, aole loa no hoi i ike iho ka emi ana a me ka nalowale ana iho no hoi o ka hulu keokeo e kau ana i ke poo o Murata; aka, i kekahi wa ua ikea'ku e hoea ae ana mai waenakonu ae o kahi pilikia loa a me ka punohu uwahi, me he mea la he Hokulele, a ua hoike mai no hoi ia hulu, oia ka Hoku o ko Napoliona lanakila ana, a e hoike mai ana no hoi, ke kau la no ka "Lima Akau" o Napoliona iluna, a e hoouka aku ana no ka lanakila ana.

E lele ana ia i o ianei, me he mea la he Liona hihiu i hookuuia, a he a-a mau no kona mau maka ; aka, ke hiki i ka wa kaua, ua weliweli kona ano ke nana'ku, oiai hoi o kona leo nui, ua loheia maluna o na halulu o ke kaua, a na ia leo i alakai i kona poe koa me ke kunahihi, a me ke okalakala no hoi, me ka hoomanao e ole e hiki mai ana ka make i o lakou la i na minute a pau. A i ka wa no e pumehana ana ka hoouka ana, aia hoi, ike aku la o Murata i kekahi poe koa Lukini e ku mai ana ma kekahi wahi kokoke, e kiola mai ana i ka make nui iloko o kona puali koa, o ka wa ana i ike ai, o ka wa iho la no ia ana i hoohuli ae ai i kona lio, a holo pololei aku la ilaila, me ka hamama ponoi mai no hoi o ka waha o na tausani pu kaupoohiwi e kiola mai ana i na poka me ka make iona'la. I ka ike ana mai o kekahi o kona poe kiai i kona holo ana malaila, o ka wa no ia i alualu mai ai i ke Alii o lakou ; no ka mea, he mea maa loa ia lakou, ka hoomau mahope ponoi iho o ka hulu keokeo, me ka ae ole e nalowale ia mea, mai o lakou aku. I ko Murata kokoke ana'ku e hiki iwaenakonu o ua poe koa Lukini la, aole oia i helu aku i ko lakou nui ; aka, ho-o ae la ia i ke kaula kaohi o kona lio ma kona waha, he pupanapana ma kekahi lima, a he pahikaua ma kekahi lima, a komo aku la iwaenakonu o ka enemi, me ka hoopuehu aku hoi ia lakou, me he opala la imua o ke kikiao makani.

Ua emi hope mai no nae na koa lio ma ia hope mai ; aka, o ka hookui wale ana no nae a Murata ke kumu i lanakila'i na koa Farani maluna o na koa Lukini ia la. No ka mea, mamua ilio o ka hoohuiia'na o na Lukini e Murata, e holo ana ke nee mua ana mai a na koa Lukini ma ke kahuakaua; aka, ma ia hope iho, ua olioli lakou e hoopanee i ka hoouka ana, a hiki mai na koa kokua o lakou malalo o Gen. Lesetoka, ( Lestocq) alaila, hoouka hou mai. He nui ka weliweli o ka hoouka ana, a ua lehulehu no hoi na hana koa i hanaia ma ia kaua ana, e na aoao no a elua, a ua pepehiia na kanaka ma ka umi tausani, a i ka hiki ana mai o ka wa e uhi mai ai na eheu o ka po maluna o ka helehelena weliweli e waiho ana ia wa, akahi no na Lukini a hoomaka aku e emi hope, mai ke kahuakaua aku.

Pela iho la ka hoomakaia'na o ke kaua ma Elau, i hooukaia iwaenakonu o ka wa anu, ka wa hoi a ka hau anu e uhipaa ana i ka honua o ia wahi. Me he hekili la o Murata ia la, a o na hana koa ana i hoike ai ilaila, ua lilo ia i kumu manao no ka poe kakau, a me ka poe Pai Kii no hoi. Aka, e pono paha e naue ae kakou iluna o ke kahuakaua, ia kakahiaka ana'e, a e hoolawaia mai no paha ko kakou manao ake kaua, ke ike iho kakou i na mea weliweli e waiho mai ana imua o ko kakou mau maka. He kanalimakumamalua tausani kanaka, e waiho mai ana iluna o kahukaua, ua pau i ka make, o ka poe i kaua ma ke ano enemi i ko lakou wa e ola ana, aia hoi, ua moe like iho lakou ma ka aoao o kekahi a me kekahi ; he eono mile ka loa o kahi i uhiia e na kino make o na aoao a elua, aole no hoi okanamai ua mea he weliweli i ka hana a ka make.

A eia hoi kekahi, no ka awiliia ana iho o ke koko me ka haupaa, nolaila, ua like ke kahuakaua me he hale pepehi bipi la, ka hele a helohelo i ka ula o ke koko. Aole i manaoia'e ke anu e ka poe e waiho ana ma ua kahuakaua la, me kahi ola iki no e waiho ana iloko o lakou, ua hoopihaia ke kahua e na leo e kahea ana, " E hele aku e kokua," me ka uwe, ka hoohiki ino ana, a me na mea e ae no he nui wale. Eono tausani lio e waiho ana me ia poe, ua pau ka nui i ka make ; aka, ua hooweliweli loa ia hoi ke ano ino o ke kahuakaua, e ka leo o na lio e uwe ana no ka eha. Ua nana iho na lani anuanu iluna o ka lehulehu i haulehia iloko o ka make, oiai e hooia ana ka weliweli i ka nana'ku i na tausani e waiho make mai ana, ua uhiia i ko lakou kihei haupaa o ke kuahiwi. Ua apo aku a apo mai kekahi poe, a haule pu i ka make, oiai hoi e waiho kauliilii mai ana na iwi o kela ano keia ano, a ua like ke ano i ka nana ana, me he mea la he lau maloo no kekahi laau, i hoopuehuia e ka makani kiu moenahele. Aole kekahi kaua o keia wa mai nei, i like ka nui o ka make me keia, a ma kahi no a na koa lio a Murata i hele ai, malaila no i kahi i manoanoa loa o ka make. Elua la mahope iho o ke kaua ana, ua loaa he elima tausani Lukini i hoeha wale ia no, i kauo ae ia lakou iho me ka hoomanawanui i ka eha, ke anu, a me ka pololi. Aole no i kanuia ka poe make ia wa, a e waiho kauliilii mai ana no hoi na pu i poino ; na gula o ka lole o na'lii a me na mea e ae no he lehulehu wale, nana e haawi mai i ka manao i nei mea he weliweli.

Ua hoike ae o Napoliona, ia ia i kakau ai i Farani, me ka hoike aku i ke ano o ke kaua ana, a penei kana mau olelo, " O ka ike ana i ke ano o na mea e waiho weliweli mai ana, ka mea nana e hookomo aku i ka manao ake kuikahi iloko o na'lii, me ka hookomo mai hoi i ka weliweli iloko o lakou no keia mea he kaua."

(Aole i pau.)

No Kahi Kanaka Hookohu.

Ma na pule i hala'e nei, ua oleloia ma ka Hoku Pakipika, no kekahi kanaka hookohu. He oiaio no kana i kamailio ai ; aka hoi, ia'u no e ku ana, olelo iho la au iloko o'u iho, " Hookohu maoli kela wahi kanaka." He wahi kanaka no ka paha no kuaaina loa ? I mai la ke kanaka e ku ana ma ko'u aoao, " Noonei no kela kanaka." Ninau hou aku la au, " Aia i hea kona wahi ? " Pane hou mai la kela, " Aia iuka o Kahookane." Ia manawa koke no, mohala mai la ko'u manao no koia'la hoakaka lea ana mai ia'u, a ninau hou aku la au, " Owai ka inoa o ua wahi kanaka la ? " Hai mai la ua wahi kanaka nei, " O NALIMAOKAHAKU." Hooioena maoli no hoi kela wahi kanaka, okalakala kunahihi lua kahi kanaka e like me keia ke ano.

Eia hoi ka makou mea hilahila loa, o ka hele ana'e a ku ma ka puka o ka pa, me ka huipa loihi e paa ana ma kekahi lima, oiai oia e ku ana malaila, ia wa koke no, hookukeia mai la oa wahi kanaka nei e Uilama Makai, huli ae la ua wahi kanaka la e hoi, unuhi ae la i ka huipa ana, a milimili iho la ma kahi hinuhinu o ke kumu o ua huipa nei, a no ka hinuhinu paha o ia wahi, nu aku la ma kahi wiwi, ma keia hookukeia ana mai o ua wahi kanaka nei, ku iho la oia ma ka puka o ka hoka, a o kana wahi nae i hele aku ai, aole makou i ike, ua hele paha ma Hamohamo, i Waikiki, i kahi nui o ke Ahuawa.

He kohu io no ka hele ana o keia wahi kanaka ma ke kaa; aka, o ka hele pu ana malalo me ka wahine haole, ma ke ano kuikui la, he mea hilahila, loa ia ia makou, aole nae o makou wale, o na mea no a pau loa, ka poe hoi olelo iho, " Hookohu maoli keia wahi kanaka." Ua lawa ae la paha keia. Me ka mahalo. KIMOLO.

Honolulu, Dekemaba 5, 1862.

Ka Hailoaa o ka Ninau Helu

A A. J. HALL.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:

Ua kaikai hele mai oe i ka Ninau Helu a A. J. Hall, i paiia ma ka Helu 47 o ka 18 o Okatoba, a mamuli o ia mea, ua nui na manawa i hala, a ua ikeia ka hoka a me ka pilikia o R. P. Heeia, ke keu o ke kanaka Hawaii ma ka aoao Pope, i ike i na olelo like ole o ka honua nei. A eia no ka hoi i ka ninau oloko ae o ka olelo a kona aina hanau, e hoopipi ai ka ike o ka Ahuimanu kamalii. A no kuu ike ana i keia ninau, ua imi no au a loaa, a ua waiho no hoi au me ka manao e hai mai ana ua kanaka akamai nei, a ua hala ka wa pono. Nolaila ke hoopuka nei au i ua ninau la a me kona loaa malalo nei, koe nae ka wehewehe ana.

Ka Ninau. "I ke ahiahi o ka la 22 o Sepatemaba, mauka au o Nuuanu ia manawa, ike aku la au he wahi moku kialua, e hoea mai ana mawaho o Puuloa ; aka, mawaho o Leahi o Kilauea, e holo ana ia manawa, makemake iho la au e ike i ka loa mawaena o laua. Nolaila, ana mua iho la au 300 kaulahao mai kuu wahi e ku ana a hiki i ka huina a'u i manao ai. Ma ke panana, ana aku la au ma ka huinakolu i kahi e ikeia'i ke Kialua, he 58 0 200 ; a ma kekahi huina hoi, kahi e holo ana ke Kilauea, he 37 0 , a ma ke kolu o ka huina he 53 0 300 ; a ma ka huina i koe he 45 0 15. Heaha ke kowa mawaena o ke Kialua a me ke Kilauea e holo ana ?"

Eia ka loaa, H. M. 479.8 Kaulahao.

O keia mau huahelu e kau ae la maluna, oia no ka loa mawaena o ka moku Kilauea a me ka moku nona na kia elua. No ka nui o ka hana a me ka wehewehe ana, ua waiho au ia, aia a kue mai ka mea nana ka ninau, alaila, e hiki no ia'u ke hoike pau aku i ke ano o ka hana ana a me ka wehewehe ana, i hiki ai i ka poe a pau ke noonoo mai i ka pono o na aoao elua. Oia hoi na rula i waihoia maloko o na buke naauao a ke kanaka nona ke poo paakiki, ma ka imi ana i na ninau haku noloko ae o na mea i waihoia ma na buke. Owau no me ke aloha i kamea nana ka ninau. S. N. NAHAKUELUA

Pauoa, Dekemaba 8, 1862.

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALE KUAI O LUI (C. H. LEWERS,) ALANUI PAPU, kahi e kuai oluolu ai.

NA PAPA OREGONA 1 a hiki 3 iniha,

LAAU KAOLA, oa a me nai pou, a me na opaka e ae

LAAU PA a me na PINE PA,

LAAU AHO HALE PILI.

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA,

PILI ULAULA a me KEOKEO.

PENA KEOKEO, OMAOMAO,

ELEELE, ULAULA.

POHO, GALU, HULU PENA.

KUI o na ano a pau, LAKA.

AMI, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINAO.

PEPA HOONANI KEENA.

PANI HALE, PANI ANIANI.

ANIANI KAAWALE, PATE.

PANI OLEPELEPE.

Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana i na pahu apo, he hikiwawe, kupanaha. E hele nui mai e kuai a e ike wale i keia KAMELO

KA LAKO HALE

A ME NA

Pahu Kuapapau!

AUHEA OUKOU, E KA POE E MAKEMAKE ANA E kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu Hale Paahana, ma Alanui Papu.

NA PAPA KAUKAU!

NA LAKO HALE!

NA PAHU KUPAPAU!

PAHU KOA,... .$12.

Ua loaa ma hoi na mea hoonani Pahu Kupapau he nui loa, a e kuaiia no ka uku makepono.

A ua makaukau no hoi au e kuai aku i na mau mea hoolako hale, a ka poe e makemake ana e kuai me a'u no ke dala. Nolaila, ke makemake nei au e kuai aku i na lako hale o hai me ka uku aku i ke dala maoli, a na lako hoi i na mea hoolako hale no ke kuai aku ia hai, no ke kumukuai emi loa.

HANALE ALENA.

37-6m Alanui Papu.

E LAWE ANA MAIKAI WALE

LOLE NUHOU! LOLE NUHOU!!

I NA MAKAMAKA MAI HAWAII A NIIhau, ma Keiki Papa—a me na Kaikamahine Makaonaona o ka aina olu wale o keia Pae Moku.

E Makaala! E Makaala!

I KA

LOLE NUHOU!

MA KA HALE KUAI O

AKE, A. S. CLEGHORN,

ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu a me ka Alanui Moiwahine, mauka ponoi iho o ka Hale Mahoe, a me ka Hale Kuai ma ke Alanui Nuuanu, mauka iho o ka

Hale Aina o na Kanaka Hawaii.

He pono ia oukou e na makamaka ke kipa mua mai ma ko'u Hale Kuai mamua o ka hele ana i na hale e ae, no ka mea malaila no e loaa ai ia oukou

NA LOLE NANI WALE,

O KELA ANO, KEIA ANO,

Oia hoi na lole Wahine umenaau.

O ka helu akahi, na lole a pau a ka naau e ake ai, a me na waiala lu o ka Lokinim a me na lole kane no hoi, i hanaia a ai ka manu iluna. Aohe wahi hoohalahala a ka maka ke ike iho, no ka mea, ua hele wale no na mea kuai, a "puia pu ke kula i ka nani e." E hele mai no oukou, e hanai ia oukou i ka ike ana i ua mau mea nani la.

Eia kekahi, o ka poe a pau o na aina kua ma Oahu nei, a me na wahi e ae ma na Mokupuni o Hawaii nei, e pono e hele mai e hui me au, no ka mea, he kuai nui no kekahi.

Hale Kuai O'u.

Ua lako i na ano waiwai a pau e ku ia'i i ka makemake a me ka iini o ke

Kanaka a me ka Wahine Hawaii,

a he emi no hoi ko'u waiwai ma ke kuai nui ana. E kipa mai, e halo, a e kilohi mai, i pau ai ko oukou kuhihewa, i ike make ai oukou a "Li ko io i ke anu o Hanailiki. AKE.

Honolulu, Oct. 23, 1862. 48-3m

ILI BIPI, ILI KAO.

E UKU AKU NO O F. S. Pratt & Co., ma ko laua Hale Kuai, ma ka

Hale Mahoe.

I ka uku makepono loa no ka mea i haiia maluna. O Mr. J. C. Spalding (Polena,) ka mea i kamaaina loihi ma ke kuai ana ma a mea, ka mea nana i hooponopono ma ia mea. 46-3m

OLELO HOOLAHA

I NA KANAKA HAWAII!

Makai iho o AIGUPITA!

Ma hope iho o ka Pa

O MAHUKA !

Pa Kuai Papa

LUI, C. H. LEWERS,

MALAILA E LOAA AI NA PAPA O KELA ano keia ano, me ke kumukuai makepono loa, nolaila, e naue mai oukou e ike i ka oiaio o keia leo paipai ia oukou e na makamaka Hawaii.

NA PAPA OLEGONA,

LAAU HALE A ME NA POU,

LAAU KAOLA A ME NA PINE PA,

LAAU AAHO HALE PILI MAOLI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA A ME KA AAHO,

PILI ULAULA A ME KE KEOKEO.

Eia ka mea

KUPANAHA

Ma keia hale — maanei i wiliia'i ka

PALAOA a ma ka HANA PAHU,

e like loa me ko

ULAKOHEO

mamua, i kona wa e kau ana, aole i pau i ke ahi mamua ; nolaila, e naue mai e makaikai.

Na Pena Keokeo a me ka Omaomao,

Na Pena Ulaula a me ka Eleele,

Poho, Kolu, Hulu Pena,

KUI o na ano a pau,

LAKA o na ano a pau,

Ami, Kilou, Kui kakai moena,

Kui Nao,

Pani Hale,

Pani Aniani, Pake,

Aniani kaawale,

Pani Olepelepe,

A PELA WALE AKU.

Aole o'u hoolimalima i poe e koi aku i na kanaka e kuai mai ma ko'u wahi; aka, he hilinai no wai ma ke ano maikai o ka'u mau mea kuai, a me ka emi no hoi o ke kumukuai o ka'u papa, me ka malama pono hoi i ka'u oihana iho, i hoomauia mai ai ka lokomaikai, i loaa mau ia'u maua aku nei.

Honolulu, Okatoba 30, 1862. (49-3m) LUI

E MAKAALA!

OWAU

O KAMUELA,

KA HOA KUAI O NA

KANAKA HAWAII,

NONA KA HALE KUAI PAPA MAuka iho o ka

Hale Hookolokolo

ma Honolulu. Ke hai aku nei au ia oukou, he mau la ku wale no keia o kuu moku papa,

O "Francisco,"

a ke ku mai oia, e loaa ana ia'u na

LAKO KAPILI HALE

o kela ano, keia ano.

EIA NO KE WAIHO NEI.

NA:

PAPA O KELA ANO, KEIA ANO.

LAAU HALE, o kela ano, keia ano.

PILI HALE,

PINE,

AAHO,

KEPA,

PANI PUKA

PUKA ANIANI,

OLEPELEPE,

KUI,

PENA,

AILA PENA,

WAI HOOMALOO PENA.

IA MEA AKU, IA MEA AKU,

Ua makaukau au e kuai aku me ka oluolu i keia mau mea, a no ka maopopo no paha ia oukou he KEIKI KAMAAInA au, he hiki ia oukou e ka Lahui

Mai Hawaii a Niihau,

ke kipa mai i o'u nei. E hiki ana no na moku papa o'u i na manawa a pau, a hoolako mau ia'u. He mea mau i na poe o ka hiki mai ka haanui, a me ke kaena. A he mau Luna kekahi i hoonoho ia e lakou e alako ana i ka poe maikai, me he lawehala la Aka, he hiki ole ia'u ke hana pela, o ko'u ano no ka oukou e imi, mai a loaa, maopopo no na hana a kakou, no ka mea, o ko Hawaii nei kupa ihola no ia, o ko oukou makamaka.

KAMUELA. (Kaikaina o Kimo Pelekane.)

Honolulu. Sept. 19, 1862. 43-8m

J. H. COLE.

LUNA KUDALA,

Ma ka Hale Pohaku o Mi. Aniani ma.

Ma ke Alanui Alii Wahine. 53-6m

H. W. SEVARANA.

Luna Kudala a mea Kalepa.

Hale Mahoe.

Alanui Aliiwahine.

33-6m

J. P. HUGHES.

MEA HANA

NOHO LIO!

AIA MA KA HALE KUAI O KA mea nona ka inoa maluna nei, he Noholio Pelekane a he Noholio Meleka, a me na Noholio Wahine, o na ano a pau, na Noho Paniolo nu hou.

NA HAO WAHA a me NA KEPA o na ano a pau,

NA KAULAWAHA, a me na mea e pono ai ka lio.

NA ILI KAUO o na ano a pau.

NA EKE ILI.

NA HUIPA.

NA HAO KEEHI.

NA PALAKI LIO,

NA KAHI LIO.

A me na mea e ae a pau loa e pili ana i na lio a me na kaaholo, a e kuai ana no ia mau mea,

No ke kumukuai makepono loa!

Aia no ke wai mau nei malaila na pela mauu.

O na pela pulu, na pela hulu, a me pela uwaea. E hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai.

Ua hanaia no na kaa lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi.

Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka'u oihana me ka maikai.

E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka'u oihana. E loaa no wai ia oukou ma Monikahaae, ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Papu.

J. P. HUGHES.

Honolulu, Okatoba 4, 1862. 19-45-1y

HOONANI HALE.

Makepono.

O KA POE A PAU E MAKEMAKE ana e loaa na mea maikai e hoonani i ko lakou mai hale, e aho e naue mai o ka Hale Kamana o ka mea nona ka inoa malalo, ma ke Alanui Hotele, a malaila e loaa'i ia lakou na

PAPA KAUKAU NUI A LIILII HOI,

NOHO O NA ANO A PAU,

MOE O NA ANO A PAU,

PAHU KUPAPAU.

E ku mai ana mai Bosetona mai, ma ka moku George Wasinetona, ma ka malama ae nei o Ianuari, he mau mea HOONANI HALE o na ano a pau, a e kuai Emi aku no au. E hele mai e nana a Kuai iho.

C. E. WILLIAMA. (UILANA.)

Honolulu, Iulai 2, 1862. 32-6m

HALE HANA PIULA.

F. H. & G. SEGELKEN.

MA KE ALANUI NUUANU, MAKAI IHO o ka Loiala Hotele. Mau mea hana, a kuai Piula, Hao, Keleawe, a me na mea e ae e pili ana i ka

Oihana, Piula,

A e hoomoe hoi i ka Piula Wai, me ka hooponopono kupono i na mea a pau e pili ana ia oihana. Ua lako mau i ka Piula Wai maikai. E hele mai e ike no oukou iho. 33-6m

KAKELA ME KUKE.

MA KA HALE POHAKU HOU, MA POLELEWA kahi kokoke i ka Halepule Betela ma Honolulu, Oahu. Na laua no e kuai i na lole o

Kela ano keia ano.

NA MEA AI,

NA BAKEKE,

NA IPU TINI,

NA PA LEPO,

NA KAMAA,

NA PAHI me na O-O,

NA PAPA me na NOHO,

NA IPUHAO,

NA NOHO LIO,

NA MEA E KAKAU,

NA PENA ME NA AILA,

NA MEA MAHIAI.

A me kela mea keia mea.

Me na laau a Dr D. Jayne.

Honolulu, Dekemaba. 1861.

MOKU HOLO MAU!

KE HAI AKU NEI AU I NA KANAKA A PAU, e holo mau ana ka moku kiakahi, i kapaia

Express,

oia o "AINAHOU," i kela Poakahi keia Poakahi, no ka mokupuni o Molokai, a waho e ae paha. Nolaila, e pono i ko Molokai poe ke makaala ma na Awa ku moku,

MA:

PALAAU,

KAUNAKAKAI,

KAMALO,

PUKOO,

a me ONOULI.

Me ko oukou mau ukana a ohua hoi, e hooili ai maluna o keia maoku holohikiwawe loa. Ua keu aku ka holo a me ka maikai i keia wa no ka hana hou ia ana, aole hou he lio. Nolaila, e pono i kela mea keia mea ukana a ohua hoi ke hookokoke mai ma keia mau awa, a he oluolu no hoi ka uku ana.

J. W. KAIKAINAHAOLE.

Honolulu, Aug. 29, 1862. 40-6m

MEA KUI POI MAIKAI LOA.

UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA inoa malalo, e hana i

Wili Kui Poi Maikai,

i mea nana e hoowali a Poi e like me ka lima kanaka; a he mea no hoi e hoouku ana i ka luhi o ka hana ana i ka Poi no ka ohana a no ka hoopukapuka paha. Aohe luhi iki o ka hana ana, he wili malie wale no, a aia hoi ua AEAE ka Poi. Na ka wili no e kui, hoowali, a kupele hoi i ka Poi me ka malaki loa, o ka poe a pau e makemake ana i

Wili Kui Poi

no lakou, e pono e hele ma ko'u hale, ma ke Alanui Alakeu, a ilaila hoi e ike ai i ke ano o ua wili la, he emi loa ke kumukuai.

56-1m* PETER RICHMOND.

OLELO HOOLAHA.

E IKE OUKOU O KELA ANO keia ano a pau o maua na mea nona na inoa malalo iho, ke papa aku nei maua i na mea holoholona a pau: Na

Lio, Bipi,

Hoki, Kekake,

Hipa, Kao,

Puaa, Moa.

A ME NA

PALAHU.

Mai hookuu wale ma ko maua mau aina ponoi.

Ma Kaaawa, Kualoa, Hakipuu,

a me ko maua aina hoolimalima,

Ma WAIAHOLE,

a mai nakiikii no hoi ma ko maua wahi. E malama pono i na holoholona ma ko oukou kuleana. Ina e loaa ia maua kekahi o keia mau holoholona, e hele ana ma ko maua aina i haiia maluna, e hoouku no maua e like me ke Kanawai. Mai kii wale hoi kekahi i na mea maluna o ua mau aina la, ke ku ole na mea o ke Kanawai i haawiia ia oukou ka poe mea kuleana. Eia no ia maua wale no ka ae aku a me ka hoole i keia mau mea.

JUDD A ME WILDER.

Kualoa, Nov. 4, 1862. 51-1m