Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 48, 25 ʻOkakopa 1862 — Ka Nupepa Kuokoa. MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

MOOLELO HAWAII.

lIELU 7. So ke kaua ainoa me Kekuaokalani mc Kuamoo. A lohe kekalii alii, ke keiki 3 ko Kamehameha kaikaina, o Kekuaokalani, «a ainoa ke Alii Nui o Liholiho, huhu !oo iho la keia nlii ia Kaahumanu, a me kona mau hoahanau a pau, no ka hooainoa ana o lakou i kc Alii a me ka noa ana c na kapu alii o lakou ; nolaila, huhu loa iho la keia alii, a hc makee kapu kona. Hookaawale oia ia ia a noho ma Kaawaloa. no ka makau i ka° ainoa. Mahuka nku la kefcahi poe kahuna a me kekahi ]>oe kaakaua inai o Liholiho aku a nohe me Kekuaokalani. Hooikaika aku la lakou ia Kekuaokaiani, e hoopaakiki ma ka aikapu, a penei lakou i olelo ai ia ia, " Aohe hala a na'lii aia mamua, i nele ai lakou i ka aina ole e like m'e keia." Haawi ae la lakou ika aina no keia alii, pela io no ka olelo ana a koonei poe kahiko. O ka haipule ka mea ku ika moku ; aka, o na'lii aia, he ilihune. No ia olelo a ka poe kahuna, hoopaakiki iho la keia alii ma ka aikapu. a mnnao iho la oia e luku i ka poe ainoa a pau e noho ana ma ka Mokupuni e Hawaii. llaunaeleiho la ka aina ia mau lu, nui na'iii a me na kanaka i hahai mahope o ko Kekunokalani manao, a uuku hoi na kanaka a rne na'lii inumuli o Liholiho; no ia inea, hoounaia ka wahine a ko Kekuaokalani makuakane, o Piia kona inoa, i hoi mai ai o Kekuaokalani ma Kuilua, e aiiion ai; aka, aole ia i hoi mai ma Kuilun ; a nolaiia, hoomahui iho la na makauinana mnmuli o ko Kekuaokalani manao, a kipi iho la kekahi kanaka noHamakua, llawaii, he kanaka kuaaina, o Kninapau kona inoa. A lohe na'iii ma Konn, no keia kipi nna, hoounaia kekahi kanaka mai o Liholiho aku, o Kainapau no kona inoa, e liele e nana i ua kanaka la, a haiawni Inkou i Mahiki, me ua kanaka makaainana la, pepehiia iho la o Kainapau wahi alii, e Kainapau kuaaina a make loa. Elua kanaka o ke alii i make i ua kanaka makaainana la. A lohein ka make ana o na kanakn o kealii; ulailu, Ahnolelo iho la na'lii e hele e kaua aku, e kokua no na kanaka i make ai. Oleio mai la o Knlaimoku, " Aole e pono ke kaua aku malaila ; no ka mea, aia no ke kuinu o ke kaua ma Knnwnioa, o Kekuaokalani, pono paha ma Knnwaloa e kaua aku ai. O ke kaua ma llamakua, lie lau ia no ka iaau ; a o ke kumu ka'u e kii, a ina e hina ke kunui, mne wale no kalnu." Ae mai no na'lii a me na knnaka i kana mau oielo ; alnila, hoounaia o Naihe laua me Hoapili kane, e kii ia Kekunokaiani, ma ke kii makamakaaku, i akaka ka hoi inai, aeie e kaua, a i hoi oie mai e kua no. Aika ee ana o Naihe iaua o Hoapili ma ka waapa, ee iho la o Keopuolaui me kona hoouna oie ia e holo, u liolo aku la lakou a pae ma Kaawaloa ia nliiahi, a halawai o Hoapili Inua o Naihe, me Kekuaokalani. Oielo aku la o Iloapili ia KekuaokaInni, (< E, i kii mai nei nu ia oe, nnna mai nei au ia oe a, ooe no ke keiki a ko'u kaikuahine, kii mai nei au ia oe, e hoi kaua i Kaiiua, a noho pu ae me ko keiki; no ka mea, ke kaua mai nei na makaainana, ua hooili mai ka iakou kaua maluna ou, i ku mai ka lakou oielo i kou noho kaawale i kahi e; nolaila, e hoi ae kaua a noho pu i Kailua, nie ko keiki ea ; aoie e kau mai kela hewa maluna ou, e huipu oe me ko keiki, a olelo pu oe me in, aia no ia oe kou ainoa a me ka oie," Ae mai la o Kekuaokalani. Olelo mai la o Kekuaokalani, He hoi aku no ko'u, alina nae, e olelo pu maua me Manono, alaiia hoi aku au, aole nae au e ainoa." Alaila pau ka olelo ana, a hoi aku la o Kekuaokaiani imua me Manono, a hoi mai la o Hoapiii ma i ka hale o Naihe. Aia po anaiho, kukaia mai la kekahi luna o Kekuaokalani t kona poe kanaka, e iioomakaukau i na waa o iukou iho, no ka holo ana ma Kailua e ainoa ai." Pela ke kukala ana aka iuna ia po, a manao iho la o Hoapili ma, ua aeia ka lakou olelo. Aka, he hoopuupuni keia hana ana; no ka mea» ia po no, koi inai la na kanaka e pepehi ia Keopuolani a me Hoapili, .hoole aku la o Kekuaokaiani, a pakeie iho

laua. Ai ke kakahiakaka ana'e, hele i inai lu o Kekuaokalani mni kona hale hmai, me kona kanaka, a me ka pu ma ko lakou lima, a me ka poiolu, a me ka ihotho kukui, ame ke kamaa, a ku lalani mai la iakou ma ke alo o Hoapili ma, alaila, maopopo iho ia, ua makaukau iakou e kaua. Hele mai la o Kekuaokalani a noho iho la ma ke aio o Hoapili iaua o Keopu olani; aiaiia, i mai la o Hoapili ia Kekuaokaiani, " O ka heie keia o kakou ?" Ae mai ia o Kekuaokalani, " Ae." Olelo hou mai la o Hoapili, " Malunakakou oka waa e hoio ai." Oielo mai ia kela, " Mauka no au me na kanaka o'u, ua pau Ika pololi, mauka no makou a kahi e kahu umu ai ine na wahi kanaka, i ola no makou." Olelo hou mai la o Hoapili, "Mni manao nui aku oe ia kanaka, o oe no a kau ae iluna o ka waa, hoio ae kaua, na ia poe kanaka no paha ia e heie ae mauka ; no ka mea. o oe wale no ka'u i kii mai nei." I mai Ih kela, u Aole au e holo pu me oe makai, mauka aku nei no makou." Alaila, pane mai la o Keopuolani, E, wehe hoi ika piko la e ka hoahanau." A pau keia olelo ana, hele aku la o Kekuaokalani mauka me na kanaka ona, aee aku la o Hoapiii ma maluna o ka waa, a ma ke kaulua o Keopuoiani, a ma ke kauknlii o Hoapili. A kauoha ae la o Naihe ia Hoapili, " E holo oe a hiki ma Keauhou, e kali mai oe, a hiki aku ke keiki a kaua, aiaila holo aku." A lohe 0 Keopuolani i kein kauoha ana a Naihe ia Hoapili, ee aku ia o Keopuoiani ma ko Hoapili waa, o ka holo aku ia no iaa pae 1 Kailua. Halawai oia me kana keiki, me ka waimaka helelei, a olelp mai ia ia, " Mai ike ole oe ia'u, mai make hoi au." Ninau mai la o Kaleimoku, " Auhea o Kekuaoknlani ? " I aku la o Keopuolani, t£ Aia'e no mauka mai." Ninau hou o Kalanimoku, 4< Pehea ka oukou kiiana?" I mai la o Keepuolani, uUa pau ke kii makaniaka ana, o kau wnie aku no koe." Kena aku la e Keopuolani ia Kaleimoku, e kii e kaua ia Kekuaokalani, ae mai la no kela. A ahithi iho, haawi ka pu, a kakahiaka ae a aui ka ia, lioono/io iho la o Kaleimoku i ke kaua. A kakahiaka ae, hele aku la o Kalanimoku i ke kuua, a hoonoho iho ia oia i na waa kaua eiwa, a ao aku la ia lakou, E noho malie, mai walaau, e ikaikn, e inu i ka wai'awaawa, e ua pokii, mai hoi hope mai, imua aku no a make, aohe hope e hoi hou mni ai." A lohe o Kekuaokalani, i ko Kaleimoku heie ana'ku, hoouna mai la oia i poe kiu, a haiawai pu ua mau kiu ia me Kaleimoku, ma Lekeleke, a ki mai la ua poe kanaka kiu la i ka iakou inau pu, a ku kekahi mau kanaka o Kuleimoku ikn pu, a make. Hee aku ia o Kaianimoku, a no ka uuku o ua poe kanaka kiu la, aole nne i hee ha, a hahai aku la o Kaleiinoku i ua poe kanaka kiu la, a halawai lakou me Kekuaokalani ma Kuamoo. a o ke kaua iho la no ia. Ma ke ahiahi o ia !a, o ka make iho la no ia o Kekuaokalani me Manono kana waliine, no ka nui o kona aiuia ; ma ka waa mai kekahi pu, mauka mai kekalii pu, poaiia oia a puni, inake ai oia. A hoi mai la o Kaleimoku mai ke kaua mai. Ahaolelo iho la na'lii, a hoounaia o Hoapili e holo ma Waimea, e kaua me kela kaua makaainana, alaila hoio aku la ia me na kanaka ona maluna o na waa, a pae ma Kawaihae, pii aku la a kaua iho ia mauka o Waimea, a pau ua poe makaainana la ika lukuia. Oka ianakila loa ana keia o ke aupuni ainoa, hoi mai la o Hoapili ma i Kona. a ia mau la no ke ku ana mai o na Misionari i hoio mua mai ai mai Amenka mai. (Jo!e i pau.)