Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 37, 9 August 1862 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii
BUKE I. HONOLULU, AU GATE 9, 1862.HELU 37.

KE KAUA MUA
A
GENERALA MAKALELANA,
Ke kaua ma W iliamabuga.
HE PALAPALA E HOAKAKA ANA.
WILIAMA BUGA, Mei 6, 1862.

            Ua halawai makou me ka enemi, a ua ho-aia'ku lakou mai na pukaua, a me na kulana ikaika o lakou. Ua make a eha he lehulehu wale o ia poe, a ano la ke noho nei makou i Wiliama buga ; a ke alualu ikaika nei ko makou mau koa i na enemi. Ia'u i kakau mua aku nei imua ponoi makou o ko lakou mau pakaua, e kali ana makou i ka hiki mai o ka mala-malama i hoouka aku ai ia lakou. Ma ia po (Sabati) ua hoomaka ka haule ana mai o ka ua, a aole no hoi i mao iki ia ao ana'e a me ia po iho. Me ia waiho no o ko makou puali iloko o ka ua, ke anu, a me ka pololi, ua paa no ka manao me ke kanalua ole e hoouka aku i ka enemi, ma ia kakahiaka no.

KE KULANA o KA ENEMI.

Ua hoomakakiuia a ua maopopo ka nui o na enemi e noho ana mahope iho o ko lakou mau pakaua me ka makaukau nui e pale mai ia makou. Ua lako lakou i na papu ikaika, i hanaia me ke akamai nui. O ka papu nui kai waenakonu (o Papu Page,) o ia wale no ka papu i lako i na pu kaumaha. He ewalu papu liilii iho ma kona aoao, me ka nui hoi o na lua, a me na wahi e ae e alai mai ai i ka poka a ko makou poe koa.

KE ANO O KA HOOUKA ANA.

            Ua hoouka aku makou i ka wa hookahi me ko makou mau puali ma ka akau ka hema, a me waenakonu, elima ka nui o na puali koa ma ke kihi akau. O Gen. Brooks me na koa o Veremonta kai waenakonu, a o Gen. Hooker ma ke kihi hema. Ua hoomakaia ka hoouku e ka puali ma ka hema, malalo o Gen. Hooker, aole no nae i liuliu, o ka puka like mai la no ia o ka huila o na pu a puni wale ka poe puali. Ua hoouka mai ka enemi me ke koa nui, a ua nui no hoi na koa ma ko lakou aoao. Ua hookuu nui lakou i ko lakou mau koa, e kue mai i ka aoao hema o ko makou, a ua pio aku he elima pukuniahi o kekahi puali koa o makou, aole no nae i liuliu, lilo hou mai no ia makou. O kahi nui o ka make, ma ko makou aoao, oia no ke kihi hema o ko makou puali. O ka puali koa malalo o Gen. Starr o Nu Ierese ka poe i poino nui. Ua nui no hoi ka make o na koa o ka enemi ma ke kihi hema, no ka mea, ua uhiia ke kahua i ka poe make a me ka eha, ma ka aoao o ka Enemi.

KA POINO o KA ENEMI.

                Ua manaoia o ka nui o ka poe make ma ka aoao o ka enemi, he alua paha, ekolu paha tausani, pela ka hai mai o ka poe pio. Ma ko makou aoao, he 12 paha haneri. Ua nui ke koa o ko makou mau puali, no ka mea, ua hoouka pinepine lakou me na elau, me ka hoopuehu liilii aku me ka haunaele nui o na enemi. Oiai e hanaia'na keia mau mea ma ke kihi hema, a ia no hoi o Gen. Hancock, ke kiola'la i ka make i na puali o ka enemi ma ke kihi akau, me ka lilo mai hoi o kekahi mau papu elua ; a pau ia, hele aku lakou he wahi uuku ikea'ku ana he mau papu elua ma ke kihi hema o ka Papu Page. Ia manawa, hoomaka koke iho o Gen. Hancock e hoomakaukau i kona mau koa no ke kaua'ku i ka pupu. Aka, i ka hiki ana aku o lakou i ua mau papu liilii nei, aole he kanaka oloko, a ua kau wikiwikiia ka Hae Amelika iluna.

Ke KAUA ANA IA PAPU PAGE.

            Hele pololei aku la no na puali o makou a hiki ma-o aku o na papu i lilo mua ia makou ; alaila, hoomaka no makou e hoouka aku me ka ikaika i ka papu Page, he oneanea wale no nae ko makou wahi i ku aku ai imua o ua papu nei, a he waiho kaawale hoi o hope mai o makou, he elua paha mile. Ua maopopo keia hemahema o makou i ka maka kiai o na Gen. Kipi; nolaila, ia wa koke no, ua hoouna ae lakou he mau tausani koa eha, me na koa lio pu.

KA HOOUKA ANA A GEN. HANCOCK.

            I ka wa i ikeaia aku aio na koa Kipi e hele mai ana, kauoha ae la o Gen. Hancock i kona poe koa e emi hope. A ma ia manawa, paulehia loa mai la na Kipi, a ua kokoke loa no hoi, he 200 kapuai paha ke kaawale ; alaila, kahea ae la o Gen. Hancock i kona poe koa. " E na Keonimana e hoouka aku." A ma ia manawa koke no, hulo nui kona mau koa a holo aku imua. A o keia paha ka hoouka koa loa ma keia kaua, a ua nui no hoi na enemi i haule iho i ka make. E ole paha ka lanakila ana o makou ma keia hoouka ana, ina la ua lilo ka la no na enemi ; no ka mea, i ko makou hiki ana'ku i kahi o Gen. Hancock me na kokua, aia hoi, ua pau loa na Kipi i ka hoopuehuia. Ma ke kakahiaka ana'e, ua hele aku makou e nana i ka pakaua i keia kakahiaka nui, ua pau na Kipi i ka holo, a ua haalele iho i ko lakou mau pakaua ikaika.

LILO NA PAKAUA.

            Ua komo aku na koa aupuni iloko o ke kulanakauhale o Wiliamabuga, i ka ho ra 1 o ka la 6 o Mei. He wahi maika no ia, he wahi ia waena konu o Iokata-una a me Rikemona. Ua pau na kane a pau o ia wahi i ka haalele, koe no nae na wahine a me na keiki. Ua hoowaha waha ka nui o na kanaka o ia wahi i ka hana a Jeff Davisa ma. He nui na poe kipi i pio, a he nui no hoi na mea kaua i pio. E hoomaha ana na koa a maha ; alaila, alualu loa aku i na kipi a hiki i Kikahomone, kahi a lakou e hoomoana nei.

O MAKALELANA I KE KAHUA KAUA.

            Aia hoi iwaena pono o ka halulu o ka leo o na pu, loheia he hulo nui ma ke ala e hele ana mai Ioka tauna mai. Heaha la ke kumu o keia hauwawa nui ? Aole he kaua ilaila. Ua hiki ole i ka ma-nao ke ninau : no ka mea, ia wa koke no, hoea mai ana he poe e holo ana ma-luna o na lio me ka hiehie nui, a ikea aku la hoi o ka Alihikaua nui o Amerika Huipuia; mamua o ia poe. Ia ia i holo mai ai a kahi o na koa lio e hoomoana ana, ai hoi, ua hoounaia'e eia poe i ka hulo pumehana, a me he mea la, he hekili e hoonaueue ana i ke ana kaumalie o ka honua ; a i kona hiki ana'ku hoi i kahi o na puali koa pu kaa, a me na pu kaupoohiwi, a ia manawa koke no, ua hooho lakou i ka leo pumehana o ke aloha, no ko lakou Alii opiopio ; me he mea la, ua a-a ia ka moku aina o Vereginta ia manawa e ke ahi hahaki naau o ke aloha. Aka, aole nae i loihi ka manawa i hooliloia no ke aloha ; no ka mea, hele koke aku la no ia a kahi ana i ku ai, ilaila i mumulu mai ai ka lehulehu o na'lii malalo iho ona, a ia wa no hoi, ua hoopuehuia ; no ka mea, ua loaa'ku ke kauoha e hele i o a ianei. A malaila i hoopuka muaia ai kona leo kauoha, no ka hoouka kaua ana. Mahope iho o ka hele ana o na puali koa mua i kauohaia'i e ko lakou Alihikaua, ua hiki lakou malaila i ka wa i poeleele loa'i. A ua haule iho ka poe a pau e hiamoe no ka luhi, a e moeuhane paha. A ua lana hoi ka manao o ka poe a pau, ina he kaua e hiki mai ana ; alai-la, e hiki no ia lakou ke hilinai i ke pio o ka enemi ; no ka mea, aia no me lakou ke Alii akamai. A ua aumoe loa kona hoonohonoho ana i na koa ona ; a ma ia hope iho, hoi aku i kona wahi e moe ai Aole i ikea na mea i hanaia ilaila ; aka, hookahi nae mea i maopopo, o kona hiki ana mai ke kumu i lanakila'i o na koa aupuni ma Wiliamabuga, a oia no hoi ka hoouka kaua mua a Major Generala Makalelana.

AHAOLELO HAWAII.
Hale o ka Poeikohoia.
LA 78 - AUGATE 1, 1862.

                Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Ma ke noi a Kipi, na hoopaneeia ka hana a ka hora ekolu. P. M.
            Halawai i ka ho ra 3. P. M.
            Hapaiia na hana i hoopaneeia. KOMI TE KA HALE.
            Hapaiia ka noonoo ana o na Pauku hoololi o ke Kumukanawai. Noho o Mr. Alapai i Luna Hoomalu. Hapaiia ka noonoo ana i ka Pauku 3. Ma ke noi a Kauhane, ua hoopanee loaia keia Pauku. Heluheluia ka Pauku 4, a ma ke noi a Wilimana, ua kapaeia. Heluheluia ka Pauku a hooholoia penei:

            PAUKU 5. E hoololiia ka Pauku 72 penei: " Na ke Alii no e koho i ka poo o ka Hale Ahaolelo Alii, a e noho lakou ilaila a pau ko lakou  la. A i ole ia, a hala kekahi mau makahiki, aole e emi malalo o elima, e oleloia no iloko o ka Palapala Sila Nui. E like me ka Pauku 67, aole nae e oi ko lakou nui i ke kanakolu.''
            He 15 ka poe i ae, eia na inoa ; Barenaba, Hala si. Kaauwai, Kahalewai, Kahookano, Kahananui, Kamalo, Kipi, Kapihe, Kanuka, Papaua, Kapena Loke, Wilimana, a me Wepa. Eia ka poe hoole ; Balawina, Kaakua Polu, Kimo Pelekane, Kahookaumaha, Moku, Kauhane, a me Nuuanu. Heluheluia ka Pauku 6, a hooholoia penei:
            PAUKU 6. E hoololiia ka Pauku 76 pe-nei : " E mahele likeia ka Poeikohoia e na makaaainana a e hooponopono mau loaia mamuli o ka nui o na kanaka i hooponopo noia ma ko ke Aupuni helu ana. I ka ma-kahiki 1864, a i ka paumi o na makahiki ma ia hope aku, e hooponoponoia ka nui o ka Hale o ka Poeikohoia e ka Ahaolelo e like me keia, a me ka Pauku 75."
            He 19 ka poe i ae, eia na inoa : Barenaba, Halasi, Heleluhi, Kaakua Polu, Kaauwai, Kahalewai, Kahookano, Kahookaumaha, Ka-hananai, Kamalo, Kapihe, Kipi, Nuuanu, Kanuka, Papaua, Pomaikai, Kapena Loke, Wepa, a me Wilimana. Elima poe i hoole ; Alapai, Moku, Kauhane, Balawina, a me Kimo Pelekane.
            Heluheluia ka Pauku 7. Ma ke noi a Wilimana, ua hoopauia ke Komi te ana, a ua hoopaneeia ka hana.

LA 79.—AU GATE 2.

                Halawai i ka ho ra 10. Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Hoakakaka mai o Kimo Pelekane, no ke Komite kuka no na hoololi i koe o ka Bila Haawina, i ka Poakahi paha, e makaukau ana lakou e hoike mai.
            Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he pala-pala mai ke Kuhina Waiwai, e hoike mai ana, ua makaukau na Palapala Hoike Papa Helu hou i hoomakaukauia e Mr. S. Spencer, a me Major J. O. Dominis.
            Heluhelu hou mai ka Luna Hoomalu, he palapala mai na Kakauolelo elua i oleloia maluna, i hoomakaukau i na Papa Helu hou i palapala ia i ke Kuhina Waiwai.
            Ma ke noi a Kimo Pelekane, ua hooholoia, e haawi i keia mau Papa Helu i ke Ko-mite Waiwai, e nana.
            Hoike mai ka Luna Hoomalu, he mau olelo wehewehe e pili ana i kona kuka pu ana me ke Kuhina Waiwai.
            Ma ke noi a Wilimana, ua hooholoia, e hapaiia mai ka papa a e haawiia i ke Komi-te o ka Hale, ka Bila aie hou, $100,000 Hapaiia na hana i hoopaneeia. Lilo ka Hale i Komite e noonoo i na Pauku hoololi o ke Kumukanawai. Noho o Kapihe ma ka noho Luna Hoomalu.
            Heluheluia ka Pauku 7. Hooholoia, pe-nei:
            PAUKU 7. E hoololiia ka Pauku 77, penei: " Aole no e kohoia kekahi no ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia, ina ua pupule, a hupo paha a ua hihia paha i kekahi karaima nui ma ka hookolokolo ana, a ke ole ia he kanaka maoli, a kupa paha o ke Aupuni Hawaii, a ua hiki ole aku oia i na makahiki he iwakaluakumamalima, a ke ike ole hoi i ka heluhelu a me ke kakaulima, a me ka helu, a i ole hoi oia i noho ma keia Aupuni i hookahi makahiki mamua iho o kona kohoia ana, a aole hoi ona waiwai paa, hihia ole iloko o keia Aupuni, ua like me na dala elua haneri me kanalima, a i ole ia, o kona loaa i kela makahiki keia makahiki, aole i emi malalo o na dala elua haneri me kanalima."
            GENERAL GEO. B. MAKALELANA,
            Ka Alihikaua o Amelika Huipuia e kaua nei me na Kipi o ka Hema ma Rikemona.