Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 33, 12 July 1862 — Ka Lahui Hawaii. [ARTICLE]

Ka Lahui Hawaii.

Ua nui na I i o ka noho ana o nn Hale Ahaolelo o keia Aupuni, ua hanaia e lakou na Kanawai he nui wale e pili ana i ka malama ana, a i ka hooemi ana i na lilo a me na mea e ae e pili ana i ka hoomama i ke kaumaha o ka lehulehu a me ka hoomau ana t i ka maluhia a me na pono o na makaaina- • na a me ke Aupuni. Aole o makou make-

make e lilo i poe hoahewa a e hohaiahala hoī i na hana o ka poe Mahaloia o ko Hawaīi nei Aha kati Kanawai; aka. oiai hoi o ke oia o ka Lahui ka meaemanaoia mamua 0 na mea e ae a pau ; uolaila. ke aa uei no makou e hoomanao aku i na Lunamakaainana T me ka hai aku i ko makou kanalua a me ka minamina i ka hoomanao oie o iakou 1 ka inea e ulu ai ka Lahui; a i oie hoi ia, 0 ka i:ni ana i mea e hookupiia'i i keia Lahui mai ka hoioiia'na'e mai ka Heiu o na Aupuni o keia ao. Ua laweia mai kekahi Biia Kanawai e Mr. Hikikoke. e pili ana i ke kokua iki i ka Lahui, a ua haawiia i ke Komite, ua hooponoponoia, a ua Wiiihoia mai imua o ka Hale o ka Poeikohoia, aole no i ku loa i ke kokua i ka hooulu ae i ka Lahui; aka, ua piii iki aku nae ilaila ; a i ko makou inanao ana, ua ahona iki kahi pomaikai uuku 1 manaoia e ioaa i ka Lahui ina ia Kanawai, mamua o ka nele loa ana. Ua ianae ko makou manao e hoio ana ia Kanawai me ke kue ole ia; aka, ua haulehia ka manao ana o makou peia ; no ka mea, ua kue ia ka Bila, a ua make uwe ole ia i ka Hale o ka Poeikohoia. Ke hoomakukau nei kakou i na Kanawai e malama'i i na pono owaho ; aka, o ka io a me ka pos i manaoia no lakou ka pomaikai e huliia nei, aole i hoomaopopo iki ia. O ke kumu kue o na Luna o ka ilihune ka o ke Aupuni; a me ka aie, he kupanaha ke kanalua ana i ka hoola ana i ka Lahui no ia mau kumu. Owai ke Aupuni ? A owai hoi na makaainana ? Ke olelo nei makou, o na 'makaainana ke Aupuni, a o ke Aupun' ka Lahui; a nolaila,'aohe pono ke huli ī ka po,maikai kapakahi o ke Aupuni, ine ka hooImanao ole i ka Lahui, I Aole e hiki ia kakou a pau ke moe na ma- : ka me ka nuha maoli iho a me ke pani aku hoi i na maka i ka ike ana i ka emi ana oka ' pua Hawaii. A ua maopopo no hoi ia kakou I ke kumu o ka euii ana ; oia no ka mai, a me |kekahi man kumu e ae ; a i ko lakou wa mai, aohe mea nana e malama, aekuhikuhi aku hoi i kn lapaau ana, a me ke kokua'ku ( hoi i ka poe i loohia i ka mai me ka hikiole ; ia lakou ke inalama ia lakou iho no ka nele. | O kn ilihune anei o keia poe e loohia ana i na mai ke kumu e kapae waleia'i lakou, me ka hoomanao ole ia e na Lunamakaainana ? Ive olelo nei makou, aole. A pehea Ia e pau 'ni ka pilikia ana o keia poe ? E hana i mau : Halemai ma na Mokupum a pau o keia Aupuni. ! E kue hou mai no paha auanei ua poe nei ;noka ilihune o ke Aupuni. Ke olelo nei ;makou, o na keneta a pau i hooliloia no na ;mea e pili ana i ke ola o ka Lahui ; he mea )ole ia, a aole no'hoi ī hookaumahaia ke Aujpuni e ia mea ; no ka mea, o ka mau o ka |pii ae o ka Lahui ka mea e nui ai ka waiwai o ke Aupuni. A ina paha o ka aie kunpapanui ka mea e hiki ke hooko mai ia mea ia kakou nei; olaila, uaahona ke komo hohonu ana o ke Aupuni ilokoo ka aie, mamua o ka makeana o keia Lahui, a me ke kukuluia i Kiahoomanao ma kona iua kupapau, e olelo ana, u lle Aupuni i make no ka makau |/ ka aie." A nolaila, e ka poe Mahaloia, he Ihikino i ka poe o oukou ī manao e hana Ipela, e hapai i Kanawai o ia ano.a e aua hoi Ji ko oukon Lahui mai ka iho ana'ku i ka Inenelu o ka make mau loa. (.lole i pau.) Palapala lloike n ka Lunakanawui Kiekie i ka Ahaolelo o 1862. Ma ka palapala i haiia malum, ua loaa mai keia olelo. Ma ka nana ana i ka papa o na hewa e pili mai la, ua ikeia ua emi loa ka ona, a me ka moekolohe. Ua poloiei no paha ka hoike ana o ua Luuv.kanawai la. Ma ka nana ana i ka pnpa o na hewa aiia i hoike ai, a na Lunakanawai hoi nialalo iho ona i hoike ai ia ia. Aole nae i akaka lea |malaila, ua emi io ua mau hewa la. Ke iike nei na mea mnka e nana mar ana, aole •o kana inai kanui o ka hewa, i pili ina ke 'ano moekolohe i keia wa. Ua hiki no i kekahi, ke hooluoiu i ka manao o ko kakou 'Moi, a me ka Ahaolelo k:tu Kanawai, me [ na hua e like me kela maluna, a ua pololei no. I I ka nana ana i ka ppa hoike no na hewa, iaole nae he oiaio muoli, e pili ana iloko o ka pomaikai o ka Lihui; nolaila, he mea hiki no |ke kuhihewa ma ka heluheiu ana i na mau /huaolelo. | Ua hiki no paha i kekahi Kahuna Lapaau ! ke holo ma kona kaalio ina tia aianui o ! kekahi kulanakauhaie, a komo aku paha iio. \ ko o kekahi mau haie o na haoie, a me kekahi mau hale o na kanaka Hawaii, a hoi a hai aku peneia: 4i Ua oia pono na kanaka. ua emi ioa ka mai i keia wa, aole pala, aoie puupuu, aoie na mai e ae e nawaiiwaii ai, a e make ai ka iahui." No ke ko■mo oie aku iioko o ka nui o na hale, ke kumu o ka hoike ana o ua Kahuna Lapaau ia. Aia no ka pelapela, ka |»ia, a me na mai he »nui waie e make ai. Ua pomaikai anei ka lahui, ma ka hoike ana he ola i ka wa e make nui ana ? Ke hoole nei oukou, "aole e 'aho ke hoomaopopo ka nui o ka mai, e hiki ke lapaau iho." Noiaiia, ke hai aku nei an ia oe t e ka mea e heiuheiu ana i keia palapaia, aole i emi ka hewa moekoiohe o keia wa ; oia no kaniiunIo e hoopau ana i keia lahui. Ke n*l»*tit nei ua hewa la. O ka haaiele wahin** haa* l ieie kane inare, a hoopili wale aku i na knm*

e, na wahine e nie ka mare o!e. he nui loa m hevu. Ano ke aha !a i hoopiii ole ke Kn- ' naxvai o kr\ aiua? Oielo kekahi poe, " kapu i na Makai ke inu aku i ua he\va nei." Manao paha lakou, he oiuio ia olelo. Nolaila paha kekahi ahuh ole, a lawe ole ia imua o na Lunakanawai e hookolokoloia ua hewa nei. No ka hookolokolo oleia, nolaila ka emi o keKamima Moekoiohe ma ka />:/*; hoil? o na Lunakanawai. No kela oleloa ka Lunakanawai Kiekie, i 5 hoikeia maluna, ua kuhihewa ka Moi nloha 0 kakou. A nolaila, ma kana olelo ana i hoike aku ai imua o na hale elua o ka Ahaolelo, ua hoolana oia i ko kakou manao, no ka emi ana o kekahi mau hewa e pih ana i ke ano pomo oka lahuikanaka. Aia no pa- ! ha iloko oia huina, ua hewa kaulana nei o ka 1 moekolohe. Mai kuhihewa kakou. Ke kuhikuhi nei ka Moi o kakou. i ka mahiai, i kumu i emi ai ka hewa. He oiaio no, oka . haiia maoli kekahi mea e pono ai ka noho ana o na kanaka. Oka poe noho wale, a ai nui i ka ai, lilo nui no lakou i ka hewa. He mea olioli no ksi lilo ana o ka lahui. 1 ka huai ana mai i na waiwai mai k:\ iopo. Eia nae ka inea e poino ai ka lahui, o ka noho huiknu wnle o na kane, na wahitu\ ma na wahi i akoakoa nui ai e mahi i na aina Raiki, Palaoa. Ko, ia mea aku ia imu aku. Ua manao no kekahi poe kanaka, tj.t inalu ko lakou hana hewa, ke hui iloko ;> ka huina oka poe haua. l T a olelo kekahi po-> kanaka ma ke akea, " Ile kapu loa ' ko lakou wahi. malalo ona haku hana. l'a ka- : pu i na makai ke huli i na hewa ma ia wahi. Haalele jxiha kau wahine mare ia ot>, a holo aku me ke kane manuahi, a hoohiki ! malalo o kekahi haku hana. Manao iho la kela ua maluhia iloko o'kona hewa. Hov>;>i : paha oe i ka Lunakanawai. no kou pilikia, a : noi ia īa e kokua mai, i loaa hou mai ka wahme i pili ia oe ma ka Oihana mare. Pane iho la ua Lunakanawai la, Aole hiki ia'u ke hoihoi ia ia, no ka mea, ua hoohiki oia me kekahi haku hana. Oia, ua hoohiki no kela ma ka haea : oiai ka hoohiki i ; paa. O keia hoohiki ma ka hewa an°i e ; j Aole loa ! 0 ka hoohiki ma ka mart\ oia u i • ka hoohiki jxia ana. O ka haalole walo i ko kajne o hoopili hewa, he komo hewa ia. Hiki no i ke kanaka ke lawe i kona waiwai, ke ; loaa ia ma ka lima o hai, Xo keia mau ! mea i haiia maluna, ua maopopo no ka ma--1 huahua o ka hewa anomoekolohe i keia wa. E ka hoa luhi e kau Kanawai nei o ka ; Hale Alii. a me ka Hale Makaainana, ! noonoo nui oukou i mau Kanawai e ih:j/?; ;ai na kane mare, ka wahine mare. I emi io ' hoi ka hewa e poinoai ka lahui, oia ka niooi kolohe.