Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 28, 7 June 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

hoololi i ke Kanawai ma ka aoao 296, Pauku 1. I hookahi makahiki ka hoopai no ka wahine moekolohe. E haawiia ka hapalua o ka waiwai o ka wahine i ke kanewahinemake. E haawi hou i mana no ka Luna Hana Alanui. Haawiia i ke Komite Wae kekahi pauku, i ke Komite mau kekahi.
            H eluhelu mai o Kaauwai, he palapala hoopii no Wailuku. 18 inoa, e noi ana: E aeia ke puhi rama, i $10,000 ka uku o ka palapala Ae. E hoolahaia na holoholona helehewa o ka poe pa Aupuni, ma na Nupepa haole a Hawaii nei, na ke Aupuni hoi e uku. E lapaau wale na Kahuna Hawaii i na mai, na ke Aupuni e uku. Haawiia i ke Komite, a hoomoeia kekahi mau pauku ma ka papa.
            Heluhelu mai o Kanuka, he palapala hoopii na Samuela, o Waimea, e koi ana i na dala he 64.00, no kona hana ana i kekahi pa na ke Aupuni. Haawiia i ke Komite, no na Dala Koi Ana.
            Hoike mai o Kamika o ke Komite no ke Koho Ana, e hoomoe ana ma ka papa, i ka hoopii kue ia Papaua, Lunamakaainana o Kohala, ma ka papa. Ma ke noi a Nuuanu, ua aponoia ka hoike a ke Komite.
            Hoike mai o Kapena Loke, i kekahi olelo wehewehe, no na palapala hoopii a na Katolika o Honolulu nei, no ka mea, ua hewa ke Kopeia'na o ka palapala hoopii e kekahi mea, aole he Katolika. Aole i manao na Katolika e hoino aku i na'Lii, a me ke Kanawai ; nolaila, kona manao e wehewehe mai, no ke noi ana o ka Luna Hoomalu o ke Aopalapala, e haawi i ka palapala hoopii i ka Unuhiolelo.
            Olelo o Kaa pa, he mea hooponopono wale no ia, no ka ike ana i ka laha ana'e ma ke Akea o ia palapala hoopii.
            Ku e o Wilimana, i ka hoopaapaa wale iho no ma ia mea.
            Heluhelu mai o Kahookaumaha, he Olelo Hooholo, e hoolilo ana i $50.00, no ka hana ana i Hale Hookolokolo no Kona Hema. Haawiia i ke Komite Wae.
            Ma ke noi a Hala si, ua haawiia i ke Komite Wae, ka noonoo ana i ka Bila Kanawai e pili ana i ka Loio Kuhina. Kohoia o Kimo Pelekane, Wilimana, Kanuka, Kamalo, a me Kaauwai.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hapaiia na hana i hoopaneeia.
            Komite ka Hale, o Barenaba ka Luna Hoomalu.
            Hapaiia ka noonoo hou ana no ka hoike elua a ke Komi te no ka Aha Hookolokolo, no ka hoopii e hoopauia ke Kanawai Hookamakama. Ua ku mai o Kipi, a Kamailio loihi mai me ka hoike mai i ke kumu kupono i kona manao e hoomoe ai i ka hoike a ka hapa uuku oia Komite ma ka papa. Pela no hoi o Hikikoke, Alapai, a me Kaapa.
            Hoopaa no o Kaakua, me ka hoomoe i ka hoike a ka hapa nui o ia Ko mite ma ka papa, kokua nui o Nuuanu, a me Halasi, ua wehewehe loihi mai o Halasi, i na kumu kupono o ia Kanawai, a ua loihi kona ninau ana mai i na olelo hoopaapaa kupono, mamuli o ke Kanawai e kinai ana i na mai ino i loaa ma ka Hookamakama. A pau kana olelo ana, weheweheia mai kana mau mea i kamailio ai ma ka olelo Hawaii e Kimo Pelekane, ma na kumu nui no a Halasi i hoakaka mai ai.
            Ku mai o Wilimana, a wehewehe mai i kona manao no ke Kanawai e hoopaap aa ia nei, wahi ana, ua hele mai ia e imi i ka pono o ka Lahui, a i kona manao ana he pono no ia Kanawai; no ka mea, o ke kumu mua o ka pakele io o ka poe mai ia Kanawai. O ke kumu alua, i keia manawa, ua kaawale ka poe ino, ua hoailonaia ia poe; aohe no he mea pono ka huikau ana o ka poe pono me ka poe ino; pela ka noho ana o na Aina naauao, he kuhikuhi limaia ka poe ino, aole e noho pu mai me ka poe maikai; nolaila, ma keia Kanawai, ua akaaka ka poe ino, a ua kaawale aku lakou.
            Ku mai o Kap ena Loke, a wehewehe mai i kona manao e kokua ana i ke Kanawai Hookamakama ; i na he makua mea keiki kekahi, e koi ana no ka hana inoia o kana kaikamahine, a keiki paha a ke kaikuahine, a kaikaina paha, e hoopau i keia Kanawai; alaila, e wikiwiki no ia i ka hoopau i ke Kanawai; aka, o ke Kanawai nui hookahi mai ka wa Kahiko mai, o ka pono o ka lehulehu Ua pomaikai hoi ka Lahui i keia Kanawai, no ka mea, no ka mai o na makua ; nolaila, ua ili aku ka mai iluna o na mamo a lakou, a nolaila, ua nele maoli ka aina i na kanaka kino ikaika. A ua loihi no hoi kana wehewehe ana mai i na kumu ana i manao ai he pomaikai kai loaa i ka Lahui ma ia Kanawai ; a nolaila kona kokua ana i ka hoike a ka hapa uuku o ke Komite.
            Ku mai no o Balawina, a hoakaka mai i ke kumu kupono ole o ke Kanawai e noho nei.
            Ku m ai o Kimo Pelekane, a wehewehe mai i ka pono io ana i manao ai ua loaa i ka lehulehu ma ke Kanawai Hookamakama: a nolaila, kona mahalo ia Kanawai, a me kona kokua mamuli o ia Kanawai.
            Ku mai o Pomaikai, a hai mai i ka wehewehe naauao kaulike no ia Kanawai, akahi no ia a ike i ka pono o ke Kanawai Hookamakama ; nolaila, i na e like ka hooko ana i ke Kanawai me kona poo; alaila, e unuhi koke mai ia i kona inoa mai ka hapa nui mai o ke Komite, wahi ana, ua hele mai kekahi mau kanaka mea wahine ia ia e kii i na wahine a lakou ; aka, i kiiia mai ka h a na, e hoole mai ana na wahine, wahi a lakou, he palapala Laikini ko lakou, a ina he makemake ko na Lunamakaainana e imi i mea e noi ai ka Lahui: alaila, e aho e hana i Kanawai i paumi ka wahine a ke kanaka hookahi, i like ai me kekahi kanaka Moremona, i hanau ai he eiwa keiki i ka pule hookahi. A nolaila, a ia no kona make make ma ke kinai i ke Kanawai Hookamakama.
            Ku mai o Kaauwai, a wehewehe loihi mai a moakaka no hoi, a ma ia hope, ua apono oia i ke Kanawai e noho nei , a me na olelo naauao e ae no he nui wale, a o ka manao hope ana i hoopuka mai ai o ka hoopanee loa i ka noonoo ana i keia Kanawai.
            Ku mai o Kauhane, a hoike mai i kona manao, e hoahewa ana i ke Kanawai, a e apono ana i ka hoike a ka hapanui o ke Komi te.
            Olelo mai o Wilimana, aole no ka pomaikai wale no i loaa i na wahine Hookamakama kona kumu i kokua'i i ke Kanawai; aka, no ka pomaikai maoli no e loaa i ka lehulehu a pau.
            Hoakaka nui mai o Kaakua, i kona kumu i mahalo ai, a i apono ai i ke Kanawai e noho nei. Ma ke noi a Moku, ua hooholoia e ninauia.
            Noi mai o Kaauwai, e hoopanee loaia ka noonoo ana o ia Bila. Ua kue ia. Noi mai o Kaauwai, e kakauia i ekolu papa inoa no ka poe ae. Ka poe hoole a me ka poe e apono ole ana i na hoike elua a na Komite.
            Ua kakau inoaia ka poe ae, a me ka poe hoole. Poe Ae:—Hikikoke, Balawina, Pomaikai, Kaapa, Alapai, Papaua, Makaioulu, Kahananui, Moku, Kahookaumaha, Kauhane, Kapihe, Kipi, Wilimana, Kahookano. Poe Hoole:—Wepa, Kimo Pelekane, Kamika, Manini, Kapena Loke, Kaakua, Halasi, Nuuanu. He 15 poe ae e waihoia ka hoike a ka hapa uuku ma ka papa, a he 8 poe i hoole, ua waihoia ma ka papa.
            O Kaauwai, a me Kamalo, aole no laua i apono aku i na hoike elua a ke Komite.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hoopauia ke Komi te ana o ka Hale, a ua aponoia ka hoike a ka hapa nui, ma ke noi a Kipi.
            Ma ke noi a Kipi, ua hoopaneeia ka hana.

LA 23.—M ei 28.

                Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Moku, he palapala hoopii no Kaanapali, e noi ana :
            1. Aole e aeia ke puhi rama ma Hawaii nei.
            2. Na na Makaainana no e koho i Luna Alanui, aole na ke Kuhina Kalaiaina.
            3. E hoomauia ka 1/3 o ka waiwai o ke kane make i ka wahine ana, a e nele loa ka wahine kolohe i ka 1/3.
            4. E hoopauia ke Kanawai e papa ana i ke oki i ka pepeiao o na holoholona.
            Haawia i ke Komite.
            Heluhelu mai o Aalapai, he palapala hoopii no Molokai, e noi ana : Aole e hoololiia ke Kumu Kanawai. E hoom auia ka nui o na kula, ma ka olelo Hawaii. E hooemiia ka nui o na Luna Aupuni, a e hooemiia ka uku o na Luna Aupuni. E hoopauia ke Kanawai Hookamakama. Haawiia na hoopii i ke Komite. Ma ke noi a Wilimana, ua hoomoeia ma ka papa ka pauku hope, aia a hiki i ka wa e noonooia'i ke Kanawai no ia mea.
            Heluhelu mai o Pomaikai, he palapala hoopii na Alfred Doiron, e koi ana i kona uku no ka O ana i ka lima. Haawiia i ke Komite no na Dala Koi Ana.
            Hoike mai o Kaakua, o ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka hoopii a ka poe o Kona Hema, e noi ana : E haawiia ka mana i ka Luna Alanui, e hana uku pau, a ua hoomakaukau ke Komite he Bila Kanawai, e hoololi ana i ka pauku 488 o ke Kanawai Kivila.
            Ma ka ae ana o ka Hale, ua heluhelu mua mai o Kaakua i ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka pauku 488 o ke Ka nawai Kivila. Kapaeia na rula, ma ke noi a Kaakua, ua heluhelu aluaia ma ke poo. Noi mai o Kipi, e haawiia i ka Unuhiolelo. Manao o Wilimana, he makehewa ia Bila. Ua hooholoia ke noi a Kipi.
            Hoolaha mai o Kaakua, he Bila Kanawai kana e waiho mai ana imua o ka Hale, no ka uku ana i na auhau ma ka waiwai ulu o ka Aina.
            Heluhelu alua mai o Moku i kana Bila Kanawai, e hoololi ana i ka pauku 120 a me 121 o ke Kanawai Kivila. Noi mai o Kaakua, e lawe mai ka Hale i ka Bila , a e haawiia i ke Komite o ka Hale i ka la apopo. Noi mai o Kimo Pelekane, e waihoia ka Bila ma ka papa. Ua waihoia ma ka papa.
            Noi mai o Ka nuka, e Kapaeia na rula, a e hoike mai oia no ke Komite o ke Koho Ana e noi ana e waiho ka hoopii. Kue ia Kahookano, a me D. O. Balawina, ma ka papa.
            Noi o Wilimana, e waihoia ka olelo hoike a ke Komite i ke Komi te o ka Hale.
            Kue o Hikikoke, wahi ana, ua w aihoia i ke Komite ka noonoo ana, a ua pono ka lakou olelo hoike. Pela no hoi o Kimo Pelekane. Kokua o Kahananui, mamuli o ka olelo a Hikikoke. Kue o Kaakua, ia Hikikoke.
            Hoakaka mai o Kanu ka, i ke kumu o ko lakou hoike ana mai e aponoia ana ia Kahookono, a me Balawina, no ka pili ole o ka olelo hoike, i ke kumu hoopii—ke Kipe.
            Ku mai o Kamalo, a hoakaka mai i kona manao, aohe i hoike mai ka Luna o Nawiliwili, a me Waialua, i ke paewa ana o ka hana ana a na Komite, e hiki ai ke hoopiiia na Komite imua o ka Hale, a pela no hoi o Moku, makemake o Nuuanu, e waihoia i ke Komite o ka Hale i keia la.
            Hoihoi o Wilimana i kona manao, a ua aponoia ka hoike a ke Ko mite.
            Noi mai o Kapihe, e hookuuia oia mai ke Komi te Wae i kohoia'i i nehinei. Ua hookuuia.
            Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he palapa la no ka Hale Ahaolelo Alii mai, e hai mai ana i ka hooleia'na o ka Bila Kanawai Maauauwa. A he palapala hoi kekahi e hai mai ana, ua hooholoia e ka Hale Ahaolelo Alii, ka Bila Kanawai no na Aha Hookolokolo Jiure, a e hai pu mai ana hoi ua hooholoia ka Bila Kanawai e hoopau ana i ke Dute o ka hao palahalaha, a me na Kua hao.
            Hoolaha mai o Balawina, he B ila Kanawai, no ke kuai i na mea ai o ka la Sabati.
            Noi mai o Kapena Loke, e kapaeia na rula, a ua heluhelu muaia mai ka Bila Kanawai, no ka Hui moku mahu. " E kokua ana i ka holo aku a holo mai, i waena o keia Mokupuni."
            Na Wilimana, i heluhelu mai ia Bila Kanawai.
            Noi mai o Kimo Pelekane, e hooleia ia Bila, wahi ana, me he mea la e anunu ana i na pono o hai, a e lawe ana i na pono no ka hui wale no.
            Manao k a Luna Hoomalu, e pono e noonoo mua ka Hale, mamua o ka hoole ana o hapai houia mai no auanei.
            Hoihoi o Kimo Pelekane i kona manao. Ma ke noi a Nuuanu, ua heluhelu aluaia ma ke poo.
            Noi mai o Kaakua, e haawiia i ke Komi te no ke Kalepa.
            Noi mai o Kipi, e hoopanee loaia ka noonoo ana o ia Bila. Noho o Wilimana ma ka noho Luna Hoomalu.
            Kokua o Wepa, i ka hapaiia e ka Hale no ka noonoo ana ia Bila, a e aho e haawiia i kekahi Komite Wae. He nui ka pomaikai o ka lehulehu, a me ka moku-mahu holo pili aina nei.
            Kokua o Kimo Pelekane, ia Kipi, wahi ana, he anunu ia Kanawai, mai mua a hiki i ka hope ; nolaila, kona kokua ana i ka Luna o Hilo.
            Hoakaka mai o Kapena Loke, i ke kumu pomaikai o ka lehulehu i keia Bila, a me kona kokua ia Kaakua.
            Kokua no hoi o Wepa, i ka haawi i ka Bila i kekahi Komite Wae, a me ka hoakaka mai no hoi i kona kumu i manao ai pela.
            Manao o Balawina , e haawiia i ke Komite Wae.
            Hoihoi o Kipi i kona manao, e hoopanee loa i ka Bila. Lawe o Kimo Pelekane nona ka manao, a hoopaakiki mai ma kona manao mua. A aole no hoi o na manao e haawi aku i na pomaikai a pau no ia hui, a me ke kinai hoi i ka pomaikai kaulike o ka lehulehu.
            Kokua o Wilimana i ka Bila, me kona manao he mea pomaikai nui no keia Lahui, a me ka holo mau ana o na moku-mahu maanei; aka, aole ona manao e haawi aku i na mea a pau a lakou i noi mai ai, a i kona manao he pono ke noonooia mamua.
            Manao o Kipi, he pono ke haawiia i ke Komite Wae.
            Hoopuka mai no o Kapena Loke, i kona manao mua, e kokua ana i ka Bila, a me ka wehewehe mai no hoi i na kumu pomaikai pono i loaa i keia Lahui, ke holo ia Bila.
            Hoihoi o Kimo Pelekane i kona manao, a ua hooholoia, e haawiia i ke Komi te Wae.
            Kohoia o Kapena Loke, Hala si, Kipi, Kamalo, a me Kaakua.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hapaiia na hana hoopaneeia. Komi te ka Hale no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai, e hooponopono ana i ke kuai Nui o ka rama.
            Noho o Kamalo, i Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila e ke Kakauolelo.
            Ma ke noi a Wepa, ua hooholoia e noonoo pauku ia me ka hoololi pauku mai mua a hope o ka Bila. O ke ano o ia Kanawai, e hooemi ana i ka nui o ka rama i kuaiia e ia poe.
            Manao o Kipi, e waiho i ka Bila ma ka papa; no ka mea, ke hoopilikia aku nei ia mea i na pono o ka poe kuai rama liilii.
            Manao o Kimo Pelekane, e hoohalikeia ka uku o na palapala kuai Nui, a me ke kuai uuku. Manao o Wepa, aole pono ke hana pela.
            Ua waihoia ka Bila mua ma ka papa, a ua hooholoia ka Bila i hoololiia. Pau ke Komite ana o ka Hale, a aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale.
            Ma ke noi a Kipi, ua hooholoia e Kope maikaiia, a e waihoia imua o ka Hale i ka la apopo.
            Hapaiia na hana i hoopaneeia.
            Noho o Moku, i Luna Hoomalu. Komi te ka Hale no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai, a Kimo Pelekane, e hoole ana i ka hoopaiia'na o na wahine, i hanau i na keiki Kamehai.
            Heluheluia ka Bila e ke Kakauolelo.
            Heluhelu paukuia ka Bila, a aponoia me ka hoololi. Pau ke Kom ite, a aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale.
            Ma ke noi a Kipi, ua hooholoia e haawiia a kakau Poepoeia.
            Hoike mai o Kaau wai, he Olelo Hooholo, e Mahalo ana i ka noonoo ana a ka Hale Ahaolelo Alii. Ua hooholoia.
            Ma ke noi a Kipi, ua hoopaneeia ka hana.

Ka Nupepa Kuokoa.
HO NOLULU, IUNE 7, 1862.

Ka Ahaolelo.

                Ke holo mua nei no na hana a ka poe mahaloia o ka Hale o ka Poeikohoia, a mamua aku paha o ka hiki ana mai o ka Bila Haawina, e pau ana no na Kanawai ano nui ole i ka hooponoponoia. Ma ka la 28 o Mei iho nei, ua hooholo ka Hale ma ko lakou Komite la no ke koho ana, aole he kipe i hanaia ma ka la koho balota ma Lahaina. Aole paha i poina i ka lehulehu ka walaau nuiia o ia mea ma na kowa o ka nupepa Ka Hoku Pakipika, a na kekahi poe kokua no o ia pepa i hoopii no na Luna i koho ponoia ma ia Apana, a ua ahewaia kekahi o laua e ka Lunakanawai Hoomalu o Lahaina. Ua maopopo i ka Hale o ka Poeikohoia, mahope iho o ka ninaninau ana i na hoike he 17, aole loa he kipe i hanaia. Ua kupono loa ina e ikaika a koikoi iki aku na olelo e kue ana i ka poe nana i hoopii, ka poe e kuhalahala nei a me ka poe e kokua ana ia lakou, ka poe nana i imi wale mai e hoopoino i ka inoa maikai o na mea i kohoia. Aole e hiki ke kuhikuhi ikaika loa ia'ku ka lima e hoino aku ana, iluna o ua poe la.
            Ma ia la no (2 8.) ua hiki imua o ka Hale kekahi Bila Kanawai kupanaha, e ae ana i ka Hui Hooholo Mokumahu, e lawe i na pono a pau o ka holo pili aina ana no na makahiki he 12 e hiki mai ana, a ua waihoia i ke Komite Wae, aole i hoike mai. He nui na noi ma ia Kanawai, o kekahi e noi ana i $3,000 e ukuia'ku no ka mokumahu hookahi no ka makahiki hookahi no ka lawe ana i na eke leta o ke Aupuni, pela e uku like ia'i a pau na mokumahu ekolu, a i ole ia i $9,000 i mea kokua i na moku a pau ekolu i ka makahiki hookahi. Aole paha e nele ana ka nana o ka lehulehu i keia Kanawai kupanaha e manaoia nei. He nui ko makou makemake e hoomauia ka mokumahu maanei, ke hiki i na waiwai kalepa o keia Pae Aina ke uku pono ia lakou; aka, aole o makou makemake e hoopoino wale ia'ku na moku pea holo pili aina, me ka hoolilo i na pomaikai a pau no ka mokumahu. He mea pono loa no ke hooholo lua ia laua, a ma na mea no o laua i makemakeia malaila no ko laua pomaikai a me ka ole. Pehea la, aole anei e hoopiiia'e ka uku o na eemoku, ke holo keia Kanawai ? Aka, o ke kumu alakai a Beritania Nui i hoike mai nei no na mokumahu ona he kumu ikaika no ia e kukulu ia mai ai ma ka hoopaapaa e ka poe e kokua ana i keia Bila; aka, aole he like o ke ano o na Aupuni. Aole e pono ke hooholoia o kekahi Bila o keia ano me ka noonoo pono ole ia o kona ano i keia manawa, a me ka wa mahope aku nei.
            He Kanawai kekahi i hooholoia e pi li ana i ka poe kuai rama ma ke kukaa, e hooemi ana i hookahi galani ka palena haahaa loa a lakou e kuai aku ai. A he 12 omole ka palena haahaa loa ke kuai aku ma ka omole, aole e imiia kekahi wai ona i kuaiia maloko o na Hale Kuai o ia ano.
            He Kanawai kekahi i holo e pili ana i ke Koho Ana. Ua hoike mai ke Komi te Waiwai ma ka Poakolu iho nei, i ka Bila Haawina ; aole no hoi i nele ke oki ana o ka pahi hooemi i na lilo o ke Aupuni ma na Oihana a pau. O ke noi hookahi no a ka lehulehu, o ka hooemi i na lilo o ke Aupuni a like me na loaa mai.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

                Aole k a o kanamai o ka ona o ka poe kamaaina, a malihini hoi e noho la i Kamokuumeume, i na wai ona i hanaia noloko mai o ka ipu haole me ke ki. Pela ka palapala ana mai nei a W. L. o Ewa.
            Ke ikaika nei k a hana a na Lunamakaainana a kakou, aia a pau ka lakou hana ana; alaila, haiia aku ka poe o oukou i holopono ma na Luna a oukou i koho aku ai i mau Luna no oukou.
            Ua loaa mai ia makou he palapala na B. P. Ikemakaloa, o Kahaualea, Puna, Hawaii, no ka la 19 o Mei, 1862 nei. E hai mai ana i ka pono ole o ka hana a ka Luna Makai oia Apana. No ka loihi loa o kana palapala, aole i paiia e makou.
            Ua haiia mai makou e N. K. Koa, i ka piha launa ole o ka Halepule o Kaumakapili i ka poe makaikai i ka hai olelo ana a Rev. Kapali. Aia ma Pukaana. Mokuna 11:4. Ma ka hapa hope. Ua nui ka mahaloia o ka haiolelo ana a ke kanaka o ke Akua.

            MOKU ILI.—Ua lohea mai nei ma ka moku Moiwahine, ka ili ana o ke Kial ua Kamehameha IV, ma kekahi o na awa o Kauai. Akolu moku ili iloko o keia wa pokole, o Kuini, Keoni Ana, a me Kamehameha IV mai nei.

            I kela pule aku nei, ua hai aku makou i ka heihei ana o Ema Ruka a me Neki, a ua loheia mai nei ka mea o laua i ku mua i Lahaina, oia hoi o Neki he hookahi hora me 40 minute ka oi mamua o Ema Ruka. Ua like no paha ko laua holo, a me he mea la ua loohia kekahi o laua i ka pohu. He mau moku nani no hoi laua a elua.

            KUHIHEWA.—Ua loaa mai ia makou ka palapala i kakauinoa ia e K. Maakuia e hoakaka mai ana i ka hana ino ia ana o M. Kenui i ka holo ana aku nei ma ka Hokuao i Nuuhiva, e hai mai ana i ka loaa ole o kahi moe a me ka ai kupono nona, a hala ekolu po me ekolu la maluna o ua moku la.

            Ua hele nae makou e ninau i ke Kapena o Hokuao i ka oiaio a me ka ole o keia mau mea, a ua hai mai oia ia makou, " Aole he wahi oiaio iki oia mau olelo." Ua olelo mai oia, ua haawiia ia Kenui kahi moe i like ka maikai me kona iho; a pela no hoi ka mea ai. Ua kauohaia o M. Kenui e ai mahope me na haole, a me ke Kapena, aka, olelo oia mamua no oia e ai ai i ka ai Hawaii. Nolaila, ua manao iho makou, aole he kumu o ka palapala a ko makou makamaka.

            MOKU ILI.—Ua loaa mai ia makou he palapala na J. W. Kapehe, o Waimea, Kauai, e hai mai ana i ka ili ana o ke kuna Keoni Ana, i Mahinauli, Kauai, ma ka Poaha, oia ka la 29 o Mei, a penei kana mau olelo:
            " Ua ili iho nei o Keoni Ana, moku o Ekaliki i Mahinauli, ma ka lae ma ka hikina, ma ke awa no e komo ai iloko, malaila no kahi i ilia'i. Eia ka mea i laweia'i e kiola ilaila. He pipi na Aikake Kapuniai, 70 pipi ka nui, he pipi keiki wale no, mai Waianae mai. He 20 paha na pipi i ola, o ka nui o ka pipi ua make.
            O ka nui o ka waiwai na Aikake, ua piha o luna o ka moku i ka papa, i ke kua, i ka pou, i ke oa. Eha paapuka aniani, ekolu pani puka, elua pahukui. Ua loaa kekahi o keia mau mea, ua lilo aku ka nui.
            1. Pahu noho lio, no ka haole ma Koolau, Puna. He nui no na waiwai i poho pu me ka moku, he nui no ke poho o keia poe i hooili mai'i i ko lakou waiwai. He nui aku nae ke poho o ka Ona o ka mea nona ka moku.''

Na Palapala.

Olelo Pane ia G. M. Koha.

                Ka Ma keneta sila pili ole o na haina ninau Baibala a G. M. Koha, i hoopuka ae nei ma ka Helu 25 o kou noho puupaa ana e ke Kuokoa. E G. M. Koha, o na ki hoolele malamalama o Ana Raita Jausa Peti, o na moku aina eono o Hawaii au i ki hema ae nei, me kou manao akena ae imua o ka lehulehu, eia mai na haina ku loko o Papakanene. Ua nana iho nei au ia mau ki eono a ua ike au ua huda ia mai e oe noloko mai o ka huhui ki nui a Mahomeda, i palapalaia e Ioane ma Hoikeana 9:1. A no ia mau haina au e ke hoa : ke hoole aku nei au a me na aina kaulana elua o Hilo one nei, aole i loaa mai ka ninau akahi a hiki i ka ninau eono, eia malalo iho ka pili ole o na haina kaulemu au e ke hoa, pakaa o ka naauao io.
            Ninau 1. " Heaha na hua palapala o ka Baibala i loaa ai k a 666. Ehia hoi huahelu e kau ana i kela hua i keia hua i loaa ai 666?"— Haina a G. M. Koha, "Romaia;" " penei e hoonohonoho ai, Ro=600, ma=60, ia=6 Romaia 666." Pela anei e ke hoa, i okoa ka ninau, i okoa ka haina. Eia ka ninau. " Heaha na hua palapala o ka Baibala ?" Heaha ? he B. anei, he H. anei. he M. anei ? A loaa ia, alaila, na hua helu e kau ana i kela hua keia hua, o ka iwi Haiao au i hai ae nei ma Hoikeana 13 : 18. He lalau, pili no paha kau haina no ka Pope. Aka, ke pili ae la no ka ninau i kahi o ka uhini pili maluna ae o Halemaumau, ke paa la no i na ki o keia ninau i ole oe e ike aku.
            Ninau 2. "Owai ke kanaka iloko o ka Baibala, ke unuhi ae i ka olelo Hawai: Kamaluohaleoku."—Haina a G. M. Koha, " Ka sanarisataima;" wahi ana, ua komo okoa keia inoa iloko o na olelo okoa 5, Hebera, Suria, Mes, Helene, Latina, a ma ka olelo Hawaii " Kamaluokahaleoku." Ua makaikai au i ka inoa o ua kanaka la au i hai mai la maluna ae nei ma na olelo okoa au i hai mai nei, a ua ike au, penei ka wehewehe ana oia inoa, i ka olelo Hebera. " Kuseni alii misataina koa alii koa. Oia kona ano, a me ka Helene, Lusia, ua like pu no. A ma ka olelo Latina, he Haku o ka poe koa, a ma ka olelo Hawaii, he Alii kualana no ka ikaika; I hea iho la keia haina kuapuu au e ke hoa ? He kuapuu ka ninau, ke haawe ae la i ke alo o na'lii, aole e loaa ia oe he noho kuaainia, haia aku paha o pupuhi aku kela nalowale. O ka iwi Haiao au e kuhikuhi mai nei, aole no ia; a me kona hoike.
            Ninau 3. "Owai ka malama iloko o ka Helu a ka poe Iudaio i hoohalikeia me ka elemakule, ka paa o ke kookoo ma ka lima?" —Haina a G. M. Koha, "O Ziba, ma 1 Na'lii 6 :37." Pela anei e ka moo lawe ai o Halaula, i okoa ka ninau, i okoa ka haina, o Ziba, oia ka malama eha o ka helu a ka poe Iudaio, hoonohoia ke kumu o ka luakini nui, lilo ia i kookoo no keia malama ea : pela anei he ike wale no nae paha i na wahi palupalu o kaua, a ku mai no mamua me ke kookoo haalulu kela mahope e haa ai. He elemakule ka ninau, ke kolo pupu ae la ma ka ihu o Moaulanuiakea, e ku ka halau iluna o kona ihu, o ka iwi haiao au, ua ekekei ae la ilua.
            Ni nau 4. " Heaha ka holoholona nui iloko o ke kulu wai i haule mai kou lima iho?" —Haina a G. M. Koha, " He Liona, i ka la e haule ana ka hau." I ka ike wale no nae paha ou aia a haule ke kulu hau haule pu no iloko o ke kulu hau ka Liona. E ke hoa lauana manienie, ilioha o ka naauao, piha'ku la o Waimea, a me Kukuipahu, i Kohala, a me Lohohina hoi i ka Liona, o ka haule no ia la o ka hau o Maunakea, e haule ai, a ku ae la i kai o Waimea. E Laiana e, e holo oe ! o make oe i ka Liona a G. M. Koha, oia nae paha he Liona no hoi oe, o ko hoike aole i kokoke aku. He makani, he kehau, ka ninau no kuaaina, e lawe ana i na malau a Lo a hiki i ke ko-a Aku. e huli a ohiu ae, e ke hoa, ki aku o Lanai. E o i ko inoa e.
            Ninau 5. " E hoike mai oe i ka nui o na dala o ka halelewa o ke Akua ma ka waonahele."—Na haina a G. M. Koha, " Lalau." E hoike i ka nui o na dala o ua hale la, i loaa kona kumu ; alaila, loaa na hiki mua a pau. Oia nae paha, ua akamai ka poe Iudaio i ka hana ana o na hakina paumi au. E ke hoa, e kaupaona hou oe me kahi Kupakako a Kale, a loaa ia, na iho kou makewai. E ke hoa, he popo Auhuhu ka ninau no Kealue, e hola iho ana make ka i-a o Halapa, kamumu ke poo i ka pali o Kapukapu. E kokolo oia, he loaa koe.
            Ni nau 6. " Ua loaa ka mai iloko o kekahi a ike ole aku oe i kona hoa, heaha ia?" — Haina a G. M. Koha, " He huhu, noho iloko o ka opu, a puka aku ; alaila, pau." Aole pela e ke hoa lauana i ka wawahi waa, i ka auwaa o hai, aole anei oe i ike iho ia ninau, o ka hoomauhala, aole pela ka huhu, ka opu ino, ka makona, a pela'ku, ua hoole au ia mea, ke pili ae la no ia mai loko mai o ke kanaka, i ike ole aku ai oia i kona hoa, he hala io ka ninau no Leleiwi, e kike iho ana ka Moae, o na hoike au i kukulu mai nei, ua pau i ka hoole ia e a'u.
            E ke hoa, ua nui kuu aloha ia oe, e oi ana i ka ihu waliwali o Pulamika, aole ka, ke pao e mai nei no nae oe ia'u i ka Wana o Kaeleloli. Heaha la hoi ia oe ia, pea ae no au hoi ana. Ke pane mai nei oe no kuu hai ole aku i kuu inoa ia oe, e ike iho auanei oe malalo iho nei, e lapuu ana ka hau o Kuolo i ka la, ke i mai nei oe e imi au i kau mau Unu pehi. He lohe ole ka paha oe i na haina a S. D. Keolanui, a me J. W. Lipoa, i haiia'e nei. Ke olelo mai nei hoi oe, aole ou makau i na ninau a na Bea o Ioledane, pela io paha ; no ka mea, he pahoe malolo oe no Waikiki, pa iho ko lae i ka hoe a ka mea upena, hoomano ana no oe i kau hoe, o kou ano mau no ia a'u i ike ai, ke olelo mai nei oe, me kou hoano mai ia'u e holo ana au ia oe. O oe nae paha o Piimaiwaa, ke kanaka ikaika o ka uhu laau a Umi, a me na koa kaulana e ae o Hawaii nei. Aha, a lima, pau kauna o ka wahakole.
            E ke hoa, ina manao oe ea, e haliu mai no, eia na waa uoki ia'u, o ka paele wale no koe, o Honolulu ae no ia, o kahi nui o ke Pena eleele, kuai oe a loaa, holo mai no oe e paele ae a pau ia, hoi ana ia Oahu. Owai ka mea hanai aku ia oe. Ke haliu nei au i kuu kua ia oe, a o kuu alo, i o'u mau hoa naau haahaa a pau, mai Hawaii, a Kauai.
            Ua manao au, ina e loaa keia mau nin au ia oe ; alaila, e hoaikane kaua, a e ku ae oe, a hele kino mai, a na makou e hanai kou ola, ke hai oe maloko o ka Baibala ; aka hoi, e nana no nae au ia oe i keia manawa o kaua e hana nei. Ua pau, aloha.
J OHN D. OLELOHAOLE.
Hilo, Hawaii, Mei 27, 1861.

He Nuhou ma Halawa.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe :
            La l ana mai ka manao me ka ulumahiehie, e hai aku i ka nuhou i hanaia e na wahine ma Halawa, Molokai, a nau ia e hoolaha ae i ka lohe i ka lehulehu o lakou la, e kaikai ana i ka loa a me ka laula o kou mau aoao.
            Ma ka la 17 o Mei i hal a ae nei, he Ahaaina Hupa, na na wahine o Halawa, o ka nui o na wahine Hupa ma ia la, he kanalima a keu, he iwakaluakumamaono Hupa no M. Kekuanaoa mai, me nia apa Iole pua he iwakaluakumamaono, a o na Hupa e ae, ua kuaiia lakou me ke dala.
            Ua uhi paapu ia o luna o lakou i na u hi eleele o kela ano keia ano, ua maheleia ka huakai i elua mahele, o ka mahele mua, ua hoonoho papalua ia lakou ma Halehupa, o ka lua o ka mahele, ua hele papalua mai no lakou, i ka eu ana mai o na hale a elua, e naue ma ka huakai, oia no oe ka puewai o Moaula la, ka hoonohonoho lua i Muliwaa, i na hope wai a ka ua, i ka alawa ana'e hoi mao, oia no oe ke kuanalu o ka hooilo la, ka hoonuanua ia Apua Kalamaula.
            A i ka hui ana o na mahele i kahi hookahi, o ke komo no ia iloko o kaluakini