Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 27, 31 May 1862 — Page 2

Ka N upepa Kuokoa.

i ke Komi te o ka Hale i ka wa e hapaiia o na hana i hoopaneeia.
            Heluhelu mu a mai o Halasi i ka Bila Kanawai, no na Aha Hookolokolo Jiure. Kapaeia na rula, a heluhelu aluaia ma ke poo.
            Heluhelu mua mai o Kimo Pelekane, i ka Bila Kanawai, e hoopau ana i ka hoopai o na wahine i hanau i na keiki Kamehai, heluhelu aluaia ma ke poo, a waihoia me na hana i hoopaneeia.
            Heluhelu mua mai o Moku i kana Bila Kanawai, e hoololi ana i ka pauku 120, a me 121 o ke Kanawai Kivila.
            Haawiia i ka Unuhiolelo.
            Ma ke noi a Kaakua, hapaiia na hana i hoopaneeia.
            Noho o Barenaba ma ka noho Luna Hoomalu.
            Ko mite ka Hale no ka noonoo ana i na hoike elua a ke Komite Waiwai, e pili ana i ka hoopii a ka poe kuai rama o Honolulu.
            Ma ke noi a Wepa, ua aponoia ka hoike a ka hapanui o ke Komi te, me ka hoololi, e kali a hiki mai ka Bila a lakou e hoike mai ai, a ua aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale.
            Komite hou ka Hale no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai maauauwa, o Kapihe, ka Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila a me ka hoike, he 25 dala ka uku o ka palapala ae, a ina e oi manua o 5 dala ka hoaie ana ku o ka poe Kalewa, aole e hiki ke hoopiiia imua o kekahi Ahu Hookolokolo. Nui ka hoopaapaa, a o ka pauku mua wale no kai holo.
            Pau ke Komite ana o ka Hale, hoopaneeia ka noonoo ana o ka pauku i koe a ka la apopo, a ua aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale, a ua hoopaneeia ka hana.

LA 19.—Mei 23.

                Heluheluia ka moolelo a aponoia, me ka hoololi a J. H. Kamalo. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Kipi, he palapala hoopii no Hilo, 59 inoa, e noi ana. E aeia ke koho ana o ka balota ma Onomea. E kohoia i Lunakanawai apana ma Onomea, e Kue ana i na hoike o kahi e mai, o ka poe wale no o ka pa hookahi ke hoike. E hooemiia ka uku o na Makai, mai Hawaii, a Kauai, elike me ko na Koa Kiai o ka Moi. I puu dala no na Alahaka ma Hilo.
            Haawiia i na Komi te.
            Heluhelu mai o Pomaikai, he palapala hoopii no Moanalua, e noi ana. E aeia i kula aupuni na ka poe hoopii.
            Haawiia i ke Komi te.
            Heluhelu mai o Papaua, he palapala hoopii no Kohala, e kue ana i k a mai o na Hipa, e noi ana. E auhauia na Kahunapule o na aoao a pau. Haawiia i ke Komite.
            Heluhelu mai o Kimo Pelekane he palapala hoopii na n a haole Kalepa o Honolulu, e noi ana. Aole e hooholoia ka Bila Kanawai Maauauwa.
            Noi mai o Kahananui, e waihoia ma ka papa. Kue ia e ka Hale, a ua hoopaneeia ka noonoo ana, a ia a noonoo houia ka Bila Maauauwa.
            Hoolaha mai o Kaakua, he Bila kana e hoololi ana i ka pauku 876, a me 877 o ke Kanawai Kivila.
            Hoike mai o Hikikoke, o ke Komi te no ka noonoo ana i ke Kanawai Hookamakama.
            Hoolaha mai o Kahookaumaha, a ma ke noi a Kaakua, ua kapaeia na rula, a ua heluhelu muaia kana Bila, e hoololi ana i ka pauku 488, o hanaia ka uku puu ma ka hana alanui.
            Noi mai o Kaakua, e waihoia ia Bila ma ka papa.
            Hoakaka mai o Kahookaumaha i ka pono o ia Bila, ua waihoia ma ka papa.
            Ma ke noi o Kipi, ua hapaiia na hana i hoopaneeia.
            Ua lilo ka Hale i Komi te, e noonoo i ka hoopii a na haole Kalepa o Honolulu, no ka Bila Maauauwa.
            O Mr. Kaakua k a Luna Hoomalu.
            Ma ke noi a Wepa, ua heluheluia ka palapala hoopii a na haole Kalepa o Honolulu, e kue ana i ka hooholo ana i ka Bila Kanawai Maauauwa.
            Kokua o Wepa, me ke apono i ka palapala hoopii a na haole Kalepa o Honolulu.
            Ua waihoia ma ka papa ia hoopii. Hooholoia ka pauku mua, a hoololiia ka pauku alua, o ka bila piele, aponoia ka olelo hoike a ke Komite.
            Ma ke noi a Kipi, ua Kakau Poepoeia, a e heluhelu akoluia i ka la apopo. Hooholoia.
            Komi te hou ka Hale no ka Bila Kanawai, e pili ana i na Aha Jiure.
            O Mr. Alapai ma ka noho Luna Hoomalu.
            Heluheluia mai mua a hop e, a ua aponoia ka Bila.
            Pau ke Komite ana, a ua apono ka Hale i k a hoike a ke Komite.
            M a ke noi a Kamalo, ua hooholoia e Kakau Poepoeia, a e heluhelu akoluia i ka la apopo.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hoopaneeia ka hana.

LA 20.—Mei 24.

                Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Kahananui, he palapala hoopii no Honolulu, 61 inoa, e noi ana. Aole e hoomoe i na palapala hoopii ma ka papa. N a na hoa o ka Hale Ahaolelo Alii e hoomoe ma ka papa. Ina e hoomoe kekahi Lunamakaainana i kekahi palapala hoopii, e hoopauia oia. A ia a pau na la o na palapala hoopii, a me ka hoopaapaa ana a na Luna ; alaila, waiho ma ka papa, a pela'ku.
            Waihoia ma ka papa.
            Heluhelu mai o Kipi, he palapala hoopii no Kohala, e kue ana i ke noho ana o Papaua i Lunamakaainana no ia apana. A e apono ana o J. N. Naihe, ka mea i komo pono.
            Heluhelu mai o Pomaikai, he p alapala hoopii no Moanalua, 3 inoa, e noi ana. I hookahi noho ana a ka Ahaolelo, i kela makahiki keia makahiki. E pono i ka poe ilihune ke hoopii me ka uku Koina ole e hooemi i $1.00 ka auhau alanui. E pono i kela mea keia mea, i kanu i ka laau ke oki mai. E hooemiia i $2.00 no ka palapala hoolimalima Lio, a pela'ku.
            Waihoia kekahi mau pauku. Haawiia kekahi i na Ko mite.
            Heluhelu mai o Wilimana, he palapala hoopii no Kohala, 100 inoa, e apono ana i ke kohoia ana o Papaua.
            Heluhelu akoluia ka hoololi o ka pauku 517 o ke Kanawai Kivila.
            Ma ke noi a Kipi, ua hooholo loaia ia Kanawai.
            Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai, e ae ana i ka laweia mai o ka papa, a me ke Kuahao, me ke dute ole.
            Ma ke noi a Kamalo, ua hooholo loaia ia Bila.
            Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai, e ae ana i ke kuai Maauauwa, o ke Kakauolelo, ma ka olelo Hawaii, a o ka Luna Hoomalu, ma ka olelo Beritania.
            Noi mai o Kahookano, e hooholo loa i ka Bila.
            Kue o Wilimana, manao ia, e hoololiia ka hapa hope o ka pauku mua, ma ka hookomo ana i na huaolelo, "a me ka Opiuma." A na hooholo loaia ia Bila me ka hoololi.
            Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai, e hooponopono ana i ka Aha Hookolokolo Jiure.
            Ma ke noi a Kamalo, ua hooholo loaia ia Bila
            Noi mai o Hala si, o ke Komite no na Aha Hookolokolo, e hoihoiia ia lakou ka Bila mua no na mea e pili ana i ka Loio Kuhina, a e waiho mai ana i kekahi Bila a ia Komite no i hana ai no ia mea, a ua hooholoia.
            A ua heluhelu mua mai o Halasi, i ka Bila a ia Komite i hoomakaukau ai no ka Loio Kuhina o ke Aupuni, a na Hikikoke i heluhelu mai ma ka olelo Hawaii.
            Ma ke noi a Kimo Pelekane, ua heluhelu aluaia ma ke poo.
            Ma ke noi a Kimo Pelekane, ua haawiia i ke Komi te no ke pai ana.
            Hoolaha mai o Halasi, he Bila ka ke Komite no na Aha Hookolakolo, e hoololi ana i ka pauku 956 o ke Kanawai Kivila.
            He Olelo Hooholo na Kamalo, e Kauohaia ke Kom ite o na Buke Helu, e kikoo aku i na dala a na Lunamakaainana.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hapaiia na hana i hoopaneeia, a ua Komite ka Hale no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai, e pili ana i na wahine, hanau i na keiki Kamehai, e hoopau ana i ka hoopaiia o na wahine.
            Heluheluia ka Bila e ke Kakauolelo.
            A ua nui loa a loihi no hoi ka hoopaapaa ana, o ka Luna o Kau, a me Kaapa, kai koi ikaika loa e Kinai ia Bila, a o ka Luna o Kona Akau, ka Luna o Hanalei, o Wailuku, a me Hana, kai Kokua ma ka Bila. Ua hooholoia e ninau.
            Ma ke noi a Kahookano. Ua hooholoia e Kakau inoa ka poe ae, he 12 ka hoole, he 13 ka poe ae, e waihoia ma ka papa ka pauku mua.
            Pau ke Komite ana o ka Hale, a aponoia ka hoike a ke Komite.
            Heluhelu mai o Kipi, i ka hoike a ke Komi te o na Buke Helu, no na Bila aie o keia Hale. Ua hooholoia e uku aku ia mau Bila ma na lilo o ka Hale.
            Ma ke noi a Kipi, ua hoopaneeia k a hana a ka Poakahi.

LA 21.— Mei 26.

                Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Kaakua, he palapala hoopii no Waialua, 46 inoa, e noi ana. E puhiia ka rama ma Hawaii nei. E hooemiia ka uku o na Luna Aupuni. E ukuia ka auhau ma ka Waiwai. E hookuuia na keiki kula i ka auhau kino. E hooemiia i 50 keneta, no ka auhau Lio, a o ka auhau Piula, i 25 keneta. E auhauia ka poe i oi mamua o $1,000, i $5.00 no ka auhau alanui. &c.
            Hoike mai o Wilimana, o ke Komi te Waiwai no ke Kanawai e pili ana i ke kuai nui o ka rama. E hai mai ana i ka hoomakaukau ana i Bila Kanawai no ia mea, a aponoia ka hoike a ke Komite.
            Noi mai o Balawina, o ke Komite no ke Aopalapala, e ae aku ka Hale e haawi i ka palapala hoopii a na Katolika o Honolulu, i ka Unuhiolelo, Hooholoia.
            Heluhelu mua mai o Wilimana, ka Bila Kanawai e hoololi ana i ke ano o ke Kuai Nui ana i ka rama, i hoomakaukauia e ke Komite Waiwai.
            Ma ke noi a Kaakua, ua heluhelu aluaia ma ke poo.
            Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i ke Komite o ka Ha le i keia la.
            Ma ke noi a Balawina, ua hooholoia e noonoo houia ka Bila Kanawai, no na wahine hanau i na keiki Kamehai. Hooholoia.
            Hoike mai ka Luna Hoomalu, ua hiki mai ka Olelo Hoike a ka Peresidena o ka Papahoonaauao, ma ka Olelo Hawaii.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hapaiia na hana i hoopaneeia.
            Noho o Kahookano ma ka noho Luna Hoomalu.
            Komi te ka Hale no ka noonoo ana i ka hoike a ke Komite no ka Aha Hookolokolo, elua hoike a ia Komite, no na palapala hoopii, e noi ana, e hoopauia ke Kanawai " E hooemi ana i na ino i loaa ma ka hookamakama."
            Heluhelu mai ke Kakauolelo i na olelo hoike a ke Komite, no ka Aha Hookolokolo.
            Ma ke noi a Kaakua, ua heluheluia mai ka hoike a ke Komi te, e ke Kakauolelo.
            Noi mai o Kaakua, e lawe mai ka Hale i ka olelo a ka hapauuku, a e waiho i ka hoike a ka hapanui ma ka papa.
            Hoike mai o Moku i kona ma nao, e laweia ka hoike a ka hapanui, a e waiho i ka hoike a ka hapauuku ma ka papa.
            Noi kekahi poe e ninau koke; aka, kue o Hikikoke ; wahi ana, aohe pono o ka wikiwiki ma ka ninau, no ka mea, he mea nui, i na he wahi pono iki ko ke Kanawai kinai i na mai ino, he pono no ke ae ; aka, i kona manao he Kanawai ino loa, no ka mea, he kokua keia Kanawai i ka hookamakama. A ke mau nei no hoi na ino ; aka, o ka mai ua emi aku no ia. Hoopaapaa nui ka Luna o Waialua ma ka pono, a me ka pomaikai oia Kanawai.
            Ua hoopaapaa loihi na Lunamakaainana, akamai no ke kanawai hooemi i na ino i loaa ma ka hookamakama.
            Pau ke Komite ana o ka Hale, aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale, me ka holo ole no nae o na mea i hoopaapaaia.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hoopaneeia ka hana a ka hora 10 o ka la apopo.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU , MEI 31, 1862.

No ka Ahaolelo.

                Akahi ae nei mahina o ka noho ana o ke Kau Ahaolelo o keia Aupuni, a he mea pono hoi i ka lehulehu ke ike i na mea i hanaia eia poe. Ua holo no ka hana a ka Hale Makaainana, iloko no o ka lohi o ka hoike alua makahiki a na Kuhina. O kekahi o na hoike aole i paiia a hiki i keia la; nolaila, aia a ike na Luna i ke ano oloko oia mau hoike ; alaila, loaa ka pono a ia mea.
            O na mea e hanaia nei e ka Hale Ahaolelo o na'Lii, me he mea la iloko o ka manao o ka poe hoa Hanohano oia Hale ; no ka uuku loa no o na hana, a me na mea e hanaia'na e lakou; nolaila, ua kohu ole ke paiia o ka moolelo oia Hale, a pela no ka hooholo ana iho o ka lehulehu, me ka manao aku o ka hana wale no a ia Hale, o ka hooemi hope i ka holomua ana o na hana o ka Hale o ka Poeikohoia. A ua nui ka manawa o ka Hale Makaainana, i lilo ma ka heluhelu ana i na palapala hoopii; a ua nui no hoi na Bila Kanawai i waihoia mai imua o ia poe, a i noonooia hoi me ka maikai ; a eia iho malalo nei na Bila Kanawai i waihoia mai imua o ka Hale Makaainana. Eia na Kanawai i hooholoia e na Hale elua:
            Mai ka Hale o na'lii mai, " He Kanawai e hoololi ana i ka hana a ka Makai Nui o Oahu, i ka Makai Kiekie o ke Aupuni."
            Na Mr. Kipi, he Olelo Hooholo e hookaawale ana i na dala 6,000, i mea e uku ai i na lilo o keia kau Ahaolelo. Hooholoia me ke kue ole.
            Na Mr. Hala si, he Kanawai e hooemi ana i ka nui o ka poe Jure i 24. Hooholoia.
            Na Mr. Wepa, he Kanawai e hoololi ana i ka Haawina 6, Pauku 517 o ke Kanawai Kivila, " Na Masini a pau, ke manaoia no kekahi hana." A me ke Kanawai e hookuu ana i ka hao palahalaha a me ka hao kua, aole e uku i ke dute. Hooholoia.
            Eia na Bila i holo i ka Hale o ka Poeikohoia wale no :
            Na Mr. Kipi, he Bil a Kanawai e ae ana i ke kuai maauauwa kalewa lole, ua hooholoia, a ua pepehiia e ka Hale o na'lii.
            Eia ua Bila i hooleia :
            Mai ka Hale o na'lii mai he Bila, " E hoololi ana i na hana a ka Luna Dute, Luna Leta, a me ka Luna Awa, o Lahaina a me Hilo, i ka Makai Nui o Lahaina a me Hilo."
            Waihoia ma ka papa:
            Na Mr. Nuuanu, he Bila e hoihoi ana i na dala kula i ke Kuhina Waiwai, 16 i hoole, 8 i ae. Waihoia ma ka papa.
            Na Mr. Kahookano, he Bila Kanawai e hoouku ana i na mai i hoolaia i ka Hale Mai o ka Moi Wahine i $1.00. Hooleia.
            Na Mr. Moku, he Kanawai e hooemi ana i ka uku o na Lio Kea $5.00. Hooleia.
            Na Mr. Kahookaumaha, he Bila Kanawai e hoololi ana i ke Kanawai Hana Alanui. Haawiia i ke Komite.
            Na Mr. Kaakua, he Kanawai e hoopau ana i ka auhau poo o ka Lio, Hoki, a me ka Miula. Waihoia ma ka papa.
            Na Mr . Kaapa, he Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 168 o ke Kanawai Kivila, a e haawi ana i ka mana o ke koho balota na ka Luna Alanui. Heluheluia ma ka la 14 o Mei. A ua hoole loa ia.
            Na Mr. Nuuanu, he Bila Kanawai e pili ana i ka haalele o ke kane a wahine i mareia. Hoole loaia.
            Na Mr. Kahananui, he Bila Kanawai e hoonui ana i ka hoopai o ka moekolohe. Hooleia.
            Na Mr. Kaakua, he Bila Kanawai e ae ana i na Kahuna Hawaii e lapaau me ka Palapala Ae. Hooleia.
            Eia na Bila e noonoo ia nei:
            Na Mr. Kipi, he Bil a Kanawai e hookaawale ana i ka uku o na Lunakanawai ma ka mahele. Haawiia i ke Komite no na Aha Hookolokolo.
            Na Mr. Halasi, he Kanawai e hoololi ana i ke Kumukanawai, a me na Pauku hoololi. Heluheluia i ka la 13 o Mei. Haawiia i ke Komite Wae.
            Na Mr. Kahananui, he Bila Kanawai e hooemi ana i ka uku o na Luna Helu, a Luna Auhau, i 3 keneta o na loaa mai. Haawiia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
            Na Mr. Kaauwai, he Kanawai e hoolilo ana i hookahi Loio Aupuni. Haawiia i ke Komi te o na Aha Hookolokolo, a na ke Komite i hana ka bila e waiho nei imua o ka Hale.
            Na Mr. Moku , he Bila Kanawai e hooemi ana i ka auhau a ka Lio i hapalua nu ke poo. Hoopaneeia a hoike mai ke Komite Waiwai.
            Na Mr. Kimo Pelekane, he Bila Kanawai e hoopau ana i ka hoopai maluna o na wahine i hapai ma ka moekolohe. Hooleia i ka la 24 o Mei. Aka, ua noonoo hou ia.
            O na Bila he 22 i waihoia mai imua o ka Hale, he 11 i hooleia, he 6 i hooholoia, a o ke koena aia no ma ka lima o na Komite. O kekahi o keia poe Kanawai, aole he ano nui, oia no na Bila kupono i ka hooleia. Elua Bila i hooholoia i pili i ka hoanoe i ka Bila Waiwai, oia hoi ka hookuu wale ana i na hao mea hana ipuhao mahu, i mea e nui ai ka hana a koonei poe paahana ma ia mea, a i emi iho ai ke kumukuai oia mau mea maanei, mamua o Kalafoni; a o kekahi hoi e hooemi ana i na Masini i komo wale mai i ka aina nei, me ka uku ole i ke dute. Ma na Kanawai e waiho nei, ua hookomo wale ia mai na Masini hana me ka uku ole i ke dute. A o na Masini hoi e pili ana i ka mahiai, e mau ana no ke komo wale ana mai, me ke dute ole.
            E ike kakou ma ka moolelo o ka la 24 iho nei, ua hapaiia mai he Bila imua o ka Hale e pili ana i ka hoopai o na wahine, i hapai i na keiki moekolohe, ua hoopaapaaia, a ua hoomoeia ma ka papa. Ua hapai houia ka noonoo ana oia Bila, ma ka Poakahi iho nei, a ke lana nei ko makou manao e noonoo pololei ia, me ke akahele mamua o ka waiho ana ia Bila ma ka papa. O ke kuhihewaia paha o kona ano ke kumu e hoomoeia'i o ia Bila ma ka papa.
            He 10 makahiki mamua'ku nei, ua hanaia no he Kanawai e pili ana i na wahine hapai keiki, i na e hanau i ke keiki a 4 malala o ke ola o ua keiki la; alaila, e hookuuia ka makuahine; aka, i na e make ke keiki mamua mai o ia mau malama, alaila, e hoopaiia no. Ua hele ia Kanawai ma ke alanui pololei ; aka, ua haule pu iwaena, aole i hiki aku i ka pomaikai i manaoia'i. A no ke kau mau o ka weliweli, a me ka hilahila i na Aha Hookolokolo, iluna o na wahine e hapai ana i na keiki o keia ano; nolaila, ua nui loa paha na keiki i pepehiia e na wahine o ia ano, mamua o ke akaka loa ana ia hai o ko lakou hapai, a ma ia mea, ua keakeaia mai ka hanau ana, a ua ili hoi ka poino mau loa ana iluna o ka mea e pepehi ana i ke keiki.
            Ma ka lawelaweia'na no o ke Kanawai e waiho nei, ua nui loa ka ino i hanaia; ua Kauo huluhuluia ka wahine i hapai i kekahi mau mile a hiki i kahi o ka Lunakanawai, me ka nawaliwali no, a ilaila e hooweliweliia mai ai, a e hoomakaukauia mai ai me ka hoohilahila. Aole no he pono ke koiia ka wahine i mareia e hai mai i kona hapai, oleloa aku hoi ka poe wahine mare ole ia, (ma na aina naauao,) ke ole e hoopiiia e oki i ka mare ana.
            A no ka holo mua ana o ka naauao o keia Lahui, ua hapaiia mai nei keia Kanawai imua o ka Hale Ahaolelo o keia Aupuni, e hookuu loa ana i ka hoopaiia ana o na wahine i hapai ma ka moekolohe, a hookamakama paha, a me ka hopu oleia no hoi o ia poe. A he olioli ko makou me ka manaolana, i na e hooholoia ia Kanawai.
            Ua manao kekahi poe, aole no i law a i keia Kanawai, e aho loa no ka hookuuia o na wahine a pau, aole e hoopaiia no ka hewa moekolohe. Aka, ua pono paha ke akahele ana ma ia mea. Ma ka inoa o na hua hala ole a ka poe makua haumia, e hookuuia ka lima e uumi nei i ka puuai o ia poe; me ka manaolana'ku e ulu ae ia poe a e lilo i mau mea i oi ae ka maikai mamua o na makua o lakou. Aole no ka poe i kamaaina i keia mea, i manao iho he mea e hoonui ai i ka hewa ka hooholo ana i keia Kanawai ; a aole no hoi e hooemiia keia hewa ke hookaumahaia e ke Kanawai, he oleloa no.
            He Kanawai kekahi imua o ka Hale, e pili ana i ka noho ana o kekahi Loio Kuhina, aole hoi e like me keia ka noho ma na mokupuni a pau ; aka, hookahi wale no, he loihi no ia Kanawai, he 19 pauku. E haawiia ana i ka Moi ka mana o ke koho i ka Loio Kuhina, a eha makahiki e noho ai ma kana Oihana; alaila, koho hou, ke ole e hoopauia e ka Moi; a aia no i ka Ahaolelo ka hooholo mai i ka uku kupono nona. O ka hoonoho ana i Loio Kuhina no na mokupuni a pau, he Kanawai maikai no ; aka, ma ke Kanawai i waihoia mai imua o ka Hale, elua mea hemahema loa : O ka pono i ka Loio Kuhina, o ka hoolilo i kona akamai a pau no ke Aupuni wale no, aole no hoi oia e aeia e Loio no na mea e ae me ka ukuia mai ; aka, e hoopau holookoa loa no ia i kona manawa no ke Aupuni. A i mea no hoi i makaukau e hana me ka hope ole, i akamai pono i ke kamailio i ka olelo Hawaii, a me ka olelo Beritania: no ka mea, he nui ka poino i loaa i ka lehulehu imua o na Aha Hookolokolo, no ke akaka pono ole o na mea a lakou i hoopuka'i i ka Lunakanawai, a Loio ike ole paha i ka olelo Hawaii. A aole no hoi he pono ke koho i unuhiolelo i mea nana e lawelawe ka hana i waihoia aku nana. A ano ua hiki mai ka manawa e hanaia'i i mau Kanawai e hoolilo ana o ka ike i ka olelo Hawaii ka mea e kupono ai ka noho i Lunakanawai a i Loio paha. No ka mea, aia no i ke akamai a me ka ike maoli i ke ano o ka mea e hanaia, a i hoikeia mai e na hoike, ka hiki ke hooholo i ke kaulike a me ka pololei, no na mea e pili ana i kekahi hihia, imua o kekahi Lunakanawai. A o ka noho ana mai o kekahi i Lunakanawai, a i Loio paha, me ka ike ole i ke ano o ka olelo a na mea imua ona, i ko makou manao, he pono ole.
            Ano, ua hiki mai imua o kakou keia mea ; nolaila, ua hiki mai ka wa pono e hana'i i mau rula kupono e hoopomaikai mai ai i ka Lahui Hawaii. A he pono no hoi i ko makou manao ka haawi mua ia o ka hana i kekahi kanaka Hawaii i makaukau. A ke manao nei no makou e koi ana no na Luna Hawaii i ko lakou mau pono maoli.
            Aole o kanamai ka hoopaapaa i ka Poalua iho nei, no na hoike elua a ke Kom ite no na Ahahookolokolo, ka hapanui a me ka hapa uuku ; no ka hoopii a na makaainana e noi ana, e hoopauia ke Kanawai, " E hooemi ana i na ino i laha ma ka hookamakama." Ua kue mai na Luna naauao he nui wale me ka waiho akea mai imua o ka Hale i na mea a lakou i ike maka'i a i lohe pepeiao ai hoi. A ma ka ninau ana ua 15 ka poe ae ma ka hoapono i ka hoike a ka hapanui o ke Komite, a e hoopau i kela Kanawai, a ewalu i kue. Ma keia mea e ike lea ia'i ka manao o ka lehulehu no keia kanawai o M. H. 1860.
            Mai holo ole no kela Kanawai i kela kau, e ole no ka hoomaliuliuia o kekahi mau Luna, me ka manao no nae e hoopauia no i ka wa e makemakeia'i, i ae aku ka hana, e pipili loa'ku ana i ka mau.

Mai Keehi mai i na Kui.

                Ma ka Hoku Pakipika o ka la 29, ua pane mai o " OIAIO LOA," me ka maka keleawe, a me he mea la he malihini la ia i ka mea e kamailioia nei. Heaha la ka pili o kana olelo no na Luna Katolika eono iloko o ka Hale o ka Poeikohoia ? Ua hoole anei makou ia mea ? Ua hoole anei makou i ka pono kaulike o na aoao hoomana ? Ke olelo nei makou, aole ! he ole loa no. Aka, o ka makou mea i hoowahawaha'i, o ka hoolilo ana o ke ano hoomana o ke kanaka ka mea e kupono ai oia ke lilo i lala no ka Papahoonaauao ; aole no paha o makou wale kai hoowahawaha ; aka, o ka poe no a pau i ike a i lako hoi i nei mea he minamina kaulike. Ina paha oe e " Oiaio Loa," he mea i ike i ka ii o kau mea e kamailio nei, aole no la hoi paha oe e nele i ka manao like me makou.
            O ka hoopii ana imua o ka Ahaolelo e like me ka mea i hoakaka mua ia, ke olelo nei makou he hookiekie a he hoowahawaha maoli aku no hoi i ka Mea Iolani ka Moi, ka mea nana i koho i na Luna Aupuni o ia kulana. Ua koho ka Moi i ka poe ana i manao ai he poe kupono ke lawelawe i na hana o ka lehulehu ; a ina iloko o kona manao ana, aohe pono ke koho i ke Katolika; aole no ia he mea e ahewaia'i, a oia no a me kona mau Kuhina kai ike i ke kumu o ke koho ole ana. Ua lawa ko kakou Moi i ka ike a me ka naauao, a ina iloko o kona naauao nui, ua koho oia he kanaka no ka aoao hoomana e ae, aole he Katolika, ke ku nei makou ma ka aoao o ka lehulehu i lako i ka noonoo kaulike, a ke apono aku nei. A ina no hoi paha e koho oia iloko o kona naauao nui i kekahi o kona poe kanaka e noho nei ma ka hoomana Katolika, ua like loa no ko makou apono ana.
            Ke i hou mai nei: " E noonoo pono oe i kau olelo kuhikuhi e hai mai nei." Ke manao paa nei makou, o oe kai noonoo ole i kau mea e kamailio mai nei; a no ia mea, ke nee loa ae la oe i Hamohamo; mai manao kuhihewa oe, o ka poe nana e heluhelu ana i kau mau olelo, he poe nele i ka noonoo kualike ; aka, e pono ke hoomanao iho , he Lahui kanaka naauao holookoa, ka poe nana e kau mai i ka olelo hooholo ma na mea i paneia e makou, a me oe. A nolaila, e ka makamaka, e aho oe e akahele i ka wai o Maluaka, o ikea mai auanei oe e hanunanuna.
            Eia kekahi, ua ike no o Kapena Loke i ka hewa o kekahi pauku ma ia palapala hoopii, no ke kakau ana ka hewa, wahi a na, oia hoi ka huaolelo " Apuka," a ua wehewehe mai no oia ia mea imua o ka poe mahaloia o ke Keena Lunamakaainana, ma ka Poalua iho nei i hala, a malia paha, i na oe e makaala a noonoo pono i na kumu hoopii, a me na mea a ia palapala hoopii e koi ana, e loaa no hoi paha ia oe ka hoowahawaha e like me makou; a aole no hoi e nele ka ninini mai o kou puuwai i na manao Minamina Alii. Nolaila, e ko makou makamaka, e pono oe e noonoo mamua o ka pane ana mai, a nolaila, mai keehi mai i na kui, o walania auanei oe ke ku aku.
            Ua hiki mai io makou nei ka lono ma ke Kuna Jeannette mai, i ka nahaha liilii ana o ke Kuna Queen i ka la Sabati iho nei, Mei 25, ma Keanae, mawaena o Maliko me Hana, Maui. Ua loaa mai he palapala e hoakaka i ke ano o ka ili ana, a keia pule ae paiia.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

                Ua kapiliia a maikai ka moku holo mau o Kona, o Kekauluohi, a e holo ana i keia ahiahi, no Kona, a me na awa e ae ana e ku mau nei.

            PALAPALA H OU.—Ua pai hou ia ka "OLELO NO KO KE AKUA ANO; " ka mea i kakauia e W. P. Alexander. He hapaha ke kumukuai. O ka poe makemake i keia buke, e palapala ia Rev. E. W. Kalaka, ma Kawaiahao.

            MEA HOU MAOLI.—Ma ka Olelo Hoolaha iloko o keia pepa i keia la, e ike kakou ke makemakeia nei i 30,000, paona raiki me ka aa. I lawa no ia kakou a hoomaka e kanu o ka hiki koke mai no ia o ka poe makemake e kuai; nolaila, e na makamaka e hoomau me ke kupaa i ke kanu raiki, i waiwai ai ke aupuni, a me kakou.

            HELU 23.—No ka mea, ua nele makou i ka Helu 23, o ke Kuokoa, oia ka pepa o k a la 3 o Mei; nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe e makemake ana e hoihoi hou mai ia pepa ia makou, a e uku aku no makou no ka pepa hookahi he hapaumi o ia Helu wale no; ina elua pepa o ia Helu hookahi no, he hapawalu ka uku no ia mau pepa elua, a pela'ku.

            HOKUAO.—Ua hoi mai nei o Hokuao, i ka Poakani iho nei, mai Fatuhiva mai. Ua hoi mai nei o Rev. Kaiwi, me kana mau keiki, o Rev. Kuaihelani a me kana wahine, a me Mi. Kenui ma no hoi. E holo hou ana oia i Maikonisia, iloko o na pule elua, e lawe ana i lako no na Misiori e noho ana ma Maikonisia, a me na kumu hou no ia mau wahi.

            KU DALA.—E Kudalaia ana he aina, hale a me na mea hoonani hale maikai. Aia ma kahi o Keoni Livi, mauka iho o Pohukaina, i keia la e Kukala'i. E hele mai oiai ka wa pono. A ma ka Poakolu e hiki mai ana, e Kuaala ana ma Ke Keena Kudala o Mi. John H. Cole, mauka iho o Hale Mahoe. He nui na mea ano hou e Kudalaia'na ia la.

            MAU MOKU HEIHEI.—Ma ke ahiahi iho nei o ka Poakahi, ua holo aku o Hana, a me Moikeiki, o Hana kai puka mua ; aka, i ka hiki ana i Mamala, loaa aku no ia Moikeiki. Mahope aku o Neke, a me Ema Ruka, o Neke mamua a i ka puka ana iwaho o ke awa, loaa aku no ia Ema Ruka, a pela ko laua holo ana a nalowale aku no laua. He lohea mai paha koe o na mea o laua i ku mua aku i Lahaina. He ikaika no ka makani, a ua kupono no i na moku a elua.

            Ma ka Pakolu iho nei, ua hoike mai ka Luna Hoo malu o ke Komite no ke Koho Ana, i ka lakou olelo hoike no ka hoopii kue a kekahi poe (?) o Lahaina ia J. D. Kahookano, a me D. D. Balawina, a ua hooholo iho ia Komite, e apono ana i ke kohoia'na o na mea i haiia maluna, no ke ku ole o kekahi o na mea i haiia mai e na hoike, i ka mea i hoakakaia ma ka palapala hoopii; a nolaila, ua hoomoeia ka hoopii ma ka papa. A ua mau aku ko laua noho Lunamakaainana ana me ka mahalo.

                UKU OL E MAI.—Ke loaa mau nei ia makou ma na Eke Leta mai, na PALAPALA HOOLAHA, a me na KANIKAU he nui wale, me ka uku ole mai. Nolaila, ke hoakakaia'ku nei imua o oukou e na makamaka, ka poe hooili mai i keia mau mea i oleloia ae la maluna. Ina e hooili mai na Olelo Hoolaha, alaila e hooili pu mai me ka uku, oia hoi, ke oi ole aku mamua o ka aoao palapala hookahi, a o na lalani hua kepau he umi alaila, he hapalua dala wale no ka uku no ka pule hookahi, no na pule elua, hookahi dala no ka mahina hookahi, (eha pule,) hookahi dala me ka hapalua. O na Kanikau hoi, he hapalua dala ka uku no ka aoao palapala lima hookahi o ke kalana.

            BALOTA MA KOOLAULOA.—Ua koho hou ia i Lunamakaainana no ka Apana o Koolauloa, ma ka Poalua iho nei. He 193 balota o G. B. Ukeke, a he 191 balota o A. M. Kahalewai. Ma ka helu ana nae i na balota ua oi mamua o na inoa, a ma ka hele ana mai o kekahi mau kanaka elua a hai mai, o laua no kai koiia e Ukeke e lawe hou i balota hou ; nolaila, ua manao ka hapanui o A. M. Kahalewai ka mea i koho ponoia; nolaila, ua haawi lakou i ka hookohu ia ia, a o ka hapa uuku o na Luna Nana, ua haawi i ka palapala hookohu ia G. B. Ukeke. Pela mai nei ko makou lohe. A ua kauoha ka Hale o ka Poeikohoia e koho hou i Luna no ia apana.

            HE WAHI I-A KUP ANAHA.—Ua loaa mai ia makou, he palapala na P. Kauakoiawe, o Lahaina, Maui, a penei kana mau olelo: " Ia'u i hele ai ma kahi kokoke i ka loko, ike aku la au i kekahi wahi i-a kupanaha e holo ae ana, luu aku la a mea kuokoa ae ana iluna o ka ili o ka wai, luu hou iho a mea kuokoa ae no, a makau iho la au i ua wahi i-a nei, ku ae la au a holo aku me ka weliweli loa, a no kuu mama ole, loaa ae la au i ua wahi i-a nei; a kahea ae la au me ka leo nui, Auwe ! make au, Auwe! make au. A no keia kahea ana pela, holo mai la na kanaka a paapu loa, a hoopakele mai la ia'u, a hoi aku la au me ka mahunehune i ko'u wahi, a ma ia hope iho, ola makai ae la au, e like me ka wa mamua."