Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 22, 26 April 1862 — Na Palapala. He puhi Rama. [ARTICLE]

Na Palapala.

He puhi Rama.

I Ke olelo hou nei kakou no na mea e pili ;ana i ka pono, a me ka pomaikai o keia la- | hui; ke hoonoaia ke puhi mma. No ka mea, |ua hopipi mai nei ka a ana mai o Halaani'ani, ma ka helu 29, o ka Pakipika. I kuu nana ana i keia mau olelo hope a jHalaaniani, aole he waiwai. hfe makani wela ! wale no. A manao no hoi wau, he kanaka ! ano naaupo. Pela ke ano o kana olelo. Ke ohi wale mai nei oia i ka opala, ipuuana nona e hoomoe ai i kana hua, i kiko mai ka moonihoawa. Ke manao inai nei o Halaaniani, he oiaio kana olelo. Ina he oiaio kana olelo, alaila, he oiaio no hoi ka Diabalo; no ka mea, oia kekahi i manao like pela. A he oiaio hoi ka olelo a na kanaka a pau. Alaila, aia mahea na kanaka alapahi ? iNa kanaka olelo oiaio ole ? Me kou manao ana he oiaio kau ; pela 110 ko'u manao i ka'u olelo, he oiaio hoi ia. No keaha la i kue ai ka oiaio i ka oiaio ? I ko'u manao, he alapahi ka nui o kau olelo, aole he oiaio. He ole io no. No ka mea, ua olelo oe, ma keia mau ole|lo hope au, ua kapa aku ka wau ia oe, aia ' oukou he Liona. Ke hai nei wau ia oe e Halaaniani; aole au i olelo aku ia oe, aia |oukou he Liona. He ole maoli no. Ke hooj lilo mai nei oe i ka mea i olelo oleia, me he I mea la ua oleloia ; a i ka mea oiaio ole, me | he mea oiaio la. Ke hoike mai nei keia haI na au, i ka oiaio ole o kau olelo. | Kuhi wau ua kuekaa io oe !i ka'u olelo | ma ia Helu 17, o ka Nupepa Kuokoa. Ua apo lau wale ae no oe, aole i loaa ia oe ka I mole. Me he moa la, e heluhelu wale ana j i ka puu opala. Ina paha i like oe me ka manu kiko laau, ka mea i pao aku i ka laau, me kona nuku, i na ua loaa ia oe ka oiaio. Hokai ua ihu pohue, lana wale ae no iluna, |a he hua Limukala e lana ana iluna o ka ili j kai ke loaa. { Pono no kou haule ana, Aole kupono kou ano e lilo i Lunamakaainana, no ka mea, he hohonu loa na mea olaila. Aole e loaa i ke kanaka ano like me oe. Kulii no hoi wau, ; he kanaka naauao io. Aole ka! | Ina he naauao, ina ua hoomaopopo oia i ! ke ano io maoli o ka'u olelo. Penei ka'u ! olelo ma ia Helu 17, o ka Nupepa Kuokoa; j" Ina pela ka manao ana, o ka nui o na Lu- ! uainakaainana, e hookuu aku i keia Liona." | Oia mau hua olelo a'u, kana i koho wale iho |ai, e kapa aku ana wau ia lakou, he Liona. j Ke kuhihewa nui loa ia o Halaaniani. Ua ike no kakou, ua manao o Halaaniani e ; hoonoa i ke puhi ana o ka mma ma Hono- : iulu nei. A oia manao o Halaaniani, ka mea : i oleloia. " Ina pela ka manao o ka nui o I na Lunamakaainana," me ia manao o Halalaniani. No ka mea, ua manao ia e hoonoa | i ke puhi rama, i na e oi kona mau balota, a j lilo hoi i Lunamakaainana, iloko o ka hale j mahaloia o ka Poeikohoia. Aole paha e, [ e kapa aku ana ia Halaaniani, he Liona. | He lalau inaoli. | O ka Liona i oleloia malaila, oia no ka irama. Ua hoohalike au i ka rama me ka Liona omo koko. Pela ka rama e omo mai |ai i keia lahui. ; Ina paha ua manao like oukou, e like me ka lalau o Halaaniaui, alaila, mahea kahi i | paa'i o Halaaniani ? Ua paa anei oia ma ka ; Halepaahao, ma Kawa ? Alaila, na na Lue wehe i na kaulahao i paa'i l oia ea ? Lalau maoli o Halaaniani! Malia no nae paha ua ike no o Halaaniani ia ia iho, he Liona ; a ua hoopaaia iho i na kaulahao o Satana. Me ia no ia, nana no i kapa ia ia iho he Liona. Me oe aku ' no ia e Halaaniani la. Ua makemake iho la no ka oe i ko inoa Liona ! Hoi iho no o kahi ninau ana, hemahema a ka launa ole raai. « O ka hale kuai, a me ka hale puhi, owai ka mea hewa o laua ? " , O ka hale kuai hea la ? O ka hale kuai lole ■ 'paha oMi. Holo ? O ka hale kuai palaoa ipaha ? O ka hale kuai bipi paha ? O ka haj le kuai rama paha ? Pela no me ka hale pu- : hi. O ka hale puhi pala«3a anei ? O ka hale . puhi baka paha ? O ka hale puhi ta anei ? I jO ka hale puhi rama paha ? I ( Ina ua pili kau ninau i ka hale puhi rama,: a me ka hale kuai rama; alaila, ua kau like | : laua. j Ke i mai nei oe, he hoa no'u o S. K. Kua-! ; puu. Mahea ko ike ana he hoa ia no'u ?! ; Xou no paha kou hoa. | Ua lohe no oe, aole o'u makemake e puhi! ia ka rama ; aole no o'u inu i ka rama. Ma-! kehewa ia olelo au. | " Kuhi au ia ©e he kanaka pono, aole ka !' T | | A pehea oe ? Manomano ua hewa ou. Piiu 1 akoakoa loa no a ia oe. Kei aku nei au ia 1 oe, aole au i hoopaiia ma ke kanawai o ka \ j

aina, mai kuu la i hanau ai a hiki i keia la. 0 kuu hewa anei ia ? Ke olelo hou mai nei oe, aole oe i ike i kahi i puhiia'i o ka rama, "O ka nama ka mea nui i na hale Hokele." Auwe! A i wahahee mai no oe mamua, i olelo mai ai he puhi rama ma Ameiika, Beritania, Farani,a nolaila mai koonei mma. Ina pela. Akaka loa ka oiaio o!e o kau olelo. '• Ke olelo mai nei o Minamina, ke kuaiia • nei no na mea kuai i keia wa ; makepono la hoi. *' Ahe ! Aia no a aeia ke puhi rama, alaila pii na inea kuai; oka umeke poi hapaha, he §50,00 oia; a o ka ipu hapa\>*alu, he 810, a pela aku. Kaawale ole aku no hoi o Kaalapahi ma. •• No ka oleloia hoi <tc." Auwe? Kainoa no kau ike maopopo. He ole!o \\*aleia mai no ka. Kai no o Honolulu no na! O kahi i olelo oiaio ole, emoole a laha, me he olelo oiaio la. Pela paha na olelo au i lohe wale i ai e oielo ia ana, pa iho ia oe, loaa kau wahi ; mea e olelo ai; a i iho la oe he pomaikai ke aupuni, ke aeia ke puhi mma. | A no ko makou ike maopopo, lie mea e I poino nui ai ke aeia ke puhi ana i ka mma ; ! nolaila ko makou hoike aku ma ke akea. E ! minamina ana i ke koena uuku o keia lahui, | o pau e auanei. No ka mea, ke ike.aku nei ! makou i kekahi poe ona, ua lilo i poe oleloa. | |Ua pu-a-a maoli no. Ke weliweli mai nei na elemakule i ko; i lakou lohe wale, e hoonoaia ana ke puhi m- ! ma. O lakou kekahi mau hoike, e olelo mai : nei, he poino ko ke aupuni, ke hoonoaia ke , puhi mma. | Ke olelo mai nei na Kalaiaina, u Pela no ;ka rama. He mea ia e poino ai na kanaka,! |a me ke aupuni, nolaila. pono no ke kapu." j Pela ka manao o ka poe Kalaiaina naauao. I Olelo hou mai no lakou; he poho ke ilala i j lilo ika rama. uUa poho wale ia waiwai, a ( o ka mai oke kino, ame ka make ana o ka ; uhane ka mea loaa." Olelo hou mai no la- | kou, "Ua oi loa aku nae ka hewa o ka inu I mma." Pela ka olelo aia poe naauao la. A ' i kau hoi, he pomaikai ke aupuni, a he waiwai. | A ina paha i heluhelu oe iloko oka Elele ! o ka wa kahiko, " Ka rula hoi o ka hoomaj nao," i na ua ike oe, " He akua hanai ka ; mma, he moonihoawa ka aie," a noonoo ; iho la. 1 Ke olelo mai nei o Bukanana, ka Peresijdena o Amerika Huipuia, i na makahiki i ihala. Penei kana olelo i na kanaka opiopio : ;" E haalele oukou ina mea ona, no ka mea, ; o ka ona ana, oia ka pilikia nui o keia lahui. j Nolaila mai ka make ana o na kanaka ui maikai he nui wale ; nolaila mai ka uwe ana o na makuahine, a me ka hilahila o na ma- ; kuakane, no ka ona ona keiki a lakou. He jhapa ka pilikia no na mai ahulau a pau i j,hiki mai nei, o ka ona ka pilikia nu\ i oi aku | i na pilikia e ae a pau, e haule mai ana maluna o na kanaka." Ua heluhelu paha oe iloko o ka Buk'Q 4, ; Helu 15, oka Hae Hawaii ? Penei kana : '• lie mea wehe i kona hilahila, he pupule ma ka manao ana, he kauwa na ka powa, he | kokua no ka hale kuai mma, he kumu e kanikau ai kana wahine, ka hilahila na kana | poe keiki, he hoopoho no kona waiwai, he ; mea hoowahawahaia e kona mau hoa noho, !he ipu hanai puaa kona opu, he helehelena holoholona, he kanaka no ka po." He oiaio no ia mau olelo. Ua pili pono loa no ika poe inu mma. | Aka, mai hea mai ko lakou rama ? Mai ;na hale kuai mma inai. A mai hea mai hoi jko lakou ? Mai na hale puhi mma mai no. !Ina i pani po.a loaia ke poowai, maloo no ka | wai o ka auwai, a ina e maloo ka auwai, e Imaloo auanei ka loi. j Pela no, ina aole puhi mma, alaila, aole !he hale kuai mma. A ina aole he hale kujai rama, alaila, aole he ona ana, ua pau. Aka, ke hilinai nui nei kakou i na Kanawai. He mea nui ke Kanawai ika poe ma- | lama ia mea, a he mea ole ia i ka poe malajma ole. Ke ike pono nei no oe, ua nui na - j Kanawai, na Lunakanawai ma kela apana i [keia apana. He mau Lunamakai, ame na i Makai hoi. Pehea la, aole anei he nui ka ; | poe ona, ame na hewa e ae ? He nui no. i | He mau mano, he mau kini, a lehu wale uku. ; " Pehea, ina lohe ia mai, aia ma lolekaa, 1 | Koolaupoko, Oahu, ua puka mai ke dala, |

; &c."—He oiaio no paha. He mea ia e hooi ia mai ana i ka'u olelo mamua, i ka nui o | ka poe hele i na hale puhi rama t e like me ka nui o ka poe hele i na hale wiliko. Ina ! e hoao oe e Halaaniani, e ko io ana ka'u oleio. | Ke olelo mai nei kela, i ke ku o kuu auj wae i kuikui. Aia no hoi paha i na hana iana. He kui mai kolaila, he pale koonei. ; Nana no ia e hana iho a u-ha-u-ha wale iho : no. i hookahi no hawae, lauhue lakou. ! Ke ninau mai nei, no kuu olelo ana'ku ka ■ ; ia ia aia lakou, ka poe e oielo nei no ke puhi rama, he Liona. Oia anei, ua oielo aku! :aneiauia ia aia lakou, he Liona? Aole He lalau loa ua Halaaniani nei. i Ua ike no au i na olelo a Kamaoho, aole ■ nae he pilu. Aohe waiwai. ' Ua olelo aku anei wau, he inu ruma o Halaaniani, a me lakou la iho ? Aole au i olelo, pela. Eia ka'u : " He olelo pahele ia a ka| poe inu rama." Ina aole au e inu i ka ra-; J ma, a he ma-uu wale no nae ko ko puuj

alaila, aole pili keia ia oe. Pili no ika p<v iniii mina. No ka mea, ua manao wnu, aole nau noi iho ia mau olelo, na hai mai no; a hooia mai nei oe pela, i ko hale ana e ninau i na haole. Maiia paha he mau haole makomake no hoi ia i ka ona ? Oia ko lakou nira i olelo mai ai: u Pono loa ! Pono loa !!" 0 ;ka pololei. Poino loa ! Poino loa !! Ina i ninau aku oe i na haole makemako ole ika ona, aole lakou e olelo mai. " Por.o loa ! Pono loa !! M E olelo mai lakou. " Poino ioa ! Poino ioa!! " O kuu manao keia, o oe ka ike mua oK . ke heie ia oe e ninau ina haole. Ua maopopo iea ia, aole kanalua. 0 kuu olelo aku ia oukou, he poe inu raina, ka'u ia i hoole mua iho nei. A ina im 1 hoi paha he inu mma oe, no keaha ia i hurui ai oe ? Ua ikeia ka iaau ma kona hua. Aole hua mai ka hoo\vaha\vaha i ka rama, ik<> hoi e puhi ka iama. Aoie loa. Ina he oiaio kou manao, u aoie pono ko :\o [ ia ka haawi ana i ka rama i na kanaka o kou ; one hanau," aiaiia, mai ae aku oe e puhi : •ka rama, ma Hawaii nei. Aoio ma kn haawi waie ia mai no, ma ka hanuhanu aku no hoi paha kekahi, a i oie ia, ma ka miki maoii aku no hoi. Ua lawa keia. I Mahope oleio pono kakou, no ka poino o . ke aupuni, ke hoonoaia ke puhi rama. He minamina ko'u i ke koena uuku o k?: ī i lahui o Hawnii nei. Minamina. I