Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 20, 12 ʻApelila 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

 

na kekahi o au mau kaikamahine, i kuko e loaa i hookahi."—" Aole au he haku, he holoholona au," pela aku ka holoholona. "Aole o'u makemake i ka hai wahahee mai, i mea e olelo ai i kanaka e like me ko lakou manao : nolaila, mai manao oe e hoomalimali mai oe ia'u ma ia mau mea. Ke olelo mai nei oe he mau kaikamahine kau ; nolaila, ke kala aku nei au ia oe, ina e ae kekahi o lakou e hele mai e make ma kou panihakahaka. O hele; a ina i hoole au mau kaikamahine, alaila, e hoohiki mai oe, e hoi hou iloko o na mahina ekolu."

                Aole he manao o keia kanaka puuwai palupalu e make kekahi kaikamahine mahope ona, aka, ua ike ia i na oia e ae i ka mea a ka holoholona i olelo mai ai, alaila, loaa hou ia ia ka manawa e ike hou ai ia lakou. Hai aku la ia i kona ae i ka holoholona, a olelo mai ka holoholona e hoi koke ia e like me kona manao. "Aole nae o'u manao e hoi oe me ka hele o ka lima," pela aku ka holo-holona ; "E hele oe a loko o ka lumi au i moe ai, a e loaa ia oe iloko olaila he pahu; hahao oe i na mea au i makemake loa ai a piha, a na'u e hoouna aku i kou wahi."

                I ka manawa i pau ai oia olelo ana a ka holoholona, hele aku la ia ; a olelo iho la ke kalepa iloko ona, "Ina wau e make ana, ua loaa nae ia'u ka oluolu i ka waiho ana i waiwai no ka'u mau kaikamahine." Hele aku la ia a loko o ka lumi ana i moe ai, a ike iho la ia he nui loa ke gula e waiho ana; o kona hahao iho la no ia a piha ka pahu, ki a paa, alaila, ee a luna o ka lio, a haalele iho i ka hale alii me ka minamina, e like me kona olioli i ka loaa ana ia ia.

                Na ka lio no i hele maloko o ka ululaau, mamuli o kona manao a hiki laua i ka hale; holo mai la na keiki ana, a puni ia i kona wa i lele iho ai ilalo ; aole hoi ia i honi aku me ka olioli, aka, uwe ae la ia a nui loa, i kona manawa i nana aku ai ia lakou. Paa ae la ia i ka pua rose, a haawi aku ia Kanani, me ka olelo aku. "E lawe oe e Kanani i keia puu rose; aka, he uuku kou maino i ka pii o ka lakou kumukuai i kou makuakane : "a hai aku la ia i kana mea i lohe ai, a me kana mea i ike ai i ka hale alii o ka holoholona.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, APER. 12, 1862.

 

                UA hai makou ma ka pepa o ka pule i hala iho nei, e kuhikuhi aku makou i na Luna kupono ke hoopauia, a me na uku kupono ke hooemiia e ka poe Mahaloia o ka Hale Mahaloia o ka Poeikohoia o keia Aupuni, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana. Ua ike makou i ka manao o kekahi mea i paiia ma ka nu-pepa Polunesia, a me ka P. C. Advertiser, o Honolulu nei, a penei kana mau olelo:

                Ke ike nei kakou, ua hooholo ka Ahaolelo o ke kau i hala, he $735,482.40 no na makahiki elua e pau ana i ka la 31 o Maraki, 1862, oia hoi he $367,741.20 no ka makahi-ki hookahi, ma ka hoohalike ana. E nana kakou i na papa hoike, penei :

                KA UKU O NA 'Lii.— Ua haawiia he $24,-550.00 no ka makahiki hookahi.

                Ma ka nana ana ua komo na lilo a pau o ka Hale Alii, a me ka Mea Kiekie, L. Kamehameha pu kekahi iloko o ia mau dala, ka mea hoi nana e lawelawe nei ka noho Kuhina Kalaiaina ana, me ka lawe ole mai i kekahi uku no ia hana ana. A no ka ike mau ana i ke kikoo mauia aku o ko na Moi lokomaikai, a me ko laua kokua aloha ana ; nolaila, ua uuku no ia mau dala.

                KEENA KALAIAINA. — O na dala he $128,-235.67, oia hoi he $64,117.83 no ka makahiki hookahi i haawiia e ka Ahaolelo hope iho nei

                Ua ukuia ka Luna Leta ma ka Bila Haawina hopo iho nei, he $2,500, no ka makahiki hookahi, a he $1,000 no kana Kakauolelo. Ua ike au i ka poe makaukau he nui wale, i olioli e hana i na hana oia oihano no na dala he $2,000 no ka makahiki, me $500 i mea e uku ai i kokua nona i ka wa e ku mai ai na eke Leta o na aina e mai.

                O KA HALE PAIPALAPALA AUPUNI. — Ua hoolimalimaia i keia manawa, a nolaila, ma ka hoolimalima ua hooemiia na lilo ma ia mea. He $11,600, i haawiia no ia keena e ka ahaololo hope iho nei, no ka makahiki hookahi. Ma ka hoolimalima ana'ku i na hana a ke Aupuni e manao ai e pai, 8,000 paha, e hooemiia ma ia mea, no ka makahiki. Ina owau kekahi ma ke Komite waiwai o keia ahaolelo ae, oiai e hoomau no au i ka uku o ke Kakauolelo mua o ke Keena Kalaiaina, ka mea nui loa o ka hana, a pela hoi ke Kakauolelo alua, aka, o hoopau i ke Kakauolelo akolu, me kona uku he 800.00 dala no ka makahiki.

                No na oihana elua ka "Ilamuku" a me ka "Makainui" o Oahu, ua maopopo i ka ma-nao o ka lehulehu i ka hiki ke hoohuiia, oia mau oihana i hookahi me ka hoopilikia ole aku i na pono o ka lehulehu, a na ka Ilamuku e hana i ka hana a ka Makainui, a i ole ia, me ka Makainui e hana ka ke Ilamuku hana a e hoomau no i ka uku ana, i ka puu dala me na Makai Hoomalu o Oahu, e like me mamua. I hiki ai ke koho houia i poe Makai, i lawa'i ka mea e hoohalahalaia nei no ka uuku. Ke manao nei au, ma ka hoohui ana i keia mau oihana e hookoeia i $5,000 no ka makahiki hookahi. E waihoia no me ka ahaolelo ka hooponopono i ka hoohui ana i pili ai me na Kanawai e waiho nei. Aka hoi, malalo oia mau mea, e piha loa paha na lima, o ka Ilamuku, a Makai Kieikie paha, e like me kona inoa e kapaia'i i ka hana, a nolaila, he pono ia ia ke hookuuia mai ka malama ana i ka Halepaahao o Oahu, a e hoolilo no i ke Kuhina Kalaiaina ponoi no ke koho o ka Lunapaahao. No na mea e pili ana i na Makai Hoomalu o Maui, Hawaii, a me Kauai, na ke Kuhina Kalaiaina no paha ia e hai mai; aka, i ko'u manao, aole paha e hiki ke hoemi nui ia mau mea me ka hoopoino ole i ko lakou makaukau. He haawina kekahi 81,000 no ka makahiki, no ke Kakauolelo o ka Makeke o Honolulu, aole o'u kanalua iki i ka hiki i ka Hope Luna Makai, a i kekahi Makai makaukau e ae paha, ke malama ia Oihana, me ke keakea ole i kana Oihana mau, a me ka ukuia i $400.00, a me kona uku mau no kana Oihana Makai.

                KEENA o KO NA AINA E. — He $9,000 ka haawina oia Keena no ka makahiki hookahi. Ua maopopo ka nui o ka poe manao, he hiki ke hooliloia ia oihana i Buro, malalo o ke Kuhina Kalaiaina, a Kuhina waiwai paha. Aole like o ko'u manao me lakou ma ia mea. A oiai no nae hoi he oiaio, ma ko kakou ano Aupuni, he mea pono ia kakou ke malama i ka hoolilo kumu ole ana, aka, oiai he alii, a he Aupuni Kuokoa, me na makamaka o na aina e, e loli mau ana kakou e like me ke ano o na Aupuni e, i ko'u manao, aole he pono i keia Aupuni, a i na Aupuni e hoi, ka hoolilo i ke Keena o ko na aina e, i keiki na kekahi mau Keena e ae. A aole no hoi o'u ike i kekahi kumu nana e alai mai ka noho ana o ke Kuhina o na aina e, maluna o kekahi oihana e ae, me ka uku hou ole aku ia ia, i na i manao ka Moi, ua makaukau oia, a e kokua no ia mea i ka hooemi ana i na lilo, a ke manao nei au he pono ke hooemi i ka uku o ke Kuhina oia oihana i $3,500 no ka makahiki, a o kana Kakauolelo i $2,000, a e emi iho paha he $1,000 no na lilo no ka hoailona leta, na mea kakau, a me ka unuhi olelo. Ke huipauia he $2,000 ka mea hiki ke malamaia ma ia Keena.

                KEENA WAIWAI. — Ma ka haawina hope iho nei, he $81,652.25, e hoolawe i $2,125.-25, no na lilo hiki ke kapaeia; a i $32,000.00, noloko ae o na lilo o na Luna Helu, a me na Luna Auhau, oia hoi he mau hapa haneri no maluna o na loaa a pau, e loaa no kauku pono no lakou, a he hiki paha ke hooemi loa iho, i na e haawiia i ke Kuhina ka haawi i ka uku, malalo iho o kekahi uku i hooholoia, a ina oia e haawi maluna o ua uku la i hooholoia ; alaila, aole e kokuaia kana hana ana pela e ka Ahaolelo. A e lilo he $23,750.00 wale no ka lilo no ia Oihana.

                Ua mahele like ia paha ka manao o ka lehulehu no kekahi mea e pili ana i ke Keena Waiwai. Oia hoi, ke kokua nei kekahi poe e hoopauia ka uku ana i Kuhina no ia wahi, a e hoolilo no o ke Kuhina Kalaiaina, a i ole ia, o ke Kuhina o ko na Aina e, ke poo o ia Oihana, a o ka Luna Helu o ke Aupuni ke kanaka nana e lawelawe na hana o ia Keena, me ka hooi iki aku i kona uku, a o kekahi poe hoi, e hooemi iki iho no i ka uku o ke Kuhina. Ke ae nei au, o ka malama a me ka hooemi i na lilo ka mea kupono i keia kau Ahaolelo ke hana, aole o ka hapai i ka pono a me ka pomaikai o kekahi poe wale no ; nolaila, ua apono au i ka manao mua, (ka hoopau i ke Kuhina;) no ka mea, ma ia hana ana, e waiho iho he $3,500 iloko o ka Waihona, oiai ina e hooemi wale no i ka uku, alaila he $1.000 wale no paha ke hooemiia no ka makahiki hookahi,

                E hoomau no i ka haawi ana i $3,000 no ka makahiki i ka Luna Dute, ua maopopo no nae, aole i lawa pono ka mea hookahi i ka hana a puni ka makahiki, ole loa aku na mea o kolu. Ua hoopauia ke Kakauolelo, a ko manao nei au, he pono ke hoopauia ka Hope Luna Dute, a ina hoi e nui loa mai ka hana i kekahi manawa, ina e haawiia kekahi mau wahi dala uuku malalo o ka mana o ka Luna Dute, i mea nana e uku aku ai i ke Kakauolelo i kona wa pilikia; alaila, e lawa kupono no ia Keena. O ka uku o ka Hope Luna Dute, a me ke Kakauolelo, he $3.700 ka huina no ka makahiki hookahi, he 1,000 o ka makahiki no ke kokua a me ke kiai, i ka wa e makemakeia ai ka lawa kupono, ke hoohua nui hou mai ke kalepa ana.

                O ka uku o ka Luna Dute a me ka Luna Awa o Lahaina e mau no: aka, ke ike ole nei au i ke kumu ina paha no ka pilikia i ka hana a no kekahi kumu e ae paha e hiki ole ai ia ia ke hana iho i ka Oihana Luna Awa, me ka haawi ia ia i wahi uku kaulele i $200 a $300 no ka makahiki, i mea e loaa'i ona kokua nona i ka wa e komoia'ku ai ia wahi e kekahi wahi moku kalepa.

                Aole pono e hooiia mamua o $500 ka lilo no ka pepa a me na mea kakau a me na mea liilii e ae e pili ana i ka Hale Dute, a no na mea kakau a na Luna Helu, a me na Luna Auhau, aole make oi mamua o $700 no ka makahiki hookahi.

                Ma ia hana ana e hiki ia kakou ke hooemi he $9,100, ma na lilo ma ia Keena, no ka makahiki hookahi.

                OIHANA KAUA—E hoolawe i $4.528.15. no na lilo hiki ke kapaeia, a he $21,000, ka haawina makahiki oia Keena. Ke ae nei au i ko'u kamaaina ole i na mea e pili ana i ka oihana koa, aka, me ka hoopilikia ole aku paha ia oihana, he hiki paha ke hooemiia he $6.000 no ka makahiki, mai loko aku o ka haawina mau oia Keena.

                OIHANA PAPA HOONAAUAO. — E hoolawe mai i $5,000, no na lilo hiki ke kapaeia, he $16,200, no ka makahiki ka haawina, me na dala kaa no ka auhau kula, ua oi ae maluna o na dala he 30,000. aka, aole i ukuia ia mau dala iloko o ka waihona dala o ke Aupuni.

                Ina aole e hiki ke hoololiia'e ke ku ana oia oihana, e like me ka oukou e manao mai nei. aole o'u ike i ke kumu pono e hiki ai ke hooemi i ka haawina e ukuia nei no ia Keena, aka, e hiki nae paha ke hooemiia i $500 mai loko mai o ke Kakauolelo oia oihana, no ka mea, ua ukuia oia maloko oia uku, no ka hooponopono ana i ka Nupepa Hae Ha-waii. Aka, o ko'u manao paa e hoihoiia ke dala o ka auhau kula i ka waihona dala o ke Aupuni, a e ukuia na kumukula ma ka hapaha makahiki, ma na kikoo dala mai ke Keena mai o ka Papa Hoonaauao, a aole hoi iloko o ka lima o kekahi poe wale no e pulikiia'i, a aneane e hala ka makahiki okoa.

                OIHANA KANAWAI. — Ka haawina makahiki, he $44,212.50. Ma ka nana ana i na kumu lilo o ia oihana, he manao ko'u e pono e hooemiia i $700 mai ka uku o ka lua Kokua Lunakawai o ka Aha Kieke, a e hooemiia hoi i 20 hapahaneri no ke dala hookahi, noloko mai o ka uku o ka Lunakanawai Kiekie. E hiki no ke hooemiia i $1,600 noloko ae o ka uku o na Lunakanawai Kaapuni o ka Mokupuni o Oahu. A pela hoi e hooemiia i $800 dala noloko ae o ka uku o ke Kakauolelo a me ka Unuhi Olelo o ka Aha Hoomalu o Honolulu. Aole o'u manao he pono ke ukuia ka Lunakanawai Apana ma ka Mahele ; aka, he pono no ke hoaoia i na wa a ma kahi hoi a na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e manao ai he pono. Aole no he kumu e makemakeia'i ka Lunakanawai Apana no Honolulu nei; nolaila, o kona elua haneri dala e ukuia nei, he pono ke hookoeia i ka Waihona. O ka uku o na Loio Apana ke huiia he $5,200 no ka makahiki. He pono i ko'u manao ke hoopauia lakou a pau, a e kohoia i hookahi wale no Loio Apana, me ka hoolilo o Honolulu kona wahi e noho ai, me ka ukuia i 83,000 no ka makahiki, a o kana hana ka hooponopono i na hihia nui wale no, me ke ao ao aku i na Makai Nui i ka hoopii ana ma na hihia liilii.

                BURO O NA HANA HOU. — Mai loko ae o ka haawina o na dala he $55,170.75. Ke ike nei au he $26,000 wale no na lilo mau oia Keena. A ina aole e hao houia, na ka lepo o ke awa a me ka hoonui hou ae ia Aina Hou, no na makahiki elua e hiki mai ana; alaila, he hiki no ke hooemiia i $8,000, a hiki i ka $10,000 noloko ae o na mea i maopopo ka lilo ana. Koe no nae na lilo no na Uapo, a me na Alahaka, a puni wale ka ai na, e hiki ana paha i ke $30,000 no ka ma-kahiki hookahi. Ke manao nei au he hiki i na dala he $25,000 ke uku aku i na lilo kupono a pau o ia Buro i keia wa, a hiki aku i ka wa pono ke hoonui hou aku i na lilo, a ma ia hana ana e emi iho he $30,000 no ka makahiki hookahi.

                NA LILO NO KELA MEA KEIA MEA. —— No keia Mokuna o na lilo, he $74,227, i haawiia. Aka, ma ia haawina, ua komo ke dala i hookaawaleia no ka wai, he $8.000, a ua hiki paha i ke Keena wai ke malama ia ia iho, me ke kokua oleia mai e ke Aupuni, a ua huipuia hoi he $35,000, no ka makahiki, no na Palapala aie a ke Aupuni, he hiki paha ke hoomauia ia mea, me ka hooponopono wale no, no ka uku hoopanee oia mau dala; a eia hou hoi, aole e pono e oi ka lilo no ka Ahaolelo o keia makahiki, mamua o $6,000, e hooemi ana i na dala he $92,400, mai loko ae o na lilo o keia mau makahiki. Ma ka Bila Haawina hope iho nei. Ua maopopo ia'u he nui no lilo o loko o keia Keena, e hookomo oleia iloko o keia mau makahiki aku, aka, malia paha he mau mea e ae kekahi e lilo ai, nolaila, ua waiho no au ia mea me ka hoano e ole.

                E houluulu kakou, alaila, e ikea iho auanei he hiki ke hooemiia he $122,000. malalo iho o ka Bila Haawina o na makahiki i hala, a o na lilo maoli e pono ai i ke Aupni ke uku aku e pono ai, no ka makahiki hookahi, he $245,541.

                E loaa auanei ia kakou ka emi ana, ma ke

Keena Kalaiaina................................   $13,900.

Hale Paipalapala aupuni,.................    " 8,000.

Keena o ko na aina e........................   " 2,000.

 " Waiwai, ....................................         " 9,000.

 " Kaua,.......................................           " 6,000.

 " Papa Hoonaauao, ....................        " 500.

 " Kanawai,..................................          " 6,500.

Buro o na Hana Hou,.......................... $30 000.

Na lilo e ae a pau,...............................  $46 000.

Oia hoi he $122,000 no ka makahiki hookahi.

                I mea e uku ai i keia mau lilo, ua ike au ma ka papa hoike o na loaa mai i paiia ma na Nupepa no ka makahiki 1860 a me 1861, me ke komo ole o na loaa no ka wai, a me na loaa ili wale mai, ua aneane e hiki i ka $264.000. Koe ma ka waihona na dala he 10,000, a hiki paha i ka 20,000. aka, ua maopopo aole e lawa ia no ka uku ana i na lilo no an pilikia ili wale mai, a aole hoi he wahi koena e hiki ai ke hooemi iho i ka aie o ke Aupuni.

                Ua manao ka mea nana i kakau i keia mau manao he pono e hoopauia ka uku o na Kiaaina, a o ka hanohano wale no o ka noho ana ka pomaikai e loaa ia lakou.

                O ka nui o keia mau dala, ua ukuia i na kanaka o na aina e mai, a aole hoi i ka iwihilo o ka aina, i na kanaka Ha-waii. Ke manao nei makou he mea kupono ke ninau, aole anei i oi ka pono o ka haawi ana i na oihana hiki i na kanaka maoli ke hana, i na kanaka maoli, me ka uku kupono no ko lakou luhi; mamua o ka haawi ana ia mau hana i na haole me ka uku nui ? Na ka Ahaolelo no e noonoo i ka pono, a me ka ole oia mea. Ke manao paa nei makou, ua nui loa na kanaka makaukau e noho wahi oihana ole mai nei o ke Aupnni, a o kekahi paha oia poe, ua hele ma ka lalau, no ka nele hana ole ma ko lakou lima. He mea nui ka noonoo ana i na mea i haiia, a he mea no hoi ia i ku i ka hoopomaikai aku i ka Moi, ke Aupuni, na Alii, a me ka Lahuikanaka.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                Ua hewa ke pai ana i ka inoa Kapela ma ka pepa o ka pule i hala iho nei, o "Kapali" ka pono.

 

                Ua loaa kekahi pohaku maloko o ka opu o kekahi puaa, pela mai ka palapala a E. Kahale, o Puuwai. Niihau.

 

                Ua hoi mai nei ke kuna Ema Ruka, mai ke kuhua pepehi Kohola, he mea ia i hauoli nuiia e na mea a pau o ke kaona nei.

 

                Ua hooliloia o J. H. Brown, Luna Makai Nui o Oahu, i Luna Paahao no Kawa, Oahu, ma kahi o M. Brown i make aku nei.

 

                Ua ku mai ka moku Atika, o Burua ma, malaila mai nei ka anoano Pulupulu maikai loa, oia hoi ka anoano Si Ailana, (Sea Island.)

 

                KOA HOLOLIO. — E hele ana na Koa Pualu Lio ma ka Poaha ae nei, pela ka lohe mai, me ko lakou kahiko nu hou. He ahaaina paha kekahi ma ia la na ia poe.

 

                Ua apono ke Aupuni Hawaii i ka noho ana o Mons. Charles de Varigny i Hope Kanikela no Farani, i pani ai i ka hakahaka o E, Perina i make aku nei.

 

                Ua lilo ia Samuela (S. H. Dowsett) ka piha papa i ku mai nei mai Keomolewa, a no ka uuku o ka papa, ua pii ke kumukuai he ekolu keneta no ke kapuai, a o na laau kua, oia mau no ke kuni ana.

 

                Ua hiki mai ka olelo pane a Limaikaika Opio a me Keoni Kamaki, ia Hanale. (H. H. Parker.) A no ka piha loa o ka pepa a me ka loihi loa o ua olelo la ; nolaila, ua hoopaneeia a keia pule ae hookomo.

 

                KOA PUALU HONOLULU RIFLES.—Ma ke ahiahi o ka Poalima o kela pule i hala iho nei, ua haawi ke Kapena oia puali i ka makana makahiki ia J. McColgan, no ke ki poka ana ma ka la 28 o Novemaba. He Medala gula kai loaa ia ia.

 

                Aole o kanamai ka nui o na waiwai hou o na ano a pau, ma kahi o Mi. Holo; maluna mai nei o ka moku Atika, a me na moku e ae, o ka poe e ake ana e loaa ka mea nu hou o na ano lole, e aho e naue malaila, o pau e auanei.

 

                Ua make ma keia pule ma ka Halepaahao o Oahu, kela kanaka makapo i pepehi ai i kana wahine ma Kauai, mamua'ku nei, a ua hoahewaia ma kona hookolokoloia ana, a hoopaiia e liia ; aka, no kona maka-po, ua oluolu ka Moi e hoololi i kona hoopai ma ka hoopaahaoia a pau ke ola.

 

                KA ILIO "TOME." — He mea hoonaueue mai i ka puuwai ka ike ana'ku i kekahi mea e kumakena ana no kekahi mea i minamina nuiia e ia. Pela ka hoonaueueia ana mai o ko makou manao, i ko makou ike ana i kahi Ilio a Kolopana, ka mea i make aku nei, e kumakena ana no kona haku, aole he ai mai i ka ai, he hele wale iho no mawaho o ka Hale Kukala mua iho nei o kona kahu. He aloha oiaio ko keia holoholona i kono kahu. Maikai maoli no ke aloha io!

 

                Ua loaa mai ia makou he palapala na D. P. Aumai, e hoike mai ana no kekahi kanaka i make mainoino.

                Eia ua manao la, "Ma ka la 17 o Maraki, he Aha inu ki ma ka hale o Davida Kaili ma Waiha, Kaupo, Maui Hikina. I ua la nei a po iho, o kona nalowale no ia, elua mea i manao wale ia: ua make oia no ka ona i ke ki o ke kumu ia o kona lele ana i ka pali, a make oia no ka pepehi maoliia e na hoa inu ki.

                I ka po i make ai o Keawe, ua hele kana wahine mare o Makuakane i ka hoolilolilo wai, no ka mea, he aina papaa la, o ka wai ka mea i makemake nui ia e ko laila poe kupa.

                I ke kakahiaka o ua po nei a ao ae oia ka la 18, ua loaa ke kino kupapau o Keawe malalo o ka pali o Wahipoho, ia Kahalewai. Ua pukapuka ke poo; ua paa kapuu a-i i ka malo, ua hele a uliuli; ua poholehole kona kino, ua lawe aku no o Kahalewai i ke kino kupapau a ma kona hale waiho.

                No loko mai o na manao olua ko'u manao e paipai aku ia oukou, e ka poe e manao ana e ho-a i ke ki a hana iho i mea lealea, o keia ho-a ana o oukou i ke ki a inu me ka lealea, oia ke kumu i make ai o Keawe. Eia ka lua, no ka lima hookahe koko ; a hoomau hala ia, o ka mea e hookahe i ke koko e hookahe ia no kona koko.

                E lilo ka make ana o Keawe ko kakou hoa aloha iloko o keia make mainoino, i ku-mu e ao mai ana i na kanaka kupa ma ia mokuna aina o ka kakou Moi a i mea hoi e alalai mai ana i ka haakoi lua ole o na kane a me na wahine, a me na keiki."

 

Mea Hou Hope Loa.

                Ua ku mai ka moku kiakolu Amerika Skylark, ma ka hora 12, awakea o ka la 9 iho nei. He 14 la mai Kapalakiko mai. O ka mea hou ano nui i hiki mai nei ke kaua ma Karolina Akau, a me ka lanakila o ka poe koa o ka Akau ma ia hoouka ana.

                Ma ka la 14 o Maraki iho nei. ka lilo ana o Nubena, (Newbern) kekahi kulanakauhale nui o ka moku aina o Karolina Akau. No ka pili ana o ia wahi me kekahi apana o Vereginia; nolaila, ua pomaikai ke Aupuni no ka lilo ana oia wahi. He kaua ikaika loa keia, ua make he 60 koa, a ua hoehaia mai ka lua a hiki i ka akolu Kanela. He nui na pu kaa a me na mea kaua e ae i pio i ka Akau, me na kipi pio he 100; o ka nui o ka poe kipi i make, ua manaoia ua lehulehu loa. Eha hora o ke kaua ikaika ana, a ua pio i ke Aupuni he 46 pu kuniahi nui, he mau pu kaa kekahi me na pu liilii 3,000, a me na lako kaua e ae he nui wale, a iloko o ia poe, hookahi Kanela, ekolu Kapena, a eha Lukanela. He nui na kipi i holo aku me na Kaamahu, ua puhi hele aku lakou i na alahaka a me ke kulanakauhale o Nubena, me ka hoopoino nui ia wahi.

                Ua hopuia o Ianasi (Yancey) kekahi Komisina kipi, oiai oia e hoao ana e komo iloko o kekuhi awa o ka Hema, e kiaiia'na e na Manuwa o ke Aupuni. Ua hoano e ua Komisina nei ia ia iho, me ka aahu i ka lole luina ; aka, ua ike e ia no kona helehelena ; nolaila, aia oia i keia manawa i kahi paa o ke Aupuni Hui.

 

Na Palapala.

 

Olelo Pane ia S. D. Keolanui.

                Ia oukou e ka poe a pau e lawe ana i "Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," ua ike no oukou i ka u mea i pane ai ia ia, no kona hoolaha ana ma ka Hoku Pakipika Helu 22, he nui wale na Akua i hui e hana i ke kanaka, a me ka iho ana e hookahuli i ka olelo, no ka mea hoi; aohe oiaio oia mea. He pakui wale iho no i ka mea oiaio ole maluna iho o ka mea oiaio, kai loaa like ia kakou ; oia hoi keia. Hookahi Akua; a ekolu mea like iloko oia hookahi, oia hoi Kahikolu.

                Ua ike iho au ia S. D. Keolanui e kupaka ana ma ka Helu 16 o ka Nupepa Kuokoa, me ka hapuku o ka waha i na olelo ano ole, me he mea la e ailiili ana ka hanu i ka nae nae. Ninau mua iho la. "Owai keia inoa o H. P. Kalapukaihaehae? O kona inoa no anei ia ma kona wahi ponoi, o Kaupo Maui ? wahi a Davida, a me Hiku o Helekunihi, a ke huna mai nei, a no ke aha iho la la hoi?" Haina. No ka mea, ua pono ia mea; a pela hoi ka nui o na olelo hoopaapaa iloko o na nupepa. O Keolanui wale iho no ka paha kou inoa ? aole inoa e ae ? Eia no la o ko pakui i na hua haole S. D. no ka nele inoa ka !

                O ke kakau ana ka paha o ka inoa S. D. Keolanui ka mea e oiaio ai ? oiaio, ina he mea oiaio ole ua mea la ? E koekoe aku : kai no o ka mea ia e alakai ai, he oleole maoli. E kupou io iho oe ma Hoikeana 3:1. "Ua ike no au i kau hana ana, he inoa ko'u ma ke ola, ua make oe." Pili pono ia oe ua pauku la, no ka mea, e nana aku ma Luka 16 : 15, "I mai la oia ia lakou, o oukou ka poe i hoopono ia oukou iho, aka, ua ike mai ke Akua i ko oukou mau naau, no ka mea, o kahi mea nani i kanaka, he ino ia i ke Akua." Ae ! wahi a iala. "O Iehova io no ke Akua maluna o keia mau Akua, no ka mea, ua piha ka lani, a me ka honua ia ia." (Ina e piha, i hea nei mau Akua e noho ai ?) Pela ka ninau a ke Kauia, wanana mai nei, a ke ninau nei, eia ; "He Uhane ke Akua." Aole no paha a'u olelo iloko o ka Helu 11 o ka Nupepa Kuokoa; aole e noho Alii o Iehova, maluna o na Akua i hoakuaia aku e na kanaka ; kai no o ka mea ia e hiki ai ia Iehova ke luku ia lakou. Ina he Akua kane, Akua whine, Akua unihipili, mano. Uhane kanaka, a me na Akua e ae i hoakuaia aku ai e na kanaka, ma ka lani paha ma ka honua nei paha ; ka mea a kekahi lahuikanaka e hoomana ai, ke hai nei au, e lukuia lakou.

                Ua ino io ka paha ko maka, eia no paha la o ka lawe i ka olelo a ke Akua, a kukulu iho i kou mau manao, maluna iho o ke kuhihewa. Ina e maikai ko maka, malamalama ke kino. (Hebera 8: 10-11.) I kuu heluhelu ana i na pauku kuhikuhi maluna, aole olelo, "Ina kakou e ua mau Akua ino nei e hana i ke kanaka; aole hoi kahea e ke Akua kane, Akua wahine, Akua lapu a pela aku e iho e hookahuli i ka olelo. Aka, ia oe, o lakou, ma kela "kakou" ko koho waleia. "O na kanawai o Iehova kai paiia ma ka naau." Ko ae aka nei au me ka oiaio, o ke ano "kakou" ma Kinohi 1:26, oia no ka Makua, o ke Keiki, Uhane Hemo-lele, oia hoi "Kahikolu." Pela ka manao o ka poe Keristiano oiaio a pau ma Hawaii nei: a pela no hoi paha ma na aina e i nohoia e na hulu ano like.

                I ka nana aku, o oe e kuu hoa kai aama lalau pii i ka pali. Nau wale iho no ia ko-howale he kini Akua kai hui e hana i ke kanaka, me kou kuhihewa iho, ka'u hoi o ka wahine noloko mai o ka iwiaoao o ke kane pela mai ka Baibala. "Hookau mai la o Iehova ke Akua i ka hiamoe nui ia Adamu, a hiamoe iho la ia, unuhi ae la kela i keka-hi iwiaoao ona, a hoopili iho la i ka io ma kona wahi. A o ka iwiaoao a Iehova ke Akua e unuhi mai ai noloko mai o ke ka-naka. hana iho la oia ia moa i wahine."

                O ka iala na ke Akua wahine, i hana na wahine : pela ke ano o kunu e hoolaha nei He keu keia o ka aama mama i ka pii pali mania. Ninau mai nei ua kaula noi, "Ua kupono anei keia pauku i ke kumu hoopaapaa?" ma 1 Ioane 5:1." Ekolu mea nana e hoike mai iloko o ka lani, o ka Makua, Logou (oia ko Keiki) a me ka Uhane." Ae, Ua kupono no, no ka mea, ko hoike nei keia pauku i ka lakou hui ana. E nana hoi i Mataio 28: 19. "E bapetiso ana ia lakou iloko o ka inoa o ka Makua, a o ko Keiki a ka Uhane Hemolele." No ke aha i kauoha ole ai o Iesu i kana mau haumana o bapetiso i na kanaka ma ka inoa "kini Akua?" Ina hoi he nui na Akua i hana i ko kanaka no ke aha i hooiaio ole mai o Iesu? Ekolu no a Iesu i hai ai, Makua, Keiki, Uhane Hemolele. No ka mea, ekolu mea ano like iloko o ke Akua ; oia hoi "Kahikolu" oia kolu nae, hookahi no. Ua ikeia no hoi iloko o ka Baibala he Akua ka Makua ke Keiki, Uhane Hemolele; ke hookaawale pakahi ia lakou. E like ana ma ka hana ike mau loa ana, a me ia ano aku ia ano aku. I ka hui ana o lakou ; pili pono ia Mana ka wai a ka liu la, wahi a Ioane "O keia mau kolu, hookahi no ia.

                Ke i mai nei o iala he lohe mai ko'u, kai no hoi o ka hana ia a ka pepeiao o ka lohe, oia ike ia o'u, a me oe, a me lakou la aku hoi, nolaila ka olelo, "Ponaika, ka poe i lohe a malama." "O ka mea pepeiao lohe la, e hoolohe ia." Aole i olelo ia pomaikai ka mea i lohe a haalele; o ka mea pepeiao lohe la o hookuli ia. E ike la hoi au o kou mea hewa ka ia o ka lohe, ina la aole au e malama ia lohe o'u. He ike uluwa'e ku pa-ha kou ? me ke ao ole ia i ka A. E. i ka P. W. Mai hele oe i ke kula a Kamika; o kou mea hewa ae la hoi ka lohe.

                Ke ninau hou mai nei, "Auhea ia pauka. a me ia Mokuna, e hai mai ana, o lakou na Akua i hana ole i ka lani ?" Aohe no he waiwai oia ninau au, a eha ko maka, Kinohi 1:1. "1 Kinohi huna ke Akua i lani a me ka honua." Pukaana 20: 11, "No ka mea, i na la i hana'i o Iehova i ka lani a me ka honua." Aole oe i ike maia mau pauku he nui na akua i hana'i i ka lani a me ka honua. O Iehova wale iho no.

                Ua ike iho la no ka hoi oe na Iehova i hana na ano o na kanaka e like me ka olelo ma Pukaana 4: 11. Lealea kalakalai oe, he manumanu kau loaa. He puni ke kapili mea iki ae, na Iehova ke Akua i olelo i ka nui akua, i loaa ka mea hana, e ikeia auanei he ohekeheke oloko. I ko pakui i ka mea i kakauia iloko o ka Baibala me na kuhihewa ou.

                "Auhea ia pauku e olelo mai anu pela. oia mau kolu kai iho e hookahuli i ka olelo ?" pela ka ninau kohukohu ole. E hoomaopopo i na pauku kuhikuhi maluna, a me ka wehewehe ana no ko ke Akua kahikolu ana. Heaha ka mea e loaa ai ka io o ka niu ia oe ? wehe mua i ka pulu, wahi i ka iwi, loaa ka io iloko.

                Ke ninau mai nei ua keukeu nei. E hai mai i ka pauku e olelo ana he mea okoa ka anela, he okoa ke Akua ?

                Hai aku auanei au, o kou mea hewa hoi ka lohe. He puni nae ka ninau pinepine mai, ku ko maka, Daniela 6: 22. Ua hoouna mai ke Akua i kona anela, e hoopaa mai i ka waha o na Liona. Anela elele ia. 2 Samuela 14: 20, hapa waena, "ua naauao ko'u haku, e like me ka naauao o ka anela o ke Akua." Mataio 18: 10. Lunakanawai 6 : 22. "I iho la o Gideona, Auwe ! e ka haku, e Iehova e, no ka mea, ua ike au i kekahi anela o Iehova." Iuda 1:6. "O ka poe anela i hoomau ole ma ko lakou ano kahiko, aka, i haalele i ko lakou wahi i noho ai ua hoano e oia ia lakou maloko o na kaula-hao mau loa ma ka pouli." Hapuu ko'u kini o Honokohau, lu iho na kanaka i Kalaulaolao, ua mea he nui o na pauku e maopo-po ai he okoa ka anela, he okoa ke Akua.

                Aole Keristiano oiaio e olelo ana he kini akua kai hana i ke kanaka. No ka mea, oiai e wehewehe ia mai ana ia'u, a me ko'u poe mai na Keristiano oiaio mai.

                E lapuu paha auanei ua oiala ; a kepa mai. Ina pela; e olu iho au me he wai  a, e noho au me ka malama i ka olelo