Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 17, 22 March 1862 — Na Palapala. Puhi Rama. [ARTICLE]

Na Palapala.

Puhi Rama.

Ke puhi ana i ka rama ma keia pae aina o Hawaii nei, ka mea e olelo nui ia nei. A oia paha ke kumu o ka hooikaika ana o kekahi poe e lilo i mau Lunamakaainana iloko 0 keia makahiki. Pela o Haiaaniani, wahi no ana, a ua haule nae. Ina pela ka manao ana o ka nui o na Lunamakaainana, e hookiiu aku i keia Liona, a ina hoi e hookoia ana ia manao; poino maoli! Poino maoli no! Aka, ua mahaloia no ke Akua, no kona haawi ana mai i ka naauao nui, a me ka naau, piha i ke aloha, i ko kakou Moi Kame--1 hameha IV, i ke aloha i kona lahui iho; aole i nopu iho i ka peni, e kau iho i kona inoa malalo o ke kanawai e ae ana i keia mea e ; koiia mai nei. Nani ke aloha o lolani i ka ; lahui kanaka. E ola ke alii i ke Akua ; : £ ola ka Haku o Hawaii i ke Akua ; E ola i ka Moi wahine i ke Akua; E ola na'iii a ! pau, a e kinai iho i ke puhi rama, aole pono I ke ae ia. | Ke oleloia mai nei, ke kuhihewa nei kaj kou i ko kakou olelo ana, e pau ana na ka- | naka i ka ona, a e pau ana i ka make. O ke j puhi wale no ka kai ae ia ; aole anei a ae ia [ke puhi rama; alaila, hahai mai kona mau ukali a pau? Hahai mai no, a ole nele. Ina aeia ke puhi rama ana, a pupuhi lakou i kekahi mau mea ulu ma Hawaii nei; pupuhi anei lakou a haalele wale iho no? Aole, malama no. Malama i mea aha ? I mea inu no hoi pahtf, na kela kanaka keia kanaka ke makemake. Na na kanaka maoii no hoi keleahi. 14 Ka ! Ina ike ia ka mea i ae ia i ke puhi rama, ua haawi oia me ke kue i na kanawai o kona oihana puhi rama, o ka pau koke no ia o kona hana." Ke ike ia hoi ? I mai paha kekahi, •» Ma ka ona no hoi paha 0 kanaka maoli." O ka kanaka maoli no ia e ona nei, ku-kea-hua, aole ike ia ka pau ana ae o na haie kuai rama. I hou mai paha kekahi, 44 I ka ike ole ia palia e wi ai ka niho." Ae no ka hoi paha ? Kai no ka'u ia e olelo nei, ke ike ia. Hoole mai paha kekahi, 44 Aole no no na hale kuai rama." Ina aole nolaila, no hea la. ? He mea hana malu ia anei? He mea hoopae wale ia mai paha? No na hale kuairama no. kuai bia, aole no kahi e ae, kai no he kapu i Ae, he kapu no, he kanawai hoi,aka, ona nc nae, ea ? Ka ! olelo mai o S. K. Kuapuu, 44 he kapu loa no, aole kakou e ae wale ia • I*4« *v-» n n i puV>* ' Oii'ni 1 -n mea i hele i ka hana me ka uku ole ia mai! Owai ka mea kanu i ka malawaina, a ai ole i kona hua ? Owai hoi kai hanai i na holoholona, a ai ole i ka waiu o na holoholona, Alaila, owai ka mea i puhi i karamaainu ole i ka rama? Pehea na hale puhi ko, aole anei he ai o na mea puhi ko i ke kopaa? Aole anei inu i ka malakeke? Ai no,a inu no hoi. Pela nc ka poe hele e nana, mauu wale ka puu i ka ono o ke kopaa a me ka malakeke. Paapu na hale puhi ko i ka poe hele ilaila, Huhu 1 mai no ka haole; hele nui no na kanaka ilaila, na kane, wohine, na kamalii. Ina paha he rama ia mea a lakou i inu ai, ina ua pau i ka haukae i ka rama; aole mea e nele ai. Ua loaa ka pono i ka poe mea aina. Ona mea pomaikai paha, oia na konohiki mea aina, na'liia me na haole. Aka, no na haole wale no ka pomaikai nui. Aole pomaikai na makaainana, no lakou na aina liilii, he hookahi hapaha eka wale no a keu aku. Ua hooholo anei oukou, na ka poe mea aina ole e hana na hana a na haole a me ka poe mea aina nui, a me ka hana a na haole puhi rama ? Malia paha oia no i ko lakou inanao ea ? Pela, aia no ia lakou ia. Ina o oe kekahi oia poe, ua pono no ia. 44 Ina ka mahiaianaa loaana hua,a iheae kuai ai ? "Auwe; ua papa ia mai nei na haole ; aole make kuaimai ? Alaila, pehea ka puluj pulu e kanu ia mai nei, ina e nui ana ka pulu- | pulu, aole e kuai aku me na haole? Aia no 1 a he mea e loaa mai ana ka rama, alaila kuai : mai na haole ? Pilikia io, ina pela ka oukou j olelo ana. Alaila, makehawa paha ke kanu j ana o ka pulupulu ? No ka mea, aole ike na j wahine o Hawaii nei i ka hana lole, poho | wale paha ia luhi. Nani ua apiki mai nei o | oukou. Kai no hoi kanu na kanaka i ka pulu- | pulua nui, lohe aku na aina hana ike i ka j hana lole, ua nui ka puiupulu ma ka pae ai- | na o Hawaii, alaila, ka*u kokoe wale mai no ! ia o ka moku a ku ana i Aina-hou, ke kuai | iho ia no ia. Pomaikai la. Aole anei pela ? I Pela paha ma na aina naauao. Na Amej r &a e kanu ka pulupulu, a na Beritania e | kuai i mea hana lole. Aia no a ku mai ka moku, alaila, kanu ka pulupulu, a me na mea e ae. A no ke ku ole ana mai o na moku, i noiaila, e ae i ke puhi ana i ka rama,J pikoj koi mai ka ihu o na moku i Hawaii nei ? I j na pela, ina ua hiki ole mai no. No ka mea,: ī he puhi rama no ma na aupuni nui, ina o ka | j rama ke kauia e huki mai ai i na moku i \ Hawaii nei. A heaha ka mea kanu e hiki ke lele wale mai i kahi kuai, me ka lilo ole ? O ke Jh\ o ka hala, o ke kulina, ka huita, alani a rae na mea e ae, anei ? I na ua maopoopo, he mea e waiwai ai ke aupuni ke ae ia ke puhi raraa ana, no ke aha i haawi ia keia pomaikai i kekahi poe uuku wale iho no? A no ke aha i ae ole ia na kanaka a pau loa, e puhi i ka rama ?

He mea ka hoi ia e pomaikai nui ai ke aupuni, hoouuku ia ka hoi ka poe puhi rama; elua n*ale ae !a no ma kela apana koho, keia iipana koho. Waiwaiiola! Ka paa o ke dala i Hawaii nei, Aiaanei a le ia ke puhi rama ana ma keia pae aiua, ilaila pipili iho ke dala iloko o ka pahu ? A ina kuai i ka lole o ka haole, a o ka Pake paha; a i na laau ame na papa paha, a me ua mea e ae a na haole, e lele hou mai anei ia mau dala, a iloko o ka pakeke o ka mea nana ia inau dala ? Aole loa e hiki pela. L a maopoopo loa, aole e paa ke dala ma Hau-aii nei, ke ae ia ka puhi rama. He nui loa na mea e lilo ai. Ca hai mai o Halaaniani, he puhi rama no ina Beritania, Farani. Amerika: a pehea? ua paa loa anei kedala oia mau aupnni, aole lilo aku ma kahi e ? Xo hea mai ka hoi ko Hawaii nei dala i keia \va e milimili nei ? Kai no nolaila mai no ; He dala Beritania no, he dala Farani, a rae ke data Amerika 110 . hoi. Ano ke aha 1 paa ole keia mau dala a lakou, ma ko lakou mau aina ? He olele pahele ia a ka poe inu rama. Ua maopoopo, aole o ka aeia o ke puhi rama ka mea e paa ai ke dala i Hawaii nei. .Mai manao kanaka kakou. A pehea la ka ka pono ? E manao Akua ka paha, a i ole, e manao hoioholona, ea ? Aolemakemake ka holoholona ike puhi rama, aole makemake ke Akua i ka ona, I ko'u manao, ina e ae io ia ke puhi rama, e pau io ana no i ka ona ka hapa nui o na kanaka, " He kanawai." Wahi a ka mea olelo inai; ae, he kanawai no, aole nae pakele. No ka mea, ika wa i ae ole ia ke puhi rama ana, nui loa ka poe ona, pehea e akaka'i ? E nana i ka Palapaia Hoike a ka Lunakanawai Kiekie. Iloko oka makahiki 1557, he 1,919 ka poe ona ; a i ka makahiki ISSS. he 1,730; ai ka makahiki 1559, he 1.573 ka nui oka poe ona. Ke ike nei kakou i ka nui okapoe ona, ika wa aole 1 aeia ke puhi rama ; alaila, pehea ka nui o ka poe ona ke aeia ke puhi rama ? Eoi loa aku no. Aneane pau loa oka poe ona, oko Hawaii nei poe kanaka no ia, wahia ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu. Nui inaoli ka ona, manuunuu ua mea he ona, ke koe nei no nae ua maukanawai la,a no ke aha ka nui o ka ona ? Ina aeia ke puhi rama, e emi ana no ke kuai ana o ia nahesa ; e lilo ana paha ke galani 1, no na keneta he | 50, a emi iho paha malalo; ina pela e loaa I nui ana paha ka rama i na kanaka. A i ole pela, e lilo ana paha ka rama i puhiia maanei, i kauwewe e uhi iho ai i ka i «« axn<x na l.akou ia e nana. j Mahope e nana hou kakou. Nani ka ikaika ! o Satana ! Minamina.