Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 13, 22 February 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

lua ole o keia keiki. Ia wa no, nane hou mai la ke alii wahine i ua keiki alii nei, penei: "Ekolu lio o makou, no'u, no Papa, a no Wakea, a iloko o keia mau lio ekolu, e kuhikuhi mai oe i ko'u lio, a me ko Papa, a me ko Wakea." A lohe ke keiki alii i keia nane a ke alii wahine, alaila, noonoo keia no ka hana a na kanaka o ia nei, ninau keia ia Hooloheloa, no ka mea, o kana hana ka hoolohe, a mamuli oia hana i kapa ia ai kona inoa. "E Hooloheloa, o kau hana hoi paha o ka lohe," alaila, huli iho la ka pepeiao o ua o Hooloheloa ilalo i ka honua, a lohe iho la i ka ohumu a Papa ma laua o Wakea, "O ka lio eleele o Papa, oia ke hoopuka e ia mamua, a o ka lio ulaula aku oia ko Wakea, a o ka lio keokeo ko ke alii wahine, oia mahope loa." Ia wa a Hooloheloa i olelo ai i ka ohumu a Papa ma laua o Wakea, alaila, hai aku la ia i ke keiki alii, " E ke alii, i na e hoopuka ia mai ka lio eleele, e olelo oe o ko Papa ia, a i na e puka mai ka lio ulaula, e olelo oe o ko Wakea ia, a ina i puka mai ka lio keokeo, e olelo oe o ko ke alii wahine ia," alaila, hoopuka ia mai la na lio, puka mua mai ka lio eleele, hai aku la ke keiki alii, i ke alii wahine, me ka i aku, "O keia lio no Papa ia."

(Aole i pau.)

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, FEB. 22, 1862.

 

Ka Raiki a me ke Gula.

                I kekahi mau la i hala iho nei, ua loaa ia makou ke kumu e hele ai ma Koolaupoko, a me Koolauloa; a no ka nui o na mea maikai a ku hoi i ka pomaikai o ka lehulehu, a makou i ike ai ma ia hele ana; nolaila, ke hoopuka nei makou i na mea a makou i ike ai imua o ko makou mau makamaka.

NO KEKELE.

                Ua ike makou i kekahi mau Loi kupono no ke kanu raiki ; aka, ke kaumaha nei makou i ka hai aku, aole i kanuia, a aole no hoi i waeleia ka weuweu ; oia mau waiho no me ke ino. Ua maikai loa ke alanui mai ka pali o Nuuanu a hiki wale aku i

KANEOHE.

                Ma ia aina, he helehelena uliuli mai o a o, a hoike mai no hoi i ka noho palaualelo ole o ko laila poe kanaka, ua lawa pono loa ia aina i ka wai, a o kahi mea a makou i kaumaha iki ai, o ka ike ana iho he mau loi e waiho ana ma ke kapa o kolaila kahawai ma ka aoao ma Heeia, e waiho wale ana me ka mahi ole ia, ninau iho la makou ia makou iho, "No ke aha la ka mahiai ole ia o keia mau loi a kanu iho i ka raiki ? He mau loi maikai, e waiho ana me ka lako i ka wai, a he paapu hoi, kupono loa i ke kanu i ka raiki. Ke mau nei no anei ka hoomaloka a me ke ake noho wale o kakou ? E pono e kapae ae Kakou ia mau manao, a e haliu iho kakou i ka honua, a nana no e hoolako mai ia kakou i na mea e oluolu ai o keia ola ana. Haalele iho la makou ia wahi me ke kaumaha, a naue lou aku ma

HEEIA.

                Aohe nui o na mea a makou i ike ai malaila, ua hele wikiwiki makou a hiki ma

KAHALUU.

                 Malaila, ua hoohalawaiia mai ko makou mau kii-onohi e na mea nana i hoomalule mai i ko makou naau no ka piha loa i ka olioli, i ka nana ana'ku ua noho hana kolaila poe kamaaina, a ua nui ko lakou mahiai ana. Ke hoomaka nei na mea naau i hoolimalima ia aina, i ke kanu i ka raiki, ua aono paha a keu na eka. Eia nae ka mea kaumaha iki, o ka nui loa o ka aina maikai i ke kanu raiki ma ia Ahupuaa, e waiho wale ana me ka pau ole i ka mahi ia, a hea la hiki mai ka manawa e hikiwawe ai ko kakou mau manao i ka apo ana'e i ka wa kupono i na mea e hoowaiwai mai ia kakou? Ke mau nei ka manawa me ka mama nui. A pehea kakou? Eia ka makou, e ala'e oukou e kanu i na loi waiho wale a oukou i ka raiki.

KAALAEA.

                Ke kanu nei no he haole malaila i ka raiki, a ua lohe wale mai makou he maikai, no kona noho ana malaila, ke holo nei kana hana, o ko makou mau manao iini kekahi me ia, a me ka poe e ae no e hooikaika ana i keia kumu waiwai maikai no kakou e ka poe kanaka Hawaii, a me ke aupuni o ko kakou Alii aloha.

WAIAHOLE A HIKI I KAAAWA.

                O Waiahole ka aina makamua, ma ka makou ike ma ke kanu raiki, i ko makou hoomaka ana'ku e hahi i ka lepo oia ahupuaa, hoopihaia ko makou naau e ka olioli, i ka nana ana mai ia wahi, a hiki i Waikane, ua pau wale no i ka mahiaiia na loi, me he mea la he mala hookahi, ua hoomapopo makou e ninau i ka mea nana keia mau aina e mahiai nei, a ua haiia mai na Messrs. Judd, a me Wilder, (Kale a Kauka me Waila,) he nui na loi i hanaia a maikai, me he mea 'la ua aneane paha e kanakolu a keu na eka, he kanaonokumamalima ka nui o ko laua mau kanaka. Ke ike nei kakou i ka pomaikai i loaa koke mai, no loko mai o ka raiki, aia hoi, ua hoolimalimaia keia poe kanaka, a ua ukuia i ke dala no ka lakou hana, he pomaikai keia no ka raiki, ua hoolakoia mai kela poe lehulehu kanaka o ka Moi i ka hana, a noia mea, ua auaia paha kekahi oia poe, mai ka hana ana i na mea e loohia ai lakou i ka hihia a me ka pilikia, no ka mea, ua paa ko lakou manao i ka hana. He nui no hoi na Loi i mahiia ma Waikane, na J. Pula, a ke mahi hou aku la no. Aole o kanamai o ka inoino o ke alanui, mai Waiahole a hiki i Waikane, he pohopoho, ua lohe makou i ke poho ana o kekahi Lio ma ia alanui, a ua okiia kona kani-a-i. He poho no ka nenelu o lalo, a he maloo no nae o luna o ka honua. He hale laau maikai e ku nei ma Kualoa, no Kale a Kauka, me na hale-lio, a me ka hale-kaa, ke hoomaka mai nei ia wahi, e lilo i kulanakauhale.

KAAAWA.

                He helehelena maikai ko keia aina, aole nae makou i ike i kekahi poe i hoomaka e kanu i ka raiki; malaila kahi noho o Mr. Wilder (Waila,) he hale laau maikai malaila, a me na hale e ae e pili ana, a ua kuonoono ka noho ana ma ia wahi. Aole maikai ke alanui mai Kualoa a hiki ia aina, a i ko makou holo ana'ku, aole o kanamai o ka pakika ; no ka mea, ua hauleia iho e ka ua. Mahope o ko makou haalele ana ia wahi me na aina e pili ana, ua hiki makou ma

KAHANA.

                Aole makou i ike i kekahi mea ano hou ma ia wahi, he mau mala raiki nae ko ia aina aia iuka, aole makou i hele kino e nana, he lohe wale mai no i kamaaina; na J. M. Kapena a me Asing Apakana i mahi.

PUNALUU.

                O keia ka aina kanu raiki o Kauka Poka ma, ua kukulu lakou he hale laau noho no lakou a me ka halau no na kanaka paahana, he 35 ko lakou nui, a ua hele aku lakou e hana i ko lakou hana me ke kaniuhu ole. Elua pipi e pepehiia nei e Kauka Poka ma, i i-a na ko lakou poe kanaka no ka pule hookahi. Mawaena o ke kanakolu a me ke kanaha na eka i pau i ke kulapaia, a ua makaukau e kanuia i ka raiki. Ua holo ka hana ma ia aina, no ka hana maikai o na haku hana i na kanaka malalo iho o lakou nolaila, i ko makou lohe ana mai i na kanaka, he nui ko lakou makemake e hana me Kauka Poka ma. Ua ike kakou a pau, ina e hana oluolu aku kakou ia hai, e hanaia mai no kakou me ka oluolu a me ke aloha.

HAUULA.

                Ua ike makou i kekahi Apana aina i mahiia a maikai ma ke komohana hema o ka Halepule, a ua uliuli mai ka aina a puni. E hoike ana i ka pomaikai i loaa ia wahi no na kuaua i haule iho noi.

"HOWLAND'SVILLE," LAIE.

                Ua hiki makou malaila i ka hora 4 o ke ahiahi, a ua halawai me ke Konohiki oia aina me ka oluolu, a ua hooluolu iho i na lala ma kona hale. Ke hoomaka nei o Kapena H. S. Howland, (Haulani) ke Konohiki oia aina, e hana i hale laau nui ma ia wahi. Eia nae ka pilikia, o ka loihi o ke kali ana nona papa a me na mea e ae e pili ana i na pono hana hale, no ka lohi a me ka makaala ole, o na kapena o ka poe moku e holo nei ilaila, a ua paa ko makou manao, i na e holo mau kekahi moku ma Koolaupoko, a hiki loa aku i na awa ma Koolauloa, e loaa mau no ka ukana e holo pono ai ka poe Ona. Mahope o ka hoomaka ana ma ka hale o ka mea aina, ua hele aku makou ma na hale o ka poe kanaka o luna o ka aina, a ua koiia mai makou e ka manao kupanaha, e ninau aku i na lehulehu oia wahi, i ke ano o ka noho ana o lakou me ka Haku-aina hou. A ke olioli nei makou i ka hai aku i ko makou mau makamaka, i ko lakou hai ana mai i ka oluolu loa o ko lakou noho ana, aole he hookeke a me ka akiaki ; a no ka nui o ko lakou aloha, a me ko lakou mahalo ia Kap. Haulani, ua hele mai lakou a haawi mai ia ia, i na makana he nui wale,— ka ai, ka puaa, ka moa, a me na mea e ae he nui wale, me ka uku ole, a me he mea'la he alii hanau ia no ka aina, a ua hele like lakou e kokua me ka wikiwiki, a me ka eleu i na hana a Kap. Haulani e makemake ai, me ko lakou makemake iho, aole me ke koiia'ku e ia. O kekahi kanaka kamaaina oia wahi, aole loa i pa hana iki i na la o ka aina i na Konohiki mamua aku nei, aka, i ka noho ana aku nei o Kap. Haulani, ua hele mai oia e hana ikaika, me ke kaniuhu ole, aka, me ka hoihoi, me ke koi ole ia aku ona. A ua like ka noho ana o ka Hakuaina, hou o Laie, me na kanaka o kona aina, me he poe hoahanau la, no ka ohana hookahi. Oluolu wale ka noho ana o ka poe i like pela!

                O ke kumu mai o ko lakou aloha ana, o ka haawi ana o ko lakou haku-aina, i na pono he nui wale, aole he hookaumaha wale aku, aole hoi he hookapu ino i na mea ulu, a me na mea o ke kai. O ka makemake o ka mea aina, o ka noho like me ka oluolu, a me ka imi lokahi ana, i na mea e waiwai ai. Pehea la auanei e nele ai ka mahaloia me ke aloha, i na e hana maikai aku kakou ia hai? He mea maikai ka hoomanao ana i keia mau mea, i paipaiia mai ai kakou e hana'ku ia hai me ke aloha, i alohaia mai ai kakou, i na la o kakou e hoopomaikaiia i mai ai, ma ka lilo ana i mau haku-aina.

 

KE GULA MA KAHALUU.

                Aole o kana mai o ka hauwawa o na kanaka, a me na haole, i ka loheia'na mai nei o ke Gula ma Kahaluu, he lehulehu ka poe i hele, mai Honolulu aku nei, a hiki i kahi i manaoia'i he Gula. Ua hele mai mai no hoi na kanaka, o ka apana o Koolaupoko me na Oo, Kipikua, Kopala, a me na mea e ae, e hoomakaukau ana ia lakou i ke kohi ana.

                I ka loheia 'na he Gula i-o ma ia wahi, ua lele aku ka nu mai kela, a me keia hale, me he ahi lele'la. Ua hele koke aku no hoi ka poe nana i ike mua, ka hoomakukau iho la ia lakou, i ka mea hoopahupahu pauda. Aka, mamua o ka hiki ana o ua poe i ike mua'i i ke Gula ma Kahaluu, aia hoi, ua hiki mua ka lono i na kanaka o luna oia aina, a ua piha i ka pihoihoi. Nolaila, ua hui mai he 60 paha a keu na kanaka maoli, me na haole 2, i makaukau i na mea eha, e kipaku aku i ka poe a pau e hele mai ana ma ua wahi la i manao wale ia'i he Gula. Nolaila, i ka hiki ana'ku o na haole nana i makemake e nanaia ka oiaio o ke Gula, a me ka ole ma ua wahi'la, ua kipaku ia mai lakou.

                Mahope mai oia manawa, ua hoomaka ka wili ana i puka iloko o kekahi pohaku, i komo ai ka pauda, a hoopahu ae i akaaka'i he Gula oloko, a me ka ole. Ku-like na kanaka ma ia wahi me ke kali pihoihoi aku i ka naha'e o ua pohaku nei.

                Ma ke ahiahi o ka la 18, a kahi no a hohonu, kupono ua lua nei i wiliia'i ka pohaku, a ua hoopahuia, a pau ka pohaku i ka nahaha, e lele liilii ana ka apana. Aole nae he Gula i loaa. He nui na apana i laweia mai ma Honolulu nei, a ua nana ia e ka poe akamai i ka nana, aole nae he Gula i loaa.

Ke Gorila o Hawaii nei.

                Ua ike makou i na mea i oleloia ma ka Hoku Pakipika o ka la 20 iho nei o keia malama, no na mea e pili ana i ka manao o ke kanaka paaua, nona ka inoa o Mechanic, ka mea nana ka palapala a makou i pai ai ma ka pule i hala iho nei. Ke kue mai nei ka Luna o ka Hoku Pakipika, no ko makou pai a me ka unuhi ole ana e like loa me na hua olelo haole mai ka mua a ka pau ana. Ua hoopokoleia e makou ua palapala la ; no ka mea, aole wahi kaawale e pai ai a pau ka palapala mai ka mua a hiki i ka pau ana, no ka loihi maoli o ua palapala la — ua hoike no makou i na mea nui a me ka ii o ka manao o ka mea nana i kakau, e like me ko makou hai ana i na mea nui a me ka io maoli o na mea a makou e unuhi ai mai ka olelo haole mai. Aole no o makou pai i na huaolelo a me na pauku a pau ; aka, he hoopokoleia e makou ; no ka mea, ina makou e unuhi i na huaolelo a pau o na kumu manao o na ama e i hiki mai ; alaila, aole no e nui ana na mea o kela, ano keia ano e komo ana i ka pepa i ka manawa hookahi, a aole hoi e kaawale ke kauwahi no na palapala a ka poe e lawe ana i keia Nupepa.

                Aka, mai puni oukou. Ua ukiuki ka Hoku Pakipika, aole no ko makou pai holookoa ole ana i na olelo a Mechanic; aka, no ko makou pai ana no, O ia pepa, aole makemake i na kanaka Hawaii e ike i ka mea a na haole e olelo ai, a me na mea a na haole e manao ai; a nolaila, he uuku na manao o na haole i paiia ; aka, ua hoopiha iho la lakou i ko lakou pepa me na mea ano ole a lapuwale, a me na mea hoopomaikai ole, a e ao mai ana i ka poe e heluhelu mai ana i ua pepa la. Aka hoi, o makou, o ko makou iini ka ike o ka poe e heluhelu mai ana i ka makou pepa i na mea a na haole e ike nei, a e ao hoi i na mea a na haole e aoia nei, i heluhelu ai lakou a i ike ai hoi e like me na haole, e heluhelu a e manao hoi ma na mea a na haole e heluhelu nei, a e manao nei hoi. A pela wale no kakou e lilo ai i poe naauao, a i poe ike hoi.

                E heluhelu hou oukou i na manao o ke kanaka hana nona ka inoa i kakauia Mechanic. E hoomaopopo pono i kona manao ; no ka mea, he naauao a he oiaio hoi. E ninau ia oukou iho, " He pono anei e ukuia na haole e noho nei ma ka Oihana Aupuni i ka uku kiekie, oiai ke pilikia nei ke Aupuni no ka nele i ke dala, a aia ma ka aie e loaa mai ai ke dala e uku ai i ua poe Luna nui la? He pono anei e ukuia kekahi kanaka i umi dala no ka la, oiai he nui ka poe e ae i like me ia ka maikai, nana e hana i kana hana no na dala ekolu o ka la, a oiai hoi o oukou ka poe e hana nei me ka hooikaika nui iloko o na Loi kalo a me na hana e mai ka kahiaka nui a ka napoo ana o ka la, no kahi uku uuku he hapaha a he hapalua paha, i mea e kokua'i i ka uku ana i ka uku polohuku o ua poe kanaka uku nui la ? " A ina paha ua nui ka waiwai o ke Aupuni, aole no ia he kumu e uku nuiia'i ka poe Luna Aupuni, e like me ko Enelani a me ko Amerika. Aka, e pono kakou ke hoomanao ae, ua ilihune ko kakou nei Aupuni, a ua ilihune pu hoi me na kanaka, a o lakou ka poe e auhauia i kaa'i keia mau uku nui ; nolaila, he mea pono ke malamaia ke dala, a e haawiia'ku mai ka Waihona Dala o ke Aupuni, ma na kumu pono wale no. Pela ka manao o Mechanic, a pela no hoi ka manao ana o na haole a pau, koe nae ka poe haole e ohi nei i ua mau uku nui nei me ka pokeokeo.

                Eia no ke kumu o ko ka Hoku Pakipika inaina. O na lilo a pau o ka Hale Paipalapala. Polunesia, iloko o na makahiki he nui i kaahope ae nei, na ke Aupuni no i uku me ka lilo he $10,000 i kela a me keia makahiki. A pela iho la ka hooliloia'na o ke dala makamae a ka lehulehu. A nolaila, ke haalulu nei lakou no ka makau o ike mai auanei ka lehulehu i ka nele o ka Waihona o ke Aupuni, a hoonele mai i ka uku ana i ka puulu o ka Hale Paipalapala Polunesia, i ko lakou uku ma keia hope aku. Aole o lakou makemake e hooemiia ka uku o na Luna Aupuni, no ka makau o hooemi pu ia mai ko lakou uku, a waihoia mai hoi me ka nele. Aka, he pono anei ke hooliloia i umi tausani dala noloko ae o ka Waihona Dala o ke Aupuni no ka makahiki hookahi, i mea e kokua ai i na Nupepa, i hiki ole i na kanaka ke kokua me ke kupaa. A ina e huki aku ke Aupuni i ke kokua ana mai i ua mau Nupepa la ; alaila, e hiolo iho no ia me he mea la, he hale i nele i ke kukuna a me ka pouhana ole?

                O ka Hale Paipalapala, e like me ka hale kamana, e kukuluia a e hookupaaia e ka uku o ka hana a lakou e hana'i na ka lehulehu, aole no ke dala ae o ke Aupuni. Ina kakou e hoolilo manauna i ke dala i mea e malama'i i na hale ano ole o keia ano, a e uku hoi i na uku makahiki kiekie no na Luna Aupuni me ka hiki pono ole ia kakou ke uku; alaila, e mau ana ka ilihune a me ka pilikia o ko kakou Aupuni, a ina i ilihune ke Aupuni; alaila, ua ilihune pu ka poe makaainana. E hoomaopopo i ka noonoo ana i keia mau mea ; no ka mea, he mea pono i na Lunamakaainana a me na makaainana, ke ike iho, ina e hoomauia ko lakou ilihune ana ; alaila, he nani no ia, ua weheweheia aku no, a maluna iho no o lakou ko lakou ilihune ana.

                Ina e hooohalike ia ka uku o na Luna a like iki mai me ka uku o ka poe e ae e hana nei ma keia Pae Aina ; alaila, e mau no ka holo maikai ana o ke Aupuni Hawaii ma ka pii ae o ka waiwai, a liloia i kumu e hoemiia'i ka hookaumahaia'na o ka lehulehu ma ka uku ana i na lilo o ka hooponopono ana i ke Aupuni. Aole no hoi e pono ke Aupuni ke ole na Luna Aupuni. 

                Ua lawa ka mea i hoikeia imua o ko ma kou poe lehulehu, a ua akaka ka pilihua ole o ka Hoku Pakipika, no ka makou unuhi pololei ole wahi a lakou, mamua o ko lakou makemake ole e hoike mai i ike ai na kanaka i ka oiaio, a ua nui ko lakou makau o lohe na kanaka i ka mea a na haole e olelo nei, no na mea e pili ana i ka pilikia o ke Aupuni a me ka Lahuikanaka. Aole anei oia ke Gorila o Hawaii nei, ka holoholona ano e ke nana'ku? Pehea la ko oukou manao nona?

Lalau ka "Pakipika."
KA AHAHUI EUANELIO.

                "Ma ka olelo hooholo o ka Ahahui Euanelio no ka nupepa, ke mahalo nei makou ia mea ; aka, i na pela ka manao oia hui a me kekahi poe e ae i ka hoomaka ana o ka Nupepa Hoku Pakipika e hele iwaena o keia lahui, i na paha ua hamau ka waha oia nupepa i ka ekemu ae no na olelo e kue ia ana."

                Ua halawai mai me makou kekahi o ia Ahahui, a ua hai mai ia makou i ka hoopunipuni loa o ua mea i oleloia maluna, aole loa ka ke kau wahi mea i pili iki aku i ka hooholo ana i na mea, e pili ana no ia nupepa. Ua hiki mai ka manao puiwa io makou nei, a ua ninau makou ia makou iho, a ua hooholo iho makou i ka manao, ua puka ae ka Pakipika mai ke kahua pelapela ana i ku iho nei, i ko makou ike ana i na olelo hoomaikai maluna me ka mahalo aku i ka Aha Hui Euanelio, no ka mea, he mea malihini ia ma na Kolamu o ia Nupepa, a ua lana ae ko makou manao e hoomau ana ia ma ia alanui maemae. Aka me ka minamina nui ua hooneleia mai makou i ka mea a makou i iini nui ai o kona hele maemae ma na pae moku o Hawaii nei. No ka mea, i kamailio no ka ua Nupepa la pela, no ka hiki ana ke kamailio me ke ku ole i ka oiaio, i hiki ai ia ia ke hana i ka mea e kekee ai kona hele ana, a i pipili mau ia'i kona mau aoao e ka lauwili, ka lalau a me ka lapuwale, eia malalo nei na olelo a kekahi haole o ka Aha Hui Euanelio, penei no ia.

                "No na mea e pili ana i ka Hoku o ka Pakipika, ua kuhihewa hou ka mea nana i kakau. Aole loa kekahi olelo i pili ia pepa a i kekahi pepa e ae paha i hooholoia. Aka, ua hoopukaia kekahi mau manao no ka lawe ana o ka Ahahui Euanelio a me ke kokua ana i ka Nupepa a ka Luna Hooponopono kuonoono, me ka hoopuka i na manao i apono ia, mamua o ka lawe ana i ka nupepa kuonoono ole o ka Luna Hooponopono, ka Luna hooponopono hoi i kue ma ka hana a me ka manao i na pono o keia hui."

                Ke kaumaha nei makou i ke ku ana mai o keia mau olelo i mea nana e hoaiai ae i ka pane oiaio ole o ko makou hoa, aloha ino ia? O ahaina no la hoi oe ke hooikaika ae e hele pololei, me ka wikiwiki ole e hopu i na mea oiaio ole ? A laa la e ua hoa nei, naue loa oe ma Hamohamo i ke kii ahuawa, a hopu hewa hoi la i ke kii a Kupalakaina.

                MOKUMAHU. — Ua hoomaikaiia na Huila a me na mea e ae e pili ana i ka hooholo ana i ka Mokumahu Kilauea. A nolaila, e hoomaka hou ana e holo ma Kona, i ka Poalua ae nei. NA

 

MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                Ua laweia mai imua o makou kekahi manu ano nuhou ma keia Pae aina, he Bata, (Bat.) ka inoa. Ma na aina haole ka nui wale o ka manu oia ano.

                KUDALA. — He Kudala ma ka Hale Mahoe. ma ke Keena Kudala o H. W. Severana, ma ka Poalua, a me ka Poaha, o keia pule ae. E hele nui mai ka poe makemake e loaa makepono na lole ano e, a me na waiwai kalepa e ae.

 

                Ua holo aku nei ka moku manuwa Rukini Morge i Iapana, a me Kina. I na la e ku ana ia moku maanei, no ka hana maikai o ke kapena, a me na'lii, ua waiho iho lakou i mea e mahaloia'ku ai e ka poe i launa me lakou.

                KA EKE LETA. — No ka inoino o ka makani i keia mau la, ua loihi ka hiki ana mai o ka Eke Leta mai Kapalakiko mai. Ma ka Yankee, he 12 paha na la o kona holo ana mai nei. O ka moku mahu Calavala a me ke kuna Olivia kekahi e kakali ia nei.

                HEKILI A ME KA UA. — Ma keia pule, ua nui ka hekili a me ka ua i hiolo mai ma ka honua o ke kulanakauhale alii nei, a ke mau nei no ka poluluhi ana o na ao, ua mahuahua a ka ua o keia makahiki, a ua nui ko makou olioli i ka ma-u mai o na aina i ka wai, a ulu nui mai hoi na mea kanu, a me ka mauu o na aina hanai holoholona.

                MAKEPONO MAOLI. — O ka moku mahu Santa Karusa, i ku ai ma Pakaka, i kekahi mau mahina mamua'ku nei, i holo mai Kapalakiko a kipa mai ia nei, a holo loa'i i Kina. I kona ku ana aku ilaila, ua kuaiia'ku oia no na dala he $1,000. He 41,000 dala ka puka o na mea nona ka moku.

                KA UA HEKILI. — Ma ka hora 1 o ka la 14 iho nei, ua hiki mai ma Hilo ka ua hekili nui mai, ua 4 iniha ka manoanoa o ka hua hekili maluna o ka ili o ka honua. Ua ana ia ka nui o kekahi hua hekili, a he hookahi iniha ke ana waena, ua naha ka puka aniani o ka hale o ko makou mea nana i hai mai nei. Ke keu paha keia o ka ua hekili nui ma keia Aupuni.

                KE ALANUI NUUANU. — Ke hooikaika nei kekahi poe e hoakeaia ke Alanui Nuuanu, ma ka aoao makai o ke alanui Alii, a hiki i ka uapo. A ua hoounaia'ku he palapala noi i ke Kuhina Kalaiaina, i keia pule iho nei. Ua lohe wale mai makou, ua hoopuka ia kekahi olelo kauoha, e hoakeaia ua alanui'la.

 

                MOKU PIHO. — Ua piho ka moku kiakahi mama Lucy (Halemano) ma Waialua, ua piha no i ka ukana a me ka puaa, a me na ohua, ua pakele mai no na kanaka. Minamina maoli kela wahi moku maikai. A nele maoli iho la no hoi o Waianae a me Waialua, i ke alanui kupono e hikiwawe ai o ka lakou mau wahi mea kuai i Honolulu nei. Aloha ino lakou !

                PAKELE I KA HEKILI. — Ma ke kakahiaka iho nei o ka la 19 o keia malama, ua pakele mahunehune kekahi Pake i ka hekili. Oiai oia e hele ana ma ke alanui alii, ma ka aoao komohana o ka pa o L. Haalelea, i ka wa i poha mai ai ka hekili, o ka manawa koke iho la no ia ona i haule ai ilalo, me he mea la ua make. Ua lomiia a liuliu wale pohala mai kona mai ana. A pela hoi ma Hale alii, oiai e hoomaka ana kekahi Koa e huki i ka Hae alii iluna o ka pahu hae, aia hoi ua poha koke mai ka hekili, a ua hina koke ilalo, aole nae i make.

                KINI PAI KII—E holo ana o J. W. Kini Pai Kii i Lahaina, ma ka Poalua ae nei, ma ka Mokumahu Kilauea. E hiki ana oia i ka Lai o Lele ma ke kakahahiaka o ka Poakolu, la 26 o keia malama. Nolaila, o na makamaka a pau e makemake ana e ike i ko lakou mau helehelena e like me ka hai ike ana mai. E pono e hele mai e pai i ko lakou mau Kii, oiai e noho ana o Kini Pai Kii ma kahi e kokoke ana i ka poe a pau o ka Mokupuni o Maui. Ekolu pule e noho ai oia ma ka Mokupuni o Maui; alaila, holo loa i Hawaii. E hoomakaukau ka poe o Hawaii no J. W. Kini.

                Ua loaa ia makou he palapala na J. H. Maikunu o Puueo, Hilo, Hawaii. E hai mai ana no ka Hua Hekili, a penei kana mau olelo:

                "Ma ka hora akahi o ka la 14 o Feb. nei, hoomaka ka ua ana me ka hekili pu ; a he hapa hora paha mahope iho o ka hoomaka ana o ka ua, ike iho la makou ma ka ili o ka honua, ua paapu i na puupuu keokeo, i kapaia he Hua Hekili ; a ma-o ka ua ana, pau ae la ka haule ana. A i ka lua o ke kuaua, ua ike maka makou i ka haule pu ana mai me ka ua, a paapu ma na wahi a pau ; ma na alanui, ma ka nahelehele, maluna o na hale, a he keokeo na wahi a pau, e like me ko makou ike aku i ke aiai o ka hau ma Maunakea. He mea hou ia i ko makou ike nui ana i keia mea, i keia hapa o ka la, he mau hora wale no ka ua ana. A ua lawe makou i na puupuu hua hekili ma na ipu, a ma na omole, aole liuliu, a hehee iho la a lilo i wai.

                Eia hoi, i ka haule ana mai o keia mea a pa ma ka papa o na halelaau, ua ko-ele e like me ka pohaku i nouia, a pa ma ka puka aniani o ko J. H. Maikunu hale, ua naha."           

 

Na Palapala.

 

Ka Leo o ka Lehulehu.

E ka Nupepa Kuokoa: Aloha oe:
                Ua heluhelu iho nei au ma kou Helu 11, na olelo a LIMAIKAIKA OPIO, laua o JOHN KAMAKI, e pane ana i na manao a LEHULEHU i paiia ma ka Helu 10 o ka Nupepa Kuokoa. Ke hai aku nei au, na'u no i kakau i na manao i paiia maluna o ka inoa a LEHULEHU, a ke manao nei au, he nui na mea e hooia ana ia mau olelo a pau. Ua ahewaia au e kekahi, no kuu hoopuka ole ana i na inoa o na haole o Waimanalo, a'u i manao ai. Penei kana olelo a'u i hoomaopopo ai. " Ua hewa ka huna ana o na inoa o ua poe haole la : eia paha auanei ko lakou, he mau haole e kekahi o Waimanalo, a pehea la auanei e akaka'i o mea a o mea?"

                I ka nana'ku nae i na olelo pane a Pake Limaikaika ma, ua manao laua he pili ia olelo ia laua. Me laua no paha ko laua manao ; aole au e olelo he pili ia laua ; aka, aole paha he hewa ke noonoo laua ma ia mea.

                E nana ae kakou i ko laua olelo. Ua hemahema laua no ka huhu, pela i ka nana'ku. Ina e huhu koke a e huhu ino kekahi ma ka hoopaapaa ana, he hoailona ia no kona hemahema, a no kona hewa paha. Aole au i manao e pane aku i ko laua mau olelo kuamuamu a hilahila, e laa ko lana kapa ana ia'u, " He kanaka maka keleawe hoopunipuni, maa i ka wahahee, hilahila ole i ka epa," a pela'ku, aole au e nana ia mau olelo. Ua akaka i ko'u mau makamaka Hawaii, he kini lehulehu no, ka oiaio ole o ia mau olelo. A o ko'u inoa maikai, aia ma ka lima o ka mea e, aole ma ka lima o Limaikaika Opio ma. Penei kana, " Ma ka Poaono mamua iho o ka la koho balota, ua hele maua e paipai i na kanaka o ko maua aina o Waimanalo, e hele i ke koho balota." No ke aha la i hele ai laua a paipai i na kanaka e hele i ke koho balota? He poe kamalii naaupo anei ko Waimanalo poe i ike ole ai lakou i ka pono o ke koho balota ?

                He hana hoopupu anei ia no kanaka, e hele ai laua e paipai, " E hele, e hele? " Ina paha ua i mai laua, " I holo maua e paipai i na kanaka e koho i ko maua Lunamakaainana," ina paha ua ane ku ia i ka oiaio. Aole no hoi he mea hoahewa ma ia hana a laua.

                Eia hou : Ke i mai nei laua, ma ka Poakahi, ua hele mai na kanaka a pau, ma ke kula o Alele, i Kailua, a malaila ua ninau ka laua i ka manao o na kanaka, a ua pane mai ka na kanaka, e koho no lakou e like me ko laua koho ana ! Aole paha me ia ke ano hoopilimeaai o na kanaka a pau o Kailua a me Waimanalo, ea ? Aka, ina he oiaio ia, alaila, he mea ia e hooia ana i ko'u olelo mua, oia hoi, ua hoohalikeia na kanaka me he pua bipi la i alakai wale ia ma kahi a ke kahu i makemake ai. Ke manao nei nae au, i ae no kanaka ia laua no ka hookikina ia, pela io no. Aia a kokoke lakou i kahi koho balota, ninau hou ka laua i na kanaka i ko lakou manao no na Lunamakaainana. Heaha la ke kumu o keia ninau pinepine ana a laua no na Lunamakaainana ? Ia laua anei ia wahi? Aole anei i hiki i kela mea keia mea e koho ma kona makemake, me ka hai ole aku i ka inoa o ka mea ana e koho ai ? Heaha ko laua kuleana e nieniele wale aku i na kanaka no ka Lunamakaainana a lakou e koho ai ?

                " Pau ia," wahi a Pake Limaikaika ma, hele aku la kekahi o maua, me na kanaka he umi, pela i kela hele ana, keia hele ana, a hiki i ka pau ana o ko maua haneli hoa hele, o ke kumu o ka hana ana pela, o hookeke a haunaele." E, e nana nui kakou i ke kumu o keia hana. " O hookeke a haunaele!!" Auwe! Nani wale ka minamina o keia mau mea, i ka malu o na kanaka i ka la koho balota ! Hele a makolukolu, a peepeekua o ka manoanoa o ko laua aloha i na kanaka ! O hookeke ka ! O haunaele a eha paha kekahi o na kanaka, ea ? Hu ka aka i " ke kumu o ka hana ana pela." No ke aha la aole laua i noho a po ia la, e kiai i ka malu o na kanaka," o hookeke a haunaele? " Eia keia mea kupanaha, i loa no a komo na balota o na kanaka a laua he haneli, iloko o ka pahu balota, o ka pau iho la no ia o ka minamina i ka maluhia o na kanaka, a pau ia, uwa hele ana imua o kauhale, o ka poe noho malie, me ka i ana, " he hulo ! " E oki no hoi oe !

                Aka, e nana ae kekahi i ka laua olelo no ka ahaaina ma Heeia. Ke i mai nei o Pake L. ma, "Mahope o ka pau ana o ke koho balota ana o ko maua mau hoa hele, ua hele aku makou i kekahi ahaaina, hale komo ma Heeia." O ke aiwa loa aku ia o na olelo lalau, a he mea akaaka wale no ka poe i ike ia hale, a me ka ahaaina. Kai noa oia a paa ka hale, a maikai oloko, a maemae owaho, a pau a ana koe, alaila, komo ka hale. A no keaha ke komo ia ana o keia hale, oiai aole i paa ! Ano e hoi ke kupono ana o keia ahaaina komo hale i ka la koho balota, oiai he la pilikia ia no ka mea nona ka hale ! A he ano e no hoi ka ae ia o ka poe i lawe i ko Barenaba balota, a o lakou wale no, ke hele i kela ahaaina komo hale o Barenaba.

                Aole au i manao e nana i ke koena o na olelo a Pake L. ma, he mau nuku, a me ka