Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 9, 25 January 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

 

hoailona e akaka ai keia keiki nau na ke alii."

                Alaila, haawi mai la o Liloa i kona malo, a me kona niho palaoa, a me ka laau palau me ka i aku, " Eia ka hoailona o ka kaua keiki, a me kona wa e nui ai, e haawi aku oe i keia mau mea nona." Alaila, ae o Akahiakuleana, i ka Liloa kauoha, a haawi ae la o Akahiakuleana na kana kauwa wahine e malama i keia mau hoailona a Liloa i haawi aku ai no ua keiki la. Alaila, hele aku o Liloa a hipuupuu i ka lauki i malo nona iho, a hume o Liloa i ka malo lauki.

                A i kona hoi ana aku i kona hale noho, ike mai la kona poe kanaka ia ia he lauki kona malo, aole ia o kona malo maoli, i mai la lakou ia ia, " Aia hoi, ua hehena o Liloa, aole ia o kona malo maoli !" Aia hoi, he lauki kona malo!

                Noho iho la o Liloa malaila, a i ka pau ana ae o ka hoomahanahana o kona heiau, alaila, hoi oia i Waipio, i kona wahi i noho mua ai. A mahope iho o ia mau la, hapai ae la o Akahiakuleana ia Umi, manao ke kane maoli a Akahiakuleana nana keia keiki, aole oia i ike na Liloa ke keiki.

                A hiki i ka wa i hanau ai ua keiki la, kapa iho la ka makuahine i kona inoa o Umi, mamuli o ka Liloa kapa ana i ko Umi wa i ko ai na Liloa. A hanai ia iho la o ua Umi nei a hiki i ka wa i nui ai. Eia kekahi mea i oleloia no Umi. I ka wa i hele ai kona makuakane (ke kane a Akahiakuleana,) i ka mahiai, a hoi mai ia, ua pau ka ai ia Umi, pepehi iho la oia ia Umi. A pela no o Umi i pepehi ia'i e ka makua, ke pau ka ai, a me ka ia, kela mea keia mea, ua manao nui oia nana ke keiki, kaumaha loa o Umi, a me kona makuahine i ko Umi pepehiia. Nolaila, ninau malu o Umi i kona makuahine, " Aole anei o'u makuakane e ae? O keia makua wale no anei?"

                Hai mai o Akahiakuleana, "He makuakane kou, aia ma Waipio, o Liloa kona inoa," i aku o Umi, " E hele paha au i ko'u makua," i mai kona makuahine, " Ae, e hele oe." A i kekahi la pau ai ka ai ia Umi, pepehi hou ka makua ia Umi, alaila, i aku la o Akahiakuleana, " E kuu kane, aole nau ke keiki au e pepehi mai nei." Huhu mai la ua kane la, me ka olelo pakike mai, " Nawai kau keiki, na Liloa anei?" I aku o Akahiakuleana. "Ae, na Liloa ka'u keiki." I mai ua kane la, " Auhea la auanei ka hoailona no ke keiki e lilo ai na Liloa ka'u keiki mailoko mai ou ka'u wahine." Kahea aku o Akahiakuleana i kana kauwa wahine, e lawe mai i na mea a Liloa i waiho ai no Umi. I aku la o Akahiakuleana i kana kane, "Ke ike pono nei oe i ka makua o ke keiki," a ike oia, aole nana ke keiki.

                A mahope iho o keia olelo ana, aoao pono mai o Akahiakuleana ia Umi, no kona hele ana ma Waipio, io Liloa la. Hoohume aku ia i ko Liloa malo ia Umi, hoolei aku i ka palaoa ia Umi, a me ka laau palau. Alaila, aoao pono oia ia Umi, " Ke iho nei oe i Waipio, i kou hiki ana ilalo o ka pali, a hele aku oe a au ae ma kela aoao o ka muliwai, a ike aku oe i ka hale e huli mai ana kona alo i kou alo, oia no ko Liloa hale ponoi. "

                Mai komo oe ma ka puka pa ; aka, e pii aku oe maluna o ua pa la, mai komo oe iloko ma ka puka maoli ; aka, e komo ae ma ka pa.

                " Ina i ike oe i ka elemakule e kahili ia ana, ea, oia no kou makua ; e pii oe a noho maluna o kona uha. Ina e ninau oia i kou inoa, ea, e hai aku oe, o Umi ko'u inoa,"

                Ae aku o Umi i ke kauoha a kona makuahine, kena aku o Akahiakuleana ia Omaokamau, e hele pu no me Umi. Haawi ae la o Akahiakuleana i ka Liloa laau palau ia Omaokamau me ka i aku, " E malama oe i ka laau a Liloa."

                A pau keia olelo ana, hele laua, o laua wale no, aohe mea e ae. A hiki laua ma Keahakea, loaa ia laua kekahi keiki o Piimaiwaa kona inoa, ninau mai oia ia laua, " E hele ana olua i hea?" I aku la laua i Waipio. I aku o Umi ia Piimaiwaa, "I keiki hookama oe, e hele kakou i Waipio." Ae mai mai la o Piimaiwaa, a hele pu lakou. A i ko lakou hiki ana aku i Waipio, ma Koaekea lakou i iho ai, a hiki lakou malalo o ka pali, au aku la lakou a pae ma o o ka muliwai o Wailoa. I ko lakou pae ana ma o, ike aku la lakou i ko Liloa hale e ku ana i Haunokamaahala, e huli pono mai ana ka puka o ua hale la imua o ko lakou alo.

                I ko lakou kokoke ana aku i ua hale la, kauoha mai o Umi ia laua, " E noho olua maanei, e hele au io Liloa la. E kakali olua ia'u; ina i hele au a i make au, e hoi olua ma kahi a kakou i hele mai nei; aka, i hoi ola mai au, ola hoi kakou." A pau kana olelo ana, hele aku la o Umi.

(Aole i pau)

SIMEON KELIIKAAPUNI.

Honolulu, Dek. 9, 1861

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, IANUARI 25,1862.

 

Ka Hale Mai Moi Wahine.

                O KA hoike kupono paha o ko ke Aupuni Hawaii nei holo ana imua ma na mea o ka naauao, o kela hale maikai i kukuluia malalo pono iho o Puowaina, a i kapaia hoi o KA HALEMAI O KA MOI WAHINE. Ma na aupuni naauao no a pau, o ke kukulu ana o ka hale o ia ano, he kumu hoike nui no ia i ka lokomaikai a me ke aloha 'ku i ka poe nele, i loohia i ka mai, ka poe hiki ole ke imi i ai a me ka lole aahu no lakou iho, he hiki ole loa hoi ia lakou ke kuai aku i laau e lapaau ai i ko lakou mau mai i ola'i lakou, a i hooloihiia'i ko lakou mau la o ka noho ana, ma keia aoao o ke awaawa o ka make, a i ole ia, o ka loaa hoi o ka mea nana e malama mai i ko lakou wa kaumaha i ka mai, i hoomamaia, mai kau wahi eha uuku, oiai iloko o ko lakou mau minute hope o keia ola ana. Ua hookumu ia keia hana maikai iloko o ka naau o ko kakou MOI WAHINE, a ua kanuia paha ilaila, e ke ao ana a kona makuakane hanai aloha Kauka Ruka i make aku, no ka mea, ua hoolilo oia i ka hapa nui o kona ola ana ma keia aina, i ka lapaau i na kanaka mai. I ka hai ana 'ku o ka MOI WAHINE i ka MOI KANE i kona mau manao maikai, ua apo wikiwiki oia ia mea, a ua hele kino aku e hana ponoi i na mea e holo ai ka hana maikai a kana alii wahine i hai ai ia ia, me ke kali ole e ike i ke ku ana o ia hana ana i ka makemake o ka lehulehu kanaka o laua, a nolaila, ka holo me ka hikiwawe o ka hale i oleloia. A i ka hoike ana mai o keia mea i hanaia, alaila aohe mea hou a kakou e koi aku ai, i mea nana e hooia mai, i ke kupono o ko kakou MOI a me ka MOI WAHINE ke noho maluna o kakou, aole ma ko laua hanau alii ana wale no, aka, ma ka maikai maoli o ka laua mau hana, a o ka lilo ana o keia mau MOI maikai, i poo nana e alakai i keia lahui kanaka, oia ka mea i lilo ai keia aupuni ma ke kau wahi hanohano o ka mooolelo o na aupuni o ka honua nei.

                Ua nakinakiia kakou e na rula o ka noho mau ana, na kanawai hoi o ke Akua, a me ka noho aloha 'ku a aloha mai, e kokua i ka poe mai, a me ka poe i nele. A aole e hiki i kekahi ke hookaawale ia ia iho mai keia noho hui ana. He oiaio no, he aneane nele loa kakou nei i ka poe makilo, a he kakaikahi hoi, ke koiia ana mai o ko kakou lokomaikai me ke kokua ana eia poe. Aka, mai hoolilo kakou ia mea i kumu no kakou e poina ai, no ka mea, he nui na kanaka i noho iloko o ka pilikia i ka nele a me ka mai, ma ko kakou aina nei. Aole e mamao aku kahi a kakou e hele ai, a e ike koke iho no kakou i kau wahi hale pili kahiko e ku ana, me ke kaawale o kona kaupoku i alanui no ka ua anuanu e hiki iho ai ; a ma ia mau wahi e halawai pinepine no kakou me ka poe he nui wale e waiho ana ua hoonawaliwaliia e na makahiki loihi o ka noho ana mai me ka nele, a o ka poe nana e malama ana, he poe kahuna hoomanamana, me ka haawi aku i ua poe mai la i na laau nana e hoonui i ko lakou noho mainoino ana, me ka hooholokiki aku ia lakou i ka lua kupapau. Aole e hiki, a he mea pono ole ia kakou ke pani i ko kakou mau maka i keia mau mea e waiho mai nei imua o kakou, aka e pono e ike aku kakou, eia i waena o kakou ka poe nele keia pilikia, a me keia hoomanawanui ana i ka mai, no ka nele, a nolaila, e hui kakou e kapae ae, me ka hoomama aku hoi i ka nui loa o ke kaumaha i loaa noloko mai o keia mau kumu, a i ole ia e lapaau a ola i ko lakou mau mai. Ua hoopuka ae ka Moi i na manao e like me ko makou nei, i ka wa i hoomoeia'i ka pohaku kihi o ua Hale la, a eia kana mau olelo. "E ae oukou ia'u e hoomanao aku ia oukou, oiai e mau ana ka mai, alaila e kau ana no maluna o kakou ka hana. O ka manawalea, e like me ka auhau o ke aupuni e halawai ana kakou ia manawa aku ia manawa, aku.

                " Aole e hiki ia kakou ke uku i kekahi mau dala i uku pau no ua wa a pau e hiki mai ana ; E haawi oukou e like me ka mea hiki ia oukou, no ia manawa. A hiki i ko oukou wa e kahea hou ia mai ai, ua nui ae paha, a ua emi paha ko oukou waiwai, alaila, e kuka oukou me ko oukou naau iho i ka mea kupono a oukou e haawi ai. Aole au e hua aku i ke kanaka e makemake ana (i na he mea hiki ia) e uku i ka manawa hookahi i na koina a pau o ka manao aloha. He mea kuonoono ke kahea ia ana mai ia manawa aku, a ia manawa aku, e ae aku, i na i ikaika maikai ko kakou ola, a i na paha ua nui ko kakou waiwai, i ka poe nele a me ka poe mai, he poe kaikuaana a he poe kaikuahine, he oluolu paha ko kakou haawina no ia manawa, aka, ua, like ko kakou hiki ia mai e ka ilihune a me ke kaumaha, i ka wa ike oleia no keia mea kakou i lilo ai he poe kanaka, a he poe lala hoi, no ka Ohana o keia ao. Ua kaawale io kakou i na palena o ko kakou mau kulana, aka, e lawe ae ia mea, alaila e lilo kakou a pau he poe hiki ke loohia mai e ka makani oi o ka ilihune a me ka hoehaeha a ka mai, ke hilinai nei au no ia mea, a ua maopopo ia'u, e hoomau mai ana oukou i ke kokua ana i keia oihana maikai."

                Ke ike nei kakou me ka olioli i na olelo a ko kakou Moi, nolaila, e ala kakou mai o ao, a e lilo i poe kokua no keia hana maikai, aole kakou i ike i ka manawa e hikiia mai ai o ko kakou mau ipuka hale e ka ilihune me ka mai. Aole kakou e poho ana ke haawi manawalea aku no ka Halemai o ka Moi wahine, aka, e lilo ia mea, i hulu kakou nana e kahakaha i ko kakou mau inoa ma ka papa hoomanao o ka wa pau ole, a e kapaia ke au a kakou e ola nei, e ka poe o ka hanauna mahope mai, "Ke au gula o Hawaii nei."

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                He nui na palapala i hiki mai no ke Kuokoa, aole nae e hiki ia makou ke pai i keia Helu, nolaila, e kali oukou, a ka manawa kaawale alaila, e paiia no na mea kupono.

 

                I ka poe a pau e kakau mai ana no ke Kuokoa. E kakau oukou ma ka aoao hookahi a ke kanana, e hoomaopopo i na kiko, i mea e hakalia ole ai ka hooponopono ana, a me ka hoopuka ana 'ku.

 

                Ua loaa ia makou he palapala na A. W. Kahililalau, e hai mai ana i ka make ana o kekahi wahine ma ka la 23 o Dekemaba, 1861 ma Nuuanu, a ua ola hou mai no a hiki i keia la.

 

                MOKU ILI. — Ua lohe mai makou i ka ili ana o ka moku kialua, Hawaii, Henry (Maui Hikina,) ma kekahi awa i Honuaula. A ua naha liilii, he makani Kona, kona mea i ili ai.

 

                MEA IKE OLEIA. — Ua loaa mai i ka Puuku o ka Halemai o ka Moi wahine $300,00, he manawalea na kekahi mea, aole nae ua mea la nana ke dala i hai mai i kona inoa, a me kona wahi i noho ai. Ua hiki ke uku ia na aie a pau o ka Halemai o ka Moi wahine e ia mau dala.

 

                MOKU PAKE. — Ua holo aku i nehinei ka moku kiakolu Petronilla i Kalio ma Peru. He nui na poino i loaa i keia moku i ka holo ana ma Kina mai, ua kapiliia iho nei, ka liu, a ua maikai pono kona holo ana. He mea olioli ke kaawale ana 'ku o na pake kinikiu ma ia moku.

 

                KEIKI MAKE I KA LAAU MAKE. — Ua inu kekahi keiki ma Hilo, Hawaii, i keia mau la aku nei, i kekahi laau make, me ka manao nae he wai-ala ; no ka mea, he inu nui na kanaka ia mea i kehahi manawa. I ka po o ka Poakolu kona make ana. E pono e ike mua i ke ano o na mea e inu ai, mamua o ka lawe ana.

 

                I ka nana ana i ke kuhikuhi makani o ka Hale Kinai Ahi o ka Helu 2 o Honolulu nei, ua ike makou, ua huli ka lima e kuhi ana i ka Akau, ma ke Komohana, a o ka lima hoi e kuhi ana i ke Komohana, ua lilo ma ka Akau ka huli ana. No keia huli ana ka paha o keia mau lima hoailona makani, ke kumu o ka inoino ana o ko kakou kulanakauhale i keia mau la.

 

                KA MOI. — Ma ka Poalua iho nei, la 22 o keia malama, ua holo aku ka Moi ma ka mokumahu Kilauea, i Kona. I kona holo ana mai a kau ma ka moku, ua kiia na pu aloha Alii he 21. He nui ka lehulehu i hiki mai e makaikai i ka holo ana o ko lakou Moi. He helehelena olioli wale no ko ka poe a pau i ku mai, me he mea la, e hauoli ana i ka ike aku i ko lakou Moi aloha. E ke Akua, e hoopakele i ka Moi.

 

                KE MELE UKU. — E like me ka makou hoolaha ana ma ka Helu 5, ua loaa mai ia makou na mele he nui wale. Hookahi wale no nae mele e loaa'i ka uku i oleloia, oia ke mele maikai loa o lakou. Ekolu mea i kohoia i mau Lunn nana e hooholo i ke mele kupono ke uku ia, a me ka pono ole paha, o ka uku ana no kekahi o ia mau mele a pau. O na mea nona na inoa malalo nei ka poe luna i kohoia.

JAMES I. DOWSETT, (Kimo Pelekane.)

G. P. JUDD, (Kauka.)

E. O. HALL, (Mi Holo.)

                E pono i na mea mele ke hooili mai, mamua aku o ka la mua o Febuari, i paiia'i ma ka Helu 11, i ka la mamua iho o ka la hanau o ka moi.

 

                LOLI O KINA MAI. — Ua loaa mai ia makou ma ka lokomaikai o Mi. Utai, o Honolulu nei, kekahi Loli no Kina mai, he ehiku iniha me ka hapa ka loihi, a elua iniha me ka hapa ka laula, a he ekolu hapaha paona paha ke kaumaha. Ina pela ko kakou nei Loli ; alaila, e hikiwawe no ka lilo aku i ke kuai, ke manao nei makou, he nui no ka Loli i like me keia ka nui, ina i luuia ma kahi hohonu iki aku. E hoao ka pono e ka poe makaala mau i ka huli waiwai ; no ka mea, ma ka hooikaika ana ma ka imi ke kumu e loaa'i ka pomaikai.

 

                KE KOHO BALOTA ANA.— Ua loaa mai ia makou ka papa hoike o ke koho ana ma Hilo. O ka nui o na poe i lawe mai i ka balota, he 815. Ua oi keia mamua o na balota o na makahiki i hala.

L. Kaapa, Kohoia............................... 435

S Kipi, Kohoia,....... ...................... ....405

J. Kaahi,.................................... ......337

Mikaele, (He Katolika).............................185

Kaelemakule, ................................. 93

                He Lunamakaainana o S. Kipi, i noho pinepine i ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia. A ua makaukau i na hana a pau o ia Aha. A pela no hoi o L. Kaapa.

Ma Maui.

No Kaanapali— J. H. Moku, Kohoia

No Makawao — Kapihe, Kohoia,

No Hana — Kahananui, Kohoia,

No Molokai a me Lanai— H. R. Hitchcock a me J. Alapai na mea i Kohoia,

Aohe mea hou i lohe ia no ko Kauai mau Luna.

 

                KOA PUALU HAWAII. — Ke olioli nei makou i ka ike aku i na kanaka ui o Honolulu nei, i ka hui ana he poe Koa Pualu. He kokua mau makou me ka manao pumehana o ke aloha, i na mea a pau a na kanaka Hawaii e hana ana, me ka hoopili aku i na hana maikai a ka poe o na aina naauao. He mea ia e hoomaamaa'i ia kakou i ka noho ana me ka makaukau mau i na mea hoonaauao o na aina hanau mua o kakou ma ka ike.

 

                LALA HOU NO KA HELU 4. — Ma kekahi mau la i hala iho nei, ua hooliloia ka Mea Kiekie, ka Haku o Hawaii, i hoa no ka HUI KINAIAHI HELU 4. Ke ike nei kakou i ka hui ana mai o ke 'Lii opiopio ma keia hana maikai. A nolaila, he kumu alakai keia no ka poe e ae , me he mea la, e hoomanao mai ana ia kakou, e hoohui ia kakou iho, ma na hana maikai a pau, me ka hoooikaika i ka hapai ana ia mea, me ka hui i ka noho pono ana, a me ka hana pololei aku i ka poe a pau a kakou e hui aku ai. E NANA I KEIA KUMU AO.

 

                E holo ana o J. W. King, (Kini,) mea Pai Kii, i Hawaii, e pai ai i na Kii o na mea o Hawaii. Ua hoounaia mai e kekahi haole o Nu Ioka, i mea hoikeike, no ka hale hoike mea ano e o Banamu, ma ke kulanakauhale o Nu Ioka. He makemake oia e loaa'ku na kii o ke kau mau wahi o Hawaii nei, i mea hoikeike i ka poe makaikai e hele ana i kona Pa mea ano e.

 

                PA KUAI PAPA HOU. — Ua kuai aku o Mr. S. H. Dowsett, (Samuela kaikaina o Kimo Pelekane,) i ka piha papa o luna o ka moku Kumu Kanawai, a ua hoomaka i ke kuai papa me ka laau hale. Aia kona hale kuai papa ma Pihilolelole, pa o Polikua, ma ke kihi o ke Alanui Papu, me Alanui Aliiwahine. Ke hoomau nei no hoi o Mi. Lui, me Mi. Hao, i ke kuai papa. Ke lana nei ko makou manao, e kuai nui ana na kanaka i ka papa a me ka laau hale, no ka emi o ke kumu kuai, i loaa'i ia lakou na hale laau.

 

                KA HOOLILO ANA I KA LUAKINI. — Ma ka la 29 o Dekemaba, ua hooliloia ka luakini hou o Kapulena, Hamakua, Hawaii, no ka hoomana ana ia Iehova. Ke kumu olelo, ma Hagai 2: 9. Ua hele mai ka poe himeni o Paauhau, me Iosepa ke kumu, ia lakou ka himeni ana, maikai ka himeni, ua mahalo nui ia, olioli loa na kanaka. He la maikai loa keia, piha loa ka luakini. Pau ka hana, kahea ke kahuna i na malihini e hoike i ko lakou aloha a me ka olioli ma ke kokua ana mai. A ua loaa mai kekahi mau dala, a i ka hui ana i keia dala me ke dala o na kamaaina, ua lawa no ka hookaa ana i ka aie. Aole aie i koe maluna o keia luakini ma ko'u kihapai, he luakini maikai, maikai ka hale bele, ka puoa na pepeiao hao, na poka, no ka pua. A ua kapaia oia ka rose o Sarona, ua nele nae ka hale bele i ka bele ole, aka, ua ikaika ka manao o na hoahanau e imi koke i ke dala no ka bele.

 

He mau Inoa no James.

Kiekie Puna, hemolele i ke ahi a ka wahine,

Ke a mai la i ka papa o Malio;

Wela no'a aku la i ka nahele o Malama,

Malama no o Hilo, i ka makani he Puulena,

E hoi mai ana no e pili me ka ua Kanilehua, maloko o Leleiwi,

Ke iho'la ia ia he i-o ia,

Aohe lala kau ole,

Aha la hoi, o ka malama ia o ka Hookano — e.

Hookane i Hanakahi, ke kai o Huia,

E koi mai ana i ke one o Punahoa,

Aohe no he hoa o Waiolama,

I ka hoohaualili o ka nuku o ka manu,

I ka noke hala ole a Wailoa,

E hai aku ana ia Ohele, i ke kee o Mokuola,

E ola au, a ka pua aneane ;

O kuu kino nae kai Maui i ke aloha me ka manao,

He tausani miliona ko'u helu ilaila.

Aha la hoi, o ka malama ia o ka Hookano — e.

Kiekie i ka nahele ka luna o Kawaikini,

Papu ka umauma o Waialeale i ke anu.

Aohe wahi koe i ka Lehuamakanoe,

He akaka wale no i ka Helekua i ka noe,

Ua hui ka Lopa o Maunahina i Koinalana,

Aohe haka kau ole a keia manu he Kaupu,

O ka haupu o ka manao kai anoi i ka makemake,

Aole nae i moe i ke kaohi a ke aloha.

Aha la hoi, o ka malama ia o ka hookano—e.

HAONA 2D.

 

Na Palapala.

Balota ana ma Lahaina.

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:

                Ua ike au ma ka Helu 18 o ka Hoku Pakipika, i kekahi palapala i kakauia e J. W. H. Kauwahi, ma Lahaina, e hoakaka ana i ke koho ana ma ia wahi, i ka la 6 iho nei ; me ka hai pu mai hoi i ka hana pono ole o kekahi mau Luna i hana i balota ma ia la, a oia mau Luna kai kohoia.

                Ke olioli nei au i ka ike iho i ka makaala o J. W. H. Kauwahi ma na mea e pili ana i ka pono a me ka pololei ; no ka mea, ke ike nei au i kona wikiwiki e unuhi ae i ke akea i na mea pono ole i hanaia. Aka, e ninau paha wau, " E wikiwiki anei o J. W. H. K. e unuhi i keia mea i hoikeia imua o ke akea, ina oia ma kahi o na mea i oleloia ua hana i ka hewa? " Manao au, aole ; aka, e makapo ana paha ia, ia mea, ina ma kona aoao o ka hale ka uahi. A eia hou keia mea a'u e ninau ai, "Ina paha he lako ke dala ia J. W. H. K., aole nnei oia e hana i kekahi mea e laka mai ai ka manao maikai o ka poe kanaka e koho ia ia? " Ke manao paa nei au, aole paha oia e kanalua, i ka imi i mea e komo ai oia i Lunamakaainana ; aka, ua haulehia oia, a ua nele i ka noho ana i ka Aha kau Kanawai o keia Aupuni, a nolaila, ke o-le ia nei oia e ka manao ana'e i kona haule ana, e like me ka ole ana o ka noho iluna o ka lio kuapuka ; a no ia mea, ke puhi mai nei oia i kana makani, me he mea la, he mokumahu, e hookuu ana i kona mahu, i maha'i na ipuhao. A pela oia e hookuu nei i kona mahu i maha'i ka manao wela o kona haule ana, a i koho hou ia'i paha na Luna o ia Apana.

                Ke olelo mai nei o J. W. H. Kauwahi, no ka olelo a Rev. D. Baldwin, i ke kipaku ia ia mai Lahaina mai, ua pono no ia hai ana a ke Kumu i kona Ekalesia, ina ua olelo ia pela ; a aole no hoi o'u ahewa iki aku ia D. B. No ka mea, ina oe e J. W. H. K., he makua no kekahi mau keiki, aole paha oe e kanalua e kipaku aku i ka mea e hoohui mai ana me ua mau keiki la au, ina iloko o kou noonoo ana, he mea pono ole ua mea la e hui ana me lakou ? Pela o Rev. D. B., oia ka makua o ka Ekalesia ma kona wahi e noho nei, a ua haliu mai na hoahanau ia ia no ke ao aku, a o na mea ana e ike ai he pono ole, he ku i kana wahi e noho la, ke hoole i ke koho ana ma na mea e haumia ai kana poe haumana, a ina ua manao oia he hoohaumia e oe kana mau hoahanau, no kou launa ana me lakou, ua pono no kona kipaku ana, a i ole ia, kona imi ana'e paha i kumu e kaawale aku ai ke kupu ino mai waena aku o kana mau hipa.

                He mea pono i ko'u manao, ka lohe ana mai i na oleio o na aoao elua, mamua o ka lohe pono ana i ka mea i ahewaia me ka mea i pono, ke lohe nei kakou i ka J. W. H. Kauwahi, aole nae kakou i lohe i kana mea e hoohewaia nei ma kana palapala.

WAIOLAMA.

 

Manao Paipai.

                Ia oe e ka Nupepa Kuokoa ka lana haakoi o kuu maanao, nolaila no hoi au i noonoo iho ai i ke ano o kou kino i ka wa loihi ; a ua maopopo lea ia ia'u me he aniani moakaka lea la ; e hoomalamalama ana i ka Lahui Hawaii. E ku ana hoi i ke awakea laelae loa, aole wahi pohihihi iki imua o ka lehulehu.

                No ka mea, o ka makamua keia o ko kaua halawai pu ana, a o ka hiki mua hoi keia o ko'u hookauwa ana ia oe.

                Nolaila, e oluolu paha oe i keia noi a ka mea nona ka inoa malalo iho nei, penei no ia. "E lawe ae oe i keia mau manao i hoike ia malalo iho, imua o'u mau pokii e noho ana iloko o na kula o keia aupuni."

                Ia oukou e na keiki e noho ana iloko o keia aupuni, ka lana o kuu manao e hoike aku i wahi manao paipai imua o oukou.

                No na keiki e noho ana iloko o kela kula, keia kula o keia Aupuni. Oia hoi na kula apana, na kula pualu, na kula wae, kula hui, kula hanai, na kula haole, a me na kula e ae e pili ana i na mea hoonaauao ai o keia Pae Aina.

                Aia iloko o kekahi mau la i aui hope ae nei, ua lohe ia kekahi mau leo aheahe ; e kupinai ana ma kekahi wahi o keia Aupuni, me ka i ana. "E kukuluia i kia hoomanao no R. Limaikaika ka mea i make, i mea e hoomanao ai ia ia." Nolaila, noonoo iho la au iloko o'u iho me ka i ana. He hana kupono loa keia na na keiki o Hawaii nei, no ka mea, he makua ponoi loa ia no kakou, nana no hoi i hooikaika ia kakou ma na mea e naauao ai, oiai oia e ola ana, a ma ia hana hookahi no oia a make aku la, me ka maluhia.

                Nolaila, ke kau leo mua aku nei au ia oukou e na keiki e noho ana iloko o na kula o Hawaii o Keawe, e aho e hoolohe iki mai oukou i keia leo kahea, no ka mea, o oukou kekahi poe kuleana nui iloko o keia mea. Nolaila, e aho e hoomanao iho oukou i keia leo e kani nene nei me ka i ana, "E kukuluia i kia hoomanao no R. Limaikaika ka mea i make."

                I na pela, e ninau mai paha auanei oukou me ka i ana, "Heaha la aunei, ka makou mea e hoomanao ai ?" Ke pane aku nei au me ka wiwo ole, a me ka hopohopo ole, no ka mea, ua akaka lea he kuleana nui ko oukou iloko o loila, e haawi iho i hapalua pakahi, a i ole ia, e like me ka nui o ko oukou makemake, a pela no e hana ai.

                No ka mea, ua hoomaopopo oukou i ka nui o ko Limaikaika aloha ia oukou iloko o na makahiki i kaahope ae, aia i kekahi manawa, ua holo aku no oia i Hawaii i ka hoike kula, ma Hana i Maui ka aina ana i hoomaka aku ai e holo, ua kali oia i moku malaila i ee aku oia a holo aku i Hawaii, aka, aole moku i ku mai, a no kona manao o hala ka manawa o kana hana malaila, alaila, ee aku la oia maluna o kekahi waa maoli, a holo aku la i Hawaii maluna o ia waa. Nolaila, e hoomaopopo iho kakou i ka nui o kona aloha ia oukou, no ka mea, aole oia i makau iki i na ino o ka moana o Alenuihaha, i kona wa i holo ai maluna o kela wahi waa uuku, nolaila, he kumu kupono ia oukou e hoomanao iho ai.

                A pela no hoi oukou e na keiki kupa o Maui, no ka mea, aia malaila kahi i ku ai o ke kula nui o ko Hawaii pae aina, (oia o Lahainaluna,) no ka mea, ua oleloia, o kana punahele no ia o ua kula la, aka, ua loheia mai kekahi leo mai laila mai, me ka i ana. "Ua makaukau o Lahainaluna e haawi i mau hapawalu pakahi, i mea kokua i kia hoomanao no R. Limaikaika."

                I na pela, o Lahainaluna wale no anei kai makaukau, nolaila aole ko na wahi e ae o ia Mokupuni? ea ina ua makaukau, alaila, e haawi iho ma ka lima o ko oukou mau luna, aka, i na aole i makaukau, alaila, e hoomakaukau no oukou, no ka mea, he kuleana nui ko oukou iloko ona.

                Pela no hoi oukou e na keiki e noho ana iloko o na kula Hawaii, o ke kula haole paha o ka Mokupuni o Oahu, no ka mea, malaila no o R. Limaikaika i noho ai a make aku la, a ua make no hoi oia mamuli o oukou, i kona wa i holo aku ai i ka hoike kula ma Koolauloa. Aole anei i kupu ae ke aloha iloko o oukou nona? I ka hoomaopopo ana i ko oukou mau ouli, me he mea la ua hoike laelae mai i ka maule o ko oukou naau nona, nolaila, e malama i keia mau hua olelo, "E hoomanao ia R. Limaikaika ko makou makua," no ka mea, nana no i kukulu ae i kekahi Nupepa o keia Aupuni, (oia ka Hae Hawaii) no ka manao hookahi no e hoonaauao ae i keia lahui ma ia Nupepa.

                Nolaila, oia mea hookahi no i haiia ia oukou, "E hoomanao i na lilia o ke kula." Ma ka hoohalike ana, e hoomanao ia Limakaika.

                O oukou no hoi kekahi e na keiki neuneu maikai o Kauai o Kalanipo, e like me ka manao paipai i na keiki o Hawaii, a me Maui, a me Oahu, pela no hoi ia oukou, a hiki aku i Niihau, a me na mokupuni i koe i ka paipaiia e like me Molokai, a me Lanai, a me Kahoolawe.

                Nolaila e hoomanao oukou i keia leo kauoha, no ka mea, he poe naauao oukou, wahi a kekahi poe "hookahi olelo ana i ka poe naauao he mea nui ia." Me ke aloha no.

Owau no o D. K. KAUKAWELI.

 

He Kanikau no Pililua.

He kanikau aloha no Pililua,

No kuu makuahine i hele aku nei,

Ua hala aku la i ke ala hoi ole mai,

Ua hala aku la oia wale no—e.

Noho makou ka nui ka lehulehu — a,

Ua hiki aku la paha i Kulanihakoi?

Kuu makuahine o ka makani Moae— e,

Mai ka ua pili pa pohaku hoi o ka aina— la,

Aloha ia, aloha no hoi makou kona nui,

Aloha kona maka i ka nalo loa—e,

Aloha ke kino i ke kaawale ana la,

Aole ia, ua hala aku nei la — e,

Hala ke aloha naue ma Hiikua,

Kuu makuahine o ke aloha hoolailai,

Makua hoi o ka po loa o ka hooilo ke moe.

Kuu makuahine o ke aheahe malie,

O ka ale hookuakea mai i ka moana,

Aloha ia, aloha no hoi makou, kona nui,

Ke haluku nei ka waimaka me he kuaua— la

Me he mea la o ka malama ia o Ikua,

Hele no ia ka nui ka manoanoa— la,

Ke kupa ke kamaaina o ka aina—e,

Kuu makuahine o ka hale makua nui hoi,

Kuu opu malumalu e malu ai ka makua,

Aia aku la paha oe iloko o Hoohokukalani?

Iloko o ka Punohu ula i ke ao kalelewa—e,

Aloha ia, aloha no hoi makou kona nui,

Kuu makua mai ka ua kukala hale—e,

Mai ke koaheahe makani kolonahe—la,

Kuu makua mai ka i-a kanaka nui,

Mai ka i-a hamahamau i ka leo e noho malie,

E aloha ia oe, aloha ia makou he nui,

O Pililua ka mea i make.

                Mai kona la i hanau ai a hiki i kona la i make ai, o ka nui o kona mau makahiki he kanahikukumamakahi, a ua kahiko no hoi ka noho ana, aole nae oia i nawaliwali a hele aku nei i ka make.

                Mai kona la hoi i mare ai me kana kane a hiki i kona make ana, o ka nui o na makahiki o ko laua nono pu ana he 35. Iloko o ko laua noho ana, aole laua i uhai i ke kanawai no ka mare ana, no ka mea, o kana kane o L. Kahoouluwaa, eia no iloko o ka Berita hoopomaikai o Karisto, eia no ia malaila e hilinai nei, oia no hoi kekahi luna Ekalesia o Kaupo nei.

                A no ka loihi o kona noho pu ana me kana wahine i hala aku nei i ka make, nolaila, he nui kona kanikau ana ia ia, aole laua i hakaka, aole no hoi i kue, a o laua no hoi na mare mua o Kaupo nei. Ua hala ia me ke aloha.

H. H. K. KAHOOULUWAA.

Lole, Kaupo, Ian. 1861.