Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 4, 2 Kekemapa 1861 — Kela mea Keia mea o Hawaii nei. [ARTICLE]

Kela mea Keia mea o Hawaii nei.

Pt r LCTULr.—Ke olioli nei makou i ka ike aku i ka iehulehu Hawaii e hooikaika ana ma ke kanu ana i keia waiwai Kalepa maikai. Aole o kakou kumu e hiki ai ke kanalua me ka manao iho, aole e ulu ma ko kakou mau aina, ina kakou e nana iho i ka ulu wale mai o ka pulupulu ma na aina nahelehele a pau i haule ia e ka anoano pulupulu. Ma ko makou Helu 2, ua hoike aku inakou i ka hele ana o ka mea Mahaloia loane li, e paipai i na kanaka o ka Mokupuni o Oahu nei, e kanu i ka pulnpulu, a ua huli mai na kanaka he 275, me ka ae mai e kanu ; a ua haawi aku ka mea Mahaloia i anoano na ka poe i hai mai i ko lakou ae e kanu i ka pulupulu. He hoomaka maikai keia, ua loaa mai ia Dr. De*NVitt, ke Kahunalapaau ona Luina mai e waiho ana iloko oka Halemai Amerika, ma Honolulu, kekahi mau anoano pulupulu maikai, a e manao ana oia e kanu i mala pulupulu nana ina ka Punahou, elua mile mai Honolulu aku nei. Ma Makawao, Maui Hikina, ua ike makou i kekahi pulupulu Siailana, i kanuia ma ka aina o Kapena Hopena, (Hobron) a he hiki i ka poe makemake e ike i ke nana i ua pulupulu la ina ko imakou Keena Hana. Ua maikai loa kona ano me kona ulu ana ma Makawao, a iio ia mea, e kanu nui ana ua o Kapena Hopena i keia mau malama ae nei. Nolaila, ena kanaka a pau i lako i ka aina, e pono ia oukou ke kanu i ka pulupulu i waiwai ai oukou ma iTi hana ana. Ka Papale Hav aii.—Ke ike neimakou i ka papalenuiia o na Papale Makolaa, i hanaia ma Hawaii nei, ena haale. Ua like ke ano oka ulanaima me ko ka papale Waiokila, o Molokui a me Maui Hikinn, kahii e hanai ia nei ia mea. Ua hai mai kekahi haole ia makou, ua ike ia i ka papale i like loa ke ano me ko kakon nei papale Makoloa; aka, ua hooaiaiia e kekahi mau mea a lakou i hana ai, a ua like ke ano me ka papale Waiokila. He mea pono i kā poe hana i keia mea ma Ha\Vaii nei, ke hana i ka eheu o na papale h laula me ka liilii; no ka mea, o ka papale kamalii, oia ke hanaia a liilii ka eheu, pela e lawa like ai ka poe nui a me ka poe liilii i na papale Makoloa, ke kuia ka makemake ia lakou. He mea pomaikai loa keia kumu waiwai hou o ko kakou Aupuni nei, a he mea hoi ia e hookoe ai i ka kakou mau dala, aole e hlo ina aina e; aka, e waiho no iwaena o na kanaka maoli ma Hawaii nei, ke hiki nei ia kakouke kooiknika ma ka imi ana i na mea e hooinaikai ai i ko kakou "hann papale ana.

He Mai Poopuu Ulaula.—Ua palapala mai ia makou ke Kumukula ma Nuu, Kaupo, Maui, i kekahi mea ano hou, penei: "He mai puupuu ulauia, oia ka mea hou ma Nuu nei i keia \va; ua hoomaka ma na pule hope o Okatoba; aua mahuahua loa ma ka pule mua o Novemaba, maluna o na keiki liilii ka nui loa. Aneane pau ka hapanui o na haumana o ka'u kula i ka noho—neoneo maoli. O ka mai ke kumu. Penei ka hoomalea ana, he wela, naiulu, a he li ma ka ili, a hala hookahi la, puka mai ka puupuu ulaula ma na maka, ma ke kino a puni; elua, a e koiu paha na la mahope iho o ka puupuir, alaila, o ke olamai Ia no ia; aka, ina aole pukn iki mai ka puupuu, loihi ka mai ana, hookahi a elua paha hepedoina, alaila, ola ka mai, me ka aneane pilikia ioa nae. Eia ki'u mea i ike o ka mea mai i malama pono m, e puka koke ka puupuu i ka la hookahi; a e oia koke ka mai—-o na mea makma pono ole ia, loihi ka inai me ka aneane pilikia. Hookahi kaikamahine no ka*u kuia i make i keia mai, o Kahue, kona inoa, Nov. 16, 1861. He 2S i loaa i keia mai t kokoke pau loa iakou i ke oia mai." m

Hifa MAtsAi.—Ua hikipai he mau Hipa Maiino maikai ioa, i oi aku mamua o na Hipa eaei laweia mai iioko 0 keia Aupuni, a nolaiki, ke lana nei ko makou manao e lako ana o Hawaii nei Im. Hipa maikailoa, KaHoff?ehlaeger a me Ste»penhorst, (na mea kalepa ole-io-e) i lawe nj'&i «ei. Ua foheraaimako« e kōai a aaa elua !bipa kane, elua t¥ahme i ka poe e inakemake ana f & o ke k&ena» e hoihoiia ana-i Wailoa, Kaoai t me ke Kahu Hi]pa pa, mai Geremaiiia mai nei.

Hoofak Malu i ka Kaxa.—Ma ka - Poalima, la 22 o Novemabo ihe» iiei, ua f hopuia kekahi mau Pahu Kama e ke Kukeawa ma Wawnano, Ewa, Oaho, no luna. mai o ka moku Okohola Faranii, €hesfa9K t a ua h«reia mai ka rama i hopuia'i ma Honolulu nei t ma ka IPoakahi aku nei, ua hookolokoloia ke Kapem& ro koea kue ana i ke Kanawai Dute, a no ka maopopo loa oka hewa t ua hoo- [ paiia oia e ka mea Mahaloia R. G. JDa- | vis, ka Lunakanawai Hoomalu, i nadala i ($250.00.) Oke kumu pale aku ka mea i hoopiiia'i a i iaweia mai ai imua 0 ka Aha, oia kona lawe ana i ka ram;& 1 haiia maluna e haawi wale nku i kona makamaka ia Victor, e noho nei ma Ewa. Mahope koke iho no, ua huliia ka moku nona mai ka rama i hopuia'i, a ua loaa ka rama maluna o ua moku la, a nolaila, ua lilo ka moku a me na waiwai a pau oluna, i >vaiwai pio. (£7* Ua ku mai he Mokumahu Kaua Rusini o Morge kona inoa, o Crown ke Alii Moku, he 36 la mai Kaliao mai, e holo ana i ka muliwai o Amoa, ma lapana aku e holo ai.

Ua lohe mai ngi makou ma keia moku, i kona wa i haalele ai i ke awa o Kaliao, malaila o Gen. W. Miller (Keoni Mila,) a ua nawaliwali loa kona ola, ua manaoia e make koke ana oia. He nui ke aloha nona ; no ka mea, oia kekahi o na makamaka pumehana o ko kakou Moi a me kona Lahuikanaka pu. Ua kamaaina oia ia kakou a pau, a ke manao nei inakou, ua huipu mai kakou a pau me ka manao kaumaha, no koua pihe make i lohe ia mai nei.

Ahaaina Luau a na Luina Hawaii. —He ahaaina ka na Luina Hawaii, i kela pule aku nei, he kanaiwa paha a keu ka nui o na kanaka Luina Hawaii i hui ma ia anaina paina. Ma Kapuukolo a me kahi i* ahaaina ai, mamua o ka paina ana, ua hele huakai aku na Luina Hawaii a pau ma ke alanui, palua ka hele ana, me ka Hfie Hawaii no e welo ana maluna iho o lakou. Nawai hoi ka ole oka ahaaina; he Kikina Laki keia no na moku Okohola.

La 28 o Novemaba.—Ma ka la 28 o Novemaba iho nei, oia hoi ka 18 o na makahiki o ka ike ia UUa mai o k«iia Aupuni ma ka helehelena Kuokoa, e ke Aupuni o Beritania Nui ame Farani. Ua hele aku ka mea Hanohano T. J. Dryer, ke Komisina o Amerika e noho nei ma Hawaii nei, a ua alakai oia ia Mr. Cald\vell, ke Kanikeia Amerika hou, no ke awa o Honolulu nei, a ua hoolauna aku ia ia me ka mea Hanohano, M. Kekuanaoa, ke Kiaaina o Oahu, a me ka poe Luna Aupuni e ae, ma kona ano Oihana.

Anoano Polupulu.—Ua lohe m:ii makou, ua loaa mai ka Anoano Pulupulu Araerika maikai loa i ka Moi, na H. A. Pierce,\ o Bosetona i hooili mai, oia kela haole i\noho Kalepa ai mamua me Burua ma, ma ke Alaaui Papu. Ua hiki mai ka \va na.ka mea, ke huli nei ka man&o o na kanaka mahiai a me kajw>e mea aina, i ke kanu pulupulu. •-V

Ke Kii o loaa mai ia makou kekahi Kii o Hakodadi. Na kekahi Kahuna o lapana i penaia maluna o ka lole mauu, he jmaikai\ ke ano. A i mea e hoomanao ai i ke aknmai o ka poe lapana i ke pena ana, a \ne lea hoomanao pu hoi ike Kii o kela Avra ku moku Okohola a kakou e lohe pinepioe nei. Nolaiia, e maiama makamae no makou ia Kii hou.

Maikai ke Alanui.—Ke mahalo nei makou ika maikai o ria Alanui o Honolulu nei. Ua haule mai ka ua i keia mau la iho nei, a ua kelekele na Alanui; aka, i ko makou hoi ana i ko makou hale noho, aia hoi, ua luiuia na Alanui ma kahi e kelekele ana i ke One, a ua maikai ka hele ana. Makaala maoii o G. H. Luee, ka Luna Alanui.

£7" Ua ku mai ka moku Raduga m:ai Kapalakiko mai, me ka J2ke Lela. Aole nae he nui o na wahi mea hou, O ka lanakūa ana nae o ke o kai Akan ma ke koho Baiola aua no ka noho Kiaaina o Kalaponi. .

Pih Mosjona.—Momona maoli ka Pipi a P» F. Manini, e kua» nei ma ka Makeke o Ulakoheo, nui ka pau no ka £ hele nui mai oukou ma kona wahi knai pipi, 1 pau ko oukou kuhihewa.

He Mea Hoomaxac;.—o kapoe a pau e makemake ana e lawe i ka ka p* Kuolooi e poao e nku e mai i na ditia elua, i loaa*i na Palapala Hookaa imi ia.

Na LrsA Muaaika^. —E Hke rae ka Oielo Hoobha o keia puie i hala iho Eoi, no ka habu-ni o na iiiakaainana no ka noonoo axm i ku poe kupoao ke lilo 1 Lami Makaainana, ua halawai no na niakaainana ma ke ahkhi o ka PoAhia, rforemaha r b 19, iui noho o Mr. W. Smmn€r (Keolaloa,) iu:t ka noho Luna Hoomaiu, a o Mr. W. Ka, roa ka noho Kakauoklo, ua aneane paha e 200 «a kanaka i akoakoa mai. Eia na mea i kohoia ma ia halawai ana, i mfh Luna Makaaiiiana. Webster, Godfkby Rhodes, J. Komoikkehuehu, S. P. Kalama: Pkpehi Kanakka ma Hilo.—l ke ku ana mai nei o kekahi moku mai Hilo, loheia mai nei ka pepehi kanaka malaila i ka po o ka la Sabaii, Novemaba ia 1?4, ina Makahanaloa. lla pepehiia o John Ely (Keoni Pailaka,) a mo kana wahine, a pakele ma&iunenune kona makuahonowiii wahine. Aole nae i maopopo, ke pilikia nei no, a ua manaoia e make koke ana no. Ua loaa ke koi me ka pahi e waiho pu ana me ke kino o ka poe i pepehiia. Aole no i loaa ka mea nana i hana keia hewu.

E nana a e hoomaopopo i lea Olelo Hoolaha aMr. J. W. Kini, Pai Kii, ma ka pepa o keia la. Heemi loa Ikl uku o na Kii ke paiia. Hookahi Miile no Dala, a ua ike maka niakou i lra maikai o na Kii ana i pai iho nei. E kipa niai no oukou maluna ae o ka Hale Paipalapaia o H. M. Wini, i pau ke kuhihewa.

Hoku Lele.—Ma ka hora 11 o ka jk) o ka la 29 o N ovemaba iho nei, ua ike makou i kekahi Hoku Lelo, he 30 puha na sekonu o ka loihi o ko makou ike ana aku ia ia e lele ana, ua hoomaka ka lele ana mai ka Hema mai, a lele aku he mau degere he 150 paha, aneane e hiki i ka Akau ponoi.

Lady Frankljn.—Ke olioli nei makou i ka hai aku i ka lehulehu, e hiki hou mai ana ma Hawaii nei keiawahine kauiana o Beritania, i roho pu iho nei me kakou i na mahina mamua'ku nei, ma ka malama o Dekenmba ae nei. E holo ana oia i Kina,ae kipa maiana ka moku ma Honolulu nei.

O 5 " Ua nawAliwali loa ke ola o ka Peresideua o ka Hema, o J. Davisi, a na hoomaka na kanaka o ka Hema e noonoo i ka mea kupono e pani i kona hakahaka.

Ua noho ka Mea Kiekie, L t Kamehaineha, ma kona Hale Kahakai, iloko ona la pokole i hala iho nei, a ua hoi mai ma ke Kaona nei, ua oluolu no ke ola o ke 'Lii.

Palapala Ulaula.—O ka poe a pau i loaa na Palapala Hookaa Ulaula> e loaa no ia lakou ka Nupepa Kuokoa< a hiki i ka la hope o Dekemaba, 1862.

Nq ka malana o ka pok lawe Paum.—He nui na poiuo i Joaa mai i na mea lawe i ka pauda, a hana i ka pauda. x Nui wale na mea i make i ka poha 'ivale x ana o ka pauda, no ka malama ole. Ua kukula kaawaleia na hale hana pauda ma kahi kauhale ole, ma ke liula. Ua kapu loa na mea ahi a pnu a me ka haka maloko o na hale liana pauda, a ahu pauda. Mahope o iia mau hana, makaala a pau, aole i paIkeie na make he nui i ka poha ana o !kapauda. y i kekahi manawa, e lawe malu ana iaa kanaka he 1S i īm eke pauda he 18 mai Helevitia mai, a iloko o Farani. CJa auhau dute ia ka pauda no na aina e mai, ke loaa, a o ko Ukou inanao ka llawe huna i uku ole ia dute, A hala kekahi mau mit«» oka hele ana o iakou, ike iho ia ka m<?a hele hope o ka huakai, e mama mai ana kana eke. Nana iho ia oia, a ike e\ helelei ana kana pauda i ka honua ma kekahi puka iloko o kana eke. Kahea aku la t*ia i na hoahele mamua, e noho iho. Noho iho la lakou maluna o ko iakou mau eke. Kukakuka iakou no ko lakou Loaa i ka pauda helelei, hoi hope ae la ka mea nana ka eka pauda heleiei a ike i ; ks loihi oka heieiei ana, a kali na hoaheie | kona hoi hau ana mai. A hala namile elua, loaa iho h j a j a t a pau ana oka pauda helelei. Ohumu iho la kela, aoie pono penei, o ioaa anei makou i ka poe hele mai, e puhi no au i keahi i pau ia. Hoopiii aku k om j ke ahi o kona kika i ka pauda heielei, holo ke ahi o ka pauda a hiki aku i ka poe 17 e noho aaa, oia na hoaheie ona, pau na eke pauda i ke poha, a kie iluua i iakou a p*u, aweiuweiu iiiiii.