Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 3, 16 November 1861 — Kela aea keia mea o Hawaii nei. [ARTICLE]

Kela mea keia mea o Hawaii nei.

Ua ku na moku o kohola he 12 ma Hilo, i keia makahiki. Ke hai kuikahi mai nei na Kapena i ko lakou oluolu i kela awa ku moku. Elua moku i holo aku nei i Tahiti, i lawe i na luina Okohola Farani i naha ma ka moana akau, he 18 o lakou, a ua koe mai nei he 18, e holo ana ilaila maluna o ka moku Repubelika. NA OKOHOLA.—Me ka olioli nui, ke hoike aku nei makou i ka pomaikai o na moku i ku mai nei, i ka aila, aiia like na moku a pau, a ua mahuahua na dala i ukuia i na luina Hawaii. Nui ka aila i loaa i na Okohola Hawaii nei. NA WAIWAI KUAI HOU.—Ku mai kekahi moku kiaiua, i keia mau Ia iho nei, mai Geremania mai, ua piha i ka ukana waiwai nui e kalepa ai, a ua pau ia mau mea hou i ka maikai. E loaa no ia mau waiwai i ka poe makemake, maloko o na hale kalepa. KE KANIKELE AMERIKA HOU.— Pae mai ma ka moku Kometa. Mika Kalawela, ke Kanikele hou, me kana wahine a me na keiki ekolu. No Vireginia komohana mai ia. Ka aoao o Vireginia ia i pili mamuli o ke aupuni, i ka wa i kipi ai ka aoao Hikina o ia moku aina. E hanaia ana he mau Mele maikai i ka po o ka Poakahi e hiki mai ana, a o na pomaikai a pau, no Sam Wells, ka haole maikai hookahi i hiki mai ma Hawaii nei, ma ka leo BASA. E hele nui mai na mea makemake, i lohe i na hana mele maikai. Ua kukuluia ka hale hou o ka Mea Kiekie, L. Kamehameha ma Maunalua, e kokoke ana me ka puu, ma kapa o ke kaikuono. He kai lawaia kela, a he wahi oluolu no hoi. He mea pono ke hanaia kekahi alanui hou a hiki ilaila, i wahi e holo pinepine aku ai ka poe huakai holokaa. MOI KAMEHAMEHA IV.—Pae mai la ka Moi, i ka la 20 o Okatoba, maluna mai o Kilauea, a i ke ahiahi o ka la 21, hoi hou aku la ia i Kona, Hawaii. Ua hookipaia kela mauka e na koa haole, (Honolulu Rifles) a ua hookaniia na pu i kona pae ana mai, a me kona holo hou ana aku. HE KOHOLA MA KAPALAKIKO.—Ua pepehiia kekahi kohola kuapuu maloko o ke kaikuono o Kapalakiko. Kuai aku kekahi haole ia ia, i mea milimili na ka poe makaikai. No ka piha o ia wahi i kona pilau, hoopailua na kamaaina. Hoopii lakou i ua mea kohola la i kona malama ia mea pono ole, a ua hoopaiia oia. KA LA HOOMAIKAI I KE AKUA.—Ua kohoia ka la 28 o Novemaba nei, e ka Ahaolelo Misionari Amerika, i la hoomaikai aku i ke Akua. O ke Tarede, hope ia o keia malama, oia ka Poaha, o ka la hookahi ia i kohoia ma Amerika, no ka homaikai ana aku. O ka la makahiki hoi ia, i hookoia ai ke kuokoa o ke Aupuni Hawaii nei. NA HUA PAPIPI, HE MEA ONA.—Ua hookolokoloia iho nei na kanaka he 27, imua o ka Lunakanawai Apana o Waialua, no ka inu ana i ka mea ona, o ka wai hua papipi. Ehiku o lakou i pakele. Ma Koolauloa, ua hoopaiia na kanaka he 17, no ka inu ana ia mea like. Ua hoopaiia kekahi o lakou no ka hana ana ia mea ona. AUHAU! AUHAU!!—Aia ka hale o ka Lunaauhau, o Mr. Dominis, ma ke kihi o na Alanui Moiwahine me Nuuanu. Malaila no ka Lunaauhau i kela makahiki, pela no i keia makahiki. I na la hoomalolo a pau, mai ka hora 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 4 o ke ahiahi, e noho mau ana ka Lunaauhau malaila a hiki i ka la mua o Dekemaba. LAWAIA POMAIKAI.—Ua loaa i ka moku Okohola Bniamina Rush, o Honolulu nei, o Wilikoke me Rikake ma, na ona, he 1,800 na borela aila, me na pouna iwi kohola, he 20,000 i keia holo ana aku nei i ka moana akau. Ua make pono ia waiwai, he $25,000. Ua pomaikai hoi ka nui o na okohola i keia makahiki. HE HAULE LIO.—l ka hoi ana o Mr. Numana, he kumu ao piano, mai Nuuanu mai, i ka wa poeleele, puiwa kona lio, haule ilalo, a ku kona poo, me ka poohiwi ma ka honua, a haki kona iwilei. Pau ae la kona ike, a moe iho la kela ma kapa o ke ala a ao ia po. I ke ao ana ae, loaa ia i na kanaka, na lakou i hoihoi lokomaikai iaia iloko o ka hale. E maha mai ana kona eha. KA MOKUAHI KILAUEA.—Ina e manao kekahi e nana i ke ku pilikia ana o kanaka o ka uapo o Kapalakiko, i ka holo ana o na moku mahu ma laila aku, eia no ka lua like me ia, ma ka uapo i kai

o Aina Hou, i na la e holo aku ai o Kilaue, pela hoi ka hookeke ana ma na awa o Maui, me Hawaii, i kona holo ana malaila. I ka hepedoma i hala iho nei, holo aku la o Kilauea me na ohua 250 oluna, me kekahi poe malalo. KE KUNA "EMA RUKA."—Ua holo aku nei ke kuna maikai o Ema Ruka i na kaikuono o Kaliponia i ke okohola. Ua minaminaia kela moku holo maikai, i kona lilo ana i moku okohola, mai kona holo pili aina ana mawaena o keia pae aina. No kona holo ikaika, e ko io paha kela olelo wahahee ana mai, i ka mama o ko laila mau kohola, aia alualu ikaika ia lakou, ua lele iuka a pii maluna o na laau kiekie, i pakele ai i ke o ia. POE HUI MELE AMERIKA.—Ua lohe mai makou, e hanaia ana kekahi mau mele maikai loa e keia poe i ka po o ka Poalima, la 22 o Novemaba, e hiki mai ana. A o na pomaikai a pau e loaa mai ana ia po, e lilo no Mr. W. M. Barker, kekahi o ka poe o ka Hui i haiia maluna. A i keia pule aku, i ka po Poakolu, Novemaba, la 25, e hanaia ana kekahi mau mele lea, a o na pomaikai a pau, e lilo ia no G. H. Edmonds, kekahi oia poe Hui. E KANU I NA LAAU.—Ua ike leaia iho nei ka pomaikai o keia kulanakauhale i ka lako pono ana i ka wai, no ka mea, ua uliuli na lau laau o ke kaona nei, a nolaila, e pono kakou e kanu i mau laau hoonani no ko kakou mau pa, e nana kakou i ke ano o na pa i kanuia i na laau, a me na pa e waiho neoneo ana, he mea okoa loa, he ano e loa, nolaila, mai hoopanee. E kanu ano, i lawa'i kakou i na pua aala, a i olu ai hoi kakou i ka malumalu o na laau. AILA PINATA.—Ke hana la na Pake o Kina, i ka aila noloko mai o na Pinata. Ua nui ka mahi ana o lakou i keia mea kanu malaila. Ua ili a nahaha kekahi moku i piha i ka aila Pinata ma Guama, ka aina Paniolo ma ke Komohana aku nei, ma ke ala o ka moana e holo ai i Kina. Ua laweia mai nei kekahi o ia aila maanei, a e kuaiia ana ma kahi o Meleka ma, makai iho o ka Hale Leta. Ua like kona maikai me ko ka aila kohola. HE KOPA HAWAII, HE MEA HOOILI I KA AINA E.—Ua hooiliia aku na Pahu Kopa Hawaii e Utai a me Ahee, i Kina. He auka ia kopa, he 44 na auka iloko o ka haneri pouna. Ua hanaia ke kopa e Mi. Hudi, ma Leleo, a he kopa maikai loa ia. Ina e kapaia ke kanaka hooulu i na lau mauu elua ma kahi i ulu ai ka lau hookahi wale no, he mea lokomaikai ia i kona aina, he mea hoomaikai hoi ke kalepa e hoohui ana i ka waiwai hou i na waiwai kalepa mua o kona aina. KA HALE KUAI O KAKELA ME KUKE. —Aia ma Polelewa keia hale kuai maikai. Ua kapiliia a paa i keia mau mahina iho nei, ka hale pohaku paa, me ka lua malalo, me na pani puka, a me na ipuka makani pani hao. Ua hanaia a paa loa ia hale, i wela ole ai i ke ahi. I keia wa dala ole, a kuai paha, he mea oluolu ke ike i na mea makau ole i ke kapili i hale kuai hou a malu e like me kela. Hookahi no papa o ke kiekie, e hiki nae ke hanaia na papa hou aku maluna i ka wa e pono ai.

AILA NIU AIAI. —He aila ano hou keia i loaa iho nei, mai ka mokupuni o Farning mai. Ke hai mai nei o Kapena English, ka mea nana i hana, no na niu maloo i haule wale iho keia aila. Aole i hoopalaia ka io niu, e like me na hana kahiko. Nolaila, aole hohono e like me kela aila, aole hoi he io maloko. He aiai ia e like me ka wai. O ka mea kaomi aila hou i hanaia iho nei ma Honolulu nei, ka mea ikaika e hiki ai ke loaa nui mai o keia aila maikai. E laweia ana keia aila ano hou i mea hoike ma Ladana. KA LA SABATI MA KALIFONIA.—Ua kau iho nei ka Ahaolelo o Kalifonia, i Kanawai hoomalu i ka la Sabati, e papa ana i na hale kuai rama ia la, mamua, he la nui ia no ka poe inu rama, e hoohaunaele ai ia la, a i ka hiki mai o ka la e pani ai ke kanawai hou i na hale kuai rama, kuikahi ae la na kanaka mea hale kuai rama, a kue i ke kanawai. Ua hoopaiia kekahi oia poe e na Luna Hoomalu, a hoopii hou lakou i ka Aha Kiekie, e hoole ia ai ke kanawai, he mea ku ole ke kanawai o ka aina. Hookolokolo no na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ia lakou, a ua hooholo no ke kanawai, he hewa ia e kupono ana i ke Kumukanawai. Ua lilo na tausani dala eha, o ka poe hoopii i na Loio, no kela hookolokolo ana. Ke olelo mai nei ka nupepa Buletina, "Aole ia he kanawai koikoi, a he mea

oluolu no ia ke malamaia. Mamua, he mea poho no ka poe kalepa ke pani ia a paa kona hale kuai i ka la Sabati, me ka hamama o na puka o na hale kuai o ka poe e ae. Ua lilo ke kuai nui ana o ka poe malama ole i ka la Sabati, i mea poho no lakou, ke paniia ka puka o na hale kuai, a poho pu hoi a pau, ke malama ia la. I keia wa hou, ua pau ia pilikia, a ua malu like na mea kuai a pau, ke hooiaio mai nei na Luna Makai, e ko io ana keia kanawai hou ma Kalifonia." KA RAIKI.—E lilo ana paha ka Raiki i mea mahi nui ma keia Pae Aina, e nui ana ke kanu raiki ma Oahu nei. Na H.R.H., L. Kamehameha me Kauka Foda, i kanu i na eka aina he 15 ma Moanalua, a e manao ana laua e paa na eka he 400 iloko o ka makahiki 1862. E kanu ana o Mika Gilelani, i 15, a 20paha na eka. Ke lohe nei hoi makou, e mahi ana o W. Kamalena, ma Waialua, Oahu. He nui na mea e ae, na haole me na kanaka e mahi raiki ana, ke manao nei makou, e loaa ana iloko o ka makahiki 1862, na paona o ka raiki he 800,000, e maikai ana e like me ka raiki Karolina. He nui loa na aina loi e waiho wale ana me ka mahi ole ia. HAUNAELE IA DIABOLO.—Haunaele na pake maluna o ka moku Peruviana "Petronila." I ua moku'la i holo mai nei, mai Makao, me na pake kinikiu 300 a keu ka nui, penei ke ano a me ke kumu o ka haunaele ana, wahi a ka malama moku. I waenakonu o ka po o ka la 3 o Augate i hala iho nei, i ka huli ana o kana Uwaki, lohe aku la oia a me na luina i ka halulu o kahi o na pake ma ka lua waena, holo mai la na luina a mahope ma kahi o ke Alii moku, hai aku la i ke Kapena i ka wawahi o na pake i ke pani o ka puka mawaena o ka moku, a me ka wawahi pu ae i ka hale o luna o ka oneki, me ka manno e lawe i ka moku. Hoolako iho la ke Kapena ia ia iho me ka pupanapana, a hele aku la i kahi o ka pake e haunaele ana. A ki aku la i ka hale e ku ana ma ka oneki. I kona ike ana i ka emi ole o ka haunaele, ki koke aku la oia i na poka ekolu me ka wikiwiki loa. Aka, o ia mau no o ka hauwalaau a me ka haunaele, aole nae hana mai o na pake, ma ke ano lima ikaika a me ke ano kuo. Nolaila, kena aku la ka malama moku i kekahi luina e iho aku e ninau i na pake i ke kumu o keia hauwalaau kamahao iwaena o lakou. Hele aku la ka luina i kahi o na pake, aole i liuliu, hoi mai la me ka hai ana mai i ka olelo ana mai o na pake, aia o Diabolo iwaena o lakou. A nolaila, ua piha loa lakou (na pake) i ka weliweli a me ka makau. Penei na mea a lakou i hai mai ai, o ke ano o ua o Diabolo, "He wahi kanaka uuku ekolu paha kapuai ke kiekie. I ka hiki mua ana mai o ua o Diabolo, me kahi apana pepa ma kona lima, e aa ia ana e ke ahi, ma kona lima, hele mai la oia o (Diabolo) a kokoke i kahi i moe ai o kekahi pake, a kiola aku la i ua pepa la me ke ahi maluna o ka papalina o kekahi pake.

I ka hora elua, hiki hou mai la no a hoopa iho la i kona lima ma ka ihu o kekahi pake, a piha loa ae la lakou (na Pake) i ka weliweli. A hiki i ka hora e 4, pau kona kolohe ana ia lakou i ka po mua.

Pela ka hana mau ana a hala kekahi mau po, aole emi iki iho o ka makau o na pake, ua hala ka wa pono o ka hoo manawanui i keia mau hana mau a na pake." Nolaila, makemake nui oia e ike maka i ke kumu o keia haunaele mau, nolaila, kakali iho la oia me ka hoomakaukau e halawai me Diabolo aole i liuliu kona kali ana, kahea mai la kekahi o na pake "Aia o Diabolo, Aia o Diabolo."

Ki aku la ka malama moku, i ka mea i manaoia o ke Diabolo. aka, hali aku la lakou ma kahi i kiia'ku ai, aole loaa o kekahi mea malaila. Ia manawa kahea mai la kekahi, aia mamua o ke keena waena ke Diabolo, hele hou aku la ka malama moku a ku hou e like me mamua, a hala hou no. No keia hala pinepine, nolaila, hui ae la na pake a pau, a kukakuka iho la. a ua maopopo lea ia lakou, ko lakou kuhihewa. O kekahi pake nae, no ka nui loa o kona makau, lele oia iloko o ke kai a make iho la.

He mea ku i ka pono ma ka noonoo ana a keia "Ahahui Kuokoa," ma ka halawai o keia ahiahi. Nolaila, e like me ka Olelo Hooholo i haniaia penei ; "E hele mai na lala a pau o keia Ahahui Kuokoa i ka la 29 o keia malama, ma ka hora 7 o ke ahiahi, ma ka hale J. Moanauli; ina i hiki ole mai kekahi i ua manawa la i oleloia maluna, na keia Hui e noonoo i ka pono oia mea. J. Komo. Luna Hoomalu. Ma ke kauoha a ka Ahahui. Honolulu, Novemaba 15, 1861.