Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 1, 1 October 1861 — He Olai nui ma Menedoza, Amerika Hema. [ARTICLE]

He Olai nui ma Menedoza, Amerika Hema.

Ua kaulana o Amerika Hema i na olai nui. Eia no ka lohe o ke olai nui ma Menedoza, he kulanakauhale i ku ma ka aina papu, ma ka hikina o na kuahiwi o Anede, e pili ana i Kile. I ke ahiahi o ka la 20 o Maraki, i ka hora 8 1/2, he malie wale no ka lani maluna, aole ouli iki no ke kokoke ana mai o ke ino, a ua aiai ka mahina maloko o ke aouli. Ia wa poha koke mai ke olai me ka halulu hekili nui, a me ka naue o ka honua io ianei. Iloko oia minute hookahi, ua pau loa ae la na hale o ke kulanakauhale i ka hiolo iho, e kana ana i ka poe pakele ole iwaho, iloko o ka make malalo iho. He 2000 na hale hiolo, a he 6000 na kanaka i make maloko iho. Aohe hale i koe e ku ana. No ka ikaika o ke olai mua, e mau ana ka naue i na minute 3 paha, a hiki i na minute elima. A pau ia haalulu, he puu opala wale no i koe ma kau wahi o na hale. I na la elua, ka hoi pinepine ana mai o ka naueue. He nui na nakaka o ka honua i hamama ae, a paa hou iho la, aka, koe mai no kahi nakaka, me ka paa hou ole iho. Ua pii mai na wai olalo a lana maluna o ka honua ma kau wahi. Ma ke kula iwaho, aohe hale, aohe pa i pau ole i ka hiolo. Ua pau loa ka aina i ka hooneoneoia. He elima tausani na wahine a keu, me na keiki pu i pakele, i akoakoa ma ke akea iwaena o ke kulanakauhale ia po, me na kapa nahaehae, a me na naau haehae, a kuikahi lakou me ke kukuli imua o ke Akua, e noi ana me kona aloha menemene ia Menedoza. Manao iho la lakou, o ko ke Akua hoopai ia maluna o Menedoza, no ka hele ana o na kane a lakou i San Juana, a pepehi wale aku i ko laila poe kamaaina. Oia ko lakou mihi. Eia hoi kekahi hoike hou no ke olai. Ke hoonui aku nei na olelo hoike a pau mai Menedoza mai, no ka nui o ka poe i make i ke olai. Aole o kana mai o ka poino o na kamaaina o Menedoza. He luku, he kahuli waie, he make nui ke ano o ko laila poino. I keia manawa, ua heluia na mea make a hiki i ka 10,000. I ke ahiahi i ola ai, e noho maluhia ana lakou, e hana ana kekahi poe, e kuai ana kekahi, a e kipa makamaka ana hoi kekahi. He ahiahi mahina konane ia, a hiki mai ka make, a ua hiolo na hale, a lilo i puu opala, a ua nalo na kamaaina maialo iho o na pohaku paia hale. Punohu ae la ka lepo maloo me he uahi la, a pouli mai ka mahina maloko o ka poeleele. A hala ka hapalua hora, aole ikeia ka mahina no ka piha o ke ea i ka lepo puehu.

A liuliu ae la, ua poha hou mai ka malamalama, a ikea ae la na puu kahi i ku ai na hale. Kahea mai kekahi poe me ka leo nui, mai kela wahi a keia wahi mai, e noi ana i kokua e huai ae i ka lepo me ka opala maluna o lakou. Aka, ua oi aku ka nui o ka poe i kanuia, mamua o ka poe i pakele. Kakaikahi na mea i hiki ke kokua aku. Ua like ka poe e hele pilikia ole ana me ka pupule lohe ole, no ka piha i ka weliweli. Nolaila hoi, aohe nui o na mea ko kua i ka poe pilikia, no ka pupule o kekahi, a no ka makemake ole o kekahi poe. Holo wale aku kekahi poe iwaho i kula, no ka olelo ana mai a kahi kahuna pupule e hai ana, "Ua hiki mai ka la hope o ke ao nei." Alaila, hoomaka ka poe hewa e hao waiwai wale. Aole lakou i menemene i ka pilikia ana o ka poe ola malalo o na hale hiolo, ma ka lawe wale ko lakou manao paakiki. Ua hao wale lakou, a naueue hou ka honua, alaila kukuli lakou e pule, a hala ka naueue, ku hou ae la lakou a hele hou aku i ka hao ana. E olo mai ana ka pihe o ka poe malalo o na hale, ia wa a pau. Aole nae o lakou aloha iki i kela poe e uwe ana. Ua manaoia e ka poe ike, ina i eli koke iho ka poe pakele, e huai i na mea e pio ana, ina ua ola ka nui o ilakou. Aole paha e kukulu hou ia o Menedoza. E imi ana na kanaka koe i kahi hou e noho ai.