Ka Nupepa Elele, Volume X, Number 5, 18 August 1888 — HE MOOLELO HOONANEA NO HAPA TAMU, KE KEIKI HANAU KUPANAHA, A O KA MEA UUKU LOA O KE AO NEI. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO HAPA TAMU, KE KEIKI HANAU KUPANAHA, A O KA MEA UUKU LOA O KE AO NEI.

E noho ana kekahi man mea elua me ka ilihnne, he kane a me kana wahine, ma kekahi apana kuaaina o Geremania, a maloko hoi o kekahi ona ulu laau oma aina, . „ Ua hanau ia mai na laua h-e ehiku mau keiki, he eono poe nunui a i hiku 1 ka mea nonu keia moolelo. He oki wahie ka hana a ko iakou makuakiiue, a o ko lakou makuahine hoi. he mea kokua i ku hoiliili wahie ana. ī kekahi wa mnhope -mai, oial ka hune e hoopuhikole ana i ka noho ana a e pahola apa ka liahana o ka wi. A aole no nae hoi i kupilikii "ka noho ana oua mau makua nei, aka, un. ulu ae la he manao iloko o ua makua nei no ua poe keiki nei, a oi» aunei ka kakou mea e ike mahope ae nei ke heluhelu iho. X uai mau makua nei e noho ana, ua ulu ae ka manao ohumu iloko o na makua la no ua mau keiki, a imi iho la laua i kumu e kaawale ai ua poe keik: nei, a e make ai pnha lakou. No ia mea, hooholo iho la ua mau makua nei e lawe a hoolei. iua poe keiki nei iloko o kekahi ululaau okoa aku, i pau ai 1 na holoholona hihiu i ka ai ia, a make puha i ka pololi. I kekahi po, na hookoia ka manao ino o ua mau makua nei me ka.mnnao 15a aoho e lohe ia ana. | No ka mo.a, ua pauhia loa. lakou e jka hiamoe nui, a oia ka \v,t a ua iikui maku.a la ihoike ai i ko laua manao ohumn nb ua poe keikl nei a lan t. Aka, o Uapa Tamu, e ala aaa no ia, a e hooloho ana i keia olelo ohumu a na niiikua no lakou nei. Oia hoi, na kii īa mkou nei a laweui a kiola iloko o kekalu ululaau, mamuli oka manao īno mc na hana lokoino aloha ole a kt i miu maku.i. E ka mea hēlohelu. e ae mai.ia'u e hoakaka pokole aku no ka mea nona keia nanea, o llapa Tamn, he waLi keiki uuku loa ia, na like ka nui o kona kino me ka manamana iima nui poupou ma kou mau lima. A e kahaha auanei oe eka mea helahelu ke ike ilio i na hana a keia wahī mea makalii.

O keia kahi keiki muli loa o keia ohana, aka o ka iki Ulu uae paha hoi keia e oleloia uei e e aaua kaa Kahaa]oa, a i *hooheno ia ae peuei: Ka i no ua ike a$ oe, I ko'° helu e kau aua, Ka iki ulu i ka Nana e ko-ke uai piue, Pa iho pa uku pa, ae,* Haalulu ke kuhua uiaika.

I keia \va, aia ua poo keiki la iloko j o ka ululaau. a hoouplip aku la oia i j ! na kaikuaua ona e kali iaia. " | Ilelo aku ia ua wahi Hapa Tarau lal | a ma kekalii kahawai, iho aku la oiuj iloko o ka wai, a ike iho la i kekahi pohaku keokeo, iho la oia i;i| tuea a līookomo iho la iloko o kona . mau pakeke, Hoi aku la oia a i koea mau kaikuaana, wehe ao la oia ia me-i' a»a ka he mau popo pakoa luwai'i] ono loa. j la wu mahope iho, ai iho ia lakou a Uele uku la, e uaku iiele i o a u? no', ik>ko o ka uluiaau, oiai ka pouh o u ; ;i iho ana, a e pa kolv>lip ana ka makaui huihui i.»e ka lawe pu uiai i na h;uia kohau e uiolo iho ;uu|. na lau laan >ho e maowa ana, a Ik- kou o ke kuj nikn o ua poe opio !a e niiku !a iioko o nnele. Ca naku hele aku lakou iloko <» k$ | ponli a hoea mū nii;i ma kekaiu Ihnwai, hoomaha iho p*ou. j :!o!o »kn ia o T.tw;s o o\" , l > ' , * ii ku. •* ia (• > an<\> ana, Knu» aku 'i jiaia niaialo o keknhi pohaku kek.,l s . i

_ —!oaa— uku lā stālT loaa k.ona mau kaīkuaana, a hoomaka hf'U aku iakou e hele, a puka ma kek'.ihi aoao o ua ulu laau la, a hoea loa aku la lakou i kauhale. Nolio nui' iho la lakou mawaho o ka hale me ka ikn pla mni n najaakwa ine ko laua manaolana, ua pan i& i: ka make iloko o kaulu laau. A ia laua i wehe mai ai, e nohoaku an.it ua poe keiki nei • mawaho o ka lamii o ka hale, a kahea mai la makua kine ia laiiou, a haawi mai la i m?: i waut apana palaoa me na wahi io hipi a paiua ihoiu lakou. Koho oluoiu pu iho la tia mau makua nei me ua rnau keiki la, no ka mea, na iianoli 3oa ia laua. - I ke kokoke hou ana mai o ka hune a kw pihkia, na hoomaka hou no iaua e ohumu i ua poe keiki nei a laua t a noomaka hou aku 3a iio e kiola. Laive hou aku ia no ua mukuakaue la i ua poe keiki nei a hoolei iloko o , kekahi ulu laaau nui pouli nona ka j i mamao he 100 mile. ~ y. i lioomr«ka hou aku Ja no lakou e | he!e, a hoea loa aku la lakou ma ka pilka o kekahi hale. Aui lakou e noho ana mawaho o ka puka o ka hale, oili.maī la mailoko mai oka hale kekahi wahine ui.opio-' pio a iiani. Aloha maiia na wahineia opiopi'ō' ia lakoii nei, a aloha aku la no hoi lakou. uei. A ia wa i uwo mai ai ua wahine la la hikou nei, me ka i mai: Kal ua inmamina īoa au ia oukou, ko oukoi_i ui a me ka opiopio, no ka niea, o ka'u kane, h$ Pilikua oia a he av kanaka iioi, he kau ka weli ona mea a pau o. keia wahi. Ninau akq lao Hapa Tamu, aia ihea ■ua kaue.nei au? l'aiie inai la wahine nei, ua hole aku ne! uia ma kekahi aoao o ka aina ahe kokoke hoi mai koe ona i ka hale nei. - : Ia wa ua hookipa aku la ua waliino la iu lakou nei, hauai iho hri ka ai, a hnna iho la. malalo ae o ka moe a loaa ka wa 'pono alaila hoomahuka maln i nn poe keiki la. Mahope iho o ka huna ia ana o ua poe keiki la malala'lo p ka moe, hoea koke mai k he kikiao makani ikaika. Mahope koke iho no o keīa wa ua hoea koke mai la na Piiikua la, aloha miii la oia i kana waiiine, me kona pane hou ana maii Kahuhul Hanhauna kanaka ma nei hoi ko kaua wahi. Ile kanakai anei kai hiki iho nei? ; Paiie aku ht kani wahme, nohea hoi auanei ia kanaka e hiki mai o ko kakaua wahi nei, no ka mea ua kau īa

ka weli ia o na niea a ;paa. A ina hoi ua hoea niai ia kauaka la nei, ,aohe paha waili ike. Pane ; hou mat la ' 110 ua 'IMlikna.la kahuho,: hauhauua kanaka tnai nei uo ko kaua tvahi aei; a o k:\ hoo!e no hoi ka ka wahine. , Mahope iho o ia wa, ua piha pu ka hale i ka hohono kanaka, a ua honi [hi ae la me ua wahiue la, a oia kana i

!p;tne ihoai; hekeu poe pakui. | Hele uku la ua Pilikua noi e imi \ >ua wahi a pau oloko o ka liale, a loaa j iikn la ua poe keiki ki e pee ana ma- ! lalo oka moe. ' ' ! i Ika lbaa ana oua poe keiki la. u|i ip;iue ue'la ua Pilikua ia, aia hoi i»aha ! lai. nani:ka hoi ka loaa o ka pomaikui i o keia !a. | j Ika loaa aua aku oua poe keiki la !ua lieio uo U\M a pih)|m na kaiknana |o ka mon nnua keia nluea i ka makau ;a o lla|ia Tam'u hoi| aohe oua wahi mea u iki mai ' J° na 0 WA y valn t Uapa nei. ho mii k > hikon haauiiu. a nak; \va!e Jma no na kino i : kft niakwi ! ; i» " i ! Iko lakou loaa aA-i iua PlUkua lu k mi i!u> !a k >na u-.-.ki'. a akyaka !o'n '-1 u iho !« ih i ihka ; la kaluiha. o]a kii h.v. ko'u p..ira me ka'n inii'uiini {P;kku i ] ke 1 oea n»a? oia i K!i !:' i IV; eU' » ! i;a k tjn.-ka a ; kek:;Ui U'p;v > u; 1 ;,i n.: iaklni uo ia aiiialn joa a ao ;u> 0 ;kī ut ko! iakoli muU jk»o; la oia boi ko lakuu nnik« «n#* I

- STi7kolīīkou liopena pakahi no boi ia e paa nui ai i ka amn ia e ua piiikna la. Aka lie nui.ke akamai 'a me ku o Hapa Tarau. A penei i pakele ai lakou mana-uli o na . h.ana akamai a maalea aua wahi kefki la;- _ Ehiku noi lakou nei, a ehiku 110 hoi mau kaikamahiae a ua Pilikna ia me kana wahine. Iko lakou moe ana ia po, hana maalea iho la xia wahi keiki uuku la non.a keia nanea. A o koaa mau kaikuaaua ua pauhia i ka hiamoe nui. Iwaei.a konu o .ka po, kokolo aku la ua walii keiki la ama kahi a tia kaikamuhine a ku Pilikua e moo ana, a e ko ia uei uuhu a me ko na kaikuaana, a hookom.i ak'a la i na kaikamahine aka & peit hoi uie na ptt{ia.i«,:a uooaki iuti la/oia ta mea ma ua poo o na mau kaikamahino la. t Lawe mai la hoi oia ina aahu oua poe kaikaniahine la me na papale uo lakou, a lioala-awiwi uku ia i na e b^lo> 1 ' Ala like ae la na kaiknaana, a olelo aku la oia i na k»ikuaana ona, e holo me ko lakou mama a pau me ka hoomaha ole, oiai ua kokoke ka make 110 kakou, he hapalua iniba wale no. Puka malie nui aku la lakou me ka nākeke ole, & holo mama imi aku la, a hoea aku la ma kahi o 100 mile mai ka hale aku. . Hoomaha iki īho ia lakoa e paina, a hoomake nui hou aku ia no e holo, a hiki aku la lakou ma kjikabi huli o ka aiua, a hiki ana lakou ma kekahi kulanokiinhale, u he nui hoi na kanaka o ia wahi, a maLula hoi lakon i noho iho &i no kekahi mau la. Maanei kak.ou e ka mea heluhelu e kakali iki iho ai, a o aui kakou a naaa uku i ka home kahi o ka pilikua, heaha la kana haua mahope o konu ala ana ae'r Xo k«bi wa.