Ka Nupepa Elele, Volume IX, Number 2, 30 Iulai 1887 — Halawai Makaainana. [ARTICLE]

Halawai Makaainana.

Ma Pualialn, lu.ai 2~>, m maUma iiv he halawai nui"oialoko o KaumaVipili, e na kpn >ksi a eia ilio na mea i h»na ia: Hora 1 āuwin» !a, aa h'oomalu ia ba halawai e J. Kanui E«q. , a ua noi 13 ō Rev. S. Waiwaiole e pule. A pau ka pule, ua pane inai la oi» » feeia mau olelo: . E na makaainana 0 ke Alii, e wehe ia ana keia Halawai Makaainana i keia hora maluna 0 ke kahua holo 0 ba poe e ra««einake ana e holo Lunamakaainana, a me na 'iii o ka Ah*ole!o; oiai ub īli iho mtluna o kakou, he mau manao niele akn a nieiie mai, maluna o ke b«hua o ke Kumukanawai hou o ko kakou aiua. O ke KumuWanawai mua, oia 110 keift, ai* wale no ma kahi o ka hoololi a me k >hi > pakui >a ak» ai n* mea hou, he \iuku wale no na mea hou i pahonohono i* aku ai maluna o ke Kumukanawai mua. Eia nae he uuku iki ka pula 0 ka mnkn ke pa mai a he eha me ka mea nui. A ma keia kumu, na ae io msi kakon e nooooo mua i ua kumu a kakou e wniho aka ai i ka Ahaolelo, a mi keia wah', e ninau aku ana ka Lunahoomalu nawai la j ae mai h kakoo e wehe i halawai maka ūnana ma Kaumakapili nei, na Ke Aununi ane», a i ole na ke * Kmnnkanawai A>», ina aae pela, a!aila, e hana kakou e!ike me lre kuhikuhi a ke Kumukanawai, u« ao ia mai kakou e ke Ku nukana wai, e akoekoa kakou me ka hoolako ole me na mea kaua. Eia hou, aole c ae an keia anaiua i kekahi mea hoohaunaeU», a mea hoolako i na mea kam, »> mho pu mai maloko o kem anaina. £ »a makaainana o ke 'l.ii, e olualu kela m« keia pakahi 0 k«ko«, e noho iho maluna 0 kona me ka maluhia i oi ae mamua o na halawai i maa mau ma Kaumakapili nei. Ke kukala aku ne» au e w»he i« keia halawai i keia wa. Pau is, ua ho»kaka mai l* o Mr. J. M. Poepoe no na mea e pili 1 k« ae o!e ia ana 0 ka halawai mua ana maioko o ka luakini; a hoike mai la mamuli uo ia 0 ka hoole «na o ka Papa Kaky Waiwai, «oie hoi ma o H, Walakahauki, ua haawi mai la i ko m*halo i ka Papa no ka -ao ann i neia halawai. A j«u kana «a haawi ia ka ma nawa no Mr. S. K. Kane. a jwnet kana man olelo: 1£ na makaainana 0 ke Ahi k* Moi. aole o keia ka munawa maa mao a kakou «• laweiawe ai i keia hana, 0 k* noonoo ana i ka poe kuj;K>no a knkou e koho aku ai i mau wihaolelo e hek ai i ka lhao<elo. Aka o ko kakou manawa i maa m u ma keia han» a kakou i !swolawe mau ai, a<a no ia i na malama mua o ke kau Heoil», K h» ike ae au malnlo 0 ki-ūa Kumukanawai, aole kakou i kuniia no iahana e Uke me na hoakaka ana a ko kakou K'.:mukanawni hou o ,: * hoi, aia kakou « hoohiki ia e

Uke me ka makemake o kft Kumukanau-ai, alaila, lilo kākou i mau liaia v.jtī ponni nia aa hann kohi>. Ao ko iiukou alanui kupono wa.le iin e hele aku oka ae ak'u a hoohiki ia kakon mahilo o kpift Kumukanawai hou i ku!eana.like ai kakou m*. kē kohpana i dh_ "ka alaiia, ua hoohalike mai la oia i kekahi w»,lji kaao-Hawaii <3 pī'i <*na j kekahi manu nena ī pfio ka huewai "o ke kanaka. Oka hnna a keia manu mahope o ka hana hewa ana, o ka imi i miu poe kokua hew.i pu mai me ia. A i kona maoawa i kahea ai i kona mau hoa no kona pa ana i ka pohakū, ua ninau mai na hoa: Nowai ka hewa? Hai ak" oia nona iho no. pano loki.hi mai la kona mnu hoa. Ua hewa oe! E na makaainana o ko Alii, e akahele mai hui pu aku me ka poe kokua i Wa aponoana ikeia Kumukānawiii, aka, e olelo akii ua hewa īa. No ka m&a, wahi ana, o na hooponoponn aupuni o keia ano, he mau hoopouopouo aupuni PoUomo ii māi, a ma keknhi ano hoi, ua iilu mai' like ole malalo o keia Knmukanawai hou. O ka mnna e kohn ai i na Alii o ka Ahaolelo he akoa i« umm, oia ho/, aia ahe S3 000 ka waiwai maiuna o kekahi waiwaī hihia o(e, aiaiU, ua (iiki e koho i alu, a t ole ia he tuau loaa uiakahiki i hiki aku i k« 5600. alaila, ua liiki no ke koho. Aka. ina he $300 ka uku hoolimalima 0 kekahi aina hiMa ole, alaila, ua lnwa na hoakaka ana o ka $."500, 00 ka mea, 0 na $300 ka ukupanee 0 112 $3000 ma ko kakou makeke hoopukapukK dala ma Honolulu nei, oia hoi he 10 kerieta no ke dala hookahi ika makahiki. E ninaū hou ae kakou, ua haawi akea loa ia rtoai anei ia kakou he mana ma keia Kumukanawai hou no ke koho atia i īia Alii a me ha Lunamakaainana? Aole; aka, aia ho he wafii p'aku ke pii ae la e a'ai māi ai ia kakou ma kekahi wahi, Iko lakou hoohiki ana nialalo 0 keia Kumnkanawai hou; elua, ke ana waiwai o ke koho ana ina alii 0 ka Ahaolelo. 1 0 ke'a hoohaiki «na, ua like ia me ka lawe ?.na ina pouo Kivila mai ia kakou aku, no ku mea, ua akaka loa ka manao 0 ke Kumukanawai hoU, aia a hōohiki alaila hiki ke koho balota. Da like ia penei: Aole e hele kekahi kanaka ma ke alanui, aia oi» a komo i lolewawae keokeo, nolaila, 1 nn he lolewnwae e ae kofla ekome ai, alaila, aole oia e hele i ke aln nui. E o'u maa hoā makaainana, o keia Kaa Ahaolelo ae, he Kau Ahaōlelo ano nui ia ma ko kakoa noho'na hooponopono Aupuni hoo. O >:a poe e noho ana ī keia kau ae. he eh?.» 0 bkon &dokahi ,»a iunfttna?.a*i*}ina i koh» ia e na makaaimua, eluu na alu 0 ka hale. ua kakon 110 e koho aku ia m*u malieie elua. Aole aq e oleio ana, lie Kuaw. kanawai hou Weie, aki», he Kumukanawai kahiko ao, ua hookomo ia mai nae ma kekahi waiii, 11 a mea e kaili aku ana i ko kakou pono koho balota a me ko ka noho alii mana pu kekahi. Ke ninau hou nei au—owai 0 kakou ka poe kupono ē hoouna ai i hiki ai ke noonoo pono ia ko kakō<> mau pouo? Iloko oka apana 0 Honolulu nei, he eha poe kupono e holo i mau lunnmakaainana, a he eiwa pbe i 46 ia e holo i m»u nliino ka Ahaolelo. Ena hoa makaainana. o ka haie 0 V., a kakou e noho nei, ua kapiliia i kekahi mau mea hou, a ma kekahi wahi he peoa hou, a ma kekahi wahi hoi, he mao apana laau hou, a 0 ka o&naina hou wale no, aka, ke olelo ae nei au he hooponopono Repul>alika keia. E na makāainaoa 0 ke A'ii, akahi no au a ike he hana hiki wale no ka, k-i hoololi ana ike Kumukanawai, elike me ke nao ana 0 ke kanaka i ka pahi iloko o kona pa_ keke, a wehe ae elike me kona makemake no ke kolikoli afla i kona noau maiao. Ke kahea nku nei au i ko oukou mau noonoo, e nana ae i ka hooponopono Aupuni Kumukanawai malamalama, penei: Oka pauda. 0 ka p'okA, oka pu, alaila, loli ke Kumukanawai. Malamalania io no, Hanoh«no maoli no. Ke haaheo nei au 1 ka ole'o ae, e iilo auanei ia kakou ka hnnohano, ina ma naauao kakou e j.;do si a h'iki i ka lart«ki!n ana, aole hoi elike rae ka lakou nsa; Ehuehu Haleinnno i ka lau lehua. O oukou eka poe Poola, ua hoohaiki ia oukou ma ke koho ana i na olii. No ka mea, he 2 tlala oko oukou la, like me 12 dala oka pule, a ina no eha pule, oia hoi he hookahi mahin , he §48 waie uo, a ina 4 l puni k<« mskahiki he fST6, Kolaila, u« haule lakou aole e koho »lii. Mamuli o ka haik» o ka' pepa no ka pih» loa» u» hookaulua makoti 1 na olelo a A. l\ K*lftukoa # ire ka haioU'lo kaulana a wjU wsi nui no hoi t Mr, M. Poepoe. Kc manao nei makou he n»a|o olelo wa ; w!ti nui kana, a nolaila e hooikaiika >na mak*o 9 hoolaha p'ha aku. Maanei, ke hnawi nei makou ika mah*lo w Mr. X K«nui no k* Uaawi ana iuat i mea pili ika «ehe ia »113 o k-'i huiawni, a ia Mr S. K Kane hoi no kon» ho<*luko Hna mki i kan» h*iolohv, aole makou i hiki *ku a hiki wale no 1 ka nneane ana e o kans haiololo Ua \v4lho aku ka Nui 0 na H«n» Hou M». Julius S»niih >: kona kulana, a w* pawi i* koiu \V. E Ro\vela. : i makoni-.ike ia n* hoa 3 p.»u oka Pilaliko* pualw P''iariA Own. e akoakoa »«■ nu hate pnik u;. i ahiahi Poakahl, ! Augate 1 C\!»r II KiiHA