Ka Nupepa Elele, Volume VIII, Number 10, 4 September 1886 — "E HEHI IA ANEI NA KANA WAI?" [ARTICLE]

"E HEHI IA ANEI NA KANA WAI?"

Oko 1)00 keia o liekahi manao alakai a niakou i ike iho ai ma ke Knoko u, oka Poaono iho nei. Oka ma kou wale no i makemāke ai e kamailio ma keia wahi oka makou pepa; o ia ko makou ike ana ilio maloko o ua manao la, oko ano nui ka o ua olel ° hooholo la (o ia hoi ka olelo «oohoio a Dolo i lawe mai ai ma ka Poaaa aku nei) oia keia: "Ehooholo ka liale, c ahewa ia na Kuhina, (mvia) ma o ka Moho poo ana a Kipikona, no ka hoaie wa le ana ia 80 tausani <lala aoime ka uku panee o eiwa pa keneta, a epapa ioa ia kola liana iloko o ka Aha Kulnhina me ke ku ole i ke Kanawai. I«a oka manao maolikeia o ka olelo hooliolo a Dole i lawe mai ai, e ahewa īka Aha Kuliina mua no leeia hoaie 80 tausani dala, ma ka 9pa kenela; a laila, aole no he hawawa a kōe aku o keia kanaka ki-manu (e like me Dole) •iia ka a lele ka manu a puhalahiu a nalowale loa ia wa e ki aku ai oia ī kana 'pu. He ua pau e i lea nalinali ia na popo wain paa ono a Dole i ka nalinali ia e ka iole, a ua īke akv !i0 oia i ua iole la e noho niai ana, aolo nae oia (Dole) i hoouna iki aku i kahi popoki po'i iole ana no _ ke alualu i ua wahi enemi la ona, aia a holo kela a nalowale. alaila, lioouna aku la oia i kauii walii popoki. Kapa anei kakou he alakai naauao keia a Dole? Hoole kakou a pau, aole; ke hawawa keia alakaiana. A'peliea ke hooj)ili ae kakou i keia alakai hawawa a kakou i ike ae la, me ke ano iomaoli oka olelo hooholo a Dole, walii a ka mea kakau oke Kuokoa. E ike ana kakou peneia: "E liooholo ka hale, e ahewa ia na Kuhina, (mua,)" He oiaiona ka Aha Knhiiia mua i pau aku nei i hoaie i keia aie $80,0000, a o ua poe la o loko o ia Aba Kuhina ka ka olelo hooholo e makemake nei e ahewa ia, ka mea kakau o ke Kuokoa, alaila,mahea e hiki aku ai ke ahewa ia lakou, oiai aole lakou maluna o ko lakou mau noho Kuhina, oia hoi aole lakou ma ka lakou mau oihana i keia wa. Alaila, ina e hoohololia liale, a ahewa 'ia na Kuhina (mua) f'r>ehea ekau aku'ai ka waiwai io o ia ahewa ana maluna a j\īr: Kale Kulika, Hon. P. Neuman, o me Hon. J. M. Kapena, na hoa oka Aha Kuhina mua, aole Ukou maluna oko Lakou inau liaka kahi e kii>u ia aku nei e Dole ma' Kehoomanao neii makou ika lioopii ia ana mai o Mr. S. K. Mahoe nokona hana liewa ana ilo ko o kana oihana, a o ka nianao nui iloko 0 ka olelo lioopii o iaka lioopau ae iaia mai kona noho Lianakanawai ana no. Waialua, Ikala i hookoipkolo ia ai, ua wailio ke kokua o ua S. K. Mahoe la, lie pale hoopau pokole ma ke Kanawai, ma ka olelo ana, "aohe| mana o keia aha e noho ai e hoōlohe i keia hiliia, oiai aohe o S. K. Mahoe he Lunakanawai no "Waialuu. LTa aj>ono k't Aha i leeia pale a ke kokua o ua fc. K. Mahoe nei, me ka olelo ana mai." Ua loaa wale no ka mana i keia aha maluna o na hiliia o keia ano, ma ka mea wale xio e pili ana Iko ka mea lioopii ia hoopau ia ana mai ka oihana aku no ke kumu i hooiaio ia mai. Oiai aole ka mea hoopii }"a ma ka oihana i keia wa, nolaila, aohe mana o keia aha.

A pela no keia olelo alakai, a ka mea k'akau oke Kuokoa, aolie ka hapanui oka Aha Kuliina, inua, ma ka lakou mau oihana i keia wa, alaila, auhea ka maiia o ka Ahaolelo e ahewa wale aku ai i ka Aha Kuhina mua. Ua manao makou, ua kuhihewa maoli ka unuhi ana a kela mea kakau oke Kuokoa.

0 keia ke poo o ke kukulu mauao o ka ona o ka nupepa Kuokoa, ma ka Poaono nei. E kamailio ana no ka mea pili i ka olelo hooholo a Dole, i lawe mai ai imua o ka hale, no ka ahewa* ana i ke Kuhina Kalaiaina e noho nei i keia manawa, a Kuhina o ko na Aina e hoi mamua.

A ke olelo nei ka ona o ka nupepa Kuōkoa, {< ke hehi ia nei ke kauawai e na Kuhina, no ka aie ana, $80,000?' Ae, oka ona o ka nupepa Kuokoa, he kanaka kiko eleele ole oia, elike we kana haaa e paa nei.

P«liea kela apana aina o Paleka Makua ma ka apaua o Kaueohe Koolaupoko, i kuai ia ai jne na kauaka o Kaueoho ? A ua lawe o Paleka Makua i kekahi mau da!a mai na kauaka mai 110 ia aiua, aka, ika make ana o Paleka Makua, ua noi m«I ua kauuka i ka oua o ke Kuokoa, o haawi aku i paīapala kuai hoolilo no ua apaua aiua 'la, aka, ua hoole aku ka oua o ka uupepa Kuokoa, aole e huawi i palapala hoelilo. He haua maikai anei ia a ka oua o ka iiupepa Kuokoa ? ahe haua kue kauawai ole auei i pili i ka pouo io maoli o ka oihana la'a, ka mea 1 hoohiki, e haua me ka oiaio wale uo miua o ke alo o ke Akua, a imua o ke alo o kanaka. aupppa Kuokoa pe!a, uu like me ka o'elo ukn, i;a hoopunipuui \c nu kanaka o Kaueohe e ko'u makuakaue, (Paleka.)

Owai o lukou uel ka m'ea liewa loa? ona Kuhiiia anei, o Paleka paha ? Oiai hoi, ua hoike mai ke Kūhina ir»na •kn la i !awe ia mai ai ka olelo hooholo, penei :

" He oiaio no, ua aie ia no.kela puu dala $80,000, aole nae no ka manao e lawe kolohe ao na Kuhina, aka no ka pouo o ka lehuleliu, no ke kokua ana hoi i kekahi mau oihana ano nui iloko o ka aina." Aka, aole pela ka ona o ke Kuokoa, hoole makawelawela lōa no i ka pono o kela poe kanaka o Kaneohe, me ke kapae ae i ka oiaio o ka oihana ana e malama nei. Aka, ke kamailio nei ka ona o ka nupepa Kuokoa i ko hai kee, aohe nana iho iaia, ke kanaka ilaa no lehova, a i. makemake ole ia kona alelo e liaawi no ka hoopilikia aku i kona mau hoa kj»naka. Alaila ke liehi nei o Paleka ike kanawai C3ula, ke kanawai ioi ae i ko ka honua nei, aole o na Kuhina kai hehi ia kanawai, o Paleka no.